روح‌الله زم
| روح‌الله زم | |
|---|---|
 زم پس از دستگیری در سال ۱۳۹۸ | |
| زادروز | ۵ مهٔ ۱۳۵۷ شهر ری، تهران، ایران |
| درگذشت | ۲۲ سپتامبر ۱۳۹۹ میلادی (۴۲ سال) |
| علت مرگ | اعدام |
| پیشه | مؤسس رسانه‌ی آمدنیوز |
| سال‌های فعالیت | ۱۳۹۸–۱۳۸۴ |
| نقش‌های برجسته | کانال تلگرامی آمدنیوز و صدای مردم |
| برنامه(ها)ی تلویزیونی | تلویزیون اینترنتی بیان (۱۳۹۸–۱۳۹۷) تلویزیون اینترنتی کلمه (۱۳۹۸) |
| همسر | مهسا رازانی [۱] |
روح‌الله زم، (۵ مرداد ۱۳۵۷ – ۲۲ آذر ۱۳۹۹) یا نیما زم، پسر روحانی حکومتی محمدعلی زم و مؤسس کانال تلگرامی آمدنیوز بود. روح‌الله زم از ابتدای تأسیس این کانال با انتشار اخباری که به گفته‌ی خودش اطلاعات محرمانه از درون جمهوری اسلامی بود، شهرت پیدا کرد. [۲]
محمدعلی زم پدر روح‌الله زم رابطه بسیار نزدیکی با خامنه‌ای داشت. او مدیر قدیمی حوزه هنری اسلامی، نماینده سابق قوه قضاییه در صدا و سیمای جمهوری اسلامی و از افراد سابقه‌دار در وزارت ارشاد و رادیو تلویزیون جمهوری اسلامی بود. روح‌الله زم از همین طریق با کار رسانه آشنا شد. روح‌الله زم دو فرزند دختر داشت. فرزند اول او نتیجه‌ی ازدواج اول اوست و هم‌اکنون شانزده سال دارد و فرزند دوم که پنج ساله است از همسر دوم او مهسا رازانی است. هر دو فرزند روح‌الله زم با وی در فرانسه زندگی می‌کردند.[۳]
در سال ۱۳۸۸ روح‌الله زم در ستاد انتخاباتی مهدی کروبی فعالیت داشت . روح‌الله زم پس از اعتراضات سال ۱۳۸۸ بازداشت و شکنجه شد.[۳]
او در خرداد ماه ۱۳۹۰ از مرز قانونی از کشور خارج شد و به مالزی رفت. به نظر می‌آید بخش‌هایی از خود نظام در خروج او از کشور نقش داشته‌اند، زیرا پدر او محمدعلی زم در نامه‌ی سرگشاده‌ای در سال ۱۳۹۶ به وی نوشت:
«اگر دوستان آن نهاد نظامی-سیاسی، گذرنامه‌ات را به آن زودی تحویل نداده و تو را تشویق به خروج از کشور نکرده بودند و پس از خروج قانونی‌ات از کشور متهم به «فرار» نکرده بودند و شرایط لج و لجبازی و تعقیب و گریزها و امنیت‌زدایی‌های بچه‌گانه در دیار غربت مالزی و ترکیه را پیش رویت قرار نداده بودند، این وخامت پیش نیامده بود.» [۳]
روح‌الله زم از مالزی به ترکیه رفته و سپس در فرانسه پناهنده شد. او در این دوران آمدنیوز را تأسیس کرد. روح‌الله زم با ارائه‌ی اسنادی که به گفته‌ی خودش از درون نظام به دست وی می‌رسید در شبکه‌های اجتماعی شهرت یافت. از جمله او بود که برای اولین بار از وجود «میرطاهر» بدل علی خامنه‌ای سخن گفت.
