سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نشان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
کنش	سرکوب مخالفین حکومت اسلامی و توسعه‌طلبی در خاورمیانه
کشور	ایران
وفاداری	سید علی خامنه‌ای
گونه	نظامی - امنیتی
نقش	سرکوب داخلی و عملیات برون مرزی
پشتیبان	سازمان بسیج، نیروی انتظامی، ارتش، ولایت‌فقیه
فرماندهان
فرمانده	حسین سلامی
جانشین فرمانده	علی فدوی
معاونت هماهنگ کننده	محمد‌رضا نقدی
معاونت فرهنگی	حسین نجات

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در روزهای پس از انقلاب ۱۳۵۷، به دستور روح‎ الله خمینی تشکیل شد. مأموریت اصلی سپاه، حمایت از انقلاب و دست‏اوردهای آن اعلام شد، اما این هدف توسط روح‌الله خمینی که حفظ حکومت را از اوجب واجبات برشمرد، به حفظ حکومت به هر قیمت تعبیر و تئوریزه شد. پس از آن سپاه خود را در اعمال انواع شیوه‌های سرکوب دارای دست‌ باز (ید مبسوطه)، می‌دید. کشتار مردم ترکمن صحرا، سرکوب کردستان، سرکوب تظاهرات مسالمت‌آمیز در روز ۳۰ خرداد سال ۱۳۶۰، سرکوب تظاهرات و اعترضات داخلی، انجام فعالیت‌های تروریستی در خارج کشور، تشکیل سازمان اطلاعات سپاه و ورود به درونی‌ترین لایه‌های زندگی مردم و به ویژه مخالفان رژیم ایران، شرکت در فعالیت‌های اقتصادی، قاچاق مواد مخدر، قاچاق کالا و... از جمله فعالیت‌های سپاه پاسداران است.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تئوری وام گرفته شده از خلفای عباسی و ارائه شده توسط مصباح یزدی و اجرایی شده توسط خامنه‌ای تحت عنوان النصر بالرعب سرکوب مخالفان را از جمله وظایف اصلی خود می‌داند.

در سال‌های پس از جنگ فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران گسترش یافت. سپاه پاسداران با ورود به انواع فعالیت‌های اقتصادی زیر مجموعه‌هایی عظیم، در سطح هولدینگ‌های غول پیکر، مانند قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء را ایجاد کرد و تبدیل به یک نهاد موازی با دولت شد. سپاه پاسداران از سال ۱۳۸۷ سازماندهی خود را برای مقابله با اعتراضات مردمی تغییر داد و برای هر استان یک فرماندهی مستقل ایجاد کرد تا قادر به سرکوب قیام‌های عمومی باشد. نیروی بسیج نیز در هماهنگی با سپاه در این سرکوب‌ها مشارکت دارد.

اولین شورای فرماندهی سپاه پاسداران

ردپای این نهاد هم اکنون در همه عرصه‌ها از فرهنگ و سینما تا فعالیت‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی دیده می‌شود. سپاه پاسداران طبق اساسنامه‌اش نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری و از نظر سیاسی و عقیدتی تابع ولایت فقیه است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مهم‎ترین نهاد نظامی-امنیتی جمهوری اسلامی به شمار می‌رود و مسئولیت حفاظت از ولایت فقیه و تأمین بقای جمهوری اسلامی را بر عهده دارد.

پیشینه سپاه پاسداران

حکم شورای عالی سپاه در سال ۱۳۵۸

در نخستین روزهای پس از انقلاب بهمن ۵۷، دولت موقت که به علت فروپاشی قوای انتظامی و نظامی فاقد ابزار لازم برای اعمال حاکمیت بود، درصدد بر آمد تا نیرویی مسلح به نام گاردملی به وجود آورد. به همین منظور، آیت‌الله حسن لاهوتی حکمی از روح‌الله خمینی برای تشکیل این نیرو دریافت کرد. با پیشنهاد محمد توسلی نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای آن برگزیده شد. در حکم خمینی تاکید شده بود که سپاه پاسداران زیر نظر دولت موقت فعالیت خواهد کرد. هدف از تشکیل این نهاد حفظ انضباط در شهرها و روستاها، جلوگیری از تحریک و توطئه، جلوگیری از خراب‌کاری در موسسات دولتی و ملی و مراکز عمومی و سفارت‌خانه‌ها، جلوگیری از رسوخ عناصر فرصت‌طلب و ضدانقلابی در داخل صفوف مردم، اجرای دستور دولت موقت و اجرای احکام دادگاه‌های فوق‌العاده اسلامی، ذکر شده بود. دولت موقت دکتر ابراهیم یزدی را به عنوان معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب، مامور کرد که با آیت‌الله لاهوتی برای تشکیل این نیرو همکاری کند. به گفته محسن سازگارا اساسنامه آن را وی و حسن لاهوتی در اواخر بهمن ۱۳۵۷ در باغشاه و در حین جمع‌آوری سلاح‌های پخش‌شده در روزهای انقلاب تکمیل کردند. در ۹ اسفند ۱۳۵۷ در جلسه‌ای در پادگان عباس‌آباد که با حضور محسن سازگارا، محسن رفیقدوست، مرتضی الویری، علی محمد بشارتی، محمد غرضی، حسن جعفری، علی فرزین، ضرابی، اصغر صباغیان، تهرانچی و علی دانش‌منفرد تشکیل می‌شود، علی دانش‌منفرد به عنوان فرمانده سپاه پاسداران انتخاب شد. محسن رفیقدوست مسوول تدارکات، بشارتی مسوول اطلاعات و مرتضی الویری مسوول روابط عمومی سپاه شد.

آن‌ها با جلب همکاری عده‌ای از اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایرانی در آمریکا و کانادا ساختمان اداره چهارم ساواک در خیابان سلطنت‌آباد (پاسداران کنونی) را مقر اصلی فعالیت سپاه پاسداران قرار دادند. همچنین در مراکزی چون هنگ نوجوانان (مکان مورد استفاده برای دانشگاه امام حسین‌(ع‌) و دافوس کنونی سپاه‌) و پادگان سعدآباد، با کمک برخی تکاوران تیپ نوهد، به جذب و آموزش سیاسی، عقیدتی و نظامی داوطلبان پرداختند. سپاه پاسداران، در ابتدای تشکیل خود ترکیبی از گروه‌های مسلح موازی بود. از جمله:

• گارد انقلاب در پادگان جمشیدیه به سرپرستی عباس آقازمانی (ابو شریف) تحت حمایت موسوی اردبیلی
• نیرویی به نام پاسا به سرپرستی محمد منتظری تحت حمایت بهشتی که در دانشگاه مستقر بود. این گروه عده‌ای از عناصر مذهبی که در لبنان آموزش چریکی دیده بودند را، دربر می‌گرفت‌.
• افراد سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی به سرپرستی محمد بروجردی، تحت حمایت مرتضی مطهری

وجود این سه گروه مسلح موازی، اختلاف‌ها و تنش‌هایی را در پی داشت. این مسأله در شورای انقلاب طرح و سرانجام تصمیم گرفته شد که هاشمی رفسنجانی با هماهنگ کردن این گروه‌ها و یک‌پارچه کردن آنها، سپاه پاسداران را شکل دهد. پس از تخصیص بودجه ۱۲۰ میلیون تومانی به سپاه از سوی دولت موقت، در تاریخ ۱۸ فروردین ۱۳۵۸، همه این گروه‌ها در سپاه پاسداران ادغام شدند و جواد منصوری به عنوان فرمانده سپاه انتخاب شد. به فاصله اندکی پس از او عباس آقازمانی مشهور به (ابوشریف) فرماندهی سپاه و فرماندهی عملیات آن را بر عهده گرفت. پس از ادغام، محسن رضایی، محسن رفیق‌دوست و عباس دوزدوزانی در اواخر فروردین ۱۳۵۸ به دیدار خمینی در قم رفتند و خواستار استقلال سپاه از دولت موقت شدند.

در این دیدار خمینی برخلاف جهت‌گیری پیشین خود مبنی بر نظارت دولت موقت بر سپاه، دستور تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر شورای انقلاب را صادر کرد. در پی این فرمان، گروه دوازده نفره اساسنامه‌ای را در ۹ ماده و ۹ تبصره تهیه کرد که به تصویب شورای انقلاب رسید. به دنبال آن شورای فرماندهی سپاه تشکیل گردید و اعضای آن احکام خود را از شورای انقلاب دریافت کردند. به این ترتیب در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با انتشار بیانیه‌ای رسما اعلام موجودیت کرد.

اولین اعدام‌ها در کردستان

نیروی اولیه‌ی سپاه با سرکوب مخالفین حکومت اسلامی، کشتار مردم ترکمن صحرا، کردستان، خوزستان، تهران و سراسر ایران پایه‌گذاری شد. همه دست اندرکاران سپاه مستقیما در این سرکوب‌ها دست داشته‌اند. سپاه سازماندهی جوخه‌های مرگ و حذف و ترور فعالین سیاسی را در داخل و خارج ایران با همکاری وزارت اطلاعات عملیاتی کرده است.

سپاه پاسداران علاوه بر جنگ هشت ساله ایران و عراق ، در شعله ورکردن، گسترش یا استمرار چندین جنگ بزرگ دیگر در خاورمیانه مانند جنگ در عراق، سوریه، یمن، لبنان نقش اصلی را داشته است. ابعاد تلفات و آوارگان این جنگ‌ها بعد از جنگ جهانی دوم و فاشیسم هیتلری، با عملکرد نیروی دیگری قابل مقایسه نیست.

جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷) بیش از یک میلیون کشته و یک میلیون مجروح و معلول و چند میلیون آواره و ۱۰۰۰ میلیارد دلار خسارت تنها در طرف ایران به جای گذاشت.

کشته‌های جنگ ایران وعراق

استفاده از کودکان سرباز به عنوان سرباز یک بار مصرف در جریان جنگ ۸ ساله با عراق از ابتکارات سپاه بود محسن رضایی ، آن‌را پتو پیچ کردن کودکان و فرستادن آنها به میادین مین برای پاکسازی مسیر می‌نامد.

در عراق بعد از ۱۳۸۲ به خاطر مداخله مستقیم سپاه و شبه نظامیان وابسته‌اش، صدها هزار تن کشته و چند میلیون نفر آواره شده‌اند.

در جریان انقلاب سوریه بعد از سال ۱۳۹۰ بیش از ۵۰۰ هزار تن کشته شده و بیش از ۱۰ میلیون نفر آواره شده‌اند.

در جنگ یمن هزاران نفر کشته و مطابق گزارش سازمان ملل سه میلیون نفر آواره شده‌اند.

فرماندهی سپاه پاسداران

فرمانده کل سپاه توسط ولایت فقیه تعیین می‌شود.

فرماندهان سپاه پاسداران

• دانش‌منفرد نخستین فرمانده سپاه قبل از تدوین اساسنامه آن بود.
• جواد منصوری از اردیبهشت تا دوم اسفند ۱۳۵۸، نخستین فرمانده سپاه بعد از تشکیل اساسنامه آن بود.
• عباس دوزدوزانی دومین فرمانده سپاه از فروردین ۱۳۵۹ تا خرداد ۱۳۵۹ برای یک دوره سه ماهه بود.
• عباس آقا‌زمانی (ابو شریف) برای حدود یک ماه از ۲ تا ۲۷ خرداد ۱۳۵۹ فرمانده سپاه بود.
• از خرداد تا ۲۲ تیر ۱۳۵۹ فرمانده سپاه خود خمینی بود.
• 

  فرماندهان کنونی سپاه پاسداران
  مرتضی رضایی از ۲۲ تیر ۱۳۵۹ تا شهریور ۱۳۶۰ مدت کوتاهی فرمانده سپاه شد و بعد استعفا داد.

• بعد از استعفای مرتضی رضایی خمینی دستور داد یک شورای سه نفره برای سپاه تشکیل شود. محمد بروجردی، یوسف کلاهدوز و محسن رضایی فرمانده سه‌گانه سپاه شدند.

• پس از شورای فرماندهی،نخستین فرمانده سپاه محسن رضایی است که در شهریور سال ۱۳۶۰ در ۲۸ سالگی توسط خمینی به این سمت منصوب شد (پیش از این، انتخاب فرمانده سپاه به‌عهده‌ی شورای انقلاب اسلامی بود). محسن رضائی برای مدت ۱۸ سال فرماندهی این نهاد را بر عهده داشت ولی به دنبال اعلام برائت فرزندش احمد از نظام اسلامی و پناهنده شدن در امریکا، در سال ۱۳۷۶ از فرماندهی سپاه استعفا کرد.

• پس از محسن رضایی، قائم مقام او سید یحیی صفوی مشهور به رحیم صفوی از سوی خامنه‌ای به این سمت منصوب شد. در ۱۰ شهریور ۱۳۸۶ دوره مسئولیت ۱۰ ساله رحیم صفوی در فرماندهی سپاه به پایان رسید.
• علی خامنه‌ای به جای وی سرتیپ پاسدار محمدعلی جعفری فرمانده سابق نیروی زمینی سپاه را به فرماندهی سپاه پاسداران برگزید و او را از درجه سرتیپی به درجه سرلشگری ارتقا داد.
• از دوم اردیبهشت سال ۱۳۹۸ حسین سلامی بجای پاسدار جعفری به فرماندهی سپاه پاسداران منصوب شد.

جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران

جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران توسط فرمانده سپاه پس از تأیید ولی فقیه یا نماینده‌ای که در سپاه تعیین کرده است، از سوی فرمانده کل نصب و عزل می‌شود. در طول سال‌های گذشته، عباس آقازمانی، سال ۱۳۵۸، یوسف کلاهدوز در سال ۱۳۵۹، علی شمخانی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸، یحیی رحیم صفوی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶، محمدباقر ذوالقدر از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵، مرتضی رضایی از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷، محمدحسین حجازی‌زاده از ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸ و حسین سلامی از ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ جانشینی فرماندهی کل سپاه را بر عهده داشته‌اند. روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ علی فدوی به عنوان جانشین فرمانده سپاه تعیین شد.

معاونان فرمانده سپاه پاسداران

در حال حاضر در ساختار سازمانی سپاه، معاونت‌‌های نیروی انسانی، اطلاعات راهبردی، سیاسی، اجرایی،‌ حقوقی، امداد، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، فرهنگی و اجتماعی، بازرسی، حفظ آثار، مالی، عملیات، پشتیبانی و لجستیک،‌ تربیت بدنی، روابط عمومی و انتشارات، ایمنی، تربیت و آموزش عقیدتی-سیاسی،‌ فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحقیقات صنعتی، طرح و برنامه‌ریزی‌های راهبردی، مهندسی و هماهنگ کننده مشغول فعالیت هستند. در میان معاونت‌های سپاه، معاونت روابط عمومی و انتشارات، تربیت و آموزش عقیدتی-سیاسی و معاون سیاسی سپاه توسط نمایندگی ولی فقیه در سپاه منصوب و کنترل می‌شود.

ستاد مشترک سپاه پاسداران

تأسیس این ستاد در راستای هماهنگی بین نیروهای سپاه انجام شد. نام مصوب اساسنامه این مرکز، ستاد مرکزی سپاه بود ولی به نام ستاد کل سپاه شناخته می‌شد. ۵ اسفند۱۳۷۰ بر اساس دستور خامنه‌ای، نام آن به ستاد مشترک سپاه تغییر یافت. در دومین تغییر، عنوان ستاد مشترک در اسفند سال ۱۳۸۶ به معاونت هماهنگ‌کننده سپاه تبدیل شد.

مسئولیت اولیه این نهاد هماهنگی بین نیروی چهارگانه سپاه (زمینی، دریایی، هوایی و قدس) و سازمان بسیج بوده ولی به تدریج دامنه نفوذ آن گسترش یافته است. این ستاد شامل واحدهای امور پرسنلی، آموزش نظامی، آموزش عقیدتی سیاسی، انتشارات و تبلیغات، اطلاعات، طرح و عملیات، بسیج مستضعفین و مهندسی است.

طرح‌های در دست اقدام این ستاد عبارتند از طرح توسعه کوثر (مأموریت‌های دفاعی)، طرح نسیم رحمت (پشتیبانی از مأموریت‌های سپاه)، طرح قائم (مأموریت‌های دفاعی)، طرح ولایت (مأموریت های دفاعی)، طرح شوشتری یک (مأموریت‌های نیروی زمینی سپاه در مناطق مرزی)، طرح نور ربیع (مأموریت‌های دفاعی در سپاه استان‌ها)، طرح توسعه حسن تهرانی‌مقدم ( طرح تخصصی دفاعی در حوزه موشکی)، طرح رودکی (مأموریت‌های دفاعی نیروی دریایی سپاه)، طرح کاظمی (مأموریت‌های نیروی دریایی)، طرح برونسی (مأموریت‌های کنترلی و امنیتی در حاشیه کلان شهرها)، طرح باقری (مأموریت‌های دفاعی) و طرح نور هدایت (سازماندهی نخبگان بسیجی).

این ستاد مشترک همچنین از طریق قرارگاه کوثر در ساخت و ساز حسینیه‌ها و مساجد شرکت دارد و از طریق قرارگاه و طرح پیشرفت و آبادانی حضرت رسول ۱، دراجرایی کردن این طرح‌ها شرکت دارد. بخش عمده‌ای از این طرح‌ها ابعاد نظامی و امنیتی دارند و اطلاعات خاصی درباره آنها موجود نیست.

ذیل ستاد مشترک سپاه، معاونت‌های اطلاعات، بازرسی، قضایی انضباطی، فرهنگی، سیاسی، عملیات و آموزش نیروی انسانی، فعال هستند.

رؤسای ستاد مشترک سپاه یا معاونت هماهنگ‌کننده

محمدباقر ذوالقدر، از شهریور ۱۳۶۸ تا اسفند ۱۳۷۵، حسین علایی از فروردین ۱۳۷۶ تا تیر ۱۳۷۹، علی اکبر احمدیان از تیر ۱۳۷۹ تا شهریور ۱۳۸۶، محمد حجازی، از شهریور تا اسفند ۱۳۸۶، جمال‌الدین آبرومند از فروردین ۱۳۸۷ تا تیر ۱۳۹۷، حسین سلامی از تیر تا شهریور ۱۳۹۷ و علی فدوی از شهریور ۱۳۹۷ تا (دی ماه ۱۳۹۷) این مسئولیت را بر عهده داشته‌اند.

ساختار سپاه

ساختار فرماندهی سپاه به گونه‌ای است که در آن فرمانده کل قرار دارد. پس از او جانشین یا قائم مقام قرار می‌گیرد و پس از آن رئیس ستاد مشترک یا (معاونت هماهنگ کننده) حائز اهمیت است که به طور مستقیم با فرمانده کل در بالا و با فرماندهان نیروهای پنج گانه در پایین مرتبط است. فرمانده کل سپاه مستقیما توسط ولی فقیه انتخاب می‌گردد و جانشین و فرماندهان ستاد مشترک و نیروها به پیشنهاد فرمانده کل و با تصویب و حکم ولی فقیه انتخاب می‌شوند.

سپاه پاسداران شامل ۵ نیرو ، با مأموریت‌های متفاوت است:

• نیروی زمینی سپاه پاسداران
• نیروی هوایی سپاه پاسداران
• نیروی دریایی سپاه پاسداران
• سازمان بسیج مستضعفین
• نیروی قدس

علاوه براین پنج نیرو دو ساختار دیگر در سپاه به نام‌های حوزه نمایندگی ولی فقیه و سازمان حفاظت اطلاعات وجود دارد که اولی کاملا مستقل از ساختار فرماندهی و مستقیما زیر نظر رهبری قرار دارد و دومی نیز تقریباً مستقل از فرماندهی است و فرمانده آن را ولی فقیه با پیشنهاد فرمانده سپاه انتخاب می‌کند و فرمانده آن مستقیما با دفتر عمومی حفاظت اطلاعات در دفتر رهبری و شخص ولی فقیه مرتبط است و به او گزارش می‌دهد.

محمدعلی جعفری با وام گرفتن از تئوری جوزف‌نای در دسته‌بندی تهدیدات، به تهدیدهای نرم، نیمه‌سخت (شورش‌های مردمی بدون سلاح گرم، تهدیدهای اقتصادی-سیاسی داخلی و خارجی) و سخت (شورش‌های مسلحانه، جنگ داخلی و جنگ خارجی) وظیفه مبارزه با تهدید نرم را به بسیج غیرنظامی، نیمه‌سخت را به بسیج نظامی و سخت را به نیروی زمینی سپاه و بسیج نظامی محول می‌کند.

نیروی زمینی سپاه پاسداران

ساختار نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام اختصاری نزسا، به نیروهای تحت امر سپاه برمی‌گردد که در بهمن ماه ۱۳۶۱ تشکیل شد. در آن دوران، سپاه در قالب قرارگاه خاتم الانبیا و قوای نجف اشرف، نیروهای زمینی خود را در جنگ سازمان‎دهی و مدیریت می‌کرد.

در زیرمجموعه‌ی قرارگاه خاتم‌الانبیا، سپاه هفتم حدید و سپاه سوم صاحب‌الزمان فعالیت داشتند. در زیرمجموعه‌ی قوای نجف اشرف، سپاه یازدهم قدر و لشکر مستقل۵ نصر فعال بودند. در این دوران، با نظر فرماندهان سپاه، این مجموعه‌ها با هم ادغام و نیروی زمینی سپاه پاسداران تشکیل شد.

سال ۱۳۸۷، طرح تحول نیروی زمینی سپاه وضعیت جدیدی را برای این نیرو رقم زد. بر اساس این طرح، مناطق مقاومت بسیج به همراه لشکرهای سپاه و تیپ‌های نیروی زمینی، سپاه استان را تشکیل دادند.

نیروی زمینی سپاه دارای ۱۰ لشکر رزمی، توپ‎خانه، زرهی، تکاور، هوابرد، نیروی ویژه و ۱۷رده نظامی است.

فرمانده نیروی زمینی سپاه

فرمانده نیروی زمینی سپاه به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط رهبر جمهوری اسلامی در مقام فرمانده کل قوا منصوب می‌شود. فرماندهان نیروی زمینی سپاه از سال ۱۳۶۱ تاکنون عبارت بوده‌اند از: یحیی رحیم صفوی (بهمن۱۳۶۱ تا شهریور ۱۳۶۴)، علی شمخانی (شهریور۱۳۶۴ تا مهر ۱۳۶۸)، مصطفی ایزدی(مهر۱۳۶۸ تا تیر۱۳۷۱)، محمدعلی جعفری (تیر۱۳۷۱ تا مرداد ۱۳۸۴)، احمد کاظمی (مرداد ۱۳۸۴ تا بهمن ۱۳۸۴)، محمدرضا زاهدی (بهمن ۱۳۸۴ تا اسفند ۱۳۸۸) و محمد پاکپور (از اسفند ۱۳۸۸).

معاونت‌ها

نیروی زمینی سپاه توسط یک ستاد مرکزی اداره می‌شود. در این ستاد، فرمانده نیروی زمینی قرار دارد. در زیرمجموعه فرمانده نیروی زمینی، جانشین فرمانده نیروی زمینی که توسط فرمانده سپاه منصوب می‌شود و معاونت‌های اطلاعات، آموزش، عملیات، هماهنگ‌کننده، نیروی انسانی، روابط عمومی و تبلیغات، محرومیت‌زدایی و بهداری فعال هستند.

قرارگاه‌های نیروی زمینی سپاه

قرارگاه ثارالله

مهم‌ترین قرارگاه عملیات شهری - امنیتی سپاه در کشور محسوب می‌شود. این قرارگاه وظیفه سرکوب ناآرامی‌های اجتماعی و کنترل دیگر شهرهای استان تهران را برعهده دارد، در حقیقت فرمانده این قرارگاه، فرماندار نظامی تهران است. از ابتدای تشکیل این قرارگاه، جانشین فرمانده سپاه به عنوان فرمانده قرارگاه ثارالله منصوب شد. این رویه به طور معمول حفظ شده است.

قرارگاه ثارالله در صورت بروز بحران به تشخیص شورای عالی امنیت ملی و تصویب ولی فقیه، مسئولیت سرکوب اعتراضات در شهر تهران را برعهده‌ دارد، ولی در شرایط عادی این مسئولیت برعهده نیروی انتظامی است. مرکز قرارگاه ثارالله در خیابان سئول تهران واقع است.

پیش از قیام سال ۱۳۸۸ تعیین شرایط ویژه و سپردن سرکوب تظاهرات پایتخت به این قرارگاه سه بار اتفاق افتاد؛ در جریان اعتراض‌های مردمی اسلامشهر در سال ۷۴، اعتراضات دانشجویی و مردمی ۱۸ تیرماه ۱۳۷۸ و شورش‌های خیابانی تیر ماه ۱۳۸۲.

پس از تظاهرات خرداد ۱۳۸۸، به دستور شورای عالی امنیت ملی وظیفه کنترل پایتخت تا دو ماه (از ۲۵ خرداد تا ۲۵ مرداد ۱۳۸۸) بر عهده قرارگاه ثارالله و زیرمجموعه‌اش سپاه محمد رسول‌الله و بسیج گذاشته شد. در جریان اعتراض‌ها، شبه‌نظامیان بسیجی که در کنار ماموران نیروی انتظامی حضور داشتند، تحت فرماندهی سپاه محمد رسول الله بودند. برخی دیگر از منابع، حمله به مردم و دستگیری آنها را به نیروهای لبنانی سپاه قدس (حزب الله لبنان) با فرماندهی قرارگاه ثارالله نسبت می‌دهند. این قرارگاه متهمان بازداشت شده را در بازداشتگاه‌های خود در زندان اوین بازجویی و شکنجه می‌کرد. بخش دوم فعالیت‌های این قرارگاه، شناسایی و پیشنهادات تهدیدات نرم اعلام شده است. این مأموریت در قالب جنگ نرم تعریف شده و به طور معمول به بازداشت و بازجویی فعالان مدنی، روزنامه نگاران، فعالان شبکه‌های اجتماعی مجازی،‌ موسیقی، سینما و مد منجر می‌شود.

