اعتراضات دی ۱۴۰۴

اعتراضات دی ۱۴۰۴
بخشی از نارضایتی‌های اقتصادی و معیشتی در ایران
تصویر تجمعات اعتراضی در بازار تهران
تاریخ	۷ دی ۱۴۰۴ – تاکنون
مکان	تهران، کرج، اصفهان، شیراز، مشهد، همدان، کرمانشاه، قشم، زنجان، کرمان و سایر شهرها
علت‌ها	افزایش شدید قیمت دلار (به بیش از ۱۴۴ هزار تومان)، تورم فزاینده، رکود اقتصادی، بی‌ثباتی بازار ارز، فشارهای معیشتی و فساد سیستماتیک
هدف‌ها	ثبات ارز، کاهش تورم، بهبود وضعیت اقتصادی، آزادی زندانیان سیاسی (در شعارها) و تغییر سیاست‌های حکومتی
روش‌ها	اعتصاب و تعطیلی مغازه‌ها، تجمعات خیابانی، شعاردهی، تظاهرات شبانه، آتش زدن سطل‌های زباله
وضعیت	در حال ادامه و گسترش
طرف‌های درگیری مدنی
معترضان (بازاریان، دانشجویان، کامیون‌داران و قشرها مختلف مردم) نیروهای حکومتی (پلیس، سپاه پاسداران، نیروهای امنیتی)
چهره‌های شاخص
مسعود پزشکیان (رئیس‌جمهور)، سپاه پاسداران، محمدباقر قالیباف، احمد وحیدی (وزیر کشور)
آمار
هزاران نفر (در تهران و شهرهای دیگر) نیروهای امنیتی و انتظامی (تعداد نامشخص)
تلفات و آسیب‌ها
چندین زخمی در اثر گاز اشک‌آور و ضرب و شتم
واکنش‌های جهانی شامل حمایت نفتالی بنت و انتقاد دونالد ترامپ؛ پتانسیل تبدیل به قیام بزرگ

اعتراضات دی ۱۴۰۴، که از روز یکشنبه ۷ دی (۲۸ دسامبر ۲۰۲۵) در بازار تهران آغاز شد، در واکنش به افزایش شدید قیمت دلار به بیش از ۱۴۴ هزار تومان، تورم فزاینده، رکود اقتصادی، بی‌ثباتی بازار ارز و فشارهای معیشتی شکل گرفت. بازاریان و کسبه با تعطیلی مغازه‌ها و تجمعات در نقاطی مانند پاساژ علاءالدین، مجتمع چارسو، خیابان جمهوری و بازار بزرگ تهران اعتراض کردند و شعارهایی مانند «نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم» و «بازاری با غیرت حمایت، حمایت» سر دادند. این رویدادها به سرعت به روز دوم (۸ دی) کشیده شد و با گسترش به خیابان‌های سعدی، لاله‌زار، امیرکبیر، مولوی و شوش، همراه با درگیری‌های پراکنده گردید. نیروهای امنیتی با شلیک گاز اشک‌آور و ضرب و شتم معترضان پاسخ دادند، اما اعتراضات ادامه یافت و به شهرهایی مانند کرج، اصفهان، شیراز، مشهد، همدان، کرمانشاه، قشم، زنجان و کرمان رسید.

در روز سوم (۹ دی)، اعتصابات در بخش‌های مختلف بازار تهران مانند بازار موبایل، صرافان و پوشاک تداوم یافت و دانشجویان دانشگاه‌های تهران، بهشتی، علامه طباطبایی، علم و صنعت، شریف، یزد و صنعتی اصفهان با تجمعات و شعارهایی مانند «دانشجو می‌میرد، ذلت نمی‌پذیرد» و «مرگ بر دیکتاتور» به اعتراضات پیوستند. کامیون‌داران نیز با صدور بیانیه حمایت خود را اعلام کردند و بر اتحاد با بازاریان تأکید ورزیدند. تظاهرات شبانه در محلاتی مانند چیتگر تهران، ملارد، پردیس و سرآسیاب ملارد با شعارهای ضد حکومتی همراه بود. نیروهای سرکوبگر در همدان با شلیک مستقیم و در ملارد با گاز اشک‌آور اقدام کردند، که منجر به عقب‌نشینی آنان در برخی موارد گردید.