در تظاهرات دی‌ماه ۱۳۹۶ کانال تلگرامی آمدنیوز که اخبار اعتراضات را منعکس می‌کرد توانست فالورهای بیشتری کسب کند، اما صعود ناگهانی فالورهایش زمانی بود که این کانال بنا به درخواست وزیر ارتباطات ایران از شرکت تلگرام بسته شد. پس از بسته شدن کانال آمدنیوز، او به سرعت کانال دیگری با نام صدای مردم تأسیس کرد و از تلگرام خواست آن را مسدود نکند. خبر مسدود شدن کانال روح‌الله زم و تأسیس کانالی مجدد منجر به شهرت دوچندان کانال جدید شد.
رژیم ایران چندی پیش از دستگیری وی در یک مستند به نام «ایستگاه پایانی دروغ» مدعی شد که وی در تمام این دوران توسط نظام کنترل می‌شده است. این ویدئو نشان می‌داد که روح‌الله زم در حال گرفتن اسناد و اخبار از درون نظام است در حالی که آن افراد توسط نظام به این کار گمارده شده‌اند.
مدتی بعد در مهرماه ۱۳۹۸ شیرین نجفی ادمین دیگر آمدنیوز و از افراد مورد اعتماد روح‌الله زم به وی اطلاع داد که دفتر آیت‌الله سیستانی خواهان ملاقات با او و ارائه‌ی پشتیبانی مالی به وی جهت راه‌اندازی یک تلویزیون است. او خود در همین رابطه به عراق رفت و سپس از روح‌الله زم خواست به او بپیوندد. اما سفر روح‌الله زم به عراق منجر به دستگیری و انتقال وی به ایران شد. دفتر آیت‌الله سیستانی پس از این موضوع هرگونه ارتباط خود با این موضوع را تکذیب کرد. روح‌الله زم در تیرماه ۱۳۹۹ در دادگاهی به ریاست ابوالقاسم صلواتی به اعدام محکوم شد. حکم او در روز ۲۲ آذر ۱۳۹۹ به اجرا درآمد. [۴]
روح‌الله زم در ایران
روح‌الله زم پسر یک محمدعلی زم بود. این موضوع وی را در معرض ارتباطات زیادی با افراد حکومتی قرار می‌داد. پدر او محمدعلی زم در دوره‌های مختلف سمت‌هایی مثل ریاست حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی (۱۳۵۹–۱۳۸۰)، معاون اجتماعی شهرداری تهران، ریاست سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، و ریاست هیئت‌مدیرهٔ انجمن صنفی ویدیو رسانه و عضویت در شوراهای مختلف در صدا و سیما و وزارت ارشاد را برعهده داشته است.[۵] روح‌الله زم از طریق پدرش و مشاغل وی توانست با فعالیت رسانه‌ای و سینمایی آشنا شود. او در انتخابات ۱۳۸۸ از فعالان حزب اعتماد ملی بود و با ستاد انتخاباتی مهدی کروبی همکاری می‌کرد.. روح‌الله زم پس از اعتراضات سال ۱۳۸۸ به همراه بسیاری از حامیان جریان سبز دستگیر و شکنجه شد.
روح‌الله پس از خروج از ایران
زم پس از حوادث انتخابات ۱۳۸۸ از ایران خارج شد. برخی معتقدند که او به شکلی هدایت شده یا با تأیید مقامات امنیتی از کشور خارج شده است. این موضوع به ویژه از نامه‌ی پدر او استنباط می‌شود که به وی نوشت:
«اگر دوستان آن نهاد نظامی-سیاسی، گذرنامه‌ات را به آن زودی تحویل نداده و تو را تشویق به خروج از کشور نکرده بودند و پس از خروج قانونی‌ات از کشور متهم به «فرار» نکرده بودند و شرایط لج و لجبازی و تعقیب و گریزها و امنیت‌زدایی‌های بچه‌گانه در دیار غربت مالزی و ترکیه را پیش رویت قرار نداده بودند، این وخامت پیش نیامده بود.»
