عملیات چلچراغ
| عملیات چلچراغ | |
|---|---|
 ستون ارتش آزادیبخش ملی ایران در شهر مهران | |
| آغاز عملیات | ۱۳۶۷/۳/۲۸ |
| پایان عملیات | ۱۳۶۷/۳/۳۱ |
| مکان عملیات | شهر مهران-ایلام-ایران |
| نوع تک | پرش شیر (تک ویژه ارتش آزادیبخش ملی ایران) |
| فرماندهی | مسعود رجوی |
| سازمان عمل‌کننده | سازمان مجاهدین خلق ایران-ارتش آزادیبخش ملی ایران |
چلچراغ نام عملیاتی است که در آخرین دقایق شنبه شب ۲۸ خرداد سال ۱۳۶۷ توسط یکانهای «ارتش آزادیبخش ملی ایران» متشکل از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران در منطقه شهر مهران و ارتفاعات اطراف آن انجام شد. این عملیات منجر به فتح شهر مهران شد. بخش مرکزی شهرستان مهران در ۱۰۰ کیلومتری ایلام قرار دارد.
این شهر که مرکز لشکر ۱۶ زرهی قزوین و همچنین لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه و تیپ قائم یاسوج در آن بود بطور کامل توسط ارتش آزادیبخش در عرض مدت نسبتاً کوتاهی فتح شد و کلیه تجهیزات این لشکرها با ارزشی بیش از دو میلیارد دلار به دست سازمان مجاهدین خلق افتاد. این عملیات که اساساً توسط زنان فرماندهی و اجرا شد، منجر به پذیرش آتش‌بس از طرف خمینی در جنگ ایران و عراق گشت. مجاهدین که توانسته بودند با عملیات خود پیشروی چشمگیری در خاک ایران داشته باشند در شهر مهران شعار می‌دادند:
امروز مهران، فردا تهران!
به عبارتی خمینی در وحشت از پیشروی بیشتر مجاهدین با پذیرش آتش‌بس قصد داشت مرزهای باز غربی را بسته و جلو عملیات مجاهدین خلق را بگیرد. او در آن زمان علت پذیرش آتش‌بس و نوشیدن جام زهر را اعلام نکرده و آنرا رازی دانست که مصلحت نمی‌بیند به آن اشاره کند. پذیرش آتش‌بس و اتمام جنگ، راه‌های بسیاری را بر جمهوری اسلامی می‌بست. جنگ با عراق که از طرف خمینی نعمت نامیده می‌شد، ابزار صدور انقلاب، تهییج نیروهای داخلی و از طرفی سرپوشی بر سرکوب داخلی به‌شمار می‌رفت. با از دست دادن این ابزار خمینی قادر نبود بسیاری از پروژه‌های داخلی و خارجی خود را پیش ببرد و باید شعار فتح قدس از طریق کربلا و تشکیل هلال شیعی را کنار می‌گذاشت. به این ترتیب پایان جنگ هشت ساله، آغاز تضادهای داخلی در نظام دانسته و نقطه شروع سرریز شدن بحران‌ها درون حاکمیت بود.[۱]
هدف عملیات چلچراغ
هدف از عملیات چلچراغ تسخیر مراکز فرماندهی و استحکامات سنگین و گسترده سپاه و ارتش جمهوری اسلامی ایران در منطقه معروف به دژ تسخیر ناپذیر مهران ذکر شده‌است.
عملیات چلچراع همچنین، مقدمهای برای فتح تهران توصیف شده‌است. چرا که مدت کوتاهی پس از آن، عملیات فروغ جاویدان با هدف فتح تهران توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شد.
عملیات چلچراغ در زمانی انجام گرفت که تمامی ارتفاعات و نقاط استراتژیک مهران تحت کنترل نیروهای جمهوری اسلامی ایران بود. این عملیات در راستای سیاست صلح و آزادی، سیاست اعلام شده سازمان مجاهدین خلق و شورای ملی مقاومت ایران، و در ادامه هفت سال تلاش مستمر آنها علیه خمینی که اصرار به ادامه جنگ با شعار تشکیل هلال شیعی را داشت، آغاز شد.