پاسخ حکومت ترکیبی از تهدید و وعده بود؛ سپاه پاسداران نسبت به فتنه هشدار داد، سازمان اطلاعات سپاه پیامک‌های تهدیدآمیز فرستاد و مسعود پزشکیان دستور گفت‌وگو با معترضان را صادر کرد. استعفای رئیس بانک مرکزی و وعده تزریق ارز نیز مطرح شد. واکنش‌های جهانی شامل حمایت نفتالی بنت از مردم ایران، انتقاد دونالد ترامپ از سرکوب، و گزارش‌های نیویورک تایمز و آسوشیتدپرس از بحران اقتصادی بود. تحلیل‌ها نشان‌دهنده پتانسیل تبدیل اعتراضات اقتصادی به سیاسی و حتی انقلاب، با اشاره به سابقه تاریخی بازار در تحولات ایران، بود. این اعتراضات تا ۹ دی ادامه داشته و فراخوان‌هایی برای تداوم صادر گردید.

زمینه و علل آغاز اعتراضات

اعتراضات دی ۱۴۰۴ از روز یکشنبه ۷ دی در بازار تهران آغاز گردید و ریشه در افزایش شدید قیمت دلار به کانال ۱۴۵ هزار تومان، نوسانات شدید بازار ارز، تورم فزاینده، رکود بی‌سابقه و فشارهای معیشتی داشت. این وضعیت کسبه را تحت تأثیر قرار داد و منجر به تعطیلی بخش‌هایی از بازار شد. عوامل دیگری مانند فساد سیستماتیک حکومتی، تبعیض و بی‌ثباتی اقتصادی نیز در تشدید نارضایتی نقش داشتند.

بحران اقتصادی با کاهش ارزش ریال، افزایش قیمت کالاها و ناتوانی دولت در کنترل بازار همراه بود، که اعتماد عمومی را به حداقل رساند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که این اعتراضات از نارضایتی‌های انباشته از سال‌های گذشته ناشی می‌شود و پتانسیل تبدیل به جنبش سیاسی را دارد.

روز اول: شروع اعتراضات در تهران (۷ دی ۱۴۰۴)

در روز یکشنبه ۷ دی، بازاریان تهران در واکنش به جهش قیمت ارز، مغازه‌ها را تعطیل کردند و تجمعاتی در مقابل پاساژ علاءالدین و مجتمع چارسو تشکیل دادند. معترضان به خیابان جمهوری ریختند و شعارهایی مانند «نترسید، نترسید، ما همه با هم هستیم» و «حمایت، حمایت» سر دادند. بازار بزرگ تهران نیمه‌تعطیل شد و اعتصاب به بازار آهن و شوش رسید.

کسبه شامل قصاب‌ها، مرغ‌فروش‌ها و نانواها به اعتراض پیوستند و نیروهای انتظامی دو تن را بازداشت کردند. فضای بازار با بلاتکلیفی همراه بود و کسبه اعلام کردند بدون ثبات ارز، بازگشایی مغازه‌ها ضررآور است.

تظاهرات شبانه اولیه

تظاهرات شبانه در ماهدشت کرج، قشم، ملارد، کرمان، همدان، زنجان و تهران آغاز شد، با شعارهایی مانند ضد حکومتی مانند: «دانشجو می‌میرد، ذلت نمی‌پذیرد».

روز دوم: گسترش در تهران و درگیری‌ها (۸ دی ۱۴۰۴)

مقاومت یک معترض در مقابل نیروهای سرکوبگر

در روز دوشنبه ۸ دی، اعتراضات وارد دومین روز شد و به خیابان‌های جمهوری، لاله‌زار، امیرکبیر، سعدی، چهارراه سیروس، میدان حسن‌آباد و بازار شوش گسترش یافت. کسبه مغازه‌ها را بستند و با شعار «ببندید، ببندید» دیگران را به پیوستن دعوت کردند.

نیروهای پلیس با شلیک گاز اشک‌آور در خیابان جمهوری و اطراف پاساژ علاءالدین پاسخ دادند. معترضان شعارهایی مانند «گرونی، تورم، بلای جون مردم» و «مرگ بر دیکتاتور» سر دادند. درگیری‌ها در باغ سپهسالار رخ داد و سطل‌های زباله به آتش کشیده شد.

در ادامه، اعتصاب به بازار مبل یافت‌آباد رسید و اعتراضات سیاسی‌تر شد با شعارهایی مانند «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران».

پیوستن دانشجویان به اعتراضات

دانشجویان از روز دوم به اعتراضات پیوستند و تجمعاتی در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی، علم و صنعت، شریف، یزد و صنعتی اصفهان برگزار شد. در کوی دانشگاه تهران، دانشجویان با شعارهایی مانند «دانشجو می‌میرد، ذلت نمی‌پذیرد» و «مرگ بر دیکتاتور» حمایت خود را اعلام کردند. این تجمعات در محوطه دانشگاه‌ها شکل گرفت و دانشجویان خواستار پیوستن قشرها دیگر شدند.