روح‌الله زم ابتدا به مالزی و سپس به فرانسه رفت و در آنجا سایت و کانال تلگرامی آمدنیوز (صدای مردم) را راه‌اندازی کرد.[۶] در این دوران همواره برخی نسبت به صحت و سقم اخبار منتشر شده توسط او تشکیک می‌کردند. کانال تلگرامی آمدنیوز پس از آن‌که به درخواست جهرمی وزیر ارتباطات از شرکت تلگرام مسدود شد ناگهان شهرت پیدا کرد. پس از آن‌که روح‌الله زم به سرعت یک کانال جدید تأسیس کرد این شهرت منجر به افزایش بی‌سابقه‌ی فالورهای او تا مرز یک و نیم میلیون شد.
مستند پایانی دروغ
در اسفندماه ۱۳۹۷ جمهوری اسلامی ناگهان دست به انتشار ویدئویی جنجالی زد که باعث افت محبوبیت کانال تلگرامی آمدنیوز شد. این ویدئو نشان می‌داد که روح‌الله زم در حال گرفتن اطلاعات محرمانه از فردی در داخل ایران است. سپس همین ویدئو نشان می‌داد که در آن سوی خط فردی که در حال تماس با روح‌الله زم است یک مأمور وزارت اطلاعات است. دوربین با زوم‌بک کردن نشان می‌داد که افراد زیادی از وزارت اطلاعات در همان اتاق حضور دارند.
رژیم ایران در این ویدئو نشان می‌داد که در تمامی این دوران روح‌الله زم در تور اطلاعاتی جمهوری اسلامی فعالیت کرده است. روح‌الله زم در ارتباط خود با فردی که در این ویدئو نشان‌داده می‌شد که مأمور رژیم ایران است، به بسیاری از مخالفان ایرانی حمله می‌کرد. افشای این اسناد از طرف رژیم ایران روابط آمد نیوز را با اغلب فعالان سیاسی تیره کرد. این ویدئو سوال‌های زیادی را در مورد او مطرح کرد. از جمله اینکه آیا او یک قربانی است یا اینکه ناآگاهانه در این دوران به بازی گرفته شده است. البته روح‌الله زم بعدها مدعی شد از مأمور بودن منبع خود مطلع بوده و هشیارانه دست به این کار زده است.
سفر به عراق
روح‌الله زم در مهرماه ۱۳۹۸ به عراق سفر کرد. وی در فرانسه از حافظت پلیس برخوردار بود اما سؤال مهم این است که چگونه وی قانع شد فرانسه را ترک کرده و به عراق برود. جایی که تماماً در سلطه‌ی نیروهای امنیتی ایران است.[۷] دلیل سفر او همواره در حاله‌ای از ابهام فرو رفته است اما نشانه‌ها حاکی از همکاری زنی به نام شیرین نجفی در کشاندن او به عراق بود. شیرین نجفی خود یکی از ادمین‌های آمدنیوز بود و به گفته‌ی دیگر ادمین‌های آمدنیوز روح‌الله زم به او اعتماد کامل داشت. او از زمان حضور روح‌الله زم در ترکیه تبدیل به یکی از دوستان نزدیک او شده بود. اما برخی شیرین نجفی را یکی از پرستوهای جمهوری اسلامی می‌دانند که با وعده‌ی پشتیبانی مالی او را به عراق برد. پس از انتشار مستند پایانی دروغ و کاهش فالورهای آمدنیوز و کاسته شدن از اعتبار این کانال، روح‌الله زم در پی بازیابی اعتبار خود و به ویژه تأسیس یک تلویزیون بود. شیرین نجفی در تماسی به روح‌الله زم اطلاع داد که آیت‌الله سیستانی پذیرفته است که او را برای راه اندازی یک تلویزیون با میلیون‌ها دلار پشتیبانی کند و او باید برای دریافت این پشتیبانی و گفتگو در مورد آن به عراق برود. البته دفتر آیت‌الله سیستانی پس از دستگیری زم این موضوع یعنی دعوت وی به عراق را تکذیب کرد.[۸] [۹]شیرین نجفی در هماهنگی با روح‌الله زم خود ابتدا به عراق سفر می‌کند و سپس با ارسال عکس‌هایی از اسکناس‌های پانصد یورویی به روح‌الله زم می‌گوید که دفتر آیت‌الله سیستانی خواهان صحبت مستقیم با اوست. این موضوع منجر به این می‌شود که روح‌الله زم قانع شده و به عراق سفر کند.