زیرمجموعه‌های این قرارگاه شامل سپاه محمد رسول‌الله متشکل از نیروهای کادر و وظیفه سپاه و گردان‌های عاشورا و ‏الزهرا شامل نیروهای داوطلب مرد و زنی که در قالب بسیج مساجد، ادارات، دانشگاه‌ها، مدارس ‏و ... سازماندهی شده‌اند، می‌باشد.

این قرارگاه از طریق گردان‌های امنیتی مانند گردان‌های امام علی، امام حسین، بیت‌المقدس،‌ عاشورا و الزهرا و یگان امنیتی صاحب‌الزمان، مأموریت‌های سرکوب را انجام می‌دهند. نیروهای این قرارگاه در قالب نیروهای موسوم به لباس شخصی نیز مأموریت‌های حود را انجام می‌دهند.

قرارگاه رمضان (سپاه یکم)

فعالیت‌های اطلاعاتی در خاک عراق و سازماندهی و پشتیبانی کردهای عراقی و عملیات تروریستی علیه گروه‌های کرد ایرانی به‌عهده این قرارگاه می‌باشد. ستاد اصلی قرارگاه رمضان در تهران قرار دارد.

ترور عبدالرحمان قاسملو و همراهانش در اتریش و صادق شرفکندی در رستوران میکونوس آلمان در پرونده این قرارگاه و فرمانده‌ی وقت آن جعفری صحرارودی قرار دارد.

قرارگاه حمزه سید الشهدا

یکی از مهمترین قرارگاه های نیروی زمینی سپاه است که مرزهای غربی و استان‌های آذربایجان غربی کردستان و کرمانشاه را پوشش می دهد. سابقه تأسیس این قرارگاه به سال ۱۳۶۱ برمی‌گردد. این قرارگاه نقش مهمی در سرکوب مردم کردستان داشت. درگیری‌های نظامی این قرارگاه با گروه های کُرد مخالف جمهوری اسلامی کماکان ادامه دارد و در دهه اخیر بیش‎ترین درگیری‌های مسلح و خونین با محوریت این قرارگاه رخ داده است.

قرارگاه کربلا

در منطقه جنوب غربی با تمرکز بر استان‌های خوزستان، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد فعالیت دارد. این قرارگاه شامل قرارگاه حضرت ابوالفضل در شهر اهواز است که مأموریت‌های امنیتی و اجتماعی گسترده‌ای با هدف تسلط بر فعالیت‌های اجتماعی و طایفه‌ای در این استان و مقابله با فعالیت قومیت‌ها و اقلیت‌ها را بر عهده دارد.

 ​قرارگاه ثامن‌الائمه

در منطقه شمال شرق با تمرکز بر استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی فعالیت دارد. این قرارگاه در سال ۱۳۹۶ به فرمان خامنه‌ای و با هدف حفاظت از مرزهای شرقی ایران ایجاد شد. به گفته فرمانده پیشین این قرارگاه قدرت الله منصوری (که طبق اعلام رسمی حین بررسی و تنظیف سلاح انفرادی خود کشته شد)، تأسیس  این قرارگاه به دلیل ضعف دولت مرکزی افغانستان و جلوگیری از تهدید بالقوه‌ای که برای حکومت ایران از طرف مخالفین جمهوری اسلامی در این کشورها وجود داشت، بود.

قرارگاه نجف اشرف

قرارگاه نجف اشرف سپاه پاسداران در منطقه مرکزی با تمرکز بر استان‌های ایلام و همدان فعالیت می‌کند. این قرارگاه در زمان جنگ ایران و عراق مسئولیت عملیات‌های اطلاعاتی در سه استان را پوشش می‌داد.

قرارگاه قدس

قرارگاه قدس سپاه پاسداران از سال ۱۳۹۳ و با واگذاری تأمین امنیت مرزهای جنوب شرق ایران به سپاه، نقش محوری‌تری پیدا کرده است. این قرارگاه تأمین امنیت در استان‌ سیستان و بلوچستان و مبارزه با مخالفان مسلح جمهوری اسلامی در مرزهای شرقی ایران با پاکستان و افغانستان را برعهده دارد.

این قرارگاه هم‏چنین یک طرح هدفمند با عنوان طرح امنیتی شوشتری را اجرا می‌کند که با جذب و آموزش نیرو از قبایل استان، به سازمان‏دهی گروه‌های نظامی، شبه نظامی و امنیتی می‌پردازد.

علاوه بر قرارگاه قدس، تیپ هوابرد و یگان صابرین نیروی زمینی سپاه نیز از یگان‌های احتیاط منطقه جنوب شرق ایران هستند که در صورت وقوع اعتراضات مردمی، با هواپیما و بال‎گرد به منطقه اعزام می‌شوند تا در مأموریت‌های محوله، به کمک قرارگاه قدس بروند.

قرارگاه الغدیر

قرارگاه الغدیر سپاه پاسداران در منطقه شمال ایران با تمرکز بر استان‌های مازندران، گلستان و گیلان فعالیت دارد. تاریح شکل‌گیری اولیه این قرارگاه به سال ۱۳۶۴ و جنگ ایران و عراق برمی‌گردد. در این زمان سه استان مذکور در غالب لشکر ۲۵ کربلا به صورت مشترک فعالیت اطلاعاتی داشتند و تحت عنوان قرارگاه منطقه ای غدیر تحت کنترل نیروی زمینی سپاه بودند. در سال‌های اخیر، این قرارگاه با نیروهای کرد مخالف جمهوری اسلامی در مجاورت استان‌های شمالی درگیری داشته است.

قرارگاه مدینه منوره

قرارگاه مدینه منوره سپاه پاسداران در منطقه جنوب با تمرکز بر استان‌های فارس، بوشهر و هرمزگان فعالیت می‌کند.

قرارگاه عاشورا

قرارگاه عاشورای سپاه پاسداران در شمال غربی، استان‌های آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل را کنترل می‌کند. این قرارگاه شامل قرارگاه فضای مجازی در شرق آذربایجان است.

قرارگاه صاحب‌الزمان

قرارگاه صاحب‌الزمان سپاه پاسداران در منطقه مرکزی با تمرکز بر استان‌های مرکزی، سمنان، قم و قزوین فعالیت دارد. در جریان جنگ ایران و عراق، نیروهای سه استان عهده‌دار عملیات اطلاعاتی در جبهه‌ها بودند.

قرارگاه حضرت سیدالشهدا

قرارگاه سیدالشهداء سپاه پاسداران با تمرکز بر استان‌‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد فعالیت دارد. همانند قرارگاه‌های منطقه‌ای قبلی، این قرارگاه در طول جنگ ایران و عراق مشغول عملیات‌های اطلاعاتی بود.

در بهمن ماه ۱۳۹۳ فرمانده قرار‌گاه جواد استکی اعلام کرد:

این قرارگاه لشکرهای علمیاتی ۱۴ امام حسین(ع)، لشکر ۸ نجف اشرف، تیپ ۴۴ قمر بنی‌هاشم(ع)، تیپ الغدیر، گروه موشکی ۱۵ خرداد، تیپ ۴۰ مهندسی صاحب الزمان، مراکز آمادی و پشتیبانی از جمله مجتمع آموزشی امیرالمومنین(ع) و بیمارستان صدوقی و ۳۰ گردان بسیجی را زیر نظر دارد.

قرارگاه ثامن‌الائمه۲

قرارگاه ثامن‌الائمه سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۶تشکیل شد. حوزه فعالیت این قرارگاه در استان خراسان جنوبی تعریف شده است.

یگان ویژه صابرین

سابقه تأسیس این یگان ویژه نیروی زمینی سپاه به سال ۱۳۷۹ باز می‌گردد. نیروی‌های عضو این یگان که به طور عام تکاور نامیده می‌شوند، برای جذب، باید دوره‌های متعدد و سخت آموزش‌های نظامی، کوه‏نوردی، چتربازی و آمادگی جسمانی را طی کنند. تیپ‌ها و نیروهای تکاور این یگان در سه سطح واکنش سریع، نیروی ویژه و نیروی مخصوص سازمان‌دهی و تعریف شده‌اند. یگان صابرین در دهه گذشته مأموریت‌هایی در مقابله با گروه مسلح پ.ک.ک (حزب کارگران کردستان) در مرزهای غربی و گروه جیش العدل در مرزهای شرقی ایران انجام داده است.

سپاه استان‌ها

سابقه تأسیس سپاه استان‌ها به تابستان ۱۳۸۷ باز می‌گردد. در این سال با تصمیم فرمانده سپاه، مناطق مقاومت بسیج در هر استان از زیر مجموعه بسیج خارج و به همراه لشگر و تیپ‌های نیروی زمینی، سپاه استان‌ها را تشکیل دادند. در حال حاضر ۳۲ سپاه استانی مشغول به فعالیت هستند. فرمانده سپاه استان‌ها توسط فرمانده سپاه منصوب می‌شود. افزایش اختیارات فرمانده سپاه استان‌ها و تمرکززدایی، از مهم‌ترین اهداف طرح تشکیل سپاه‌های استان اعلام شده است که توسط مرکز راهبردی سپاه تهیه و به تصویب علی خامنه‌ای رسیده‌اند. سپاه محمدرسول الله در جریان حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸ نقش مهمی در سرکوب اعتراض‌های سیاسی در سطح شهر تهران داشت. مأموریت حضور سپاه محمدرسول الله برای سرکوب معترضان، بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی ایران انجام شد. در زیرمجموعه سپاه‌ استان‌ها، گردان‌های واکنش سریع بیت‌المقدس (مردان) و گردان کوثر (زنان) به عنوان نیروهای رزمی و گردان‌های عاشورا (مردان) و الزهرا (زنان) به عنوان نیروهای پشتیبان فعالیت‌ می‌کنند. دیگر گردان‌های فعال در زیرمجموعه سپاه استان‌ها، گردان‌های امنیتی امام علی هستند که با هدف سرکوب و مقابله سازمان‌یافته با شورش‌های شهری راه‌اندازی شده‌اند. دیگر مجموعه فعال در هر استان، گردان‌های امام حسین است. هدف از تشکیل این گردان‌ها، آمادگی نظامی و مقابله با تهدیدات دشمن و مقابله با تهدیدات امنیتی اعلام شده است. تعداد این گردان‌ها در سال ۱۳۹۴، ۵۰۰ گردان اعلام شد.

• سپاه محمد رسول‌الله، تهران: بزرگترین سپاه استانی است و توسط سرلشکر محمدرضا یزدی فرماندهی می‌شود. پس از اعلام تغییرات ساختاری در نیروهای زمینی سپاه پاسداران در سال ۱۳۸۷، این سپاه از طریق ادغام سپاه محمد رسول‌الله ۲۷ و سپاه استان تهران منجر به تشکیل سپاه ثارالله شد. این سپاه مسئول هماهنگی و فرماندهی نیروی بسیج و نیروی زمینی سپاه پاسداران و مسئول امنیت پایتخت است. در زمان مسئولیت عبدالله عراقی، این سپاه نقش مهمی در سرکوب اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ داشت و بر اساس حکم شورای عالی امنیت ملی، کنترل شهر تهران را بر عهده گرفت. تا سال ۱۳۹۶، سپاه محمد رسول‌الله زیر نظر قرارگاه ثارالله و تحت فرماندهی جانشین فرمانده سپاه در این قرارگاه بود. قرارگاه ثارالله به طور هم‌زمان فرماندهی سپاه محمد رسول‌الله را به عهده داشت. ولی پس از حملات تروریستی در تهران در سال ۱۳۹۶، این دو فرماندهی از یکدیگر جدا شدند.

• سپاه بیت المقدس، کردستان: فرمانده این سپاه بر عهده سید صادق حسینی است. این استان محل وقوع درگیری‌ بین گروه‌های کرد ایرانی مخالف جمهوری اسلامی، به خصوص حزب دموکرات کردستان ایران و سپاه پاسداران بوده است. در سال ۱۳۷۵، این حزب موافقت کرد که فعالیت‌های نظامی خود را در داخل ایران متوقف کند. در سال ۱۳۹۵، موج جدیدی از درگیری‌ها میان این حزب و اعضای سپاه پاسداران ایجاد و منجر به کشته شدن ۲۰ عضو سپاه پاسداران و ۱۱ کُرد شورشی، شد. در شهریور ۱۳۹۷، این سپاه تأیید کرد که به مقر ستادهای حزب دموکرات کردستان ایران در عراق حمله موشکی کرده است. به گزارش رسانه‌ها در اثر این حمله ۱۵نفر از رهبران حزب دموکرات کردستان جان خود را از دست داده و ۵۰ نفر زخمی شدند.

نیروی هوایی سپاه پاسداران

سابقه تشکیل رسمی نیروی هوایی سپاه (نهسا) مانند دو نیروی زمینی و دریایی به ۲۶ شهریور سال ۱۳۶۴ باز می‌گردد. مهم‌ترین مأموریت سپاه در حوزه هوایی، ارائه خدمات حمل و نقل به مقامات کشوری از طریق فرودگاه مهرآباد بود و در قالب یک یگان هوایی ایفای نقش می‌کرد و در جنگ ایران و عراق، مأموریت خاصی بر عهده نداشت. به گفته محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه، مسئولان این نهاد، در زمینه تشکیل نیروهای دریایی و هوایی طرح‌های زیادی تهیه کرده بودند و در نهایت با موافقت و پیشنهاد شورای عالی سپاه، فرمان تشکیل نیروی هوایی سپاه، از سوی خمینی صادر می‌شود. فرمانی که مخالفانی در ارتش و سطوح بالای سیاسی داشته ولی به محض صدور فرمان، فرماندهان سپاه به سرعت و با راه‌اندازی آموزشگاه‌های موشکی زمین به زمین، توپخانه ضدهوایی، خلبانی و خلبانی هلیکوپتری، این نیرو را توسعه داده و نهادینه کردند.

سازمان رزم نیروی هوایی سپاه نیز با به کارگیری چند هواپیمای تکانو در سال ۱۳۶۸ شکل گرفت. در دوران پس از جنگ، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های نیروی هوایی سپاه، ایجاد پایگاه‌های موشکی در شهرهای مختلف ایران بود که به توسعه دامنه نفوذ نظامی این نیرو کمک موثری کرد. دومین مرحله مهم توسعه نیروی هوایی سپاه در سال ۱۳۸۸ بود که با افزوده‌ شدن بخش فضایی به آن، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد. سومین مرحله تغییرات به اسفند سال ۱۳۹۴ باز می‌گردد که با تشکیل نیروی هوانیروز در نیروی زمینی سپاه، بخش عمده یگان بالگردهای نیروی هوایی سپاه به نیروی زمینی تحویل داده شد. در سال های اخیر با تمرکز بر افزایش توان موشکی بر اهمیت نیروی هوافضای سپاه افزوده شد. فرماندهان سپاه مدعی هستند که از نظر توان موشکی، در خاورمیانه در رتبه اول و در سطح جهان در رتبه هفتم هستند.

نیروی هوایی سپاه پاسداران کار خود را با چند هواپیمای کوچک در گوشه‌ای از فرودگاه مهرآباد آغاز کرد. هواپیماهای سبکی مانند سسنا، توربو کماندو و چیفتن که از آنها استفاده‌ای نمی شد در اختیار سپاه قرار گرفت و برای آموزش خلبان تعدادی از افراد را به مرکز آموزش علوم و فنون هوایی فرستادند که در زمینه خلبانی و امور فنی آموزش ببینند. همچنین سپاه فاقد هواپیمای بزرگ بود و به همین دلیل تعدادی از هواپیماهای Falcon- 20 شرکت آسمان را گرفت همچنین تعدادی نیز از نیروی دریایی و هلال احمر در اختیار گرفت (البته به صورت موقت) که بعدها تعدادی از این هواپیماها به ناوگان سپاه اضافه شد.

تعدادی از هواپیماهای O-2 در ژاندارمری بودند با آمدن هواپیماهای پیشرفته که شاه خریداری کرده بود این هواپیما از رده خارج شدند و سپاه بعدها آنها را در اختیار گرفت و در عملیات‌های هوایی از آن‌ها استفاده نمود.

این نیرو از یک یگان هوایی به یک نیروی هوایی تهاجمی تبدیل شد، که از هواپیماهایی مانند SU-25 و F-6 و EMB – 312 Tucano استفاده می‌کرد. برخی منابع از ورود F-7N به نیروی هوایی سپاه نیز خبر می‌دهند. هواپیماهای SU-25 که در پایگاه شیراز هستند به تعداد ۷ فروند در جریان جنگ امریکا و عراق از طرف حکومت عراق به امانت به ایران فرستاده شدند که سپاه در اختیار خود گرفت. همچنین سپاه ۳ فروند نیز از روسیه خریداری کرده بود، برخی از منابع غربی تعداد SU-25 سپاه را در حدود ۳۰ فروند تخمین می زنند.

در مجموع طی جنگ اول خلیج فارس ۴۰ فروند سوخو ۲۲ به ایران گریخت..سرانجام سپاه این هواپیماها را در سال ۱۳۹۴ عملیاتی کرد.

۱۵ فروند نسخه ترابری ایلیوشین ۷۶ از عراق به ایران رفت که حدود یک دهه بعد در ایران عملیاتی شد و بین سپاه و ارتش تقسیم شد.

• تعداد ۱۲ فروند میگ ۲۳
• ۷ فروند سوخوی ۲۵
• ۲۴ فروند میراژ اف ۱
• ۲۴ فروند سوخوی ۲۴
• چهار فروند میگ ۲۹
• یک فروند بوئینگ ۷۰۷
• یک فروند بوئینگ ۷۲۷
• دو فروند بوئینگ ۷۳۷
• دو فروند بوئینگ ۷۴۷
• سه فروند فالکون ۵۰
• یک فروند جت استار عراقی
• یک فروند ارباس ۳۰۰
• ۵ فروند ارباس ۳۱۰ کویتی از عراق به ایران رفت.

تعداد ۱۶ فروند هواپیما F-6 مدل چینی Mig-19 در اختیار سپاه قرار دارد که اسکادران ۱۳۲ در زاهدان از این هواپیما استفاده می‌کند. EMB – 312 Tucano به تعداد ۱۵ فروند در اختیار سپاه قرار دارد که قابلیت‌های محدودی برای امور رزمی دارد. این نیرو برای آموزش خلبانان تازه وارد از هواپیماهای MFI-17B Mushak که به تعداد ۱۵ فروند از پاکستان خریداری شده استفاده می‌کند. همچنین این نیرو از هواپیماهای PC-7 نیز استفاده می‌کند که در ایران به نام S-68 ساخته می‌شود. سپاه برای امور ترابری از هواپیماهای AN-74 TK 200 به تعداد ۱۲ فروند IL-76 احتمالا ۱۲ فروند ۹ فروند Y-12 و تعدادی Falcon 20 استفاده می‌کند. برخی آمار از خرید ۲۴ فروند هواپیما Y-7 بعلاوه تعدادی نامعلوم F-27 خبر می‌دهند.

این نیرو به مرور در سال‌های اولیه بعد از جنگ با ورود هواپیماهای ایلیوشین ایل-۷۶ و سوخو سو-۲۵ وهلی‌کوپتر میل۱۷ قدرتمندتر شد.

پایگاه‌های نیروی هوایی سپاه در تهران، مشهد، شیراز و چند نقطه نامعلوم دیگر مستقر است.

شکل‌گیری نیروی هوافضا

پس از بکارگیری متخصصین کره شمالی و چین در سپاه پاسداران برای ساخت موشک‌ها و دستیابی به فناوری‌هایی در حوزه فضا، در سال ۱۳۸۸ این نیرو به عنوان نیروی هوافضای سپاه پاسداران معرفی شد که علاوه بر وظایف نیروی هوایی٬ مأموریت‌های موشکی و فضایی سپاه را نیز به عهده خواهد داشت.

سپاه از سال ۱۳۶۴ اقدام به تشکیل یگان موشکی کرد. با وارد کردن تکنولوژی از کره شمالی از سال ۱۳۷۲ به ساخت گسترده موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک اتمی مبادرت کرد. سپاه در سال ۱۳۷۵ برای گسترش صنایع موشکی، سازمان هوا-فضا را در وزارت دفاع ایجاد کرد. کارشناسان کره شمالی، به طور مستمر در ارتباط با سازمان هوا-فضا قرار داشته و در ساخت موشک‌های بالستیک به این نیرو یاری می‌رسانند. موشک یکی از مهمترین ابزارهای رژیم ایران برای توسعه طلبی و جنگ و مداخله در منطقه است. سپاه علاوه بر صدور انواع موشک به کشورهای منطقه از جمله لبنان، فلسطین، یمن و عراق، در سوریه و لبنان کارخانجات موشک سازی دایر کرده است. موشک‌های بالستیکی که از یمن به سوی عربستان پرتاب می‌شود، ساخت سپاه است.

فرماندهی این نیرو را از زمان تشکیل تاکنون امیرعلی حاجی‌زاده عهده دار بوده است.

نیروی هوافضای سپاه که از سال ۸۸ با این نام و قبل از آن با نام نیروی هوایی سپاه فعالیت می کرد، بدون تردید یکی از مهمترین اهرمهای توسعه طلبی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. بهره گیری از انواع موشک‌های کوتاه برد، میان برد و بلند برد و همچنین شهرهای موشکی زیر زمینی، زمینه دخالتهای گسترده این رژیم را در منطقه فراهم کرده است.

فرمانده نیروی هوافضا

به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط ولی فقیه در مقام فرمانده کل قوا منصوب می‌شود. اسامی فرماندهان نیروی هوایی سپاه از بدو تشکیل تاکنون عبارتند از : موسی رفان، تا اردیبهشت ۱۳۶۹، حسین دهقان اردیبهشت ۱۳۶۹ تا دی ۱۳۷۰، محمدحسین جلالی، دی ۱۳۷۰ تا آبان ۱۳۷۶، محمدباقر قالیباف، آبان ۱۳۷۶تا تیر ۱۳۷۹، احمد کاظمی، تیر ۱۳۷۹تا شهریور ۱۳۸۴، علیرضا زاهدی، شهریور ۱۳۸۴تا بهمن ۱۳۸۴، حسین سلامی، بهمن ۱۳۸۴تا مهر ۱۳۸۸، امیرعلی حاجی‌زاده، مهر ۱۳۸۸تاکنون.

ساختار نیروی هوافضا

نیروی هوافضای سپاه توسط ستاد فرماندهی مستقر در منطقه چیتگر تهران اداره می‌شود. در زیرمجموعه نظامی این نیرو، چهار بخش موشکی، پدافند هوایی، هواپیمایی و بالگردی و هواپیماهای بدون سرنشین فعال هستند.

فرماندهی عملیات هوایی

فرماندهی عملیات هوایی یک مرکز پشتیبانی است که مأموریت‌های پروازی پشتیبانی را برای سایر نیروهای سپاه انجام می‌دهد. این مرکز شامل سه بخش پروازهای پشتیبانی، ترابری و رزمی و یک بخش بالگردی است.

سامانه‌های موشکی

سامانه موشکی زمین به زمین ایران به طور انحصاری در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار دارد. این نیرو همچنین دو سامانه موشکی سام ۶ و اچ کیو ۲ را در اختیار دارد. مدیریت این سامانه‌ها که در ساختار پدافندی نیروی هوافضای سپاه قرار دارند، در هماهنگی با قرارگاه هوایی خاتم‌الانبیا ارتش انجام می‌شود.

شهرهای موشکی

شهر موشکی سپاه

در طول سال‌های گذشته همچنین سه شهر موشکی متعلق به این نیرو رونمایی شد. فرماندهان سپاه اعلام کرده اند که ایران شهرهای موشکی بیشتری دارد. به گفته مقام‌های سپاه، این پایگاه‌های موشکی که شامل موشک در بردهای مختلف در عمق ۵۰۰ متری زمین و زیر کوه‌های بلند ساخته شده‌اند و در همه پایگاه‌ها بر روی پرتابگر سوار، آماده پرتاب و دست‌ها بر روی ماشه است. مقام‌های سپاه همچنین از وجود ۱۴دپوی زیرزمینی در عمق ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر برای نگهداری از سیستم‌های موشکی ایران خبر داده‌اند که مشخص نیست چند دپو در اختیار نیروی هوافضای سپاه پاسداران است.

انفجار در انبارهای موشکی

انفجار انبار موشکی در پادگان امام علی خرم‌آباد ساعت ۱۱ صبح روز ۲۰ مهر ۱۳۸۹ به دلیل نامعلومی صورت گرفت و منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این پادگان شد. این پادگان در ۲۰ کیلومتری غرب خرم‌آباد واقع است.تعداد افراد کشته شده در این انفجار به‌طور دقیق مشخص نیست اما منابع غیر رسمی کشته شدن ۳۰ تا ۴۰ نفر در این انفجار را اعلام کرده‌اند.

انفجار دیگر در بیدگنه ملارد کرج در حدود ساعت ۱۲٫۵۰ روز ۲۱ آبان ۱۳۹۰ در یکی از مراکز آزمایش موشکی سپاه پاسداران در پادگان مدرس میان دو روستای بیدگنه و اخترآباد شهرستان ملارد کرج اتفاق افتاد. صدای انفجار تا کرج و شرق تهران شنیده شد و در نزدیکی محل حادثه باعث شکستن شیشه‌های ساختمان‌ها شد. لرزش انفجار در بیشتر شهرهای استان‌های تهران و البرز مانند تهران، شهریار، شهرقدس،نسیم شهر کرج، پرندک، اشتهارد، ملارد، ماهدشت و بخش‌هایی از ساوه در استان مرکزی احساس گردید. در این انفجار که موج انفجار آن به گفته کارشناسان سپاه تا شعاع ۲۵ کیلومتری گسترش یافته بیش از ۱۷۷ تن از پرسنل موشکی سپاه به همراه حسن تهرانی مقدم پدر موشکی سپاه کشته شدند.