در کوی دانشگاه تهران، تابلوی دفتر خامنه‌ای را کندند و شعار «بترسید، بترسید، ما همه با هم هستیم» سر دادند. دانشگاه‌ها محاصره شد و لباس شخصی‌ها به معترضین حمله کردند. رژیم دانشگاه‌ها را به بهانه آلودگی تعطیل کرد.

اطلاعیه شورای ملی مقاومت ایران

شورای ملی مقاومت ایران اطلاعیه‌ای به شرح زیر صادر کرد:

«پیوستن کوی دانشگاه تهران و شهرهای دیگر به خیزش تهران

به‌رغم بسیج تمام‌عیار نیروهای سرکوبگر، دوشنبه‌شب ۸ دی‌ماه، دامنه اعتراضات از بازار و خیابانهای مرکزی تهران به دانشگاه‌ها و محلات مختلف و هم‌چنین به شهرهای دیگر گسترش یافت و فریاد «مرگ بر دیکتاتور» در سراسر میهن طنین‌انداز شده‌است.

دانشجویان در کوی دانشگاه تهران شعارهای «دانشجو می‌میرد، ذلت نمی‌پذیرد» و «بترسید، بترسید، ما همه با هم هستیم» سردادند و مزدوران اطلاعاتی و انتظامی در وحشت از پیوستن مردم به دانشجویان، درهای کوی دانشگاه را بسته و آنرا را به محاصره درآوردند.

خیزش بازاریان تهران به‌سرعت به شهرهای مختلف از جمله همدان، سرآسیاب ملارد، درگهان قشم، اهواز، زنجان، کرمان، کرج و مارلیک گسترش یافت. در اهواز، کرمان و زنجان جوانان بپا خواسته با شعارهای «امسال سال خونه، سیدعلی سرنگونه» «خامنه‌ای قاتله ولایتش باطله» و «خامنه‌ای مرگ به نیرنگ تو»، «ایرانی می‌میرد ذلت نمی‌پذیرد» تظاهرات کردند. در همدان، نیروهای سرکوبگر با قساوت تمام به سمت جمعیت بی‌دفاع شلیک مستقیم کردند، اما جوانان جسورانه ایستادگی نمودند. در مارلیک کرج معترضان شعار می‌دادند «توپ تانک فشفشه آخوند باید گم بشه».

نیروهای امنیتی در نقاط تمرکز معترضان در تهران و سایر شهرها برای ممانعت از شکل‌گیری تجمع بلافاصله حاضر می‌شدند ولی واکنش مردم خشمگین توان هر اقدامی را از آنان سلب می‌کرد و در برخی موارد معترضان با شعارهای بی‌شرف بی‌شرف نیروهای سرکوبگر را به عقب‌نشینی واداشتند.

کامیونداران طی بیانیه‌ای، حمایت تمام‌عیار خود را از خیزش بازار اعلام کرده و تأکید نمودند «مشکلات بازار و رانندگان ریشه مشترک دارد» و «اتحاد بازار و راننده تنها راه عبور از این وضعیت است و ما با تمام قوا در کنار مردم می‌ایستیم».

دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران

۸ دی ۱۴۰۴ (۲۹ دسامبر ۲۰۲۵).»

روز سوم: تداوم اعتصابات و گسترش (۹ دی ۱۴۰۴)

پیوستن دانشجویان به اعتراضات

در روز سه‌شنبه ۹ دی، اعتصابات برای سومین روز ادامه یافت و بخش‌هایی از بازار موبایل، صرافان و پوشاک تعطیل ماند. تجمعات در خیابان‌های جمهوری و ملت رخ داد و معترضان در برابر مأموران ایستادگی کردند. شعارهایی مانند «مرگ بر دیکتاتور» و «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» مطرح شد. در کرمانشاه، کسبه با فریاد «ببندید» دیگران را به اعتصاب دعوت کردند. در روز سوم اعتصاب به نجف‌آباد اصفهان رسید و اعتراضات با گزارش‌های بین‌المللی همراه بود.

در روز سوم، دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف تجمع کردند و شعارهایی ضد حکومتی سر دادند. در دانشگاه تهران، اعتراضات با حضور گسترده دانشجویان همراه بود و نیروهای امنیتی اقدام به محاصره کردند. دانشجویان یزد و اصفهان نیز با برگزاری تجمعات، به خیزش پیوستند و بر اتحاد با بازاریان تأکید کردند.