دستگیری روح‌الله زم
روز بیست و دوم مهرماه ۱۳۹۸ رسانه‌های ایران خبر دستگیری روح‌الله زم توسط سازمان اطلاعات سپاه را منتشر کردند. سپاه پاسداران در مورد چگونگی دستگیری روح‌الله زم هیچ توضیحی نداد اما مشخص بود که وی در عراق توسط مأموران امنیتی رژیم ایران بازداشت شده است. همچنین بطور همزمان در کانال آمدنیوز پیامی مبنی بر دستگیری روح‌الله زم منتشر شد.
سپاه پاسداران در اطلاعیهٔ خود به قدرتنمایی پرداخت و دستگیری زم را «عملیات حرفه‌ای، هوشمندانه و چند وجهی با به‌کارگیری روش‌های نوین اطلاعاتی و شگردهای ابتکاری» توصیف کرده بود.[۱۰]
برگزاری دادگاه
محاکمه روح‌الله زم از ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ آغاز شد. ریاست اولین دادگاه او را ابوالقاسم صلواتی به عهده داشت.[۱۱][۱۲] او در مجموع در بیش از ۶ دادگاه شرکت کرد. سرانجام روز سه شنبه دهم تیرماه ۹۹ صدور حکم اعدام وی اعلام شد. وکیل روح‌الله زم دبیر دریابیگی پس از اعتراض به این حکم خواهان فرجام شد اما مجدداً روز سه شنبه ۱۸ آذر ۱۳۹۹ غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه‌ی قضائیه اعلام کرد که حکم اعدام وی تأیید شده است. ر
اعدام
روح‌الله زم در سحرگاه ۲۲ آذر ماه ۱۳۹۹ بوسیله دار اعدام شد.[۱۳] برخی اعدام او را بی‌مناسبت با وقایع اخیر از جمله ترور محسن فخریزاده و پروژه‌ی انتقام سخت نمی‌دانند.
واکنش‌ها به اعدام روح‌الله زم
واکنش سازمان مجاهدین خلق
روح‌الله زم در دوران فعالیت خود در آمدنیوز بارها به سازمان مجاهدین خلق حمله کرد. پس از دستگیری وی سازمان مجاهدین از دولت فرانسه خواهان مداخله در این موضوع و مراعات حقوق روح‌الله زم شد.
سایت سازمان مجاهدین خلق ایران پس از اعدام روح‌الله زم به نقل از مریم رجوی نوشت:
«خانم مریم رجوی اعدام جنایتکارانهٔ روح‌الله زم را محکوم کرد. مقاومت ایران خواهان محکومیت رژیم از سوی ملل متحد، اتحادیه اروپا به‌ویژه فرانسه است»
این سایت اعلام کرد:
مقاومت ایران خواهان محکومیت قاطع این جنایت توسط ملل متحد، اتحادیه اروپا به‌ویژه فرانسه می‌باشد. اعدامهای خودسرانهٔ فراقضایی و نقض سیستماتیک حقوق‌بشر، تحریم و مجازات بین‌المللی رژیم آخوندها را می‌طلبد. نجات زندانیان محکوم به اعدام به‌ویژه زندانیان سیاسی یک ضرورت مبرم است.