روایت مازیار ابراهیمی از این انفجار

پادگان موشکی مدرس سپاه پس از انفجار

یکی از ماموران سازمان اطلاعات سپاه برای بازجویی از مازیار ابراهیمی، یکی از متهمان این انفجار به بازداشتگاه وزارت اطلاعات رفت. قسمتی از پرونده اعترافات مازیار ابراهیمی توسط مأمور سپاه در زیر آورده شده است.

مازیار می‌گوید او سرش را از پرونده بلند کرد و گفت:

اعتراف کردی که کلید انفجار ملارد را تو زدی؟ من هم گفتم بله. پرسید کجا بودید اون موقع؟ گفتم پشت فنس پادگان. گفت وقتی انفجار رخ داد، تو چیزی حس کردی؟ گوشات درد نگرفت؟. گفتم نه.

مازیار ابراهیمی می‌گوید:

مامور سپاه با شنیدن این حرف همچون فنر از جایش پرید. و با بد‌و‌بیراه به من گفت: تا شعاع ۲۵ کیلومتری یک شیشه سالم نمونده، ۱۷۷ نفر کشته شده‌اند، یک آجر رو هم بند نمونده، تو میگی اثری رو تو نداشته؟ چه خبره اینجا؟ کی این مزخرفات را به تو گفته؟

یگان هوانیروز

یگان هوانیروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که سال ۱۳۹۴ با دستور علی خامنه‌ای، تشکیل شد. به طور عمده در پایگاه فتح درشهر کرج در استان البرز متمرکز است. این یگان در حال تبدیل شدن به مهم‌ترین مرکز بال‏گردی سپاه است. پشتیبانی بال‏گردی از عملیات‌های نیروی زمینی و انجام عملیات‌های آفندی، از مهم‌ترین مأموریت‌های این یگان محسوب می‌شود. سه بخش مهم این یگان عبارتند از:

• مرکز آموزش‌های عالی هوانوردی
• مرکز تحقیقات بال‏گردی
• مرکز تعمیرات تخصصی بال‏گرد

در زیرمجموعه این یگان، پایگاه هوانیروز سیدالشهدا قرار دارد. این پایگاه به عنوان یک گروه رزمی، تیرماه سال ۱۳۹۶ در شیراز افتتاح شد و حوزه عملیاتی آن، سپاه استان‌های فارس، هرمزگان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان، بوشهر کهگیلویه و بویراحمد اعلام شد.

این یگان و پایگاه‌های زیرمجموعه‌اش، بال‏گردهای سپاه را در سال‌های اخیر در اختیار گرفته و در حال گسترش توان نظامی خود هستند.

مرکز پهپادی

مرکز پهپادی نیروی زمینی سپاه سال ۱۳۹۵ تشکیل شد.

سپاه پاسداران از طریق ارسال پهباد و موشک به حوثی‌ها چندین فرودگاه و تأسیسات نفتی را در عربستان و امارات متحده عریی، بطور نیابتی هدف آماج خود قرار داده است.

نیروی دریایی سپاه پاسداران

سابقه تأسیس نیروی دریایی سپاه با اسم اختصاری ندسا به سال ۱۳۶۰ باز می‌گردد. در جریان جنگ ایران و عراق (۱۳۶۷-۱۳۵۹)‌، یگان دریایی سپاه در دو جزیره منطقه خورموسی، که نخستین محل استقرار و فعالیتش بود، نطفه اولیه این نیرو محسوب می‌شود. این یگان از سال ۱۳۶۱، به تدریج از نظر عملیاتی تمام فعالیت‌های نیروی دریایی ارتش را برعهده گرفت و توسعه داد. این یگان در ابتدا تحت نظر قرارگاه‌ دریایی نوح و قرارگاه مسعودیه فعالیت می‌کرد. با این حال، فرمان خمینی در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ ، موقعیت آن را تغییر داد.

این نیرو از سال ۱۳۶۵ در برخی عملیات‌های دریایی در زمان جنگ با عراق به رکن مهم نظامی ایران تبدیل شد و در برخی عملیات‌‌ها مانند والفجر ۸ نقش محوری بازی کرد.

در دوران پس از جنگ، اولویت اول نیروی دریایی سپاه، حفظ موقعیت خود در خلیج فارس بود. علی شمخانی، فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش، با حفظ سمت، نیروی دریایی سپاه را هم اداره می‌کرد. این وضعیت از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۶ ادامه یافت. از سال ۱۳۷۶، با تعیین فرماندهی مستقل، نیروی دریایی سپاه وارد دوران تازه‌ای شد و مرحله اول تلاش‌ها و راهبردهای نیروی دریایی سپاه برای حضور در مرزهای آبی رقم خورد.

تأسیس قرارگاه خاتم‌الانبیای ۲ در این دوران، یکی از نقاط عطف برنامه‌ریزی اولیه سپاه در این راستا محسوب می‌شود. توسعه تجهیزات و توانایی‌های نظامی و راه‌اندازی قرارگاه‌های منطقه‌ای هم بخش دیگر پروژه نیروی دریایی سپاه برای تقویت موقعیت نظامی خویش بود. این موقعیت، پس از آنکه از سال ۱۳۷۸، نیروی دریایی سپاه مسئول تأمین امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس شد، به طرز محسوسی تقویت گردید. این منطقه شامل ۱۲۰۰ کیلومتر مرز دریایی است.

نیروی دریایی سپاه دارای ۵ منطقه عملیاتی است، سپاه به طور عمده از طریق قرارگاه دریایی خاتم الانبیا ۲ مأموریت‌هایش را انجام می‌دهد. قرارگاه خاتم الانبیا ۱ متعلق به ارتش در همین منطقه از نظر عملیاتی تحت نظر قرارگاه خاتم الانبیا ۲ قرار دارد. نیروی دریایی سپاه در شهرهای بوشهر، بندر لنگه، عسلویه، ماهشهر، جزیره ابوموسی و بندرعباس نیز پایگاه نظامی دارد.

این نیرو همچنین یک ایستگاه بین‌المللی در محدوده تنگه هرمز احداث کرده است. مأموریت‌های نیروی دریایی سپاه در این بخش از طریق یگان هوابرد و ناوگروه پیگیری می‌شود. این نیرو همچنین در چابهار و جاسک دارای پایگاه است، تأمین امنیت در دریای عمان بر عهده نیروی دریایی ارتش است.

نیروی دریایی سپاه ، علاوه بر انجام مأموریت‌های دفاعی و حفاظتی از مرزها، در برخی مأموریت‌های دریایی مانند تأمین تردد کشتی‌ها و شناورهای تجاری و مبارزه با دزدان دریایی، مشارکت کرده است.

در شمال ایران، پایگاه دریایی ثامن‌الحجج متعلق به نیروی دریایی سپاه در بابلسر واقع شده است. این پایگاه مهم‌ترین پایگاه دریایی سپاه در شمال ایران محسوب می‌شود.

نیروی دریایی سپاه در ۵ حوزه شناوری، موشکی، تکاوری، هوادریا و پهپادی فعال است.

پنج منطقه تحت نظر نیروی دریایی سپاه عبارتند از:

• منطقه یکم دریایی صاحب‌الزمان واقع در بندرعباس. این منطقه، به لحاظ نزدیکی و دسترسی سریع به تنگه هرمز، مهم‌ترین منطقه نیروی دریایی سپاه محسوب می‌شود.
• منطقه دوم نوح نبی در بوشهر واقع شده و مسئولیت حفاظت از جزیره خارک را بر عهده دارد.
• منطقه سوم امام حسین در بندر ماهشهر واقع شده است.
• منطقه چهارم ثارالله در بندر عسلویه واقع شده است.
• منطقه پنجم امام محمدباقر در بندرلنگه واقع شده و حفاظت از جزایر چهارگانه ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک و سیری بر عهده آن است. این منطقه علاوه بر این جزایر، از نقطه انتهایی جزیره قشم تا غرب جزیره کیش را نیز تحت پوشش خود دارد.

ستاد فرماندهی نیروی دریایی سپاه در بندرعباس مستقر است. این نیرو، علاوه بر انجام مأموریت‌های دفاعی و حفاظتی از مرزها، در برخی مأموریت‌های دریایی مانند تأمین تردد کشتی‌ها و شناورهای تجاری و مبارزه با دزدان دریایی، مشارکت کرده است.

نیروی دریایی سپاه از الگوهای تهاجمی که بر پایه جنگ نامتقارن با تکیه بر مین‌ریزی در دریا و حمله با قایق‌های تندرو و موشک‌ و عملیات‌های انتحاری، استوار شده است. پیروی می‌کند.

فرمانده نیروی دریایی سپاه

فرمانده نیروی دریایی سپاه به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و با حکم ولی فقیه منصوب می‌شود. فرمانده نیروی دریایی سپاه، فرماندهان پنج منطقه تحت نظر این نیرو را منصوب می‌کند. فرماندهان نیروی دریایی سپاه به ترتیب عبارت بوده‌اند از:

• حسین علایی از مهر ۱۳۶۴ تا دی ۱۳۶۹
• علی شمخانی از دی ۱۳۶۹ تا شهریور ۱۳۷۶
• علی اکبر احمدیان از شهریور ۱۳۷۶ تا تیر ۱۳۷۹
• مرتضی صفاری از تیر ۱۳۷۹ تا اردیبهشت ۱۳۸۹
• علی فدوی از اردیبهشت ۱۳۸۹ تا شهریور ۱۳۹۷
• علیرضا تنگسیری از شهریور ۱۳۹۷ تاکنون (دی‌ماه ۱۳۹۷).

نیروهای ویژه تکاوری اباعبدالله

نیروهای ویژه تکاوری اباعبدالله یکی از مهم‌ترین یگان‌های نیروی دریایی سپاه محسوب می‌شود. این یگان مستقل نظامی ویژه (Sepah Navy Special Force) در  سال ۱۳۸۶ تأسیس شد. محل شروع فعالیت این یگان، جزیره فارور در فاصله ۲۵ کیلومتری مرز ایران بود. تعداد نیروهای ویژه مستقر در این یگان، ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر اعلام شده است. این یگان ویژه که در حال حاضر به تیپ تبدیل شده است، در برخی مأموریت‌های دریایی نیز مشارکت داشته است. در خرداد ۱۳۹۵، علی فدوی، فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه از اجرای برنامه‌های عملیاتی و آموزشی برای نیروهای محور مقاومت در یگان ویژه سپاه خبر داده بود. منظور از محور مقاومت، استخدام شدگان کشورهای سوریه، عراق، لبنان، افغانستان و پاکستان است که به طور مدوام از سوی سپاه پاسداران جذب می‌شوند و پس از دریافت آموزش‌های نظامی لازم، به مناطق جنگی برای توسعه طلبی و سرکوب‌گری سپاه اعزام می‌شوند.

تیپ تکاوران و تفنگداران دریایی امام سجاد

تیپ تکاوران و تفنگداران دریایی امام سجاد در جزیره ابوموسی واقع شده و بخشی از مأموریت‌های پدافندی سپاه در حفاظت از جزایر ایرانی در خلیج فارس را بر عهده دارد. مهم‌ترین جزایر تحت پوشش این تیپ عبارتند از سیری،‌ تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی. علاوه بر تیپ امام سجاد، تیپ مستقل انصارالحجه هم در این مناطق به ایفای مأموریت مشغول هستند.

قرارگاه قمر بنی‌هاشم

این نیرو در یک پروژه بزرگ، برنامه ساخت ۳۰۰ موج شکن در جنوب ایران شرکت دارد. و از طریق بنیاد تعاونی مسکن، در فعالیت‌های مسکن‌سازی مشارکت دارد. ساخت پروژه‌های عمرانی کوچک، توزیع مواد غذایی، و ... از محورهای فعالیت این قرارگاه است. مقام‌های دولت روحانی از مشارکت با نیروی دریایی سپاه برای توسعه سواحل جنوبی ایران از جمله ساخت فرودگاه و اسکله در جزایر ایران خبر داده و گفتند مبارزه با قاچاق کالا در خلیج فارس به سپاه واگذار شده است. از جزییات این همکاری‌ها و نحوه مشارکت و فعالیت سپاه در فعالیت‌های مبارزه با قاچاق کالا گزارشی منتشر نشده است. سپاه پاسداران در طول دو دهه گذشته، از طریق اسکله‌هایی که در بنادر جنوبی ایران در اختیار دارد، اقدام به قاچاق کالا به داخل ایران کرده است. حجم این قاچاق سالانه تا ۱۲ میلیارد دلار و یا ۱/۳ واردات رسمی برآورد می‌شود.

سازمان بسیج مستضعفین

سابقه تشکیل بسیج مستضعفین به ۵ آذر ۱۳۵۸ باز می‌گردد،‌ یک سال بعد این نهاد با رای مجلس قانونی شد تا به یکی از ابزارهای روح‌الله خمینی، برای مقابله با مبارزه‌جویی‌های روز افزون علیه سلطه‌اش تبدیل شود.

از سال ۱۳۶۷، سه تفکر عمده درباره بسیج وجود داشته است:

گروهی می‌گفتند نیازی به بسیج به شکل سابق نداریم، برخی می‌گفتند بسیج باید در نیروی زمینی سپاه ادغام شود و گروهی معتقد بودند که بسیج باید به یک سازمان مستقل تبدیل شود. از سال ۱۳۶۸، تفکر سوم با حمایت علی خامنه‌ای، موفق شد سنگ بنای نیروی مقاومت بسیج را بگذارد. همگام با این تحول ساختاری، خامنه‌ای، حکم فرمانده بسیج را صادر کرد و بسیج به یک نیروی کلان همردیف با نیروی‌های سه گانه و سپاه قدس تبدیل شد.

در این دوران کار تفکیک بسیج از نیروی زمینی سپاه در طول یک فرایند ۵ ساله انجام شد. در این دوران بسیج دور تازه‌ای از فعالیت‌های اجتماعی با هدف امر به معروف و نهی از منکر را شروع کرد و با چراغ سبز دولت هاشمی رفسنجانی به حوزه فعالیت‌های اقتصادی هم در قالب قرارگاه‌های عمرانی و اقتصادی مشهور به قرب وارد فضای اقتصادی شد.

در برخی ناآرامی‌های اجتماعی در شهرهایی چون مشهد و اسلامشهر در این دوران، فرماندهان سپاه از بسیج برای سرکوب ناآرامی‌ها استفاده کردند و بسیج به عنوان یک رکن مهم فعالیت‌های امنیتی وارد شد.

در حوادث سال ۱۳۷۸ و برخورد با دانشجویان معترض، بسیج دومین تجربه درون شهری در سرکوب معترضان را از سر گذراند. اوج فعالیت‌های سیاسی بسیج به انتخابات ۱۳۸۸ باز می‌گردد که بسیج مهم‌ترین نقش را در سرکوب قیام کنندگان آن سال ایفا کرد. در سال ۱۳۸۸، بسیج یک مرحله تحول مهم را تجربه کرد و مناطق مقاومت بسیج در استان‌ها به نیروی زمینی سپاه پیوستند. پس از این دوران، مهم‌ترین مأموریت سازمان بسیج، مقابله با تهدید نرم دشمنان علیه جمهوری اسلامی اعلام شد و دایره فعالیت‌های اقتصادی بسیج در قالب بنیاد تعاون بسیج و سازمان بسیج سازندگی گسترش یافت.

جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر کوشیده است واحدهای شبه نظامی شبیه بسیج در کشورهای سوریه و عراق نیز راه اندازی کند.

فرمانده سازمان بسیج

رئیس سازمان بسیج مستضعفین به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط ولی فقیه منصوب می‌شود. رئیس سازمان بسیج، جانشین فرمانده کل سپاه در امور بسیج محسوب می‌شود. رئیس سازمان بسیج همچنین عضو شورای فرهنگ عمومی کشور، شورای عالی جوانان و شورای اجتماعی کشور است. امیر مجد، احمد سالک و احمدرضا اخوان، حدفاصل سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ فرماندهی بسیج را بر عهده داشتند. از ۲۰ اسفند ۱۳۶۱ تا سال ۱۳۶۸ محمدعلی رحمانی، فرمانده بسیج بود. از ۱۰ اسفند ۱۳۶۸ این مسئولیت بر عهده علیرضا افشار قرار گرفت. حجازی از ۲۰ اسفند ۱۳۷۶، فرمانده بسیج شد و دوران مسئولیت او تا سال ۱۳۸۷ طول کشید. از سال ۱۳۸۷ همگام با تحولات ساختاری سپاه، فرمانده سپاه، رئیس سازمان بسیج شد و فرد جانشین او در بسیج، فرمانده بسیج محسوب می‌شود. بر همین اساس، از ۲۲ تیرماه ۱۳۸۷، حسین طائب فرمانده بسیج بود. پس از حسین طائب، از ۱۲مهر ۱۳۸۸ تا ۱۷آذر ۱۳۹۵، محمدرضا نقدی این مسئولیت را بر عهده گرفت. از آذر ۱۳۹۵ سردار غلامحسین غیب‌پرور، رئیس سازمان بسیج شد.از ۱۱ تیر ۱۳۹۸ تاکنون غلامرضا سلیمانی آخرین فرمانده بسیج است.

مختصری از بیوگرافی سید محمد (حسین زاده) حجازی:

جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران (۲۸ دی ۱۳۹۸ تا ۲۹ فروردین ۱۴۰۰) ؛ فرمانده نیروی بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (۲۰ اسفند ۱۳۷۶ – ۱۳۸۶)؛ جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (۲ خرداد ۱۳۸۷ – ۲۲ مهر ۱۳۸۸)

• تولد: ۱۳۳۵، اصفهان،
• مرگ: ۲۹ فروردین ۱۴۰۰
• تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت دولتی، دانشگاه تهران؛ دکترا مدیریت استراتژیک، دانشگاه عالی دفاع ملی
• سوابق اجرایی: معاون هماهنگ کننده سپاه پاسداران (۱۳۸۶-۱۳۸۷)، جانشین فرمانده  قرارگاه ثارالله (۲۳ تیر ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸)، معاون آماد و پشتیبانی تحقیقات صنعتی ستاد کل نیروهای مسلح ایران (۱۳۹۳-۱۳۸۸)
• عدم سابقه زندان قبل از انقلاب
• سابقه حضور در جنگ ایران و عراق
• عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

(حسین زاده) حجازی بعد از انقلاب در سرکوب مردم در استان‌های کردستان و آذربایجان غربی شرکت داشت و از مسوولان جذب و اعزام نیرو به مناطق جنگی بود. در۲۰ اسفند ۱۳۷۶ خامنه ‌ای حجازی را به فرماندهی نیروی مقاومت بسیج برگزید و او از ۲۳ تیر ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸ جانشین فرمانده  قرارگاه ثارالله (یک واحد نظامی قدرتمند در سپاه پاسداران) شد. در ۱۸ مهر سال ۱۳۹۰، شورای اتحادیه اروپا وی را به دلیل نقش مرکزی در سرکوب قیام سال ۱۳۸۸ در فهرست تحریم قرار داد. اتحادیه اروپا نوشت: «او نویسنده‌ نامه‌ای به وزارت بهداشت برای جلوگیری از افشای اسناد و پرونده‌های پزشکی هر فردی که درحوادث پس از انتخابات زخمی شده یا بستری شده، بوده است.» . حجازی یکی از مسولان اصلی تجهیز حزب‌ الله لبنان به موشک‌های پیشرفته بود  و از عالی ‌رتبه ‌ترین فرمانده سپاه پاسداران بود که در جنگ سوریه حضور مستقیم داشت. حجازی به خامنه ‌ای نزدیک بود و عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین نیز بود. سپاه پاسداران علت فوت او را «عارضه قلبی» اعلام کرد. برخی رسانه‌ها مرگ او را در حوداث یمن گزارش کردند.

جانشین فرمانده بسیج

جانشین فرمانده بسیج، نفر دوم این سازمان در امور اداری و داخلی محسوب می‌شود و توسط فرمانده کل سپاه منصوب می‌شود. از فروردین ۱۳۹۷ به بعد، محمدحسین سپهر به عنوان جانشین فرمانده بسیج در حال فعالیت است.

معاونت‌های بسیج

در ساختار اداری بسیج ۱۵معاونت شامل معاون اجرایی، معاون عملیات، معاون بازرسی و تعالی، معاون فرهنگی و اجتماعی، معاون هماهنگ کننده، معاون برنامه‌ریزی، معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات، معاون پارلمانی، معاون اداری و مالی، معاون تعلیم و تربیت، معاون آموزش، معاون علمی، پژوهشی و فناوری، معاون مقاومت مردمی، معاون روابط عمومی و معاون سیاسی به چشم می‌خورند. معاون سیاسی بسیج توسط نماینده ولی فقیه در بسیج منصوب می‌شود.

سازمان حفاظت اطلاعات بسیج

سازمان حفاظت اطلاعات بسیج، یک سازمان امنیتی داخلی است که حضور رسانه‌ای و اجتماعی بسیار کمرنگی دارد. مسئول این سازمان با حکم فرمانده کل سپاه تعیین می‌شود. این سازمان یک تشکیلات داخلی محسوب می‌شود که مراقبت و نظارت امنیتی درون سپاه را برعهده دارد و گزارش فعالیت‌های خود را به سازمان حفاظت اطلاعات سپاه ارائه می‌دهد. رئیس سازمان حفاظت اطلاعات بسیج، مرتضی نصیری است. سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، نماینده مستقر در سازمان حفاظت اطلاعات بسیج دارد.

فعالیتهای اقتصادی بسیج

بنیاد تعاونی بسیج

سابقه تشکیل بنیاد تعاون بسیج به سال ۱۳۷۵ باز می‌گردد. فرمانده سازمان بسیج، نماینده رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، نماینده فرمانده سپاه، نماینده وزیر دفاع، مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در بسیج، معاون هماهنگ کننده بسیج و مسئول حفاظت اطلاعات بسیج، اعضای هیات امنای این بنیاد محسوب می‌شوند.

بنیاد تعاون بسیج و موسسه‌های وابسته بر اساس گزارش پایان سال ۱۳۹۵ بانک مهر اقتصاد،‌ بیش از ۷۶ درصد سهام این بانک را در اختیار دارند.

طبق اساسنامه بنیاد تعاون بسیج، این سازمان از پرداخت مالیات معاف است ولی از سال ۱۳۸۲، این سازمان مشمول قانون مالیات‌های مستقیم شد. همچنین طبق اساسنامه، در صورت انحلال بنیاد، پس از تصفیه،‌ کلیه اموال و دارایی‌های بنیاد در اختیار ولی‌فقیه قرار می‌گیرد.

بنیاد تعاون بسیج در طول یک‌دهه اخیر با سرمایه‌گذاری گسترده در بازار بورس، صنعت و معدن، خدمات، نفت و پتروشیمی و بانک به یک بازیگر بزرگ تبدیل شده است. رصد فعالیت‌های وابسته به این بنیاد از این نظر دشوار است که این شرکت‌ها به طور دائم در حال خرید و فروش سهام شرکت‌های بزرگ هستند و بنیاد تعاون بسیج احتمالا به دلیل ملاحظات سیاسی و فرار از دام تحریم‌ها، به طور ادواری شرکت‌های تازه سرمایه‌گذاری به بازار وارد می‌کند. این شرکت‌ها همچنین در زمینه شفافیت نیز عملکرد بسیار ضعیفی دارند. برخی از مهم‌ترین شرکت‌های زیرمجموعه این بنیاد عبارتند از:

• بانک مهر اقتصاد: سابقه فعالیت بانک مهر اقتصاد به سال ۱۳۷۲ باز می‌گردد. این بانک در قالب موسسه قرض‌الحسنه بسیجیان و با سرمایه اولیه ده میلیون ریال که از سوی خامنه‌ای، به عنوان هبه(یعنی بخششی که قابل بازپس گرفتن است) پرداخت شد، شروع به فعالیت کرد. این صندوق در سال ۱۳۷۹ به موسسه مالی اعتباری مهر و در سال ۱۳۸۸ به بانک مهر اقتصاد تغییر وضعیت داد. بانک مهر اقتصاد، در حال حاضر دارای بیش از ۶۰۰۰ هزار کارمند و ۸۰۰ شعبه است. بنیاد تعاون بسیج و موسسه‌های وابسته بر اساس گزارش پایان سال ۱۳۹۵ این بانک،‌ بیش از ۷۶ درصد سهام این بانک را در اختیار دارند. اواخر سال ۱۳۹۶ گزارش‌هایی درباره ادغام این بانک در بانک‌های ثامن و انصار که هر سه وابسته به سپاه هستند، منتشر شده است که به نظر می‌رسد فرایندی پیچیده و زمان‌بر است. مسئولان بانک مهر اقتصاد اعلام کرده‌اند که تنها در صورت حکم حکومتی، موضوع ادغام پیگیری می‌شود. حکم حکومتی باید توسط علی خامنه‌ای صادر شود.

• گروه مالی مهر اقتصاد: این گروه مالی ابتدا به نام شرکت سرمایه‌گذاری تجلی سامانه فعالیت می‌کرد و سال ۱۳۹۲ به گروه مالی مهر اقتصاد تغییر نام داد. شرکت‌های سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان و سرمایه‌گذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان، شرکت نگین ساحل رویال، شرکت تجلی مهر ایرانیان و شرکت خدمات بازرگانی آینده‌نگر مهر، سهامداران عمده این کارگزاری هستند. گروه مالی مهر اقتصاد به همراه شرکت‌های وابسته، مالک اصلی هولدینگ توسعه معادن روی ایران است. هولدینگ توسعه معادن روی ایران با ارزش بازار بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان، یکی از ‌مهم‌ترین کانون‌های سرمایه‌گذاری در تولید سرب و روی است. در زیرمجموعه این هولدینگ، شرکت‌های متعددی چون شرکت تولید روی ایران، شرکت فرآوری مواد معدنی ایران، شرکت ذوب روی بافق، شرکت ملی سرب و روی ایران، شرکت اسیدسازان زنجان، شرکت تولید روی بندرعباس، شرکت ذوب و احیای روی قشم، شرکت مهندسی و تحقیقاتی فلزات غیرآهنی، شرکت راهبران صنعت سرب و روی انگوران، شرکت صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود، شرکت آلفا ماشین پویا، شرکت معدن‌کاران انگوران، ‌شرکت جام امید البرز و شرکت شیمیایی کاتالیست پارسیان همراه با شرکت‌های کالسیمین و صنعت روی زنگان فعال هستند که این شرکت را در مجموع به یک غول مهم اقتصادی در حوزه معادن روی و سرب، تولید اسید و اکتشاف و حفاری تبدیل کرده است.