نتیجه عملیات چلچراغ
درساعت ۱۰:۳۰ دقیقه صبح یکشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۶۷، یک تیپ رزمی از زنان «ارتش آزادیبخش ملی ایران» وارد شهر مهران شد. به‌دنبال این تیپ، چند یکان دیگر از نیروهای ارتش آزادیبخش نیز وارد شهر شدند. آنها پس از چند ساعت درگیری توانسته بودند خطوط دفاعی را شکسته و با تاکتیک «پرش شیر» که تاکتیک خاص این ارتش بود، خود را به شهر مهران برسانند. این تاکتیک ناظر بر این است که یکان‌ها پس از شکستن خطوط برخلاف ارتشهای کلاسیک، بدون پاکسازی منطقه و بستن مواضع دفاعی مستقیماً به عمق مواضع دشمن نفوذ کرده و کیلومترها به جلو حرکت می‌کنند. استفاده از چنین تاکتیکی البته نیاز به جسارت فوق‌العاده داشته و یک تاکتیک مرسوم در ارتشهای کلاسیک نیست.
لازم است ذکر شود که شهر مهران و کلیهٔ ارتفاعات پیرامون آن همراه با کلیهٔ بخش‌ها و روستاهای اطراف در کمتر از ۱۱ ساعت به تصرف مجاهدین خلق درآمد.
در بخشی از اطلاعیه ارتش آزادیبخش ملی ایران در رابطه با نتایج این عملیات آمده است:
عملیات بزرگ چلچراغ مستقیماً توسط مسئول شورای ملی مقاومت و فرمانده کل ارتش آزادیبخش ملی برادر مجاهد مسعود رجوی فرماندهی شد
سه شبانه روز رزم و حماسهی مستمر در جبهه‌هایی به طول ۵۰ و عمق ۲۰ کیلومتر و درهم شکستن ۵۳گردان با بیش از ۶۱۰۰۰ تن از قوای سپاه و ارتش خمینی
- تسخیر قرارگاه شکر۶۱ ارتش خمینی، قرارگاه تاکتیکی لشکر ۱۱ سپاه پاسداران، قرارگاه تیپ۲ لشکر۶۱، پادگان حسین‌آباد، مقر نیروهای ارتش، ژاندارمری و سپاه خمینی و مراکز دژبانی و بی‌سیم و تلفن FX و کلیهی انبارها و مراکز استقرار لشکر61
- انهدام دو پل مهم استراتژیکی در جاده‌های اصلی ارتباطی دشمن
زنان رزمنده در فرماندهی
حضور زنان رزمنده‌ای که برای اولین بار درصفوف مقدم نبرد جنگیده بودند، یکی از وجوه برجسته این عملیات به‌شمار می‌آمد. درسازمان رزمی چلچراغ، فرماندهی دو تیپ رزمی و نیز بسیاری از گردانها و دسته‌های رزمی به‌عهده زنان بود. همچنین اولین تیپ رزمی ارتش‌آزادیبخش ملی تحت‌فرماندهی زنان وارد شهر مهران شد. از جمله دراین عملیات یکی از زنان مجاهد معاون فرماندهی فتح شهر مهران بود و رزمندگان بسیار دیگر از میان زنان ارتش آزادیبخش در تیپها و گردانهای مختلف در این عملیات شرکت داشتند.
مشخصات صحنه نبرد
عملیات چلچراغ به مدت سه شبانه روز در جبهه‌ای به‌طول ۵۰ کیلومتر و عمق ۲۰ کیلومتر، در منطقه حومه شهر مهران صورت گرفت.
منطقهٔ عملیاتی از شمال به ارتفاعات گچ و ارتفاعات کولک (در منطقهٔ کانی‌سخت واقع در جنوب صالحآباد ایلام)، از جنوب به ارتفاعات قلاویزان (واقع در جنوب شهر مهران)، از شرق به سهراهی دهلران _ مهران و از غرب به مرزهای بین‌المللی ایران و عراق منتهی می‌گردد.
چلچراغ یک عملیات برق‌آسا، با تاکتیک ”پرش شیر“ نامیده شده‌است، به این دلیل که با شکافتن صفوف دشمن و عبور از میان آنها در این عملیات، مراکز کلیدی و فرماندهی نیروهای جمهوری اسلامی مستقر در عمق منطقه، که در آماده‌باش کامل به‌سر می‌بردند به تصرف درآمد.