رژیم در محاصره بحرانهای لاعلاج داخلی و بین‌المللی، درصدد است با این اعدامهای جنایتکارانه از مهره‌ها و باندهای درونی خودش مخصوصاً پس از ماجرای فخریزاده زهر چشم بگیرد و با ایجاد جو رعب و وحشت از قیام مردم ممانعت کند.کابوسی که پس از قیام آبان‌ماه ۹۸ فاشیسم دینی حاکم بر ایران را رها نمی‌کند. اما سرکوب و شکنجه و اعدام نمی‌تواند این رژیم پوسیده را از سقوط محتوم نجات دهد. خامنه‌ای و روحانی و رئیسی و دیگر سردمداران رژیم باید پاسخگوی یکایک قتل‌ها و جنایت‌هایشان باشند.
شایان یادآوری است هم‌چنان‌که در بیانیه سالانهٔ شورای ملی مقاومت در مرداد ۱۳۹۸ آمده است، رژیم در اسفند۹۷ برای قدرتنمایی، ارتباطات اطلاعات آخوندی با «شبکه آمدنیوز» را در تلویزیون خود به نمایش گذاشت. اما اکنون فرصت را برای اعدام زم مغتنم شمرده که یک بازی ننگین و نیاز مفرط به زهر چشم گرفتن و حاکی از جنایت مضاعف است.
دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران
۲۲آذر۱۳۹۹ (۱۲دسامبر۲۰۲۰)»
همچنین سخنگوی مجاهدین خلق در واکنش دیگری اعلام کرد:
«نیازمندی رژیم به صدور پیاپی احکام اعدام برای زهر چشم گرفتن از درون خودش و برای ارعاب به منظور سد کردن راه قیام و حفظ نظام در بیرون از خودش بسیار روشن است. اما رژیم باید پاسخگوی یکایک قتل‌ها و جنایت‌هایش باشد.
سخنگوی مجاهدین هم چنین خاطرنشان کرد:
رژیم در اسفند ۹۷ روح‌الله زم را بخشی از سیستم اطلاعاتی و امنیتی خود معرفی کرد.
اما اکنون فرصت را برای اعدام او مغتنم شمرده که یک بازی ننگین و جنایت مضاعف است
فرانسه که روح‌الله زم در این کشور پناهنده بود بایستی قویاً اعتراض کند. سناریو و ترفندهای رژیم باید افشا و علنی شود و حقوق روح‌الله زم طبق قوانین بین‌المللی به تمام و کمال رعایت شود. قضاییه جلادان باید نظارت حقوقدانان بین‌المللی و فرانسه را در این پرونده در یک دادگاه علنی طبق استانداردهای جهانی و کنوانسیون حقوق مدنی وسیاسی بپذیرد.
این کنوانسیون را حکومت عراق هم که کشورش محل دستگیری و به دام انداختن روح‌الله زم بوده امضا کرده است .
سخنگوی مجاهدین همچنین خواهان محکومیت این حکم اعدام و جلوگیری از آن توسط ملل متحد گردید. »[۱۴]
واکنش گزارشگران بدون مرز
- در ۲۵ بهمن ۱۳۹۸ سازمان گزارشگران بدون مرز نسبت به احتمال صدور حکم اعدام برای روح‌الله زم هشدار داد و ابراز نگرانی کرد. این سازمان با اشاره به محاکمهٔ روح‌الله زم توسط قاضی صلواتی اعلام کرد، به دلیل اینکه در میان اتهامات وی «مفسد فی الارض» و «جاسوسی» گنجانده شده مطابق قانون مجازات اسلامی می‌تواند مجازات اعدام را در پی داشته باشند، سازمان گزارشگران بدون مرز از گزارشگران ویژهٔ سازمان ملل خواسته‌است که نسبت به این موضوع اقدام کنند.[۱۵][۱۶][۱۷]
واکنش وزارت خارجه فرانسه
وزارت‌خارجهٔ فرانسه طی بیانیه‌یی اعدام روح‌الله زم را با قویترین عبارت ممکن محکوم و اعلام کرد این اقدامی وحشیانه و غیرقابل قبول و برخلاف تعهدات بین‌المللی رژیم ایران است.