• جوان سیر ایثار: این شرکت در سال ۱۳۸۰ در حوزه حمل و نقل و خدمات سیاحتی و زیارتی فعال شده است. این شرکت به طور تخصصی در تأمین نیازهای مربوط به اردوهای بسیج و اردوهای راهیان نور فعالیت می‌کند ولی در سیستم حمل‌ و نقل جاده‌ای ایران هم به عنوان بزرگ‌ترین شرکت حمل و نقل جاده‌ای کشور شناخته شده است. شرکت جوان‌سیر ایثار دارای ۶۱ شعبه و ۵ ترمینال اختصاصی در کل کشور و مالک ۷۵۰ دستگاه اتوبوس است. شرکت جوان سیر ایثار علاوه بر انحصار کاروان‌های راهیان نور، در سال‌های اخیر،‌ انحصار بخش اعظم حمل و نقل مسافران اربعین را نیز بر عهده گرفته است. در زیرمجموعه این شرکت، آژانس هواپیمایی جوان سیر ایثار نیز راه‌اندازی شده است که در حوزه فروش بلیط قطار و هواپیما و رزرو هتل و صدور ویزا فعالیت می‌کند.

• ریل ترابر سبا: این شرکت که شهریور سال ۱۳۸۸ تأسیس شده است، در حوزه حمل و نقل ریلی به ویژه مسیرهای تهران-مشهد و تهران-اهواز فعال است. این شرکت همچنین مالک قطارهای لوکس غدیر است.

• کارگزاری مهر اقتصاد ایرانیان: این شرکت که در زمینه بورس و معاملات آنلاین فعال است، سال ۱۳۷۹ تأسیس شده است. در حال حاضر شرکت‌های گروه مالی مهر اقتصاد، شرکت سرمایه‌گذاری اندیشه محوران، شرکت سرمایه‌گذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان، شرکت نگین ساحل رویال و شرکت خدمات بازرگانی آینده‌نگر مهر، سهام‌داران عمده این کارگزاری هستند.

• تجلی مهر ایرانیان: این شرکت در سال ۱۳۸۸ تأسیس شده و حوزه فعالیت آن عمران و ساختمان است. در زیرمجموعه این شرکت، شرکت‌های مهندسین مشاور کوشا در حوزه طراحی و مشاوره، شرکت سازندگی انصار، در حوزه ساختمان سازی و راه‌سازی، شرکت افتخار خوزستان در زمینه عمرانی و سرمایه‌گذاری، شرکت کوثر آذربایجان در زمینه انبوه‌سازی ساختمان و شهرک‌سازی و همچنین شرکت فراسوی شرق که سابقه تأسیس آن به سال ۱۳۶۸ باز می‌گردد، در حوزه ساخت و ساز فعال است. عمده فعالیت‌های ساختمانی این شرکت در استان خراسان رضوی متمرکز است.

• شرکت آتیه سازان مهر اقتصاد: این شرکت که از زیرمجموعه‌های بانک مهراقتصاد محسوب می‌شود، در حوزه‌های بسیار متنوعی از طبخ و توزیع غذا، خدمات زیبایی و بازاریابی تا فعالیت‌های بانکی، سدسازی، پروژه‌های فن‌آوری و پتروشیمی و نفت، فعال است.

• موسسه کارآفرینی و اشتغال‌زایی نگار نصر: این شرکت در سال ۱۳۹۰ تأسیس شده است. سهام‌داران این شرکت عبارتند از بنیاد تعاون بسیج، موسسه تأمین مسکن بسیجیان و موسسه خدمات درمانی بسیجیان. این شرکت در حوزه اشتغال‌زایی فعال است. شرکت نگار نصر با راه‌اندازی یک سایت اینترنتی، از متقاضیان کار ثبت‌نام می‌کند و سپس تلاش می‌کند به آنها یرای یافتن کار، مشاوره بدهد و کمک کند. ‌راه‌اندازی مشاغل خانگی، برگزاری دوره‌های آموزشی و جذب تسهیلات بانکی برای فعالان در حوزه اشتغال‌زایی از دیگر فعالیت‌های این شرکت است.

• شرکت پشتیبانی ایثار: این شرکت که سال ۱۳۹۱ تأسیس شده است، در حوزه تأمین کالا در زمینه لوازم ورزشی، آشپزخانه، الکترونیک و رایانه، لوازم خانگی، صوتی و تصویری و لوازم اداری فعال است.

• شرکت نوآوران موج: این شرکت در سال ۱۳۷۴ تأسیس شده و در حوزه بازرگانی، سیستم‌های مخابرات و الکترونیک و خرید و فروش رایانه و تجهیزات رادیویی فعال است.

• شرکت سرمایه‌گذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان: این شرکت  که سال ۱۳۹۰ تأسیس شده است، در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده است. این شرکت از سهامداران اصلی هدلینگ فن‌آوا محسوب می‌شوند که در زمینه توسعه خدمات اینترنتی فعال است و یکی از سه شرکت مهم در این حوزه محسوب می‌شود.

• شرکت نگین ساحل رویال: این شرکت در حوزه سرمایه‌گذاری و خرید و فروش سهام شرکت‌های بزرگ فعال است. در سال‌های اخیر این شرکت، سهامدار شرکت‌هایی چون هلدینگ توسعه معادن روی، تاید واتر خاورمیانه، خودروسازی بهمن و مهندسی تکنوتار بوده است.

• شرکت آتیه‌سازان مهر اقتصاد: این شرکت که سال ۱۳۹۵ تأسیس شده است، شرکت سهامی کارکنان بانک مهر اقتصاد محسوب می‌شود. حوزه فعالیت این شرکت، سرمایه‌گذاری، بازرگانی مجازی و لیزینگ تعریف شده است.

• شرکت گسترش سرمایه‌گذاری تک‌تار: این شرکت که ۵۰ درصد سهام هلدینگ توسعه معادن روی ایران را در اختیار دارد، از سال ۱۳۹۶ به نمایندگی از بنیاد تعاون بسیج وارد خرید و فروش سهام شرکت‌های بزرگ شده است.

• شرکت مهندسی تکنوتار: این شرکت که سال ۱۳۷۵ تأسیس شده است، یکی از مهم‌ترین شرکت‌های تولید‌کننده دستگاه‌های توزیع سوخت مایع در ایران است و در کلیه زمینه‌های پمپ بنزین فعال است.

رسانه‌های تحت نظارت بسیج

• خبرگزاری فارس: به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رسانه‌های خبری فعال در ایران، سال ۱۳۸۱ تأسیس شده است و بودجه آن توسط سازمان بسیج تأمین می‌شود. این خبرگزاری به صورت ۲۴ساعته، اخبار خود را به زبان‌های فارسی، انگلیسی، ترکی و عربی منتشر می‌کند. این خبرگزاری دارای ۳۱ سایت استانی و ۱۷ دفتر است و یک سایت ویژه اخبار افغانستان، باشگاه فرهنگی و هنری توانا و دانشکده رسانه را تحت پوشش دارد. مدیران این خبرگزاری، این رسانه را خاکریز مقدم جنگ نرم توصیف کرده‌اند. خبرگزاری فارس در دهه‌ گذشته، نقش مهمی در هدایت پروژه‌های معطوف به سرکوب فعالان مدنی و رسانه‌ای، منتقدان سیاسی و اجتماعی داشته است و یک بازوی مهم تبلیغاتی برای سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی و قضایی محسوب می‌شود. خبرگزاری فارس همچنین از سال ۱۳۸۷ اقدام به راه‌اندازی باشگاه آموزش خبرنگاری کرد که در ادامه به باشگاه توانا تغییر نام داده است. این باشگاه وظیفه فراخوان، جذب و گزینش اولیه نیرو برای خبرگزاری فارس را برعهده دارد و در حوزه‌های آموزش مجازی و تولید محتوا نیز فعال است.

• خبرگزاری دانشجو: وابسته به سازمان بسیج دانشجویی است. این خبرگزاری که از سال ۱۳۸۲ راه‌اندازی شده است، در ۳۱ استان دفتر دارد. این خبرگزاری همچنین از اعضای بسیج دانشجویی در دانشگاه‌ها به عنوان خبرنگار افتخاری استفاده می‌کند.

• خبرگزاری بسیج: این خبرگزاری به عنوان پایگاه اطلاع رسانی بسیج از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را شروع کرده است. از سال ۱۳۹۴، باشگاه خبرنگاران بسیج نیز به عنوان زیرمجموعه این خبرگزاری فعال شده است.

• شبکه اطلاع‌رسانی بسیج: شبکه شباب، عنوان اختصاری شبکه اطلاع‌رسانی و بستر ارتباطی داخلی سازمان بسیج است که از سال ۱۳۹۱ راه‌اندازی شده است. این شبکه که در دو بخش سازمانی و غیرسازمانی فعالیت ‌می‌کند، اطلاعات غیرطبقه‌بندی‌شده سازمان بسیج را در دسترس اعضای این سازمان قرار می‌دهد. مسئولان این شبکه مدعی هستند که در حال حاضر در ۴۴هزار نقطه در سراسر ایران، اعضای بسیج امکان دسترسی به این شبکه را دارند. بسیج همچنین یک شبکه ارتباطی تصویری داخلی هم راه‌اندازی کرده است که مرکز سمت نام دارد.

• بنیاد روایت فتح: انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس، شهرک سینمایی انقلاب و دفاع مقدس، انتشارات روایت فتح و ساقی و ... زیرمجموعه بنیاد روایت فتح هستند. ساخت مستند، تولید تعزیه و تئاتر، برگزاری جشنوار‌های سینمایی و کاریکاتور، برگزاری دوره‌ها و اردوهای آموزشی از جمله فعالیت‌های این بنیاد است. جشنواره‌های ملی فیلم مقاومت، تئاتر مقاومت و هنر مقاومت نیز تحت نظر این بنیاد برگزار می‌شوند. دبیران این جشنواره‌ها به پیشنهاد مدیرعامل بنیاد و با حکم رئیس سازمان بسیج منصوب می‌شوند.

• نهادهای فضای مجازی:  سابقه ورود جدی بسیج به حوزه اینترنت به پاییز سال ۱۳۸۷ باز می‌گردد. با راه اندازی ده‌هزار وبلاگ در ده‌هزار پایگاه بسیج نخستین گام این پروژه بود که آذر ۱۳۸۷ شروع شد. گام دوم این پروژه در سال ۱۳۸۸، تشکیل شورای سایبری بسیج بود. این شورا، در نخستین گام، اقدام به آموزش و تربیت تکاور جنگ سایبری کرد. هدف از تربیت این گروه، انجام فعالیت‌های خرابکارانه در اینترنت از جمله هک کردن سایت‌ها و ایمیل‌ها بود و رویکرد بسیج در فضای مجازی را وارد فاز تهاجمی کرد. که مهم‌ترین آنها عبارتند از مرکز فضای مجازی سراج، و سازمان هنری و رسانه‌ای اوج. به گفته معاون دادستان کل ایران، عبد الصمد خرم آبادی، در سال ۱۳۹۵ تعداد افراد همکار بسیج برای رصد فضای مجازی و گزارش اطلاعات به نهادهای امنیتی و قضایی، ۱۸هزار نفر بوده است.

• مراکز سازمان سراج: مراکز این سازمان عبارتند از:
  • کلینیک ترک اعتیاد مجازی، مرکز تربیت و آموزش، مرکز آینده‌پژوهی، مرکز بازی و سرگرمی، مرکز سرویس و خدمات نرم‌افزاری،مرکز فن‌آوری اطلاعات و هاستینگ، مرکز رسانه‌های اینترنتی یا مرکز داده، مرکز شبکه‌های اجتماعی، مرکز سوادآموزی مجازی، مرکز فعالیت‌های گروهی (اردویی)، مرکز رسانه‌های تصویری

• سازمان هنری رسانه‌ای اوج: از جمله نهادهای وابسته به بسیج است که از سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را شروع کرده است و به طور عمده بر حوزه سینما و تولیدات هنری متمرکز است. در زیرمجموعه این سازمان، مرکز فیلم و سریال، مرکز تولیدات رسانه‌ای بین‌الملل، خانه طراحان طرح و گرافیک انقلاب اسلامی، خانه طراحان تبلیغات انقلاب اسلامی، مرکز هنرهای نمایشی انقلاب اسلامی، خانه مستند انقلاب اسلامی، خانه فیلم داستانی انقلاب اسلامی، خانه پویانمایی (انیمیشن) انقلاب اسلامی، مرکز ماوا (ویژه موسیقی) و خانه سرود انقلاب اسلامی فعال هستند. از نمونه فعالیت‌های این سازمان، طراحی و نصب بیلبوردهای ضدآمریکایی در دوران مذاکرات هسته‌ای، ساخت کلیپ امیر تتلو روی ناو جماران در خلیج فارس، ساخت فیلم‌های بادیگارد، ایستاده در غبار، به وقت شام و ماجرای نیم‌روز، سریال پایتخت، تولید ۷۰۰ مستند و سرمایه‌گذاری کلان و دامنه‌دار برای ساخت فیلم‌های سینمایی و سریال، را می‌توان اشاره کرد. شبکه تلویزیونی افق نیز محصولات خود را به طور عمده از طریق سازمان اوج تأمین می‌کند. سازمان اوج، حامی اصلی جشنواره فرهنگی هنری عمار است که جشنواره‌ای شبیه جشنواره فیلم فجر محسوب می‌شود و به تبلیغ و تحسین آثار انقلابی می‌پردازد. به گفته مدیران این موسسه، در زیرمجموعه این سازمان، ۸۰ موسسه فعال هستند و در این موسسه‌ها ۲۶۰۰ نفر فعالیت می‌کنند.

نیروی قدس

پیشینه تشکیل نیروی قدس سپاه پاسداران

سابقه تشکیل نیروی قدس سپاه پاسداران مشهور به سپاه قدس، در فروردین سال ۱۳۶۰ سپاه تشکیل شد. در این دوران، درخواست تشکیل نیروی قدس سپاه اندک اندک شکل گرفت. در ۲۵خرداد ۱۳۶۱، در جلسه‌ای که نمایندگان و رهبران گروه‌های شبه نظامی فعال در خاورمیانه و شمال آفریقا در تهران به میزبانی سپاه گرد هم آمده بودند، در قطعنامه پایانی تصریح کردند که شرکت‌کنندگان در جلسه خواهان تشکیل سپاه قدس هستند. همان روز دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه در اطلاعیه‌ای از متقاضیان خواست برای ثبت‌نام و سپس اعزام به سوریه و لبنان مراجعه کنند.

فعالیت این واحد‌ها که عمدتا به کارهای تروریستی در کشورهای دیگر می پرداختند تا سال ۱۳۶۴ در واحدی به نام واحد نهضت‌های آزادیبخش در سپاه تحت نظر مهدی هاشمی ادامه داشت. در طول این چهارسال، فعالیت‌های مهدی هاشمی، که از نزدیکان حسینعلی منتظری بود، موجب بروز اختلافاتی در سپاه شد. این اختلافات که در نهایت منجر به بازداشت و اعدام مهدی هاشمی شد، سبب گردید که این واحد به وزارت امورخارجه منتقل شود.

جواد منصوری که از فروردین تا اسفند ۱۳۵۸، فرمانده سپاه بوده است، در گفتگویی با ماهنامه رمز عبور که خرداد ۱۳۹۵ منتشر شد، گفته است پس از این جابجایی دو سه سالی واحد نهضت‌ها در وزارت خارجه بود و بعد دوباره به سپاه برگشت و نیروی قدس شد.

در اوایل دهه‌ی هفتاد شمسی از ترکیب قرارگاه رمضان و لشکر بدر و واحد نهضت‌های آزادیبخش در سپاه با فرمان خامنه‌ای نیروی قدس شکل گرفت.

قرارگاه‌های نیروی قدس سپاه پاسداران

نیروی قدس دارای ۴ قرارگاه فرماندهی اصلی در مناطق مرزی است که فعالیت‌های اطلاعاتی و عملیاتی آن را در مناطق مختلف مرزی ایران با کشورهای همسایه هدایت می‌کند.

سپاه یکم؛ برای عراق

قرارگاه فرماندهی برای عراق - قرارگاه رمضان به فرماندهی سرتیپ پاسدار احمد فروزنده برای عراق که ستاد فرماندهی آن در تهران و دارای سه قرارگاه در استانهای هم‌جوار با عراق است:

قرارگاه نصر در شمال (نقده) به فرماندهی سرتیپ پاسدار محمود فرهادی

قرارگاه ظفر در غرب (کرمانشاه) به فرماندهی سرتیپ پاسدار عبیداوی

قرارگاه فجر در جنوب (اهواز) به فرماندهی سرتیپ پاسدار عبدالرضا بیات

سپاه دوم؛ برای پاکستان

سپاه دوم نیروی قدس سپاه پاسداران، قرارگاه فرماندهی برای پاکستان قرارگاه نبی‌اکرم در زاهدان به فرماندهی سرتیپ پاسدار شیبانی است.

سپاه سوم؛ برای ترکیه و آذربایجان

سپاه سوم قرارگاه فرماندهی برای ترکیه و آذربایجان - قرارگاه حمزه در ارومیه، این قرارگاه برقراری ارتباط با گروه‌های کرد مخالف ترکیه و هم‌چنین سرکوب اکراد در داخل ایران و اقدام به عملیات تروریستی علیه گروه‌های کرد ایرانی در داخل عراق را هم برعهده دارد. هم‌چنین ارتباط با کشورهای آذربایجان. قرارگاه‌های فعلی و تاکتیکی آن در استان اردبیل و تبریز واقع شده‌است.

سپاه چهارم؛ برای افغانستان و آسیای میانه

سپاه جهارم نیروی قدس سپاه پاسداران، قرارگاه فرماندهی برای افغانستان و آسیای میانه - قرارگاه انصار در مشهد قرار دارد. این قرارگاه در شهرهای زابل، میرجاوه، بیرجند و تایباد دارای قرارگاه‌های تابعه می‌باشد. پاسداران در افغانستان تحت فرماندهی این قرارگاه می‌باشند.

سپاه پنجم برای ترکیه

سپاه پنجم نیروی قدس سپاه پاسداران اجرای عملیات تروریستی ویژه و سازماندهی تیمهای مخفی تروریستی در داخل ترکیه را برعهده دارد. فرمانده سپاه پنجم حاج منصور است و یک پایگاه در تبریز دارند.

سپاه ششم برای خلیج فارس

سپاه ششم نیروی قدس سپاه پاسداران مأموریت صدور تروریسم و براندازی در امارات و حوزهٌ خلیج فارس را به‌عهده دارد. فرمانده این سپاه شیرازی است. قبل از شیرازی سرتیپ پاسدار احمد شریفی، فرماندهٌ سپاه ششم بود؛ که از ابتدای تأسیس نیروی قدس این سمت را برعهده داشت. این نیرو به فرماندهی پاسدار شریفی نقش فعالی در درگیریهای داخلی بحرین در سال۷۲ داشت. وی در انفجار خُبَر در عربستان نقش جدی داشت. پاسدار احمد شریفی در حال حاضر در دانشگاه بیت‌المقدس نیروی قدس در قم مستقر است.

سپاه هفتم؛ برای لبنان

سپاه هفتم نیروی قدس همان سپاه لبنان است که قبل از تشکیل نیروی قدس در این کشور حضور داشت و پس از تشکیل نیروی قدس تحت فرماندهی این نیرو قرار گرفت.

سپاه هشتم؛ برای آفریقا

سپاه هشتم نیروی قدس سپاه پاسداران حوزه‌ی مأموریت این سپاه کشورهای آفریقایی مانند الجزایر، تونس، سودان و… می‌باشد. این سپاه نقش فعالی در سودان دارد و براساس گزارش‌های موجود پایگاه‌هایی در سودان جهت آموزش ایجاد کرده تا از این طریق پایگاهی برای فعالیتهای تروریستی در کشورهای حول‌ و حوش و به‌ویژه مصر تدارک ببیند. فرماندهی سپاه هشتم صراف و معاونش افقهی می‌باشد.

سپاه نهم برای اروپا و آمریکا

سپاه نهم نیروی قدس سپاه پاسداران در آلمان و اتریش فعالیت زیادی دارد و در صدد جذب مسلمانان ترک و اعراب در آلمان است و از این حیث توجه ویژه‌یی به مسجد بزرگ هامبورگ دارد. فرمانده سپاه نهم ناهیدیان است. این سپاه مأموریتهای کشورهای شرق آسیا را هم برعهده دارد.

سپاه بوسنی

سپاه بوسنی به‌دلیل این‌که می‌تواند سکوی پرش حکومت جمهوری اسلامی به اروپا باشد از جایگاه خاصی برخوردار است. فرمانده این سپاه سرتیپ پاسدار شمس معاون سابق آموزش نیروی قدس می‌باشد.

پایگاه اطلاعاتی آذربایجان: این پایگاه در خرداد۱۳۷۲ در شهر ماکو در مرز جمهوری آذربایجان تشکیل شده و فرماندهی آن برعهده سرتیپ پاسدار بویاغچی است. این پایگاه یک پادگان در مرز ایران و آذربایجان و ارمنستان ایجاد کرده‌است.

تیپ مالک اشتر

این تیپ یک تیپ مستقل تحت امر نیروی قدس می‌باشد که در سالهای جنگ با عراق تحت‌امر قرارگاه رمضان بود و به‌خاطر عملیاتی که در داخل عراق انجام داد، بعداز تشکیل نیروی قدس به آن نیرو منتقل شد و مقر آن استان مازندران است. فرمانده تیپ مالک اشتر سرتیپ پاسدارحسنی‌نیا است و ۲گردان آن در لبنان به‌سر می‌برند.

فعالیت‌های برون‌مرزی نیروی قدس

سیاست صدور بحران که خمینی آن‌را صدور انقلاب می‌نامید دلیل اصلی تشکیل نیروی قدس سپاه پاسداران به عنوان نیروی برون مرزی سپاه بود. حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه و برنامه‌ریزی برای اعزام نیروهای نظامی و شبه نظامی به کشورهایی چون لبنان، سوریه و افغانستان از جمله فعالیت‌های نیروی سپاه قدس است.

سپاه پاسداران،‌در کشاکش جنگ با عراق، با بهره‌برداری از احزاب وابسته در کردستان و اسرای عراقی سپاه بدر را تشکیل داد که شامل دو شاخه احرار (اسرای عراقی) و مجاهدین (مخالفان شیعه صدام) بودند. این سپاه، بعدا ارتباط نزدیکی با سپاه قدس برقرار کرد. علاوه بر سپاه قدس، قرارگاه جنگی رمضان با هدف انجام مأموریت‌های اطلاعاتی و برون‌مرزی در راستای جنگ‌های نامنظم تشکیل شده بود و در مرزهای شمالی و جنوبی با گروه‌های کرد و شیعه عراقی ارتباط داشت.

تشکیل سپاه قدس همچنین به فعالیت نیروی برون مرزی سپاه پاسداران در لبنان بر می‌گردد. این نیرو، که از طرف دولت جمهوری اسلامی به لبنان اعزام شد، نقش مهمی در ایجاد حزب‌الله لبنان در سال ۱۹۸۵ ایفا کرد. با حمایت، روح‌الله خمینی و نظارت علی‌اکبر محتشمی، که در آن زمان سفیر ایران در سوریه بود، سپاه اقدام به بسیج و ساماندهی شبه نظامیان شیعه لبنان در دره بقاع کرد و حزب‌االله لبنان تأسیس شد. سپاه قدس در دوران پس از جنگ، به توسعه فعالیت خود در کشورهای مختلف در خاورمیانه و حتی در اروپا از جمله در یوگسلاوی سابق در دهه ۱۳۷۰مشغول شد.  در کشاکش جنگ‌ بوسنی، نیروی قدس سپاه به همراه حزب‌الله لبنان، حضور موثری در جنگ، آموزش نیروهای بوسنیایی و ارسال سلاح داشتند. در همین دوران و پس از جنگ اول خلیج‌فارس، سپاه قدس در درگیری‌های داخلی کردستان عراق از حزب اتحادیه میهنی به رهبری جلال طالبانی حمایت و به او کمک کرد که همراه با حزب دموکراتیک کردستان به رهبری مسعود بارزانی منطقه خودمختار کردستان را رهبری کند. این حمایت باعث شد که فعالیت‌های نیروی قدس در عراق وارد مرحله تاز‌ه‌ای شود.

اکبر هاشمی رفسنجانی زمانی اعلام کرد: ... در عراق، سوریه، لبنان، افغانستان، یمن ... کسی نمی‌تواند سفیری را بدون موافقت سپاه قدس بگذارد.

نیروی قدس؛ قاچاق اسلحه، مواد مخدر و ترور

سران جکومت ایران از نیروی قدس برای پر کردن جیب خود یا دست زدن به کارهای غیر قانونی از جمله قاچاق اسلحه و مواد مخدر و جعل اسکناس  استفاده کرده‌اند. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای پس از پایان جنگ بوسنی، تحقیقات نشان می‌داد که اعضای سپاه قدس در قاچاق اسلحه فعال بوده‌اند. پرونده‌های متعدد قاچاق اسحله توسط اعضای سپاه قدس به ویژه در کشورهای آفریقایی مثل نیجریه، کنیا، سودان و سنگال که به تشکیل پرونده‌های قضایی و صدور حکم محکومیت منجر شد، نشان می‌داد یک شبکه فعال وابسته به سپاه قدس در این حوزه فعال است.