منظور از تاکتیک ”پرش شیر“ که در عملیات چلچراغ استفاده شد این است که: پس از شکستن خط مقدم، بجای درگیری با اولین نیروهای دشمن و پاکسازی مرحله به مرحله یک منطقه گسترده، همچون نیزه جبهه شکافته شود و نیروهای مهاجم خود را به مرکز لشکر، یعنی مرکز فرماندهی برسانند و آنرا تسخیر کنند. در این تاکتیک این اصل در نظر گرفته شده‌است که وقتی مرکز لشکر تسخیر شد، با نیرویی بسا کمتر می‌توان سایر نیروهای بدون فرماندهی در یک منطقه گسترده را پاکسازی کرد. این تاکتیک در جنگها و ارتشهای کلاسیک معمول نیست.
آمار اسرا و کشته شدگان در عملیات چلچراغ
طبق آمار صادره از فرماندهی ارتش آزادیبخش ملی ایران آمار اسرای طرف درگیر در عملیات چلچراغ بیش‌از ۱۵۰۰ تن بوده‌است که شامل سطوح فرماندهی تیپها و لشکرهای جمهوری اسلامی شدند.
بیش از ۸۰۰۰ تن از نیروهای جمهوری اسلامی ایران در این عملیات کشته و مجروح شدند.
آمار کشته شدگان ارتش آزادیبخش ملی ۶۷ نفر ذکر شده‌است.
آمار مجروحین ارتش آزادیبخش ملی ۶۴۲ تن ذکر شده‌است.
غنائم عملیات چلچراغ
غنائم بدست آمده از دو لشکر جمهوری اسلامی حدود ۲ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
این غنائم شامل موارد زیر بود:
- ۵۴ فروند تانک.
- ۴۸ دستگاه زره پوش.
- ۳۳ قبضه توپ.
- سه دستگاه زره پوش مجهز به توپهای راداری شلیکا.
- انواع سلاح شامل توپ ۱۰۶ میلیمتری، موشک اندازهای کاتیوشا، مالیوتکا و تاو، دراگون و خودروهای حامل انواع این موشک‌ها.
- صدها دستگاه خودرو مخابراتی ترابری و لجستیکی.
- هزاران قبضه سلاحهای سبک و نیمه سنگین انفرادی و اجتماعی و خمپاره انداز.
آمار نیروهای جمهوری اسلامی
نیروهای جمهوری اسلامی که در عملیات چلچراغ مورد تهاجم قرار گرفتند شامل، ۵۳ گردان «بیش از ۶۱۰۰۰ تن» از نیروهای ارتش و سپاه بودند.
آمار نیروهای ارتش آزادیبخش
در عملیات چلچراغ ۲۲ تیپ رزمی و پشتیبانی ارتش آزادیبخش شرکت داشتند.
مواضع تسخیر شده در عملیات چلچراغ
تسخیر قرارگاه لشکر ۶۱ ارتش، قرارگاه تاکتیکی لشکر ۱۱ سپاه پاسداران، قرارگاه تیپ ۲ لشکر ۶۱، پادگان حسین‌آباد، مقر نیروهای ارتش، ژاندارمری و سپاه و مراکز دژبانی و بی‌سیم و تلفن FX و کلیهٔ انبارها و مراکز استقرار لشکر ۶۱
آمار گردانهای منهدم شده در عملیات چلچراغ
- ۱گردان ۱۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان ۲۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران (نیروی کمکی اعزامی از شمال صالح آباد)
- گردان ۳۰۵ بهشتی (از لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران)
- گردان ۵۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان ۶۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان ۷۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان ۸۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان ادوات لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان توپخانهٔ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- قسمتی از نیروهای تیپ قائم یاسوج از سپاه پاسداران
- گردان ۲۳۳ توپخانه از گروه ۴۴ توپخانهٔ اصفهان مأمور خدمت در منطقهٔ مهران
- گردان ۴۷۳ موشکی کاتیوشا از گروه ۴۴ توپخانهٔ اصفهان مأمور خدمت در منطقهٔ مهران