واکنش وزارت خارجه آمریکا
وزارت‌خارجهٔ آمریکا در پیامی گفت: جهان امروز صبح با خبر هولناک اعدام روح‌الله زم بیدار شد. اعدام غیرعادلانهٔ او دلخراش است.[۱۸]
لن خودورکوفسکی، مشاور وزیر خارجة آمریکا نیز در پیامی نوشت: اعدام روح‌الله زم و پیش از او نوید افکاری و لیست بلندی از اعدامها و شکنجه و ناپدید شدنهای مخالفان و اقلیتها و زنان و طرفداران محیط‌زیست به‌وسیله رژیم خامنه‌ای، یادآور وحشیگری نازیها و سیاست نا امیدانه زمینهای سوخته در روزهای از بین رفتن آنهاست
واکنش اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا اعدام روح‌الله زم را به شدت محکوم کرد رئیس سیاست خارجی اتحادیة اروپا طی بیانیه‌یی دربارة اعدام روح‌الله زم اعلام کرد: اتحادیه اروپا این اقدام را با قویترین عبارات ممکن محکوم می‌کند.
جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا که قرار بود روز دوشنبه سخنران «اصلی» همایش تجارت اروپا و ایران باشد و به همراه جواد ظریف و چندین سفیر از کشورهای اروپایی در آن شرکت کند، اعلام کرد در این مراسم شرکت نمی کند و تنها پیامی ضبط شده ارسال خواهد کرد. سایت پولیتیکو نوشت: این سخنان پس از آن مطرح شد که این مقام اروپایی درباره موضع مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سخنرانی او در این همایش پس از اعدام روح‌الله زم مورد پرسش قرار گرفت. [۱۹][۲۰]
واکنش آلمان
سخنگوی وزارت خارجة آلمان اعلام کرد : برلین نسبت به اعدام روح‌الله زم ابراز انزجار می‌کند.دولت فدرال از اعدام روح‌الله زم بهت زده است. ما در رابطه با شرایطی که بر اساس آن روح‌الله زم اعدام شده است شوکه شدیم، به ویژه ربوده شدن قبلی او از خارج کشور.
واکنش کانادا
کانادا اعدام روح‌الله زم را محکوم کرد و گفت کانادا رژیم ایران را بخاطر نقض حقوق بشر مورد حسابرسی قرار خواهد داد.
واکنش سوئد
وزیر خارجه سوئد اعلام کرد: اخبار اعدام روح‌الله زم بهت انگیز است.
واکنش عفو بین‌الملل
عفو بین‌الملل اعلام کرد، اعدام روح‌الله زم نشان می‌دهد تا چه حد مقام‌های رژیم ایران می‌توانند در به‌کارگیری شیوه‌های بیرحمانه برای ایجاد ترس و سرکوب صدای اعتراض پیش بروند... ما از اینکه مقامات رژیم روح‌الله زم را اعدام کردند، مبهوت و وحشت‌زده هستیم. تنها چهار روز بعد از تأیید حکم ، اعدام به اجرا درآمد. این شتابزدگی با هدف قبیح جلوگیری از شکل‌گیری یک کارزار بین‌المللی برای نجات جان وی صورت گرفته است... جهان نباید در سکوت نظاره‌گر باشد. ما از جامعه بین‌المللی، از جمله کشورهای عضو شورای حقوق‌بشر سازمان ملل و اتحادیه اروپا، می‌خواهیم که فوراً برای تحت فشار قرار دادن مقامات رژیم ایران برای متوقف کردن استفاده فزاینده از مجازات اعدام به‌عنوان سلاح سرکوب سیاسی، اقدام کنند.