گسترش اعتراضات به شهرهای دیگر

از روز دوم اعتراضات، اعتصابات به شهرهایی مانند کرج، اصفهان، شیراز، مشهد، همدان، کرمانشاه، قشم، زنجان و کرمان کشیده شد. در کرج، کسبه بازارچه میوه و تره‌بار تجمع کردند و شعارهایی علیه گرانی سر دادند. در اصفهان، بازار بزرگ نیمه‌تعطیل شد و معترضان در خیابان‌های مرکزی گرد آمدند. شیراز شاهد تعطیلی بازار وکیل بود و در مشهد، بازار رضا تحت تأثیر قرار گرفت. در همدان، اعتراضات با درگیری همراه بود و نیروهای امنیتی اقدام به سرکوب کردند. کرمانشاه و زنجان نیز گزارش‌هایی از اعتصاب کسبه داشتند، در حالی که در قشم و کرمان، تجمعات کوچک‌تر شکل گرفت. این گسترش نشان‌دهنده نارضایتی عمومی از وضعیت اقتصادی بود.

در روز سوم، اعتصابات در شهرهای بیشتری ادامه یافت، از جمله نجف‌آباد اصفهان و کرمانشاه، جایی که کسبه با فریادهای حمایتی به اعتصاب پیوستند. در همدان، اعتراضات به خشونت کشیده شد و نیروهای امنیتی با شلیک مستقیم پاسخ دادند. این شهرها شاهد شعارهایی مانند «بازاری با غیرت، حمایت حمایت» بودند.

پیوستن کامیون‌داران و سایر قشرها

کامیون‌داران با صدور بیانیه‌ای در روز دوم، حمایت خود را از اعتراضات بازاریان اعلام کردند و بر اتحاد قشرها تأکید ورزیدند. این گروه اعلام کرد که فشارهای اقتصادی بر آنان نیز تأثیر گذاشته و آماده پیوستن به اعتصاب هستند. سایر قشرها مانند کارگران و بازنشستگان نیز در برخی شهرها به اعتراضات ملحق شدند.

همچنین کامیون‌داران فراخوان اعتصاب دادند و در برخی نقاط مانند تهران و اصفهان، حرکت وسایل نقلیه را متوقف کردند. این پیوستن، اعتراضات را گسترده‌تر کرد و قشرها مختلف مردم را درگیر نمود.

تظاهرات شبانه و شعارهای سیاسی

تظاهرات شبانه از روز دوم در محلاتی مانند چیتگر تهران، ملارد، پردیس و سرآسیاب ملارد آغاز شد. معترضان با شعارهایی مانند «مرگ بر دیکتاتور» و «توپ تانک بسیجی دیگر اثر ندارد» به خیابان‌ها آمدند. در ملارد، جوانان سطل‌های زباله را به آتش کشیدند و نیروهای امنیتی با گاز اشک‌آور پاسخ دادند، اما معترضان عقب‌نشینی نکردند.

تظاهرات شبانه ادامه یافت و در شهرهای مختلف، شعارهای سیاسی غالب شد. در تهران و کرج، معترضان شبانه تجمع کردند و خواستار تغییر اساسی شدند. این تظاهرات با گزارش‌های بین‌المللی همراه بود.

سرکوب و پاسخ حکومت

نیروهای امنیتی از روز اول با حضور گسترده در بازار تهران، اقدام به سرکوب کردند. در روز دوم، در تهران و کرج، گاز اشک‌آور شلیک شد و ضرب و شتم رخ داد. در همدان، شلیک مستقیم گزارش گردید و در ملارد، نیروهای ویژه مستقر شدند.

در روز سوم، سرکوب تشدید شد و سازمان اطلاعات سپاه پیامک‌های تهدیدآمیز فرستاد. سپاه پاسداران نسبت به فتنه هشدار داد و مسعود پزشکیان دستور گفت‌وگو داد، اما همزمان تهدید به برخورد کرد. استعفای رئیس بانک مرکزی و وعده تزریق ارز مطرح شد، اما معترضان آن را ناکافی دانستند.

واکنش‌های جهانی و پتانسیل تحولات

واکنش‌های جهانی شامل حمایت نفتالی بنت از مردم ایران، انتقاد دونالد ترامپ از سرکوب، و گزارش‌های نیویورک تایمز از بحران بود. آسوشیتدپرس و خبرگزاری فرانسه نیز پوشش دادند.

روزنامه‌ایتالیایی لااستامپا نوشت:

«سقوط ارزش ریال، اعتراض بازاریان در خیابانهای تهران را در پی داشت».

این روزنامه گزارش داد بازاریان روز دوشنبه برای دومین روز اعتراضات خود را برگزار کردند، مغازه‌های خود را بستند و دیگران را نیز به اعتصاب دعوت کردند. به‌نوشته لااستامپا، اقدامات امنیتی در طول اعتراضات شدید بوده‌است.

تحلیل‌ها نشان‌دهنده پتانسیل تبدیل اعتراضات اقتصادی به سیاسی و حتی انقلاب بود، با اشاره به نقش تاریخی بازار در تحولات ایران. فراخوان‌هایی برای تداوم صادر شد.