- گردان ۵۲۱ پیاده _ مکانیزه از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۱۱ پیاده _ مکانیزه از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۲۱ پیاده _ مکانیزه از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۲۲ تانک از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۷۲۲ تانک از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۱۵۲ تانک از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۲۵۲ سوارزرهی از لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۵۲ تانک از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۹۷۰ تکاور از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۲۸۳ توپخانه از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۵۵۳ توپخانه از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان مهندسی لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان مخابرات لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان آماد و ترابری لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان تعمیر و نگهداری لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان بهداری لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۳۹۱ تکاور از لشکر ۸۵ ذوالفقار (یا همان گارد جاویدان شاه) نیروی کمکی اعزامی از پشت ارتفاعات کانی‌سخت
- گردان ۶۸۱ تکاور از لشکر ۸۵ ذوالفقار (یا همان گارد جاویدان شاه) نیروی کمکی اعزامی از پشت ارتفاعات کانی‌سخت
- گردان ۲۶۷ از تیپ ضربت ۵۴، متشکل از گروهان‌های زبده از لشکرهای مختلف از (قبیل لشکر ۱۲ حمزه و لشکر ۲۹ زرهی اهواز) نیروی کمکی اعزامی از قرارگاه غرب
- گردان ۱۹۷ از تیپ ضربت ۵۴ (نیروی کمکی از قرارگاه غرب)
- گردان ۹۹۷ از تیپ ضربت ۵۴ (نیروی کمکی از قرارگاه غرب)
- گردان ۹۸۷ تیپ ۱ لشکر ۶۱ مأمور خدمت در تیپ ۳ (نیروی کمکی اعزامی از تیپ ۳)
- گردان ۳۶۳ توپخانهٔ لشکر ۶۱ زرهی
- یک آتشبار از گردان ۱۱۳ گروه ۴۴ توپخانهٔ اصفهان
- یک آتشبار از گردان ۹۸۳ گروه ۴۴ توپخانهٔ اصفهان
فرماندهی عملیات چلچراغ
عملیات چلچراغ مستقیماً توسط مسئول شورای ملی مقاومت ایران و فرمانده کل ارتش آزادیبخش ملی آقای مسعود رجوی فرماندهی شد.
فرمان آتش و پیشروی در عملیات چلچراغ که ۲۲ تیپ رزمی و پشتیبانی ارتش آزادیبخش ملی ایران در آن شرکت داشتند، در ساعت ۱۱:۲۰ دقیقهی شنبه شب ۲۸ خرداد از پشت بیسیم‌ها اعلام شد.
رسانه‌های بین‌المللی و عملیات چلچراغ
پس از فتح مهران توسط ارتش آزادیبخش در عملیات چلچراغ خبرنگاران خارجی وارد منطقه جنگی شده و به تهیه خبر پرداختند. از جملهٔ این رسانه‌ها تلویزیون سی ان ان، شبکه یک فرانسه، تلویزیون ان بی سی آمریکا و برخی دیگر از روزنامه‌ها نام برد. تیتر برخی رسانه‌های بین‌المللی در رابطه با عملیات چلچراغ چنین بود
- ارتش آزادیبخش ناظران غربی را مبهوت کرد!
- ارتش آزادیبخش بر سر میز تعیین سرنوشت ایران صاحب کرسی شد.
- اپوزسیون ایران بیش از همه قوی و بیش از همه جدی.
- این رسانه‌ها همچنین به مصاحبه با برخی از فرماندهان سپاه در عملیات چلچراغ اسیر شده بودند، پرداختند.