از دیگر شاخه‌های این شبکه فعال می‌توان به شبکه عراق اشاره کرد. در آذر ۱۳۸۷، نادر قربانی، عضو نیروی قدس سپاه و در بهمن ماه همان سال، پنج افسر عضو سپاه قدس در عراق به اتهام قاچاق اسحله بازداشت شدند. در تیر ۱۳۸۸، ابومهدی المهندس، فرمانده ارشد شبه نظامیان عراقی وابسته به ایران که با همکاری سپاه قدس یک شبکه قاچاق اسلحه را اداره می‌کرد، در فروردین ۱۳۸۹ در لیست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. در جریان دادگاه، اعلام شد که منصور بن رجب، مشاور وزیر در بحرین در جریان فعالیت‌های غیرقانونی او در حوزه پول‌شویی و سلاح، یکی از طرف‌های معامله نیروی قدس سپاه بوده است. در سال ۱۳۹۰، سازمان امنیت داخلی اسرائیل، از قاچاق اسلحه از طریق مصر توسط سپاه قدس خبر داد. این اسلحه‌ها برای گروه‌های فلسطینی مانند حماس و جهاد اسلامی ارسال شده بودند. سپاه در حال قاچاق سلاح به یمن و ارسال تسلیحات نظامی چون موشک و پهپاد برای شبه نظامیان حوثی است.

در اسفند۱۳۹۰ وزارت خزانه‌داری آمریکا به صورت رسمی اعلام کرد که نام غلامرضا باغبانی، یکی از فرماندهان سپاه قدس را به اتهام مشارکت در قاچاق مواد مخدر، به فهرست قاچاقیان مواد مخدر تحت تحریم آمریکا اضافه می‌کند. بر اساس این گزارش، این مقام سپاه قدس به قاچاقچیان اجازه می‌داده که در صورت رساندن اسلحه به گروه طالبان، به داخل خاک ایران تریاک قاچاق کنند. علاوه بر این گزارش‌هایی درباره شبکه‌های قاچاق وابسته به سپاه قدس در ترکیه، آذربایجان، ایتالیا و ونزوئلا منتشر شده است. سپاه قدس در جریان این فعالیت‌ها همکاری نزدیکی با حزب‌الله لبنان داشته است. بر اساس جزییاتی که از پروژه کاساندرا که یک طرح ویژه دولت اوباما برای رصد فعالیت‌های غیرقانونی حزب‌الله لبنان بود، منتشر شده است، سپاه قدس در جعل اسکناس هم فعال بوده است. سال گذشته، دولت آمریکا اعلام کرد که یک شبکه فعال وابسته به سپاه قدس در یمن اقدام به جعل و توزیع اسکناس کرده است. مسئول این شبکه محمود سیف بود که در لیست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. او در سال ۹۰ نیز در اروپای شرقی متهم به قاچاق سلاح شده بود.

سپاه قدس همچنین به ساماندهی برنامه‌های ترور به ویژه علیه مخالفان جمهوری اسلامی پرداخته است. دایره این ترورها از ترور خلبان‌های جت‌های جنگنده عراقی در روزگار پس از پایان جنگ ایران و عراق تا ترور مخالفان سیاسی جمهوری اسلامی را در برمی‌گیرد. در یکی از مشهورترین پرونده‌ها، منصور ارباب سیار تبعه ایرانی که در آمریکا به اتهام تلاش برای ترور سفیر عربستان بازداشت شد، وابسته به سپاه قدس بود و در دادگاه اعتراف کرد که با کارتل‌های مواد مخدر مکزیک در ارتباط بوده است.

انجام فعالیت‌های جاسوسی در کشورهای مختلف یکی دیگر از اقدامات نیروی قدس سپاه است. در طول دهه گذشته در کشورهای بحرین، عربستان و کویت، پرونده‌هایی قضایی و امنیتی با این اتهام علیه افرادی که با سپاه قدس در ارتباط بوده‌اند،‌ تشکیل شده است.

تشکیل و هدایت گروه‌های سیاسی و واردکردن آنها به پروسه‌های انتخاباتی و سیاست داخلی از جمله دیگر برنامه‌ریزی‌های نیروی قدس سپاه است که نمونه قدیمی آن حزب‌الله لبنان و نمونه جدید آن، حشد الشعبی در عراق است.

سپاه قدس در طراحی و اجرای برنامه‌های خویش از حمایت و همراهی نهادهای گسترده خصوصی و دولتی چون هواپیمای ماهان برای حمل اسلحه، جمعیت هلال احمر برای فعالیت‌های پوششی در قالب کمک‌های امدادی، وزارت دفاع برای تأمین سلاح، ستاد بازسازی عتبات و عالیات برای اقدامات پوششی در قالب فعالیت‌های عمرانی و بازسازی مراکز مذهبی بهره می‌گیرد و یک شبکه قدرتمند و مؤثر را تشکیل داده است.

تعداد نیروها

تعداد نیروهای سپاه قدس بر اساس برخی ادعاهای رسانه‌های غربی، بین ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر برآورده شده است. این ادعاها قابل راستی‌آزمایی نیستند. بر اساس گزارش منتشره توسط نشریه نیویورکر، سپاه قدس در حدفاصل سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ بیش از ۳۰ عملیات را در سراسر جهان از خاورمیانه تا تایلند و نایروبی هدایت کرده است،.

گروه‌های شبه‌نظامی نیروی قدس در سایر کشورها

مهم‌ترین گروه‌های شبه‌نظامی خارجی که با نیروی قدس سپاه در ارتباط هستند، عبارتند از حشد الشعبی در عراق، قوات دفاع وطنی در سوریه، حزب‌الله در لبنان، انصار‌الله در یمن و جنبش جهاد اسلامی در فلسطین. سپاه قدس همچنین گروه‌های شبه‌نظامی فاطمیون متشکل از اتباع افغانستانی و زینبیون متشکل از اتباع پاکستانی را سازماندهی کرده است که در جریان جنگ داخلی سوریه، زیر نظر سپاه قدس فعالیت می‌کردند.

قاسم سلیمانی در تقویت مالی و نظامی گروههای شبه نظامی (عمدتا شیعه) تقش بارزی داشته است. این شبه‌نظامیان شامل شاخه سابق نظامی مجلس اعلای عراق ، سپاه بدر، گروه  شبه نظامی جیش المهدی به رهبری مقتدی صدر و گروههای شبه نظامی نو پا مانند عصائب اهل‌الحق به رهبری قیس خرعلی و کتائب حزب الله به رهبری ابومهدی مهندس بوده‌اند. بر اساس  اطلاعات ستاد مرکزی آمریکا در عراق در سال ۲۰۰۸ ، قاسم سلیمانی در پیامی به ژنرال دیوید پترائوس فرمانده نیروهای ائتلاف گفته است که او مسئولیت سیاست خارجی ایران در رابطه با عراق، لبنان، افغانستان و عراق را بر عهده دارد.

فرمانده سپاه قدس

فرمانده سپاه قدس به پیشنهاد فرمانده سپاه و توسط ولی فقیه منصوب می‌شود. احمد وحیدی تا سال ۱۳۷۹و قاسم سلیمانی از شهریور سال ۱۳۷۹ تاکنون فرمانده سپاه قدس بوده‌اند.

قاسم سلیمانی همچنین مسئول هماهنگ سازی عملیات نیروهای نیروی قدس، نیروهای نظامی و امنیتی سوریه و نیروهای حزب‌الله با حملات هوایی روسیه بوده که منجر به کشتار مردم بی‌دفاع سوریه و حفظ بشار اسد دیکتاتور در قدرت شده است.

معاون فرمانده سپاه قدس

در زیرمجموعه فرماندهی سپاه قدس، جانشین فرمانده، معاون فرهنگی، معاون هماهنگ‌کننده، معاون اطلاعات و معاون نیروی انسانی فعالیت ‌می‌کنند. چون بخشی از فعالیت‌های سپاه قدس کاملا محرمانه است، این عناوین همه معاونان فعال در این نیرو را در بر نمی‌گیرد. به گفته آنتونی کردسمن کارشناس مسائل امنیتی، سپاه قدس همچنین دارای معاونت‌های ویژه برای مأموریت برون مرزی در کشورهای مختلف است. این معاونت‌ها عبارتند از:

معاونت‌های عراق، لبنان، فلسطین و اردن، افغانستان ،پاکستان و هند، ترکیه و شبه‌جزیره عربستان، کشورهای آسیایی اتحاد جماهیر شوروی سابق، کشورهای غربی(اروپا و آمریکای شمالی) و شمال آفریقا (مصر، تونس، الجزایر، سودان و مراکش).

واحد ۴۰۰

یگان عملیات ویژه ۴۰۰، مشهورترین یگان شناخته شده نیروی قدس سپاه است که مهم‌ترین مأموریت‌های برون‌مرزی این نیرو را بر عهده دارد. عمده این مأموریت‌ها بر اساس ادعاهای رسانه‌ای در حوزه تررویسم و بمب‌گذاری است. به گفته رسانه‌های غربی این واحد در سال ۲۰۱۲ به دستور خامنه‌ای موظف شد فعالیت سپاه قدس را در کشورهای غربی افزایش دهد. به باور رسانه‌های غربی فرمان خامنه‌ای برای تشکیل این واحد بعد از حمایت غرب برای برکناری بشار اسد در سوریه صورت گرفته بود.

نمایندگی ولی فقیه در سپاه

طبق اساسنامه مصوب ۱۵شهریور ۱۳۶۱ در ساختار سازمانی سپاه به عنوان یک معاونت سپاه شناخته می‌شود ولی در عمل به صورت یک تشکیلات مستقل است که به طور مستقیم زیر نظر ولی فقیه فعالیت می‌کند. این نهاد از نظر سازمانی جزو ارکان تشکیلاتی یا سلسله مراتب فرماندهی سپاه محسوب نمی‌شود ولی نقش تعیین کننده‌ای در ساختار بالادستی دارد. نماینده ولی‌فقیه در سپاه همچنین عضو هیات مرکزی گزینش و هیات عالی انضباطی سپاه است. نماینده ولی‌فقیه می‌تواند بر کلیه امور سپاه و تصمیمات فرماندهان از نظر انطباق با موازین شرعی و دستورات ولی فقیه نظارت کند و اگر موردی را مغایر تشخیص دهد، مسئولین ملزم به تجدیدنظر هستند.

نمایندگان ولی فقیه در سپاه

در طول چهار دهه گذشته، این افراد نماینده ولی فقیه در سپاه بوده‌اند: حسن لاهوتی (شهریور تا آذر ۱۳۵۸)، فضل الله محلاتی (خرداد ۱۳۵۹ تا آذر ۱۳۶۰)، محمدرضا فاکر (آذر ۱۳۶۰ تا تیرماه ۱۳۶۲)، حسن طاهری خرم آبادی (تیرماه ۱۳۶۲ تا آذر ۱۳۶۲) فضل‌الله محلاتی (آذر ۱۳۶۲ تا اسفند ۱۳۶۴)، محمود محمدی عراقی (اسفند ۱۳۶۴ تا اسفند ۱۳۶۷ در مقام جانشین نماینده ولی‌فقیه)، عبدالله نوری (اسفند ۱۳۶۷ تا تیرماه ۱۳۶۹)، محمود محمدی‌عراقی (تیرماه ۱۳۶۹ تا بهمن ۱۳۷۰)، محمدعلی موحدی‌کرمانی (بهمن ۱۳۷۰ تا دی ماه ۱۳۸۴)، علی سعیدی (دی ماه ۱۳۸۴ تا اسفند ۱۳۹۶)، عبدالله حاج‌صادقی (اسفند ۱۳۹۶ تا (دی‌ماه ۱۳۹۷)).

سازمان حفاظت اطلاعات سپاه

سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، یک سازمان متمرکز مستقل است. رئیس این سازمان با پیشنهاد فرمانده کل سپاه و با تأیید و حکم ولی فقیه تعیین و منصوب می‌شود. عزل رئیس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه نیز مستلزم تأیید رهبری است. عزل و نصب سایر افراد فعال در این سازمان توسط رئیس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه انجام می‌شود ولی مستلزم تأیید نماینده رهبری در سپاه است.

سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، از سال ۱۳۶۲ فعالیت خود را شروع کرده است.

فرماندهان حفاظت اطلاعات سپاه

محمدحسین نجات از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲، علی سعیدی از سال ۱۳۶۲ تا سال ۱۳۶۶، احمد وحیدی، از سال ۱۳۶۶ تا سال ۱۳۶۸، علی سعیدی، از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۷۲، مرتضی رضایی از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۵، غلامحسین رمضانی از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۸ و محمد کاظمی از سال ۱۳۸۸ تا (دی‌ماه ۱۳۹۷) مسئولیت این سازمان را بر عهده داشته‌اند.

وظایف سازمان حفاظت سپاه

سازمان حفاظت سپاه مسئولیت‌هایی به عهده دارد که در زیر آمده است:

• مسئولیت حفاظت از اماکن حیاتی و حساس، اماکن و اجلاس‌هایی که با حضور سران قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی و رهبر جمهوری اسلامی برگزار می‌شود
• حفاظت از شخصیت‌های استان‌ها، حفاظت از شخصیت‌های بلندپایه نظام، حفاظت از میهمانان عالی رتبه اجلاس‌های ملی و بین المللی
• تأمین امنیت پرواز فرودگاه‌ها از طریق استقرار گارد امنیت در پروازهای غیرنظامی و تأمین امنیت پروازها از طریق بازرسی مسافرین و پایانه ها

در حال حاضر علی نصیری، مسئولیت این نهاد را بر عهده دارد. در زیرمجموعه این سازمان، سه سازمان حفاظت انصارالمهدی، سازمان حفاظت هواپیمایی و سازمان سپاه ولی امر، فعالیت می‌کنند.

سپاه حفاظت انصارالمهدی

این نیروی حفاظتی در اوایل انقلاب و پس از عملیات نظامی علیه مسئولان ارشد جمهوری اسلامی شکل گرفت و مأموریت خود را پس از آن‌که روح‌الله خمینی در سال ۱۳۵۸ دستور به تشکیل آن داد، آغاز نمود: خمینی گفته بود پاسداران انقلاب و روسای آنان، موظف هستند از شخصیت‌ها حفاظت کنند و رفت و آمدهای مشکوک را تحت نظر بگیرند، اگرچه خود آنان راضی نباشند.

مقر رسمی سپاه حفاظت انصارالمهدی در دو ساختمان ۶ طبقه در خیابان پاستور تهران قرار دارد اما این نیرو در نقاط دیگر شهر تهران نیز دارای مقرهای ستادی و عملیاتی می‌باشد؛ از جمله سفارت سابق آمریکا (مرکز خنثی‌سازی بمب) و محمدشهر کرج که پادگان آموزشی این نیرو است.

وظیفه اصلی سپاه حفاظت انصارالمهدی، محافظت از جان تمام مقام‌های سیاسی جمهوری اسلامی از نمایندگان ارشد مجلس گرفته تا روسای جمهور و وزیران سابق می‌باشد.

تعداد اعضای ستادی و عملیاتی این نیرو حدودا ۳۰۰۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود و هم اکنون فرماندهی این سپاه را شخصی بنام سردار ابوالقاسم ( که به احتمال زیاد اسم مستعار این فرمانده اطلاعاتی و عملیاتی است) برعهده دارد. وی قبلا مسئول عملیات حفاظت و امنیت بوده است.

سپاه حفاظت هواپیمایی

از ۵ دی ۱۳۶۳ با فرمان روح‌الله خمینی مبنی بر استقرار سپاه در فرودگاه‌ها تشکیل شد و مسئول تأمین امنیت پروازها و مقابله با اقدامات خرابکارانه و هواپیماربایی است. سرتیپ دوم صفرعلی موسوی، از سال ۹۳ تاکنون فرماندهی حفاظت هواپیمایی را بر عهده دارد.

سازمان سپاه ولی امر

نسخه گسترش یافته تشکیلات حفاظت از ولایت فقیه است که در دهه اول انقلاب در دفتر خمینی مستقر بود و سراج الدین موسوی، مسئولیت آن را بر عهده داشت ولی از سال ۱۳۶۷ با تشکیل سپاه ولی امر، این مسئولیت به صورت سازمانی پیگیری شد. نیروهای اولیه این سپاه از تیپ ۶۶ هوابرد سپاه و لشگر ۶ ویژه سپاه پاسداران تأمین شد که دو نهاد مهم و مسئول در عملیات‌های برون مرزی و چریکی محسوب می‌شدند. در دوران خامنه‌ای، مسئولیت ارتباط با سپاه ولی امر بر عهده اصغر حجازی، یکی از مسئولان ارشد دفتر ولی فقیه بوده است. سپاه ولی امر در ابتدا شامل چهار یگان اصلی بود که مسئولیت حفاظت شخصیت‌ها و حفاظت فرودگاه‌ها را نیز بر عهده داشت ولی در سال‌های بعد، دو سپاه حفاظت هواپیمایی شخصیت‌ها (انصارالمهدی) به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه دادند و وظیفه انحصاری این سپاه، محافظت از جان ولی فقیه تعیین شد. اعضای این سپاه ۱۲هزار نفر برآورده شده است. فرماندهی سپاه ولی امر از سال ۱۳۸۹بر عهده سرتیپ تمام ابراهیم جباری است. پیش از او، محمدحسین نجات این وظیفه را تا سال ۱۳۸۹برعهده داشت. علی مسجدیان و خسرو عروج، دیگر فرماندهان این سپاه بوده‌اند.

فرماندهی پدافند سایبری سپاه

فرماندهی پدافند سایبری سپاه که در سال ۱۳۹۳ تأسیس شده است را می‌توان یک سازمان امنیتی در حوزه مجازی توصیف کرد.

مهم‌ترین کارهای این فرماندهی عبارتند از:

• نظارت و بررسی فعالیت مخالفین جمهوری اسلامی در فضای مجازی
• مقابله با تخریب نظام فرهنگی و اجتماعی جامعه
• رصد هتک حرمت و توهین به نظام
• جاسوسی از کاربران فضای مجازی
• تولید محتوا

در زیرمجموعه فرماندهی پدافند سایبری، مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سایبری سپاه و سایت گرداب فعال هستند.

مرکز بررسی جرائم سازمان یافته سپاه سال ۱۳۸۶ تأسیس شد و به ارتش سایبری هم مشهور شده بود. این مرکز، مدیریت پروژه‌های متعددی چون مضلین که شناسایی و تعطیلی سایت‌های پورنوگرافی را در دستور کار داشت و پروژه‌های فتنه عمیق، دارکوب و مرصاد که به رصد سایت‌های سیاسی و فرهنگی منتقد و مخالف جمهوری اسلامی می‌پرداخت را بر عهده داشت. در نتیجه فعالیت‌ها و گزارش‌‌های این مرکز، ده‌ها نفر از فعالان فضای مجازی و مدیران سایت‌ها بازداشت شدند. فرماندهی پدافند سایبری سپاه همچنین پروژه‌های متعددی را در قالب همکاری یا پیمانکاری با قرارگاه سایبری خیبر – که یک قرارگاه سایبری متشکل از نیروهای امنیتی وزارت اطلاعات، سپاه و وزارت دفاع است–، دانشگاه امام حسین سپاه و شرکت های مرصاد و نصر – که در حوزه هک فعال هستند– انجام داده است.

سازمان اطلاعات سپاه

یک سازمان اطلاعاتی است که در دستگیری و شکنجه و اعدام و ترور مخالفان و در جاسوسی حتی علیه جناح‌های درون رژیم جمهوری اسلامی بیشترین نقش را دارد.

اداره اطلاعات سپاه از سال ۱۳۵۸ شروع به کار کرده است. این واحد در ابتدا به نام واحد اطلاعات و تحقیقات کار می‌کرد که به عضوگیری برای سپاه و برخورد با مخالفان مشغول بود ولی همان سال ۱۳۵۸ به اداره اطلاعات تغییر نام داد و به کارهای اطلاعاتی و امنیتی مشغول شد.

سال‌های ۱۳۶۲ و ۱۳۶۳ درگیری‌های سیاسی و امنیتی فراوانی در ساختار سیاسی رخ داد و در نهایت اول مهرماه ۱۳۶۳ با دستور خمینی بخش اعظم واحد اطلاعات سپاه به وزارت اطلاعات واگذار شد. با این وجود در طول سال‌های بعد به ویژه پس از جنگ، اداره اطلاعات سپاه قادر به بازیابی موقعیت سیاسی و امنیتی خود شد و به معاونت اطلاعات تبدیل شد. این معاونت مهرماه سال ۱۳۸۸ در قالب سازمان اطلاعات سپاه به فعالیت خود ادامه داد.

رییس سازمان اطلاعات سپاه توسط علی خامنه‌ای منصوب می‌شود. تاکنون درباره چهار رکن این سازمان یعنی جانشین رئیس سازمان، معاونت بررسی و عملیات روانی، فرماندهی سایبری و معاونت عملیات اطلاعات محدودی منتشر شده است. همچنین بر اساس اطلاعاتی که آبان ۱۳۹۳ توسط وب سایت سحام نیوز منتشر شده، اداره کارآمدی نیز در زیرمجموعه سازمان اطلاعات سپاه فعال است. این اداره شامل زیرمجموعه‌هایی با عنوان خانه‌های امن است که به ایجاد سیستم‌های موازی برای هر وزارت‌خانه به رصد فعالیت‌های وزارت‌خانه‌های دولت و اقدامات تخریبی علیه آن وزارت‌خانه مشغول هستند. خانه‌های امن با تابلوهای پوششی مثل موسسه‌های فرهنگی و علمی و رسانه‌ای در حال فعالیت هستند. طبق اصلاحیه ماده ۳ قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب ۲۴خرداد ۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی، سازمان اطلاعات سپاه، ضابط قوه قضاییه است.

حسین طائب از سال ۱۳۸۸ تاکنون (۱۳۹۸) فرمانده سازمان اطلاعات سپاه است.

مرکز مطالعات راهبردی سپاه

مرکز مطالعات راهبردی در ۲۹ مرداد ماه ۱۳۸۴ به دستور علی خامنه‌ای، تشکیل شد. هدف از تشکیل این مرکز، تعیین راهبردهای عمومی سپاه اعلام شده است. تشکیل این مرکز منجر به تعیین فعالیت‌های استراتژیک، راهبردی و سیاستگذاری سپاه در یک مجموعه مرتبط با سپاه شده است. به گفته محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه، رصد تغییرات محیطی در اطراف کشور و ترسیم استراتژی‌های اصلی سپاه برای جهت‌گیری حرکتی این نهاد نظامی یکی از وظایف اصلی این مرکز است.

این مرکز همچنین طرحی با عنوان طرح راهبردی غدیر را با ۱۲ هدف و ۵۱ راهبرد تهیه کرده است که شامل رسالت، مأموریت و دکترین، تهدیدات و سازماندهی سپاه است. مجموعه این فعالیت‌ها در راستای طرح تحول و تعالی سپاه صورت می‌گیرد. طرح تحول و تعالی سپاه شامل ۱۲ مأموریت و ۱۵۱ راهبرد است. این طرح از سال ۱۳۷۸ در سپاه به دستور خامنه‌ای تنظیم و اجرایی شده است.

مرکز مطالعات راهبردی سپاه در حال حاضر در برخی معاونت‌های سپاه پاسداران دارای دفتر است و در حال گسترش تشکیلات خودش است. نخستین رییس این مرکز، محمدعلی جعفری بود. او سال ۱۳۸۶ به عنوان فرمانده کل سپاه منصوب شد و علی‌اکبر احمدیان از سوی ولی فقیه حکم ریاست این مرکز را دریافت کرد. در حکم صادره برای علی اکبر احمدیان اشاره به پیشنهاد فرمانده سپاه نشده و از او خواسته شده که با فرمانده سپاه در تعامل باشد. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که این مرکز به طور مستقیم زیر نظر ولی فقیه فعالیت می‌کند.

فعالیت‌های سپاه پاسداران

فعالیتهای اتمی سپاه پاسداران

پس از شکست عملیات کربلای ۴ و ۵ محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران در گزارش به خمینی اعلام کرد:

کسب آمادگی مجدد برای انجام عملیات آفندی و بسیج نیرو نیازمند ۵ سال وقت است.

به‌دنبال این شکست بود که دستیابی به‌بمب هسته‌یی به‌عنوان ضرورت پیروزی در جنگ برای رژیم ایران مطرح شد.