مصاحبه با یک سرهنگ توپخانه
علی اکبر غلامرضایی (اسیر در عملیات چلچراغ):
سؤال: ارزیابی شما از ابعاد عملیات بزرگ چلچراغ چیست؟ جواب: ارزیابی من این هست که عملیات خیلی غافلگیرانه و با یک آتش تهیهی بسیار بسیار قوی شروع شد. سپس عملیات تاکتیکی حدوداً گازانبری و تک به قسمت‌های مختلف صورت گرفت. یگان‌ها تا آنجا که می‌شد مقداری مقاومت نشان دادند و بعد نیروهای احتیاط هم وارد عمل شدند. با اینهمه در ساعت ۵:۹ دقیقه صبح تقریباً کلیهی آن قسمتهایی که عملیات انجام شده بود، منهدم و افراد اقدام به فرار نمودند. من فکر می‌کنم که تعداد یگانهای ارتش آزادیبخش که تک کردند بسیار زیاد بودند و به همین جهت بود که توانستند در ظرف کمتر از ۲۱ساعت، به کلیهی هدفهای خودشان برسند و منطقهی عمومی مهران، خود شهر و ارتفاعات شمالی و جنوبی و شرقی آن را تصرف کنند. سؤال: به نظر شما عوامل موفقیت ارتش آزادیبخش در عملیات بزرگ چلچراغ چیست؟ جواب: سرعت عمل و استفاده از اصل غافلگیری. این مسئلهی غافلگیری خیلی چشمگیر بود. مسئلهی آتش تهیهای هم که یگان تک کننده اجرا کرد، بسیار چشمگیر بود. مسئلهی سرعت حرکات و ادامهی حرکات هم خیلی مهم بود که توانستند در مدت کمتر از ۹ ساعت و نیم به هدف‌ها دست پیدا کنند. مسئلهی روحیه و انگیزهی شدید رزمندهها برای اجرای مأموریتهای محوله در این عملیات هم، یکی از آن «عوامل رزمی نامحسوس» بود که باید در اینجا به آن اشاره کنم.
مصاحبه با سرهنگ دوم زرهی
«اسماعیل بیداری» (اسیر در عملیات چلچراغ)
سؤال: در چه موقعیتی بودید که به اسارت رزمندگان ارتش آزادیبخش درآمدید؟ جواب: بنده با ماشینم برمی‌گشتم. با راننده داشتیم میآمدیم که دیدیم برادران تمام منطقه را گرفتند. منتظر شدیم تا که به ما نزدیک شدند، بعد خودمان را تسلیم کردیم. سؤال: سربازان و افرادی که به اسارت درآمدهاند، می‌گفتند که چند شب اخیر در حالت آماده‌باش بودند، شما از این آماده‌باش اطلاع نداشتید؟ جواب: بله در آماده‌باش بودند. چند مدتی بود که به آنها آماده‌باش داده بودند. سؤال: ممکن است مضمون بخشنامهی آماده‌باش را بگوئید؟ جواب: مضمون بخشنامه این بود که طی چند روز گذشته مجاهدین وارد منطقهی مهران شدهاند، هشیاری لازم را داشته باشید. سؤال: رزمندگان ارتش آزادیبخش گزارش دادند که وقتی شما به اسارت درآمدید، درجههایتان را کنده بودید، چرا اینکار را کردید؟ جواب: من داشتم برمی‌گشتم، تعدادی از سربازها را در راه دیدم که از خط برمیگشتند. آنها به محض اینکه مرا می‌دیدند به من پرخاش می‌کردند. بخاطر اینکه یک مرتبه ناراحت نشوند، درجهام را کندم که همرنگ لباس آنها شوم. سؤال: درجههایتان را کندید که خودتان را سرباز جلوه بدهید؟ جواب: خوب، آنها در آن شرایط ناراحت بودند و ممکن بود در آن حالت با دیدن من عکسالعمل بدی نشان بدهند. سؤال: یعنی مثلاً چکار بکنند؟ جواب: مثلاً یک مرتبه به من حمله بکنند. سؤال: یعنی اینقدر سربازها از فرماندهان ارتش متنفر هستند؟ جواب: من اینطوری احساس می‌کردم. بخصوص که سربازی زخمی شده بود، از برخوردش احساس کردم ممکن است این اتفاق بیفتد.
مصاحبه با یک سرگرد توپخانه
«شمسالله یاری» (اسیر در عملیات چلچراغ)
سؤال: موقعی که به اسارت درآمدید در چه موقعیتی بودید و چکار می‌کردید؟ جواب: موقعی که من به اسارت درآمدم، در قرارگاه تاکتیکی لشکر بودم. موقعی که به محل جمعآوری اسرا رسیدم در آنجا یک سرهنگ را دیدم که در ستاد لشکر کار می‌کرد و دیدم که ایشان دستگیرشده‌است. سؤال: اسم این سرهنگ چه بود؟ جواب: سرهنگ توپخانه علیاکبر غلامرضائی که به عنوان ریاست ستاد لشکر ۶۱ زرهی قزوین انجام وظیفه می‌کرد. سؤال: توضیح بدهید که آرایش نظامی لشکر ۶۱ زرهی در این منطقه چگونه بود و در زمینهی اطلاعاتی که به لشکر رسیده بود در مورد امکان تهاجم ارتش آزادیبخش ملی ایران اقدام خاصی هم صورت گرفته بود؟ جواب: آرایشی که در لشکر ۶۱ زرهی انجام شده بود، همهی فرماندهان و آرایشدهندگان فکر می‌کردند که بهترین شکل است. در این آرایش همهی جوانب امر در نظر گرفته شده بود و با ردهی بالا هم هماهنگی شده بود. به نحوی که اگر عملیاتی انجام شد بتوانند بلافاصله به منطقهای که در آن رخنه ایجاد شده، نیرو اعزام کنند؛ ولی با همهی این اقدامات و پیشبینیهایی که شده بود لشکر ۶۱ نتوانست در مقابل رزمندگان ارتش آزادیبخش ایستادگی نماید. سؤال: این تهاجم بر روی تصمیمگیری فرماندهان چه تأثیری گذاشت و عکسالعملشان چه بود؟ جواب: وقتی خبر رسید که تهاجم به منطقهی مهران توسط رزمندگانارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شده، من خودم در اتاق عملیات بودم. در همان اتاق، فرمانده لشکر باضافهی تعدادی از افسران دیگر هم بودند. وقتی که این خبر را فرمانده تیپ اعلام کرد، کسانی که در آنجا بودند دچار شوک شدند. زیرا میدانستند که چون عملیات توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شده حتماً با موفقیت روبرو خواهد شد و شکستی به دنبال نخواهد داشت. آن طرفی که مسلماً شکست خواهد خورد خود ما هستیم. سؤال: چه ارزیابی از این تهاجم گستردهی ارتش ارتش آزادیبخش ملی ایران در منطقهی مهران دارید؟ جواب: من نتیجه‌ای که از این عملیات ارتش آزادیبخش ملی در منطقهی مهران می‌توانم بگیرم این هست که ارتش آزادیبخش ملی اگر تصمیم به انجام هر عملیاتی در هر نقطهای با هر وسعتی بگیرد، قادر به انجام آن می‌باشد و با شکست مواجه نخواهد شد. به همین خاطر هم هست که ارتش آزادیبخش تا آنجا که من در خاطرم هست، تا به حال در همهی عملیات خود، توانسته به کلیهی اهدافی که مد نظرش بوده برسد؛ و در هیچ‌کدام از آنها شکست نداشته‌است. به اضافه اینکه در این عملیات که به نام عملیات چلچراغ نامگذاری شده وسعت منطقهی عملیاتی بسیار بسیار قابل توجه است و این مسئله از نظر عملیات جنگی بسیار مهم است. خود این مسئله نشان می‌دهد که این عملیات بسیار خوب طرح‌ریزی شده بوده و بسیار خوب هم اجرا شده و از اصل کامل غافلگیری هم برخوردار بوده‌است.
پذیرش آتش‌بس توسط خمینی
مدت کوتاهی پس از تسخیر شهر مهران در عملیات چلچراغ، خمینی قطعنامه ۵۹۸ را در تاریخ ۲۷ تیر۱۳۶۷پذیرفت. یعنی بفاصله ۵۰ روز بعد از عملیات چلچراغ! این قطعنامه در ۲۹ تیر ۱۳۶۶ توسط شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق صادر شده بود که البته پیش از آن نیز بیانیه‌های بسیاری برای پایان دادن به جنگ صادر و همگی توسط عراق پذیرفته شده بودند. با این همه خمینی بر ادامه جنگ اصرار داشت و حاضر به پذیرش قطعنامه‌ها نبود. او به فاصله کوتاهی پس از عملیات چلچراغ مجاهدین خلق بدون ذکر هیچ دلیلی اعلام کرد، آتش‌بس را می‌پذیرد. خمینی از پذیرش این قطعنامه با عنوان «نوشیدن جام زهر» یاد کرد. او در این رابطه می‌گوید:
.... و اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتاً مسئله بسیار تلخ و ناگواری برای همه و خصوصاً برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را در اجرای آن می‌دیدم؛ ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلًا خودداری می‌کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد و با توجه به نظر تمامی کارشناسان سیاسی و نظامی سطح بالای کشور، که من به تعهد و دلسوزی و صداقت آنان اعتماد دارم، با قبول قطعنامه و آتش‌بس موافقت نمودم… من بازمی‌گویم که قبول این مسئله برای من از زهر کشنده تر است؛ ولی راضی به رضای خدایم و برای رضایت او این جرعه را نوشیدم.[۲]
لازم به ذکر است که خمینی پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ خواستار اعدام فرماندهان مقصر «شکست» در جنگ شد. او بلافاصله پس از پذیرش قطعنامه دستور داد تا «دادگاه ویژه تخلفات جنگ»، بدون «رعایت هیچ‌یک از مقررات دست و پاگیر» مسببان «شکست جبهه اسلام» را به اعدام محکوم کند.[۳]
اظهارات فرماندهان جنگ درباره آتش بس
سخنان اسماعیل کوثری
«دشمنان، توطئه‌های واقعاً گسترده‌ای را طرح‌ریزی کرده بودند؛ چون مجاهدین قبل از عملیات فروغ جاویدان، در مهران، عملیاتی به‌زعم خود موفقیت‌آمیز انجام داده بودند و شعار «امروز مهران فردا تهران» را هم یکی دو ماه قبل، مطرح کرده بودند؛ بنابراین، با در اختیار گرفتن انواع سلاحهای سنگین و نیمه سنگین همچون نفربر و غیره، خود را سازماندهی کرده بودند. پذیرش قطعنامه از سوی حضرت امام، تمام این توطئه‌ها را خنثی کرد». روزنامه جوان ۱۹ تیرماه ۱۳۸۷
سخنان هاشمی رفسنجانی در درباره آتش بس
علی اکبر هاشمی رفسنجانی نیز در سخنانی بطور به دلیلی اشاره می‌کند که پذیرش قطعنامه به سبب آن بوده‌است اما قابل ذکر نیست!
«علی اکبر هاشمی رفسنجانی: الان مصلحت نیست به مردم بگویم چرا ختم شد. امام دنبال صلحند، ما دنبال صلحیم، تصمیم گرفتیم. حالا دلیلش چی است؟ بعضیها را شما می‌دانید، بعضیها را هم نمی‌دانید و هنوز هم نمی‌توانیم همه چیز را بگوئیم و یک فرماندهٴ نظامی، یک عنصر نظامی، این حقیقت را باید بپذیرد که همیشه همه چیز برای گفتن جامعه مصلحت نیست! در زمان خودش گفته خواهد شد. ملت ما ممکن است بپرسد چرا پارسال نپذیرفتید؟ چرا سه سال پیش نپذیرفتید؟ که این را البته ما توضیح دادیم که چرا نپذیرفتیم و در وقت مناسب هم قابل توضیح است. بعد از اینکه جنگ تمام شد و صلح شد خیلی بهتر می‌شود توضیح داد. الآن مصلحت نیست به مردم توضیح بدهیم!».[۴]
سخنان سعید قاسمی در درباره آتش بس
نامردها، پست‌فطرتها، قبول کردیم قطعنامه بین‌المللی کثیف شما را ۵۹۸ را، که چه بشود؟ با آتش‌بس، سلاح را زمین گذاشتیم دستها بالا… تا آنجایی که من یادم است در دیدار با شیخ عیسی- حاج عیسی، همان آبدارچی آقا روح‌الله را می‌گویم- گفت: ”تا دو روز پس از پذیرش قطعنامه هیچی نخورد. روز اول یا دوم وقتی برایش چایی بردم و گذاشتم جلویش، گفتم آقاجان هیچی نخوردی. یک مرتبه بغضش ترکید. توی بغلم افتاد و یکساعت تمام گریه کرد. گفت: حاج عیسی چه کار کنم؟ … در یک سال آخر جنگ، صبح که از خواب بیدار می‌شدیم می‌گفتند خبر داری؟ چه شده؟ مهران را گرفتند. بعد از گذشت ۷سال از جنگ، اسیر و غنیمت می‌گیرند و افتضاحی است جنگ! سازمان مجاهدین خلق وقت نمی‌کرد غنیمتیهای شما را جمع کند!»[۵]
پانویس
- تلویزیون سیمای آزادی «عملیات بزرگ چلچراغ - ارتش آزادیبخش درسال ۶۶»