خمینی این ضرورت را طی سخنانی خطاب به مسئولان انرژی اتمی و سپاه پاسداران مطرح کرد. به‌دنبال اعلام این ضرورت توسط خمینی، محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران، دست‌یابی به‌سلاح هسته‌یی را در دستور کار جدی سپاه پاسداران قرار داد و اقدامات زیر را انحام داد:

1. مرکز تحقیقات سپاه برای دستیابی به‌علم و تکنیک سلاح هسته‌یی، ارتباطات فعالی با کشورهای روسیه و پاکستان برقرار کرد و مذاکرات و همکاری‌هایی با این دو کشور داشت.
2. یکی از مراکز تحقیقات هسته‌یی سپاه تحت پوش مرکز آموزشی کادر فنی دریایی سپاه فعال شد. محل این مرکز در نزدیکی نیاوران (تهران) بود که رابطه فعالی با روسیه و پاکستان در زمینه‌ی هسته‌یی داشت.
3. در سال‌ ۱۳۶۵ پاکستان یک موافقتنامه همکاری هسته‌یی با ایران منعقد کرد که متخصصان ایران برای دیدن دوره آموزشی به پاکستان رفتند.
4. ارتباط با عبدالقادرخان (پدر اتمی پاکستان) در بهمن سال‌ ۱۳۶۵ و ابتدای سال ۱۳۶۶ زمانی‌که عبدالقادر‌خان از دو مرکز هسته‌ای ایران در تهران و بوشهر دیدار کرد، برقرار شد. سه نفر از مقامات سپاه پاسداران حداقل دوبار در تهران با عبدالقادرخان ملاقات کردند. سرپرست هیأت ملاقات‌کننده سپاه، محمد سلامی، رئیس مرکز تحقیقات سپاه پاسداران بود. در آن زمان مأموریت اصلی مرکز تحقیقات سپاه، کار تحقیقاتی در زمینه سلاح هسته‌یی بود.
5. محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه، در ملاقات با سه نفر از استادان فیزیک دانشگاه کرمان، از آنها خواست که جهت ساخت بخشهای مختلف سلاح هسته‌یی همکاری کنند و به آنها قول داد که هشتصد میلیون دلار جهت تحقیقات تولید سلاح هسته‌یی اختصاص می‌دهد.
6. محسن رضایی از این سه نفر می‌خواهد که از آن پس در تعطیلات آخر هفته با هواپیما به تهران بروند و به این ترتیب آنها مدتها هر هفته به تهران رفته و در آن‌جا به یکی از مراکز تحقیقات سپاه در اطراف لویزان، موسوم به مرکز آموزشی کادر فنی دریایی سپاه برده می‌شدند. در این مرکز درمورد تحقیقات لیزری در غنی‌سازی هسته‌یی تحقیق می‌شد.
7. در همان زمان سه استاد فوق‌الذکر، جهت دستیابی به‌علم و تکنیک هسته‌یی، به چند مأموریت خارج کشور در ایتالیا، آلمان و ژاپن فرستاده شدند. ازجمله در آنها به ایتالیا فرستاده شده و از دو مرکز اتمی ایتالیا بازدید کردند. یکی از این مراکز در شهر پدوا واقع شده بود. این نفرات در آن‌جا از سه شتاب‌دهنده نوترون بازدید به عمل آورند. این مسافرت تحت پوشش مرکز تحقیقات فیزیک صورت گرفت در حالی‌که هزینه بلیت هواپیما را سپاه پرداخته بود. در پایان این بازدیدها، آنها نقشه‌های آزمایشگاه‌های مختلف این مراکز را دریافت کرده و بعد از بازگشت در اختیار سپاه پاسداران قرار دادند.
8. از سال ۱۳۶۶ سپاه پاسداران در چندین دانشگاه ایران دفاتر تحقیقات هسته‌یی ایجاد می‌کند که مهمترین آنها در دانشگاه تهران و دانشگاه شیراز بود. یک نمونه از اقدامات سپاه جهت استخدام متخصصان هسته‌یی، استخدام ۱۴نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف با حقوق اولیه ۶ هزار دلار در ماه بود. در‌حالی‌که حقوق متخصصان سازمان انرژی اتمی در این زمان کمتر از این مبلغ بود.
9. در سالهای ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۱ طرحهای آزمایش‌های مربوط به ایمپلوژن (انفجار مقدماتی انفجار هسته‌یی) در پادگان سپاه پاسداران دنبال می‌شد. یک آزمایش اولیه ایمپلوژن در یکی از پادگانهای سپاه واقع در کرمان صورت گرفت. مطابق اظهارات یک شاهد عینی، آنها با استفاده از لوله توپ این آزمایش را انجام دادند. در داخل یک لوله توپ که قطر خارجی آن ۲۵ سانتیمتر بود چند لوله گذاشته بودند به‌طوری‌که قطر لوله داخلی ۶ یا ۷ سانتیمتر بود و سپس مقداری تی.ان.تی را داخل آن گذاشته و دو طرف آن‌را بسته و آزمایش انفجار ایمپلوژن صورت گرفت. آزمایش ایمپلوژن در همین پادگان تا چند سال بعد ادامه داشت تا این‌که در سال‌...این فعالیتها به وزارت دفاع منتقل شد.

فعالیتهای اقتصادی سپاه

بر اساس تحقیقات مؤسسه رند، سپاه پاسداران ایران از زمان پایان جنگ ایران و عراق تا سال ۹۸ با انعقاد ۷۶۵۰ قرارداد از طریق مؤسسات وابسته به خود فعالیت‌های اقتصادی گسترده‌ای داشته‌است. موقعیت ویژه سپاه، این نهاد را از شرکت در مزایده‌های اقتصادی برای خرید سهام شرکت‌ها بی‌نیاز کرده‌است و این مسئله موجب رنجش بخش خصوصی شده‌است. همچنین به دلیل انحصارگرایی شرکت‌های زیر مجموعه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا سپاه در اجرای پروژه‌های نفتی، شرکت‌های مهندسی سازه و ناموران، به عنوان دو شرکت بزرگ طراحی و مهندسی و با سابقه در ایران، در آستانهٔ ورشکستگی قرار گرفتند.

روزآنلاین از تحلیل‌گران اقتصادی ایران نقل کرده که درآمد حاصل از فعالیت سپاه در عرصه‌های غیرقانونی اقتصاد به ۱۲ میلیون دلار در سال می‌رسد. البته هیچ گزارش مالی درباره فعالیت‌های اقتصادی سپاه منتشر نمی‌شود و بودجه آن نیز محرمانه‌است.

این نهاد در حوزه‌های نفت و گاز، راه سازی، سدسازی و ساخت تونل، کشاورزی، مخابرات (به عنوان سهامدار عمده شرکت مخابرات ایران)، ساختمان سازی و حتی جراحی‌های سرپایی با لیزر حضور فعال دارد. به علاوه با در اختیار داشتن ۴۵٪ سهام شرکت بهمن در تولید خودروی مزدا شریک است. گفته می‌شود قاچاق بنزین جیره‌بندی شده از طریق استان هرمزگان تحت نظارت تعدادی از فرماندهان سپاه انجام می‌گیرد.

یکی از نمایندگان مجلس ایران در جلسه علنی مجلس، در مورد وجود ۶۰ بندر غیرقانونی متعلق به این نهاد نظامی دست به افشاگری زد.

قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری با سوریه

سوریه مابه ازای هزینه‌هایی که رژیم ایران در سوریه کرده است، در ۱۷ ماه ژانویه ۲۱۰۷ توافقنامه ای توسط نخست وزیر سوریه (عماد خمیس) با اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور امضا کرد که دیون رژیم سوریه به رژیم ایران طی بیش از ۲۵سال (قابل تمدید تا ۴۰ سال) را برگرداند. این طرح شامل ۶ قرارداد بزرگ می‌باشد. این فعالیت‌ها اغلب پوشش‌هایی برای کمک به بشار اسد در جریان انقلاب سوریه بوده است.

حجم مبلغ توافقنامه

حجم پروژه پرداخت دیون سوریه به ایران مبلغی تا سقف ۲۰ میلیارد دلار ارزیابی شده است. این مبلغ فقط شامل نفت و اعتباراتی است که رژیم ایران برای سوریه در طی دوره حاکمیت بشار اسد، بویژه طی دوره جنگ پرداخته است. از این مبلغ، هزینه نفت که رژیم به سوریه داده حداقل حدود ۸ میلیارد دلار ارزیابی شده است. این مبلغ شامل کمک‌های نظامی و تسلیحاتی به ارتش و دولت سوریه نمی‌شود که چند برابر مبالغ فوق است.

قرارگاه خاتم‌الانبیاء در سوریه

طبق دستور علی خامنه‌ای و مصوبه شورای عالی امنیت ملی، پیمانکار این طرح قرارگاه خاتم الانبیاء (ارگان مهندسی کل سپاه پاسداران) به ریاست سرتیپ پاسدار عبادالله عبدالهی است و کلیه فعالیت‌های اقتصادی مربوط به این پروژه در سوریه تحت کنترل این قرارگاه صورت می‌گیرد.

انتصاب پاسدار سرتیپ دهقان

پاسدار سرتیپ دهقان (وی هم نام وزیر دفاع حسین دهقان است) از طرف قرارگاه خاتم الانبیاء به عنوان مدیر این پروژه در سوریه مشخص شده است. دهقان قبلا در لبنان پروژه های قرارگاه خاتم الانبیاء را دنبال میکرده است و پروژه ساخت ۲۸۰ آپارتمان بلند در لبنان را به اتمام رسانده است.

نیرو گستر نماینده قرارگاه خاتم‌الانبیاء

شرکت نیرو گستر از شرکتهای زیر مجموعه قرارگاه خاتم الانبیاء مأمور پیشبرد کل این طرح است. رئیس این شرکت سرتیپ پاسدار امان الله زارع است و کارهای تخصصی آن توسط مهندس صابری دنبال می‌شود.

سدسازی‌های سپاه

اولین سد در ایران، سد گلپایگان بود که در سال ۱۳۲۳ مورد مطالعه قرارگرفت و سپس عملیات ساختمانی‌اش از سال ۱۳۲۶ شروع شد و در سال ۱۳۳۶ به بهره برداری رسید. از آن زمان تا به امروز ۵۵۴ سد متوسط وبزرگ در ایران ساخته شده است. قبل از انقلاب حجم کل سدها ۱۲ میلیارد مترمکعب بود در حالی که طبق آماردولتی این میزان در زمان کنونی به ۴۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است. به بیان دیگر در سی سال اخیر و به خصوص بعداز جنگ ایران وعراق میزان سدسازی به سرعت گسترش یافت. در واقع طی جنگ ایران و عراق، سپاه پاسداران تجربه‌های بسیاری به دست آورد. در پایان جنگ، کادر رهبری سپاه پاسداران تلاش کرد تاموقعیت خود را تحکیم کرده و از طریق گسترش نقش نظامی به بستر اقتصادی امتیازات خویش را نگه دارد. برای تحقق این استراتژی، مجموعه قرارگاه خاتم الانبیا باهدف آب‌رسانی، صدور نفت و گاز، پروژه‌های سدسازی، انتقال آب و نیرو و راه‌سازی به وجود آمد. قرارگاه با نام اختصاری قرب نامیده شد.

رهبری سپاه شرکت ساختمانی قرب را با زیر مجموعه قرارگاه خاتم الانبیا سامان داد. گروه تخصصی کربلا، گروه تخصصی نوح، گروه تخصصی قائم، گروه تخصصی نیروگستر، گرو تخصصی رجائی، گروه تخصصی سماوات، گروه تخصصی کوثر، شرکت مهندسی نفت و گاز سپانیر، شرکت مهندسی سپاسد، موسسه نور، موسسه سماء، موسسه مشاور ایمن سازان و غیره از نهادهای وابسته به قرارگاه می‌باشند. در این شرکت بزرگ رئیس هیأت مدیره، سرلشگر محمد علی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران قرارگرفت. باقی اعضای هیأت مدیره عبارتند از: فرمانده نیروهای مشترک رؤسای پنجگانۀ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ( نیروی هوایی سپاه، نیروی زمینی سپاه، نیروی دریایی سپاه، نیروی قدس، و نیروی مقاومت بسیج)، رئیس دانشگاه امام حسین، فرمانده بنیاد همکاری سپاه و رئیس اداره خودکفائی سپاه پاسداران. این شرکت بسیار پرقدرت بوده و هم‌چون یک اقتصاد مافیایی از جمله در زمینه سدسازی عمل می‌کند. شرکت قرب یکی از بزرگترین و پرنفوذ ترین مقاطعه کاران در ایران ومنطقه است.

سد گتوند علیا

سد گتوند علیا که بر روی رودخانه کارون ساخته شده ، بلندترین سد خاکی ایران است که ‌به گفته برخی کارشناسان، معضلات زیست‌محیطی، از جمله شوری آب رود کارون و نابودی زمین‌های کشاورزی را در پی داشته است. کارفرمای این پروژه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران بود. مشاور آن شرکت مهندسی مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) بود. پیمانکار آن نیز گروه سپاسد (وابسته به قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران) بوده است.تنها ۱۰ روز از زمان آب‌گیری سد نگذشته بود که شکاف‌هایی در پتوی رسی (که بر روی تپه‌های نمکی کشیده بودند)، به وجود آمد و نمک‌های سازند گچساران وارد دریاچه سد گتوند شد و این آغازی بر مصائب استان خوزستان و رودخانه کارون بود.با نشست بیش از ۵ متری پتوی رسی در صورت وارد شدن تنها بخشی از صدها میلیون تن نمک موجود در معدن به رودخانه کارون، شوری این رودخانه می تواند به چند برابر خلیج فارس برسد.میزان نمک حل شده در عمق پایین دریاجه پشت سد گتوند اکنون بیش از ۱۰ برابر شوری آب اقیانوس برآورد می‌شود.(نمک اقیانوس ۲۸ تا ۳۰ گرم در لیتر است، ولی در لایه های تحتانی سد گتوند به ۳۰۰ گرم در هر لیتر می رسد).

پولشویی در بحرین

در ماه مارس سال ۲۰۱۰ یک شبکه پولشویی در کشورهای عربی که گفته می‌شد زیرنظر سپاه پاسداران فعالیت می‌کرده توسط مقامات بحرینی و کویتی کشف شد. گفته می‌شد این پول از طریق قاچاق مواد مخدر بدست می‌آمده‌است. منصور بن رجب وزیر کشور بحرین در ۲۳ مارس با حکم پادشاه این کشور از مقام خود برکنار و به جرم پولشویی و همکاری با سپاه بازداشت شد. این برای اولین بار در تاریخ بحرین بود که یک وزیر به اتهام مالی دستگیر می‌شد. به ادعای برخی از رسانه‌ها علی جنتی سفیر ایران در کویت و فرزند احمد جنتی در این پولشویی و فساد مالی دست داشته‌است. ولی علی جنتی این ادعا را بی اساس دانست و از آن اظهار بی اطلاعی کرد. او همچنین گفت سپاه نیاز به پولشویی ندارد. امیرحسین عبدالهیان سفیر ایران در بحرین نیز این اتهامات را رد کرد.

رانت‌های بانکی سپاه

اعطای وام با بهره استثنائی از سوی بانک ملی به سپاه، به عنوان نمونه در دهه ۲۰۰۰ نیروی ویژه قدس وابسته به سپاه در عرض چهار سال ۱۰۰ میلیون دلار از این بانک وام گرفت. در رأس مؤسساتی که پس از انقلاب و با بودجه دولتی تشکیل شد اغلب فرماندهان سپاه قرار گرفتند. قرارداد یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری احداث خط لوله گاز از منطقه عسلویه به ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان، بدون رعایت قوانین مربوط به برگزاری مناقصه، برگزار و این امتیاز به طور ویژه به سپاه داده شد. گروه مهندسی سپاه، قرارداد ۲٫۳ میلیارد دلاری توسعه یک میدان گازی را در خلیج فارس از آن خود کرد. قراداد ۱٫۳ میلیارد دلاری ساخت لوله گازی میان ایران و پاکستان توسط سپاه گرفته شد.

نهادهای اقتصادی تحت نظر سپاه

بنیاد تعاون سپاه

در تاریخ اول شهریور ۱۳۶۵ تأسیس شد. بر اساس اساسنامه بنیاد تعاون سپاه، این بنیاد، یک نهاد غیرانتفاعی وابسته به سپاه است که توسط هیات امنا اداره می‌شود. اعضای هیات امنای این بنیاد توسط ولی فقیه منصوب می‌شوند. تشکیل شعبه یا موسسه تابعه بنیاد تعاون سپاه در خارج از ایران نیز نیازمند تصویب ولی فقیه است.

اهداف تشکیل بنیاد عبارتند از تأمین نیازمندی‌های پرسنل کادر ثابت سپاه در ابعاد مسکن و وام، پشتیبانی از تعاونی‌های مسکن زمین از طریق تأمین زمین و تولید و عرضه مصالح و محصولات ساختمان‌سازی. این بنیاد حق فعالیت در حوزه نظامی و تجهیزات نظامی را ندارد. درآمد آن پس از کسر هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری باید صرف امور خدماتی وام مسکن پرسنل کادر ثابت سپاه و بسیج شود. منابع درآمدی بنیاد عبارتند از درآمدهای ناشی از فعالیت‌های تولیدی، عمرانی و تجاری بنیاد، کمک‌های دریافتی از سپاه، درآمدهای ناشی از مشارکت با سایر مراکز، کمک‌ها و وام‌های بانکی و وجوه دریافتی قرض‌الحسنه.

بر اساس اساسنامه، کلیه سرمایه و دارایی‌های بنیاد تعاون سپاه متعلق به ولی فقیه بوده و در صورت انحلال بنیاد، پس از تسویه، کلیه مایملک و دارایی‌های این بنیاد در اختیار ولی فقیه قرار خواهد گرفت. اساسنامه بنیاد تعاون سپاه در اردیبهشت ۱۳۷۲ به تصویب خامنه‌ای رسیده است.

• هیات امنا: ریاست هیات امنای بنیاد تعاون سپاه با فرمانده کل سپاه است. علاوه بر او نماینده ولی فقیه در سپاه، رئیس ستاد مشترک سپاه، فرمانده سازمان بسیج، فرماندهان نیروهای زمینی و دریایی، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، رئیس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه و یک پاسدار به انتخاب رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اعضای هیات امنای بنیاد تعاون سپاه را تشکیل می‌دهند.

• مدیرعامل: مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه، بالاترین مقام اجرایی این نهاد است و با پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب هیات امنا به مدت دو سال این مسئولیت را بر عهده می‌گیرد. حکم مدیرعاملی بنیاد تعاون سپاه توسط فرمانده سپاه پاسداران در مقام رئیس هیأت امنای بنیاد، صادر و ابلاغ می‌شود. قائم مقام بنیاد تعاون سپاه نیز با حکم فرمانده سپاه منصوب می‌شود. محسن رفیق دوست، اکبر غمخوار، احمد وحید دستجردی، اصغر صالحی اصفهانی، پرویز فتاح و مجید خراسانی، مدیران عامل بنیاد تعاون سپاه بوده‌اند.

فعالیت‌های اقتصادی

بنیاد تعاون سپاه در حوزه مسکن، مخابرات، خودرو، بانک‌داری و مؤسسات مالی، کشاورزی و غذایی، صنعت و معدن فعال است. در زیرمجموعه بنیاد تعاون سپاه، ۲۴ شرکت تعاونی مسکن در استان‌های مختلف ایران مشغول به فعالیت هستند. از دیگر نهادهای مالی مهم که بنیاد تعاون سپاه در آن سرمایه‌گذاری کرده است،‌ بانک انصار است. این بنیاد همچنین در بانک‌های مهراقتصاد ایرانیان و مؤسسه مالی و اعتباری ثامن نیز جزو سهامداران اصلی است.

در حوزه مخابرات، مهم‌ترین شرکت وابسته به بنیاد تعاون سپاه، شرکت شهریار مهستان است. شرکت صنایع معدنی شهاب سنگ، کشت و صنعت فردوس، شرکت ایرانیان اطلس که در حوزه مسکن فعال است، شرکت سرمایه‌گذاری نگین خاتم و شرکت توسعه اعتماد مبین که از سرمایه‌گذاران فعال در حوزه بانکی و مالی از جمله بانک انصار و صرافی انصار هستند. جهاد خانه‌سازی رزمندگان و موسسه آموزشی و پشتیبانی دستواره، نیز زیرمجموعه بنیاد تعاون سپاه هستند.

ارزیابی دقیق فعالیت شرکت‌های وابسته به بنیاد تعاون سپاه غیرممکن است. مدیران این بنیاد به طور مداوم به خرید و فروش سهام و جابه‌جایی از شرکت‌ها و تأسیس شرکت‌های مختلف مشغول هستند. بنیاد تعاون سپاه در فهرست تحریم‌های اقتصادی آمریکا قرار دارد و بخشی از تغییر و تحولات اقتصادی این بنیاد برای فرار کردن از تله تحریم‌ها و ناشناس ماندن است. بخش مهمی از فعالیت‌های اقتصادی بنیاد تعاون سپاه توسط هلدینگ اقتصادی یاس هدایت می‌شد. این هولدینگ پس از تشکیل یک پرونده فساد ۱۳۰۰۰ هزار میلیارد تومانی منحل شده و انبوه شرکت‌های زیرمجموعه آن سرنوشتی نامعلوم دارند.

زير مجموعه‌های بنياد تعاون سپاه;

موسسه الغدير

شرکت ايران اطلس، جهاد خانه‌سازی رزمندگان، صنايع معدنی شهاب سنگ، شرآت کشت و صنعت فردوس از جمله ديگر شرکتهايی هستند که اين بنياد در ان ها سهام داراست .

ديگر شرکت های وابسته به بنياد تعاون سپاه که درصدی از سهام تا ۱۰۰درصد سهام متعلق به بنياد تعاون سپاه می‌باشد.

شرکت مهندسين مشاور سازه‌های پيش ساخته سبک

فولاد زاگرس

شرکت‌های جهاد خانه سازی در ۲۰ استان کشور

صنايع پتروشيمی آرمانشاه

شرکت کشت و صنعت شاداب خراسان

شرکت بهارستان کيش

موسسه فرهنگی خدماتی ثامن‌الائمه

شرکت آلاله کبود کوير

صنايع معدنی شهاب سنگ

موسسه خدمات بازرگانی مشاوره‌ای راهيان کميل

شرآت انديشه و عمران محيط

شرکت مخابراتی و الکترونيکی موج نصر گستر

مهندسی افق توسعه صابرين

شرکت ذوب روی اصفهان

شرکت مجتمع خانه سازی سپاهان

مواد غذايی خمير‌مايه چهارمحال و بختياری

9

شرکت خدمات هوايی پارس

شرکت پشمبافی بهاريزد

صنايع غذايی مائده

شرکت بهاران

مهندسی افق توسعه صابرين

مجتمع خانه‌سازي رزمنده

نويد بهمن

مهندسی آماده بهينه‌ساز

شرکت بازرگانی و صنعتی ايران اطلس آيش

موسسه کوثران

سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران

"شرکت صنايع الکترونيک ايران" که بزرگترين شرکت توليد و واردکننده تجهيزات الکترونيکی در ايران است در سال ۱۹۷۲ ايجاد شد. اين شرکت يکی از بزرگترين شرکت‌های سپاه است که تعداد زيادی شرکت‌های وابسته دارد که عبارتند از:

مجتمع صنايع الکترونيک

صنايع الکترونيکی شيراز

صنايع ارتباطات ايران

سيستم اطلاعاتی ايران

صنايع اجزای صنعتی الکترونيکی ايران

صنايع اپتيک اصفهان

موسسه تحقيقات الکترونيکی ايران

جزئیات شرکت‌های وابسته به بنیاد تعاون سپاه به شرح زیر است:

• بانک انصار: در دهه اول انقلاب با نام صندوق قرض‌الحسنه انصارالمجاهدین با هدف ارائه وام‌های بدون بهره به جانبازان و اعضای فعال وظیفه سپاه و بسیج و خانواده‌های آنها راه‌اندازی شد. این  مؤسسه به عنوان یکی از شرکت‌های وابسته به بنیاد تعاون سپاه در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۸۷ به علت نگرانی بانک مرکزی در مورد عدم پاسخ‌گویی  مؤسسات مالی و اعتباری بدون مجوز و در راستای شفافیت‌سازی بانکی، این موسسه به بانک انصار تبدیل شد. براساس تارنمای انصار، این بانک دارای ۶۷۰ شعبه در سراسر ایران است. بدهی این بانک پس از ادغام ۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
• شرکت ایرانیان اطلس: این شرکت در سال ۱۳۶۵ به عنوان شرکت بازرگانی و صنعتی ایران اطلس با هدف فعالیت تجاری و صنعتی تأسیس شد. از سال ۱۳۸۴، این شرکت فعالیت خود را در ساخت ساختمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی، عمومی و تجاری و همچنین سرمایه‌گذاری در صنعت ساخت و ساز گسترش داد. سها‌مدار اصلی این شرکت، بانک انصار وابسته به بنیاد تعاون سپاه است. این شرکت یک پیمان‌کار اصلی در پروژه اطلس مال بوده و همچنین به عنوان پیمانکار همکار قرارگاه خاتم الانبیا در پروژه مترو حقانی به شمار می‌آید.
• شرکت توسعه اعتماد مبین: این شرکت، یک شرکت تابعه بنیاد تعاون سپاه در حوزه فناوری ارتباطات و مخابرات است که در سال ۱۳۸۳، به نام شرکت سرمایه گذاری توسعه اعتماد تشکیل شد. در سال ۱۳۸۸،این شرکت با یک شرکت وابسته دیگر به بنیاد تعاون سپاه،شرکت شهریار مهستان،  کنسرسیوم اعتماد مبین را تشکیل داده و همراه با شرکت تابعه ستاد فرمان امام، شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران، به خرید سهم ۵۱ درصدی شرکت مخابرات ایران  به ارزش بیش از۸ میلیارد دلار اقدام نمود. در مهر ماه سال ۱۳۹۷، رسانه های ایران گزارش دادند که بنیاد تعاون سپاه از سهامداری کنسرسیوم اعتماد مبین، کناره گیری و سهم خود را در شرکت مخابرات ایران و گذار می‌کند. در همین حال جزئیات  چندانی از چگونگی این واگذاری هنوز در دسترس نیست.
• شرکت سرمایه گذاری نگین حاتم: این شرکت، پس از آنکه بانک انصار در تابستان سال ۱۳۹۰ سهام خود را به بازار بورس تهران عرضه کرد، یکی از مهم‌ترین سهامداران بانک انصار شد.
• شرکت نوین پدیده: بر اساس تارنمای شرکت نوین پدیده، این شرکت یکی از شرکت‎‏های زیرمجموعه بانک انصار است که زمینه فعالیت آن در حوزه اجرا و ارائه خدمات است. خدمات ارائه‌ شده این شرکت مانند خدمات نظافت، پذیرایی و تشریفات، تحصیلداری، امور اداری، امور مهندسی و نگهبانی است که با توجه به گسترش بانک انصار و تعدد شعب در سطح کشور در حال حاضر تعداد زیادی نیروی انسانی در آن مشغول خدمت می ‏باشند.
• شرکت حفیظ سامانه: این شرکت در سال۱۳۷۹ تأسیس شد و درزمینه‌های طراحی سیستم‌ها و فرآیندهای سازمانی، حسابرسی و همچنین تحلیل و طراحی و استقرار نرم‌افزارهای MIS در حوزه‌های دولتی، بازرگانی و پیمانکاری مشغول به فعالیت شد. برخی مشتریان این شرکت عبارتند از: بانک انصار، مؤسسه مالی و اعتباری  قوانین، بنیاد تعاون سپاه، شرکت صنایع غذایی مائده، دانشگاه امام حسین، دانشگاه بقیه‌الله، بیمارستان بقیه‌الله و درمانگاه‌های زیر مجموعه، شرکت‌های خانه‌سازی رزمندگان، شرکت ایرانیان اطلس و شرکت‌های تابعه.
• شرکت شهریار مهستان: این شرکت، یک شرکت تابعه بنیاد تعاون سپاه در حوزه فنا وری ارتباطات و مخابرات است. در سال ۱۳۸۸، این شرکت با یک شرکت وابسته دیگر به بنیاد تعاون سپاه،شرکت توسعه اعتماد، کنسرسیوم اعتماد مبین را تشکیل داده و همراه با شرکت تابعه ستاد فرمان امام، شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران، به خرید سهم۵۱ درصدی شرکت مخابرات ایران  به ارزش بیش از ۸ میلیارد دلار اقدام نمود. در مهر ماه سال ۱۳۹۷، رسانه های ایران گزارش دادند که بنیاد تعاون سپاه از کنسرسیوم اعتماد مبین کناره گیری کرده و  سهم خود را در شرکت مخابرات ایران واگذار می‌کند. در همین حال جزئیات چندانی از چگونگی این واگذاری هنوز در دسترس نیست و به نقل از رسانه‌های ایران این اقدام در راستای فرمان ستاد مشترک نیروهای مسلح صورت می‌گیرد.
• شرکت صنایع معدنی شهاب سنگ: این شرکت در سال ۱۳۷۰ با هدف کاوش، استخراج و فرآوری مواد معدنی تأسیس شد. این شرکت یکی از مهم‌ترین تأمین‌کنندگان سنگ‌های تزئینی در کشور است. براساس تارنمای شرکت شهاب سنگ، این شرکت بخش عمده‌ای از تقاضای داخلی و خارجی را با بهره‌گیری از معادن بزرگ موجود در استان‌های ایران تأمین می‌کند. این شرکت متعلق به بنیاد تعاون سپاه و همچنین سهام‌دار جهاد خانه‌سازی رزمندگان است.
• صرافی انصار: در سال ۱۳۹۰ با هدف ارتقای ظرفیت‌های مالی بین‌المللی و بانک‌داری تأسیس شد. این صرافی به ارائه خدمات برای خرید و فروش ارزهای خارجی، طلا، نقره و انتقال پول می‌پردازد.
• کشت و صنعت فردوس: این شرکت متعلق به بنیاد تعاون سپاه است و در پرورش طیور، ماهیگیری، کشت داروی گیاهی و برنج، پرورش ماهی و پرورش بوقلمون مشارکت دارد.
• هتل پنج ستاره مدینه‌الرضا: ۴۵۰ اتاق دارد در ۴۶ هزار متر مربع و در ۱۶ طبقه در سال ۱۳۹۲ به بهره‌برداری رسیده است. این هتل تنها ۱۵۰ متر با آرامگاه امام هشتم شیعیان فاصله دارد که قرار گرفتن در چنین موقعیتی نیاز به توان مالی و لابی‌های قدرتمندی است.
• مؤسسه مالی و اعتباری ثامن: این موسسه در سال ۱۳۷۶ تأسیس شد. مالکیت این مؤسسه از سال ۱۳۸۶ محل اختلاف قانونی بین ۹۰۰ عضو سپاه پاسداران و ارگان سپاه پاسداران بوده است. این ۹۰۰ نفر برای حکمیت در حل اختلاف بین پاسداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ۵۱ نماینده خود که اشخاص حقیقی بودند وکالت دادند، اما سپاه با وکالت‌نامه‌های ماخوذه تعاونی اعتبار ثامن‌الائمه را به نام ۴۶ شرکت از شرکت های وابسته به بنیاد تعاون سپاه واگذار کرد. به نظر می‌رسید این مؤسسه در سال ۱۳۹۶ ورشکسته شده است. این مسأله همراه با خبر ادغام این موسسه با بانک کوثر و بانک مهر اقتصاد، باعث اعتراض  گسترده اعضای حسابدار ثامن شد که خواستار بازگشت پول خود بودند. در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷، رسانه‌های ایران از ادغام موسسه ثامن در بانک انصار خبر دادند. این طرح از سوی بانک مرکزی و به منظور مقابله با بحران بانکی ناشی از فعالیت موسسه اعتباری و مالی بدون مجوز به خصوص موسسه‌های مالی و اعتباری وابسته به نیروهای نظامی و امنیتی صورت گرفته است.

نهادهای تحت امر سپاه

دفتر سیاسی سپاه

سابقه تشکیل دفتر سیاسی سپاه که اداره سیاسی سپاه هم خوانده می‌شود، به سال ۱۳۵۸ باز می‌گردد. این دفتر طبق بند ۲۸ اساسنامه سپاه، جزو مجموعه فرماندهی کل سپاه است و مسئولیت گردآوری و تدوین و تحلیل اخبار و رویدادهای سیاسی را بر عهده دارد ولی در جریان تغییرات داخلی ساختار سپاه، مسئولیت این دفتر بر عهده نمایندگی ولی فقیه در سپاه قرار گرفته است. بولتن رویدادها و تحلیل‌ها یکی از مهم‌ترین نشریات داخلی سپاه است که توسط دفتر سیاسی سپاه منتشر می‌شود. این بولتن دارای دو طبقه‌بندی خیلی محرمانه (ویژه فرماندهان سپاه) و عمومی (ویژه رده‌های مختلف سپاه) است. این دفتر همچنین روزنامه جوان و هفته‌نامه صبح صادق را منتشر می‌کند. سایت بصیرت نیز به این دفتر وابسته است.

• هیات عالی اندیشه‌ورزی: هیات‌ عالی اندیشه‌ورزی که زیرمجموعه فرمانده کل سپاه فعالیت‌ می‌کند، از اردیبهشت ۱۳۹۶ فعالیت خود را شروع کرده است. خامنه‌ای با تاکید بر تشکیل این هیات‌ها در سطح بدنه و طراحی برای مأموریت‌های مختلف اعم از جنگ سخت و جنگ نرم، سازندگی و خدمات‌رسانی را وظیفه این هیات‌ها اعلام کرده است.
• خبرگزاری تسنیم : از سال ۱۳۹۱ با هدف پوشش دادن به اخبار کشورهای مورد هدف در سیاست‌های توسعه‌طلبی رژیم ایران تأسیس شد. امتیاز این خبرگزاری متعلق به موسسه آتی‌سازان فرهنگ تسنیم است.

• روزنامه جوان: روزنامه جوان از سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را شروع کرد. این روزنامه وابسته به دفتر سیاسی سپاه است و هر روز صبح منتشر می‌شود. مدیر عامل این روزنامه عبدالله گنجی، ازجناح تندروی اصولگرا است.

نهادهای علمی، آموزشی و پزشکی

• دانشگاه جامع امام حسین
• دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله
• بیمارستان قلب جماران
• بیمارستان نجمیه
• بیمارستان بقیه‌الله

دانشگاه جامع امام حسین

سابقه تأسیس دانشگاه جامع امام حسین که مهم‌ترین نهاد آموزش عالی سپاه محسوب می‌شود، به سال ۱۳۶۵ باز می گردد.

مأموریت‌های اصلی این دانشگاه، برگزاری دوره‌های علمی و تخصصی نظامی، ویژه افرادی که قصد استخدام شدن در سپاه دارند و انجام پژوهش‌های نظامی تعریف شده است. دانشگاه جامع امام حسین، علاوه بر پذیرش از طریق کنکور، مجوز برگزاری آزمون مستقل نیز دارد. این دانشگاه در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا به جذب دانشجو می‌پردازد. دانشجویان در طول تحصیل، کمک هزینه تحصیلی دریافت می‌کنند و پس از پایان تحصیل، به عضویت رسمی سپاه در می‌آیند.

این دانشگاه همچنین از طریق دو طرح کسر خدمت و جایگزین خدمت، به جذب پژوهشگران مشغول است. در طرح کسر خدمت، افرادی که پروژه‌های تحقیقی برای دانشگاه انجام دهند، دو ماه از سربازی‌شان کسر می‌شود. در طرح جایگزین خدمت، نخبگانی که از سوی بنیاد ملی نخبگان و بنیاد نخبگان نیروهای مسلح معرفی شوند، می‌توانند به جز دوره آموزش رزم مقدماتی، بقیه خدمت‌شان را در قالب طرح تحقیقاتی به عنوان پژوهشگر سپری کنند.

هیات امنای دانشگاه امام حسین ۱۳ نفر عضو دارد: فرمانده سپاه، نماینده ولی فقیه در سپاه، وزیر دفاع، وزیر علوم یا نماینده وی، رئیس سازمان برنامه و بودجه یا نماینده وی، روسای ستاد مشترک و نیروی زمینی سپاه، روسای اداره آموزش و نیروی انسانی ستاد مشترک سپاه، دو عضو هیات علمی به پیشنهاد فرمانده سپاه، یک نفر به انتخاب رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و فرمانده دانشگاه. فرمانده کل سپاه، رئیس هیات امنا و فرمانده دانشگاه، دبیر هیات امنا هستند.

فعالیت سیاسی سپاه

طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و دستور روح‌الله خمینی و علی خامنه‌ای سپاهیان تا هنگامی که در سازمان سپاه خدمت می‌کنند، حق فعالیت در زمینه‌های سیاسی را ندارند. زمانی‌ که محمدباقر ذوالقدر معاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود و در دولت نهم (محمود احمدی نژاد) به سمت معاونت وزارت کشور و معاون امنیتی انتظامی این وزارت‌خانه منصوب شد، روابط عمومی وزارت کشور اعلام کرد چون سردار ذوالقدر با حکم سید علی خامنه‌ای در سمت جانشین فرماندهی کل سپاه فعالیت داشت، با کسب مجوز از وی به سمت جدید منصوب شد. در سالهای اخیر جناح‌های مختلف حکومتی از شرکت فعال عناصر سپاه و بسیج در امر مهندسی انتخابات به همراه یک جناح خاص خبر دادند.

جاسوسی در کویت

در ماه مه سال ۲۰۱۰ یک گروه ۷ نفره متهم به جاسوسی برای سپاه پاسداران ایران در کویت دستگیر شدند. روزنامه القبس چاپ کویت به نقل از مقام‌های سازمان‌های اطلاعاتی کویت اعلام نمود که این افراد در وزارت دفاع و وزارت کشور کویت کار می‌کردند و با عکس‌برداری از مراکز حساس نظامی کویت و پایگاه‌های نظامیان آمریکا در این کشور، اطلاعات مربوط به آن مراکز را در اختیار سپاه پاسداران ایران قرار می‌دادند. در پی این اتفاق‌ها تعدادی از نمایندگان مجلس کویت خواستار اخراج سفیر ایران از آن کشور شدند. در ۶ مه ۲۰۱۰ مقامات کویتی حاضر در اجلاس وزرای کشور شورای همکاری خلیج فارس این اتهام را تأیید کردند و اعلام کردند این گروه جاسوسی ایرانی، امنیت دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس را هم خدشه دار کرده‌است.

سپاه پاسداران در لیست تروریستی

۸ آوریل ۲۰۱۹، رئیس جمهور آمریکا طی بیانیه‌ای که توسط کاخ سفید منتشر شد، اعلام کرد که قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی موید این واقعیت است که رژیم ایران نه تنها یک حامی حکومتی تروریسم است، بلکه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالانه در تروریسم، به عنوان یک ابزار حکومت‌داری، مشارکت کرده و آن را تأمین مالی و ترویج می‌کند. افشای فعالیت‌های تروریستی سپاه پاسداران توسط سازمان مجاهدین خلق نقش مؤثری در این نام‌گذاری داشته است.

دونالد ترامپ در این بیانیه افزود: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ابزار اصلی دولت ایران برای هدایت و اجرای کارزار تروریسم بین‌المللی این رژیم است.

پیش از این نام‌گذاری، سپاه قدس در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ به‌خاطر پشتیبانی از گروه‌های تروریستی، تحت فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا نام‌گذاری شده بود. در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷ نیز سپاه به خاطر حمایت از نیروی قدس سپاه، تحت همین فرمان و قانون کاتسا نام‌گذاری شد.

وزارت خارجه آمریکا به طور رسمی نام سپاه پاسداران را به عنوان یک سازمان بین‌المللی تروریستی در روزنامه رسمی دولت فدرال ثبت کرده است. دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا، در بیانیه‌ای اعلام کرد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را از این پس یک گروه تروریستی شناسایی می‌کند.

آمریکا سپاه پاسداران را مسئول توسعه برنامه موشکی ایران می‌داند و معتقد است این نیرو در برنامه هسته‌ای، صنعت کشتی‌رانی و بانکداری ایران نیز دخالت دارد.

تحریم‌های بین‌المللی سپاه پاسداران

بر اساس توافق وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا، تمام حساب‌های بانکی که به اعضا و وابستگان سپاه پاسداران تعلق دارند مسدود خواهد شد. استرالیا، نام رستم قاسمی، فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران، را در فهرست تحریم‌های یک‌جانبه این کشور قرار داد.

وزارت خزانه‌داری آمریکا در چارچوب اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت علیه ایران، فرمانده سپاه و وزیر دفاع ایران را به همراه نیروی هوایی و فرماندهی موشکی سپاه و شرکت مهندسی نفت و گاز سپانیر و شرکت راه ساحل وابسته به قرارگاه خاتم‌الانبیا در فهرست تحریم خود قرار داد. محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج، و احمد وحیدی، وزیر دفاع، در فهرست افراد مورد تحریم قرار گرفتند.

خزانه داری آمریکا روز چهارشنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۸، یک شرکت پوششی متعلق به نیروی قدس سپاه پاسداران و دو فرد مرتبط با آن را به اتهام آنچه که قاچاق میلیون‌ها دلار سلاح اعلام شده، تحریم کرد. شرکت منابع ثروت جنوب (SWRC) در عراق متهم به انتقال سلاح به گروه‌های شبه نظامی تحت حمایت جمهوری اسلامی است. استیون منوچین، وزیر خرانه داری آمریکا، هدف از این اقدام را متوقف کردن شبکه‌های قاچاق سلاح اعلام کرد و از دولت عراق و جامعه بین المللی خواست اقدامات جدی‌تری در مقابله با دور زدن تحریم‌های سپاه و قاچاق سلاح انجام دهند.

یکی از فرماندهان سپاه قدس ایران فاش کرد که این کشور از هواپیماهای غول‌پیکر شرکت هوایی ماهان‌ایر برای انتقال نیروی نظامی به سوریه استفاده می‌کند.

به گزارش خبرگزاری مهر، نصرت‌الله حسینی‌پور از فرماندهان سپاه قدس در سوریه، در شهرستان لامرد استان فارس گفت: این را بدانید که در جابجایی نیروها به سوریه فقط با هواپیمای غول پیکر ماهان بود که به داد ما می‌‌رسید، زیرا زیر رگبار دشمن وارد فرودگاه دمشق می‌‌شد و نیروها را پیاده می‌‌کرد.

هواپیمایی ماهان از تاریخ ۱۲ اکتبر ۲۰۱۱ به‌علت کمک به سپاه پاسداران، از سوی ایالات متحده آمریکا تحریم شده است.

در ماه‌ها و سال‌های گذشته علاوه بر آمریکا، کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه و چند کشور دیگر نیز ورود هواپیماهای ماهان‌ایر به فرودگاه‌هایشان را منع کردند.

تروریسم سپاه

• حمله تروریستی به تفنگ‌داران دریایی آمریکا: این حمله تروریستی در ۱ آبان ۱۳۶۲ در بیروت منجر به مرگ نزدیک به ۲۴۱ نظامی آمریکایی، ۵۸ نظامی فرانسوی و ۶ غیرنظامی شد.
• حمله تروریستی آمیا: در ۲۷ تیر ۱۳۷۳ و در جریان انفجار آمیا ، ۸۷ نفر کشته و بیش از ۳۰۰ نفر مجروح شدند. همچنین ۴۰۰ مغازه و خانه نیز آسیب دید.
• بمب‌گذاری برج‌های خبر: انفجار یک کامیون بمب‌گذاری شده در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر عربستان، منجر به کشته شدن ۱۹ سرباز آمریکایی و زخمی شدن ۴۰۰ نفر شد. با انتشار اسناد بسیار محرمانه دولت بیل کلینتون، مشخص شد او در تابستان ۱۹۹۹ در پیامی کتبی به محمد خاتمی همتای ایرانی خود، سپاه پاسداران را مسئول بمب‌گذاری برج‌های خبر در عربستان سعودی دانسته و خواستار استرداد متهمین این حادثه بوده‌است.

محسن رفیقدوست وزیر وقت سپاه پاسداران اعلام کرد:

در پیروزی انقلاب در لبنان و در خیلی از جاهای دنیا، آمریکا ضرب‌شست ما را بر پیکر منحوس خودش احساس می‌کند و می‌داند آن مواد منفجره‌یی که با آن ایدئولوژی ترکیب شد و در مقر تفنگدارهای دریایی چهارصد افسر و درجه‌دار و سرباز را یک مرتبه به جهنم فرستاد. هم تی.ان.تی آن مال ایران بود و هم ایدئولوژی‌اش از ایران رفته بود.

مرگ‌های مشکوک و تصفیه در سپاه پاسداران

سقوط هواپیمای سی ۱۳۰

در ۷ مهر ۱۳۶۰ در منطقه کهریزک تهران بر اثر سقوط هواپیما سی ۱۳۰، ۵ تن از فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی کشته شدند. دو تن از آنان یوسف کلاهدوز قائم مقام سپاه و محمد جهان آرا بودند.

اعدام اعضای جنبش متحد ایثارگران

محمدمهدی دوزدوزانی [سید مهدی کاظمی] به اتهام تلاش مسلحانه برای براندازی نظام و توهین به مقامات عالی جمهوری اسلامی با حکم دادسرای نظامی تهران محارب شناخته شده و صبح روز چهارشنبه ۲۴ دیماه ۱۳۸۲ در زندان حشمتیه تهران اعدام شد. مهدی دوزدوزانى معاون مالی نیروی زمینی سپاه پاسداران و از فرماندهان تیپ مستقل الغدیر در ۸ سال جنگ بود. او در سال ۱۳۸۰ بهمراه جمعی از پاسداران معترض به وضع موجود دست به تشکیل گروهی بنام جنبش متحد ایثارگران زد. این گروه در همان ابتدا با ارسال نامه سرگشاده ای باعنوان ما رزمنده ایم به خامنه‌ای، تناقضات رفتار و کردارش را با آنچه که در ابتدای انقلاب وعده داده شده بود متدکر شد. مطبوعات طبق دستور شورای عالی امنیت ملی از انتشار آن منع شده بودند.

رسانه های محافظه کار باجرح و تعدیل آن (روزنامه های جوان و کیهان و جبهه) هدف از آن نامه را اعتراض به خاتمی و سیاست‌هایش قلمداد نمودند، در حالیکه در آن نامه به صراحت سیاست‌های رهبر جمهوری‌ اسلامی مد‌نظر بود و عنوان شده بود که: کاسه صبرمان از این همه تبعیض و تناقض در گفتار و کردار لبریز شده… دوزدوزانی همچنین در سالگرد قاسم دهقان در شهرک محلاتی، با سخنانی انتقادی فاش ساخت که فقط در نیروی زمینی سپاه ۱۴۷ شرکت اقتصادی وجود دارد که در ایران و دوبی و اروپا فعالیت می‌کنند و ضمن تلاش برای تقویت سیاست‌های مخرب (منظور تجارت مافیائی مواد‌مخدر و قاچاق دختران ایران بود) هدفشان کسب درآمد‌های نامشروع برای نهادهای موازی سپاه همچون حفاظت اطلاعات _ معاونت اطلاعات و حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه می‌باشد.

«نتیجه آن‌که امروزه سپاه نه تنها در مقابل ملت و اهداف اولیه‌اش قرار گرفته بلکه مقابل شرف و عزت ایران ایستاده است…» دوزدوزانی همچنین به همراه ده ها نفر از افسران ارشد سپاه در ستاد مشترک سپاه (پادگان قصر فیروزه) اقدام به تحصن و تجمع کرد و خواهان حضور خامنه‌ای و پاسخگویی به سئوالاتشان شد که در این تجمع او به عنوان سخنران حضور یافت و خبر تشکیل جنبش متحد ایثارگران را اعلام داشت و فریاد زد: اگر سپاه فقط برای خون دادن برای بقای آقایان و آقازاده هایشان است ما این لباس را میبوسیم و کنار میگذاریم…

سقوط هواپیمای فرماندهان سپاه در ارومیه

معاون روابط عمومی سپاه پاسداران اسامی کشته‌شدگان این حادثه را بدین ترتیب اعلام کرد:

1. سرلشکر پاسدار احمد کاظمی فرمانده‌ی نیروی زمینی سپاه
2. سرتیپ پاسدار سعید مهتدی جعفری فرمانده‌ی لشکر ‌۲۷ محمد رسول‌الله
3. سرتیپ پاسدار سعید سلیمانی معاون عملیات نیروی زمینی سپاه
4. سرتیپ پاسدار نبی‌الله شاه‌مرادی معاون اطلاعات نیروی زمینی سپاه
5. سرتیپ پاسدار خلبان عباس کربندی مجرد فرمانده‌ی پایگاه هوایی قدر نیروی هوایی سپاه و خلبان یکم پرواز
6. سرتیپ پاسدار غلامرضا یزدانی فرمانده‌ی توپخانه‌ی نیروی زمینی سپاه
7. سرتیپ پاسدار صفدر رشادی معاون طرح و برنامه‌ی نیروی زمینی سپاه
8. سرتیپ پاسدار خلبان احمد الهامی‌نژاد فرمانده‌ی دانشکده‌ی پروازی نیروی هوایی سپاه و کمک خلبان
9. سرتیپ دوم پاسدار حمید آذین‌پور رییس دفتر فرماندهی نیروی زمینی سپاه
10. سرهنگ پاسدار مرتضی بصیری مهندس پرواز
11. پاسدار محسن اسدی افسر همراه فرمانده‌ی نیروی زمینی سپاه

مرگ هفت سرتیپ سپاه در پنج ماه

فرماندهان درگذشته سپاه وفا غفاریان، احمد سیاف زاده، احمد منصوری، عباس مهری، احمد سوداگر، منصور ترکان در عرض پنج‌ماه کشته شدند.

سرتیپ احمد سیاف‌زاده از مسوولان طرح و عملیات قرارگاه مرکزی کربلا و معاون احمد غلامپور فرمانده وقت این قرارگاه بوده است.

سرتیپ قاصدی در دوران جنگ مسوول ترابری سنگین قرارگاه کربلا بوده و آخرین مسولیتش مدیر عامل شرکت جهاد نصر بوده است. سرتیپ قاصدی در عملیات خیبر در سال ۱۳۶۲ در جزایر مجنون، از مسولان حمل و نصب قطعات عظیم پل خیبر بود که در نیزارها و هورهای منطقه مجنون عراق در شرق رودخانه دجله نصب شد. در عملیات والفجر- ۸ یا همان عملیات تصرف فاو در سال ۱۳۶۴ هم مسوول حمل و نقل پل بزرگ بعثت برای عبور دادن هزاران نفر از نیروهای ایرانی تک کننده به فاو و نیز عبور دادن هزاران تن تدارکات و مهمات برای این نیروها بوده است.

سرتیپ وفا غفاریان مدتی معاون وزیر دفاع و رییس هیات مدیره مخابرات متعلق به سپاه بوده است. وفا غفاریان در زمان جنگ از مسولان مخابراتی و الکترونیکی سپاه بود و بعد از جنگ هم شش سال مدیر عامل شرکت صنایع مخابرات ایران (صما) و چند سال هم مدیر عامل «صا‌ ایران» بوده است. وی در سال ۷۹ مدیر عامل سازمان صنایع دفاع شد و همزمان استاد دانشگاه صنعتی مالک اشتر یعنی مهمترین دانشگاه دفاعی- صنعتی ایران بوده است.

مهندس منصور ترکان برادر اکبر ترکان وزیر دفاع در دولت اکبر هاشمی رفسنجانی. منصور ترکان از فرماندهان سابق سپاه بوده که آخرین سمتش مدیرعامل شرکت یادمان سازه سازنده برج میلاد تهران بود.

این سه نفر یعنی سرتیپ سوداگر، سرتیپ سیاف‌زاده و سرتیپ قاصدی در گذشته روابط کاری نزدیکی با هم داشته‌اند. خود احمد غلامپور هم که در قرارگاه کربلا فرمانده ارشد این سه نفر بوده است، با وجود اینکه در زمان جنگ فرمانده قرارگاه‌های فتح و کربلا بود و چندین لشکر زیر نظر وی فعالیت می‌کردند اما بعد ازپایان جنگ ایران و عراق حاشیه‌نشین شد و سمت مهمی از طرف حکومت به وی داده‌نشد، در حالی که خیلی از فرماندهان رده‌های پایین‌تر که در زمان جنگ زیر فرمان احمد غلامپور فعالیت می‌کردند، بعد از جنگ ایران و عراق، سمت و پست‌های حساس و کلیدی در سپاه پاسداران و ستاد کل نیروهای مسلح بر عهده گرفتند.

مرگ فرمانده قرارگاه ثامن الائمه

قدرت‌الله منصوری از سال ۹۳ با حکم فرمانده کل سپاه پاسداران به سمت فرماندهی قرارگاه ثامن‌الائمه نیروی زمینی سپاه منصوب شده بود. وی پیشتر نیز فرماندهی تیپ ۲۱ امام رضا، فرماندهی لشکر پنج نصر و فرماندهی قرارگاه قدس را بر عهده داشت. بنابر اعلام رسمی سپاه منصوری حین بررسی و تنظیف سلاح انفرادی خود کشته شد.

مرگ مجید سلیمانی‌پور و همسرش

عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان عمومی و انقلاب تهران، اعلام کرده است که براساس اظهارنظر رسمی پزشکی قانونی علت مرگ این دو نفر نشت گاز بوده است.

در مورد زمان مرگ این دو دادستان تهران از مرگ همسر سلیمانی‌پور در منزل سخن گفته و افزوده است که مجید سلیمانی‌پور پس از انتقال به بیمارستان چمران در آن جا درگذشته است. این در حالی است که سید مسعود میری، مدیر روابط عمومی شرکت توسعۀ مبین، فوت سلیمانی‌پور در بیمارستان را تکذیب کرده و گفته است که وی و همسرش هر دو با هم فوت کرد‌اند.

مجید سلیمانی‌پور مدیر عامل و عضو هیأت مدیرۀ کنسرسیوم اعتماد مبین بوده است. این کنسرسیوم مالک بیش از نیمی از شرکت مخابرات ایران است. کنسزسیومی مرکب از سه شرکت متعلق به سپاه است که موفق به خرید هشت هزار میلیارد تومانی ٥٠٪ + یک سهام شرکت مخابرات در شهریور ماه سال جاری شد.

سلیمانی‌پور، افزون بر این، جانشین فرمانده دانشگاه امام حسین (وابسته به سپاه پاسداران) و عضو هیأت علمی این دانشگاه بود.

مرگ مشکوک رامین پوراندرجانی

پزشک بازداشتگاه کهریزک، و افشاگر قتل‌های کهریزک بدست ماموران حکومتی و بدنبال آن انتشار اظهارات ضد ونقیض در مورد مرگ رامین پور اندرجانی، و مجموعۀ این اظهازات ضد ونقیض از سوی مسئولان قضائی و حکومتی در مورد این پرونده وپرونده‌های مشابه حکایت از فعال شدن شبک مافیايی و موج جدیدی از قتل ها به منظور افشا نشدن دست‌اندرکاران این جنایتها دارد.

فساد در سپاه پاسداران

با افشای یک فایل صوتی از مذاکرات محمدعلی جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران با صادق (میرزا حسن) ذوالقدرنیا، معاون سابق اقتصادی و سازندگی سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۷ در باره‌ی فساد نیروهای در ارتباط با نیروی قدس سپاه، بنیاد تعاون سپاه و شهرداری تهران بخشی از کارکردهای فاسد سپاه پاسداران رونمایی شد.

در این فایل صوتی به نقش مستقیم محمدباقر قالیباف، شهردار وقت تهران و رئيس فعلی مجلس ایران، قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه، جمال‌الدین آبرومند، معاون وقت هماهنگ‌کننده سپاه و حسین طائب، مسئول اطلاعات سپاه در این پرونده فساد اشاره شده است.

در این فایل صوتی، صادق ذوالقدرنیا می‌گوید محمدباقر قالیباف، شهردار وقت تهران، به شدت از برخورد با پرونده فساد مرتبط با شهرداری و بنیاد تعاون سپاه ناراحت بوده و پس از این‌که تیم آبرومند در بنیاد تعاون سپاه «۸ هزار میلیارد تومان» کم می‌آورند، قالیباف از او خواسته است که یک تفاهم‌نامه ۸ هزار میلیارد تومانی برای رفع و رجوع کردن ماجرا امضا کند.

«گفتم همه این کارها خلاف است. قالیباف آمد جلوی مسجدی که به خانه من و خودش نزدیک است و گفت این را امضا کن. گفتم این خلاف است. هم به ضرر تو است، هم به ضرر من است و هم به ضرر جعفری. من امضا نمی‌کنم. گفت جلسه بگذار. بعدا جلسه گذاشت. به قالیباف گفتم تو ۸ هزار میلیارد تومان پول را به جای این‌که به رسا (شرکت وابسته به هولدینگ یاس) بدهی، به (پروژه) پژوها داده‌ای. اصلا پژوها مال (هولدینگ) یاس (وابسته به بنیاد تعاون سپاه) نیست. قالیباف گفت اسم اینها را نیار. ریخت بهم ... قاسم (سلیمانی) می‌گفت قالیباف به تو فحش می‌دهد. گفتم چیکار کنم. فحش‌خور ما خوب است».

محمدعلی جعفری نیز با تأیید این ماجرا می‌گوید قالیباف به دلیل امضانشدن همین تفاهم‌نامه «به شدت ناراحت است» و اگر این تفاهم‌نامه امضا شده بود، نمی‌دانم باید «چه خاکی بر سر می‌کردیم».

مذاکرات قاسم سلیمانی با خامنه‌ای در باره‌ی پرونده فساد

فرمانده وقت سپاه در بخش دیگری از این فایل صوتی می‌گوید که قاسم سلیمانی نیز از برخورد‌های صورت گرفته با باند آبرومند ناراحت بوده و با رهبر جمهوری اسلامی صحبت کرده است:

«نسبت به برخورد شما (معاون اقتصادی سپاه) و حفاظت اطلاعات سپاه با یاس ناراحت بود. گفت پیش آقا هم رفتم. گفت این نوع برخوردها. گفتم قاسم این حرف‌ها را به من نگو. آقای (مسعود) مهردادی این همه پول بیت‌المال را با دستورهای الکی حیف و میل کرده، نباید جوابگو باشد. حالیش کردم که اینطور نیست».

سردار جمال‌الدین آبرومند، رئيس پیشین هیئت مدیره بنیاد تعاون سپاه اکنون رئيس هیئت مشاوران فرمانده کل سپاه شده است.

«شرکت گروه توسعه اقتصادی یاس» مشهور به «هولدینگ یاس» بازوی اصلی بنیاد تعاون سپاه بود که در حوزه خدمات، واسطه‌گری و مسکن فعالیت داشت. این هولدینگ در واقع نقش خزانه نیروی قدس سپاه را بازی می‌کرد.

هولدینگ یاس پس از بروز مفاسد گسترده که منجر به بازداشت برخی مدیرانش در سال ۹۶ شد، منحل شد. رقم یکی از پرونده‌های فساد مرتبط با این هولدینگ ۱۳ هزار میلیارد تومان اعلام شده است.

همچنین مهدی خزعلی، فعال سیاسی ساکن ایران، نیز در جلسه‌ای با حضور مرتضی الویری، عضو شورای شهر تهران افشا کرد که یک پرونده فساد اقتصادی مرتبط با این موضوع درباره فعالیت‌های همسر قاسم سلیمانی تشکیل شده و به قوه قضاییه ارسال شده ولی خبری درباره نتیجه این پرونده منتشر نشده است.

صادق ذوالقدرنیا در این فایل صوتی می‌گوید علی خامنه‌ای دستور داده بود که هدف اصلی باید کمک به نیروی قدس سپاه باشد و بر همین اساس از منابع مالی باید ۹۰ درصد را به نیروی قدس سپاه بدهند و ۱۰ درصد را به سپاه، او در همین باره به چهار مورد پرداختی هولدینگ یاس به نیروی قدس اشاره می‌کند:

«۱۰۰ میلیارد، ۷۰ میلیارد، ۱۳۲ میلیارد و ۵۰ میلیارد» تومان داده‌اند ولی اضافه می‌کند که در جریان مبادلات مالی این گروه با نیروی قدس سپاه، ۱۰۷۱ میلیارد تومان بدهکاری بالا آمده است و کارهایی که کرده‌اند «همه‌اش خلاف» بوده است.

به گفته ذوالقدرنیا، این گروه همچنین پول‌ها و اموال نیروی قدس سپاه را نیز حیف و میل کرده‌اند که این موضوع منجر به دعوای اسماعیل قاآنی، جانشین وقت سلیمانی و جمال‌الدین آبرومند، معاون هماهنگ کننده سپاه و نفر اول هولدینگ یاس شده است.

محمدعلی جعفری نیز در ادامه با ابراز خوشحالی از بروز این ماجراها می‌گوید: «قاسم (سلیمانی) تازه دارد می‌فهمد که چه بلایی سرش آمده در ایران ... حالا خیلی خوب شده که موضوع خودش است. اگر بدهی‌های (هولدینگ یاس) به نیروی قدس سپاه شفاف شود، خیلی خوب است».

به گفته صادق ذوالقدرنیا، یک جلسه با حضور قاسم سلیمانی و جمال‌الدین آبرومند برگزار شده و بحث ۱۰۷۱ میلیارد تومان را قبول کرده‌اند ولی آبرومند قصد داشته است که این پول‌ها را از طریق بنیاد تعاون سپاه پرداخت کند که جعفری می‌گوید این کارها «ادامه خراب‌کاری‌های قبلی است».

شرکت «رسا» که در این گفت‌وگو مورد اشاره گرفته است، نام کاملش شرکت «رساتجارت مبین» است و از زیرمجموعه‌های هولدینگ یاس محسوب می‌شود و در برخی پروژه‌های کلان طرف قرارداد اصلی شهرداری تهران بود.

بر اساس اظهارات اعضای شورای شهر تهران، در یک بازه زمانی کوتاه در سال ۹۳، «۱۲ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان» از اموال شهرداری تهران به شرکت رسا تجارت واگذار شد که قیمت این اموال بر اساس میانگین قیمت دلار در آن زمان، معادل بیش از ۴ میلیارد دلار بوده است.

پس از جدل‌های طولانی بین شهرداری و سپاه، مسئولان سپاه پاسداران سال ۹۹ قبول کردند که «پنج هزار میلیارد تومان» از این اموال را به شهرداری پس دهند که ارزش آن به قیمت دلار در سال ۹۹، معادل ۲۰۰ میلیون دلار بوده است که البته هنوز مشخص نیست چقدر از همین مبلغ را هم پرداخته‌اند.

صادق ذوالقدرنیا در ادامه این فایل صوتی می‌گوید که حسین طائب، رئيس سازمان اطلاعات سپاه، نیز به نفع قالیباف فعالیت کرده و گفته است:

«صادق چپی است با (محمدعلی) نجفی، (شهردار سابق تهران) جلسه گذاشته است. ما می‌خواهیم نجفی را بگیریم. صادق رفته با او جلسه گذاشته. باید روی صادق کار کنیم. طائب در بیت (دفتر خامنه‌ای) این حرف‌ها را به (مهدی) خاموشی، (رئيس وقت سازمان) تبلیغات گفته است. من با خاموشی ارتباط مستقیم دارم. دو سه جای دیگر هم گفته است. طائب به شدت ناراحت است. گفته من آقا (خامنه‌ای) را خراب کردم. حالا ما چیکار کردیم. ما نجفی را کنترل کردیم. نجفی همه چیز را قبول کرده. من تیم گذاشتم در شهرداری»

در ادامه محمدعلی جعفری می‌گوید:

«باید به من زودتر می‌گفتی که با طائب صحبت می‌کردم. من تو را مامور کردم که با نجفی جلسه بگذاری، بعد طائب می‌گوید که چپی هستی. یعنی طائب از قالیباف و آبرومند حمایت می‌کند و ناراحت است؟»

صادق ذوالقدرنیا در جواب می‌گوید:

«طائب از اول از قالیباف حمایت می‌کرد. وقتی شما گفتید بازرسی کنید. (طائب) از یزدی و آبرومند و سیف خواست که جلسه بگذارند. به یزدی گفته بود اون طرف هستی یا این طرف. یزدی به من گفت چیکار کنم. گفتم برو به کاظمی (حفاظت اطلاعات سپاه) بگو. یزدی نرفت تو تیم اونا. بدبختی ما این است اطلاعات سپاه که باید پشت بگیرد، می‌آید ۵ درصد به این می‌دهد، ۵ درصد به آن می‌دهد، فکر می‌کند با پول حل می‌شود. طائب به من گفت تو می‌خواهی آقا (خامنه‌ای) را خراب کنی. گفتم من با آقا رفیقم. به طائب گفتم اگر مشکل آبرومند و مهردادی حل شود، به نفع تو هست، گفت قبول دارم».

نام طائب، سیف و مهردادی قبلاً در پرونده‌های فساد دیگر مانند پرونده فساد مربوط به قراردادهای صداوسیما نیز مطرح شده بود.

مسعود مهردادی تا سال ۱۳۹۷ به عنوان «جانشین اقتصادی» بنیاد تعاون سپاه، نقش اصلی را در بسیاری از شرکت‌های اقتصادی و قراردادهای این بنیاد بازی می‌کرد. او همراه با جمال‌الدین آبرومند، یک زوج اقتصادی تشکیل داده بودند.

مسعود مهردادی در پرونده فساد هولدینگ یاس همراه با محمود سیف بازداشت شد و اسفند سال ۹۹ اعلام شد که به دو سال حبس تعزیری محکوم شده است.

درباره میزان تخلفات شخص مهردادی در بنیاد تعاون سپاه اطلاع‌رسانی دقیقی نشده است ولی صادق ذوالقدر در بخشی از این فایل صوتی می‌گوید که به مسعود مهردادی گفته است ۶۰۰ میلیارد تومان چک داده است و باید این را جبران کند و پولی که رفته، برگردد.

او همچنین به توافق‌نامه مسعود مهردادی با (محسن) رفیق‌دوست، از فرماندهان پیشین سپاه پاسداران اشاره می‌کند که مشخص نیست جزئیات این تفاهم‌نامه و نقش رفیق‌دوست در این پرونده فساد چیست.

محسن رفیق‌دوست و جمال‌الدین آبرومند در «بنیاد ملی خانواده ایرانیان» که با ادعای کمک به ترویج ازدواج آسان فعال است، عضو هستند.

جمال‌الدین آبرومند تا تیرماه ۱۳۹۷ به عنوان معاون هماهنگی سپاه و رئيس هیئت مدیره بنیاد تعاون سپاه فعالیت می‌کرد. محمدباقر قالیباف نیز در آن زمان رئيس هیات امنای بنیاد تعاون سپاه بود.

صادق ذوالقدرنیا در بخشی از این فایل صوتی می‌گوید آبرومند برای کارهای اقتصادی، دامادش که «برادر زنش» بود را به عنوان جانشین خودش گذاشته بود و او «خیلی خراب‌کاری کرده است. بخش مالی‌شان سندسازی کرده است. یک‌سری کارها کرده‌اند که خلاف محرز است. رفته‌اند با اشخاص، قراردادهای پوششی بسته‌اند».

آبرومند پس از ماجراهای فساد هولدینگ یاس، تیرماه سال ۹۷ از معاونت هماهنگی سپاه برکنار شد و حسین سلامی، فرمانده کنونی سپاه جای او را گرفت.

آبرومند پس از برکناری به عنوان «جانشین قرارگاه جنگ نرم» منصوب شد. چند ماه بعد عزیز جعفری نیز از فرماندهی سپاه برکنار شد و به عنوان «فرمانده قرارگاه جنگ نرم» معرفی شد. البته آبرومند در این قرارگاه فعال نبود و کماکان با تیم قالیباف در ارتباط بود و شهریور سال ۹۹ نیز به عنوان «دستیار رئيس مجلس در حوزه خدمت و پیشرفت» منصوب شد و در مجلس تحت ریاست قالیباف مستقر شد.

محمود سیف، دیگر چهره‌ای که نامش در این پرونده آمده است، معاون سابق اقتصادی سازمان اطلاعات سپاه بود که سال ۲۰۰۷ با همسر سابقش، شهرزاد میرقلی‌خان به جرم تلاش برای خرید و انتقال غیرقانونی ۳۰۰۰ دوربین دید در شب، در اتریش بازداشت شدند و هر دو پس از مدتی آزاد شدند.

محمود سیف که در ایران با نام «محسن سجادی‌نیا» فعالیت می‌کرد، همچنین شرکت «تجارت الماس مبین» را اداره می‌کرد که این شرکت در همکاری با سپاه، تجهیزات و لوازم لازم برای جعل اسکناس را از اروپا را تأمین کرده و در معاملات اسلحه و جعل اسکناس برای تامین نیازهای مالی شورشیان حوثی در یمن نیز نقش داشته است.

محمود سیف که همراه مهردادی عضو هیات مدیره شرکت‌های اصلی وابسته به هولدینگ یاس بودند، پس از رسیدگی به پرونده فساد این هولدینگ، به ۳۰ سال زندان محکوم شد.

رضا گلپور، تحلیل‌گر نزدیک به دستگاه‌های امنیتی که می‌گوید پس از پیگیری برخی پرونده‌های مرتبط با حسین طائب، توسط سازمان اطلاعات سپاه به «همکاری با دول متخاصم» متهم شد و با حکم ۲۸ سال حبس اکنون زندانی است، شهریور امسال در نامه‌ای از زندان نوشت که محمود سیف از اسفند ۹۹ تا شهریور ۱۴۰۰، فقط یک ماه در زندان بوده و هر چند روز یک‌بار به مرخصی می‌رود.

شهرزاد میرقلی‌خان، همسر محمود سیف که برای مدتی مشاور عالی محمد سرافراز، رئیس سابق صداوسیما بود و می‌گوید باند طائب و سیف وابسته به مجتبی خامنه‌ای هستند و نقش کلیدی در برکناری سرافراز و او از صداوسیما داشتند، در یک فایل صوتی که دو سال پیش منتشر شد، گفته است به رضا گلپور توصیه کرده بود که اگر به سراغ ماجراهای هولدینگ یاس برود، او را می‌کشند.

نقش سعید محمد در فساد سپاه

در بخش دیگری از این فایل صوتی به نقش سعید محمد اشاره می‌شود. سعید محمد، فرمانده سابق قرارگاه خاتم‌الانبیا در دوران رسیدگی به مفاسد بنیاد تعاون سپاه به عنوان مسئول هیات پنج نفره تصفیه انتخاب شده بود.

رسیدگی به این پرونده تحت نظر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، بود. صادق‌ ذوالقدرنیا در بخشی از فایل صوتی می‌گوید که باقری از دست او به شدت ناراحت بوده و گفته که او با جمال‌الدین آبرومند «ساخت و پاخت» کرده ولی پس از توضیحاتش، باقری قانع شده که چنین چیزی رخ نداده است.

هیئت ۵ نفره که ذوالقدرنیا نیز عضو آن بود، کار رسیدگی به پرونده و انحلال هولدینگ را پیش برد و ۳۰ آذر ۹۶ اعلام کرد که این هولدینگ منحل شده است.

انتصاب سعید محمد با مخالفت آبرومند مواجه شده بود. ذوالقدرنیا در فایل صوتی می‌گوید: «آبرومند خصوصی به من گفت محمد را بردار، گفتم نمی‌شود». جعفری هم با تایید این موضوع می‌گوید که محمد را برداریم که «می‌شود همان آش و کاسه سابق».

سعید محمد در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ به عنوان کاندیدا ثبت‌نام کرده بود که توسط شورای نگهبان ردصلاحیت شد و پس از ردصلاحیت به ستاد انتخاباتی ابراهیم رئيسی پیوست.

در ماه‌های گذشته گزارش‌های متعددی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده بود که قاسم سلیمانی از رفتارهای سعید محمد در جریان رسیدگی به پرونده یاس ناراحت بوده است.

بر اساس این گزارش‌ها، همچنین قرار بود سعید محمد به عنوان وزیر راه دولت رئيسی معرفی شود که با مخالفت شخص قالیباف این موضوع منتفی شد. سعید محمد در حال حاضر به عنوان مشاور ابراهیم رئيسی و رئيس شورای عالی مناطق آزاد کشور فعالیت می‌کند.

در بخش دیگری از این فایل صوتی، صادق ذوالقدرنیا با مسئول دفتر محمدعلی جعفری گفت‌وگو می‌کند. او به مسئول دفتر جعفری می‌گوید: «(در قرارگاه خاتم‌الانبیا) ۲۳ هزار میلیارد تومان به مردم بدهکاریم. عبداللهی ۳۰ هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارد ... دولت می‌گوید قرارگاه خاتم ده هزار میلیارد تومان طلبکار است. اختلاف ما ۲۰ هزار میلیارد تومان است و (درباره طلب از دولت) سند نداریم».

منظور او عبادالله عبداللهی، فرمانده سابق قرارگاه خاتم‌الانبیاء، است که حدفاصل سال‌های ۹۱ تا ۹۷ در این سمت بود. آقای عبداللهی روز ۱۹ بهمن سال ۹۶ در یک برنامه تلویزیونی مدعی شد که این قرارگاه ۳۰ هزار میلیارد تومان از دولت طلبکار است.

قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه که بزرگ‌ترین پیمانکار عمرانی فعال در ایران محسوب می‌شود، در دهه اخیر در حوزه‌های نفت و گاز و همچنین کشاورزی ورود پیدا کرده است و به عنوان مهم‌ترین کانون تسلط نظامیان بر اقتصاد ایران شناخته می‌شود.

فساد در بانک انصار

یکی دیگر از نهادهایی که گروه جمال‌الدین آبرومند در فساد آن نقش محوری داشته‌اند، «مؤسسه مالی و اعتباری ثامن» بوده است که بعداً در بانک انصار ادغام شد.

در جریان رسیدگی به پرونده فساد بانک ثامن، معاون اقتصادی سپاه از آیت‌الله ابراهیمی، مدیرعامل بانک انصار، می‌خواهد که به عنوان ناظر در جلسات حضور داشته باشد ولی در این فایل صوتی، ذوالقدرنیا به جعفری می‌گوید که «ابراهیمی رفته در تیم آبرومند، چون می‌ترسد که ادامه این ماجرا (رسیدگی به فساد) به بانک انصار هم کشیده شود».

او همچنین به برخی تخلفات مدیرعامل بانک انصار اشاره می‌کند و می‌گوید ابراهیمی در یک پرونده ۱۰۰۰ میلیارد تومان از محل منابع مالی «همراه اول» که در بانک انصار بوده، به فردی به نام (علی اصغر) شماعی داده است که ضمانت‌نامه‌اش باطل بوده و بعد این پرونده را برده به مؤسسه ثامن

در این فایل صوتی درباره سرنوشت پرونده‌های تخلف آیت‌الله ابراهیمی توضیحی داده نشده است، ولی بانک انصار سال گذشته همراه با چهار بانک نظامی دیگر در بانک سپه ادغام شدند و آبان امسال آیت‌الله ابراهیمی با ارتقای مقام، به عنوان مدیرعامل بانک سپه معرفی شد.

نام علی اصغر شماعی پیش‌تر در پرونده محمد حسین سبطی مطرح شده بود. آقای سبطی که تاجر و زمین‌دار ساکن مشهد معرفی شده است، در اسنادی که توسط کانال تلگرامی «جعبه سیاه» منتشر شد، گفت مسئولان سپاه با محوریت مسعود مهردادی و محمود سیف، ۲۰ هزار میلیارد تومان اموال او را بالا کشیده‌اند و دفتر رهبر جمهوری اسلامی و مجتبی خامنه‌ای نیز در جریان این پرونده بوده‌اند.

طبق نوشته آقای سبطی، مأموران سپاه پاسداران، پس از بازداشت و تهدید به حذف فیزیکی، همچنین او را وادار کردند که بدهی‌ ۱۰۰ میلیارد تومانی علی‌اصغر شماعی را نیز تقبل کند.

او علی اصغر شماعی را فرد امنیتی وابسته به علی فلاحیان، وزیر اطلاعات پیشین ایران، معرفی کرده است که با بنیاد تعاون سپاه و هولدینگ یاس نیز همکاری نزدیک داشت.

گفتنی است مسعود مولوی، مدیر کانال تلگرامی جعبه سیاه، چندی پس از این افشاگری‌ها، آبان سال ۹۸ در ترکیه به قتل رسید. ماموران امنیتی جمهوری اسلامی متهم به این قتل شده‌اند.

اظهارات مسئول دفتر جعفری علیه ارتش

در بخش دیگری از این فایل صوتی، مسئول دفتر جعفری به صادق ذوالقدرنیا رزومه یکی از دوستان قدیمی‌اش را می‌دهد که در آن زمان کارمند بخش صادرات و واردات وزارت دفاع بوده است و از او می‌خواهد که برایش شغل پیدا کند که با موافقت ذوالقدرنیا همراه می‌شود.

مسئول دفتر جعفری می‌گوید دوستش که از دوران بسیج دانشجویی با او آشنا بوده، در فروشگاه‌های اتکا کار می‌کند ولی این فروشگاه‌ها «الان افتاده دست ارتشی‌ها که هیچی حالیشون نیست» و تعدادی از نیروهای بسیج دانشجویی دوران زاکانی الان در فروشگاه‌های اتکا هستند و باید سپاه آنها را جذب کند.

علیرضا زاکانی، شهردار کنونی تهران، در طول‌ سال‌های ۷۹ تا ۸۲ مسئول سازمان بسیج دانشجویی وابسته به سپاه بود.

در بخش پایانی این فایل صوتی، مسئول دفتر جعفری از ذوالقدرنیا می‌خواهد که صحبت‌های او را ضبط نکند، چون «زورشون به اونا (مقام‌های بالا) که نمی‌رسد، بعدش می‌آیید سراغ ما)».

به نظر می‌رسد. در پرونده‌های فساد کسی زورش به محمدباقر قالیباف، جمال‌الدین آبرومند و حسین طائب نمی‌رسد. همه آنها اکنون در بالاترین و کلیدی‌ترین مقام‌های تصمیم‌گیری و امنیتی جمهوری اسلامی نشسته‌اند.

جستارهای وابسته

• تروریسم جمهوری اسلامی
• سید علی خامنه‌ای
• نیروی قدس سپاه پاسداران