واکنش جمهوری اسلامی
احضار سفرای فرانسه و آلمان درتهران و اعتراض به موضع آنها علیه اعدام زم
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایرنا ۲۳ آذر ۹۹ نوشت: سفیر فرانسه در تهران در اعتراض به بیانیه روز گذشته وزارت امور خارجه فرانسه به وزارت امور خارجه احضار شد...و مراتب اعتراض رسمی جمهوری اسلامی ایران به بیانیه یاد شده به وی ابلاغ شد.
این منبع هم چنین نوشت:در پی بیانیه های مداخله جویانه روز گذشته سخنگوی سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و وزارت خارجه آلمان در مورد روح‌الله زم، امروز همچنین هانس اودو موتسل سفیر جمهوری فدرال آلمان در تهران که کشورش ریاست دوره ای اتحادیه اروپا را عهده‌دار است، از سوی دستیار وزیر و مدیرکل اروپای وزارت امور خارجه احضار شد. مدیرکل اروپای وزارت خارجه، مندرجات بیانیه های اخیر اتحادیه اروپا و آلمان را قویاً محکوم کرده و آن را به عنوان دخالت در امور داخلی ایران، غیرقابل قبول دانست.
منابع
- ↑ مهسا رازانی: جمهوری اسلامی، همسرم روح‌الله زم را از بغداد ربود، ایران وایر
- ↑ «مرور ۵ جلسه محاکمه روح‌الله زم». ۱۹ خرداد ۱۳۹۹. بازبینی‌شده در 2020-07-13.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ناصری، معصومه. «روح‌الله زم، مؤسس آمدنیوز کیست؟». بی‌بی‌سی فارسی. بازبینی‌شده در ۲۰ تیر ۱۳۹۹.
- ↑ «روح‌الله زم به اعدام محکوم شد». بی‌بی‌سی فارسی. بازبینی‌شده در ۲۰ تیر ۱۳۹۹.
- ↑ «زندگینامه محمد علی زم (۱۳۳۴-)». همشهری آنلاین، ۱۰ تیر ۱۳۹۳. بازبینی‌شده در ۲ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ «پدر روح‌الله زم: در دستگیری فرزندم نقشی نداشتیم». بی‌بی‌سی فارسی، ۵ آبان ۱۳۹۸.
- ↑ چرا زم به عراق رفت
- ↑ روح‌الله زم چگونه بازداشت شد؟
- ↑ «همسر روح‌الله زم جمهوری اسلامی را به ربودن او از بغداد متهم کرد». رادیو فردا. بازبینی‌شده در ۲۴ مهر ۱۳۹۸.
- ↑ «دولت فرانسه «دستگیری» روح‌الله زم را «به شدت محکوم» کرد + [سند اطلاعات پرواز»]. رادیو بین‌المللی فرانسه، ۲۴ مهر ۱۳۹۸. بازبینی‌شده در ۲۷ مهر ۱۳۹۸.
- ↑ «اتهام به روح‌الله زم در دادگاه: تحریک مؤثر نیروهای مسلح به تسلیم و فرار».
- ↑ «روح‌الله زم؛ برگزاری اولین جلسه دادگاه به ریاست قاضی صلواتی».
- ↑ «روح‌الله زم اعدام شد» (فارسی). رادیوفردا، ۲۲ آذر ۱۳۹۹. بازبینی‌شده در ۲۲ آذر ۱۳۹۹.
- ↑ مریم رجوی اعدام روح‌الله زم را محکوم نمود
- ↑ گزارشگران بدون مرز نسبت به احتمال صدور حکم اعدام برای روح‌الله زم هشدار داد
- ↑ هشدار گزارشگران بدون مرز نسبت به خطر مجازات اعدام برای روح‌الله زم
- ↑ «گزارشگران بدون مرز: بازجویی تلویزیونی روح‌الله زم مصداق شکنجه است».
- ↑ محکومیت اعدام جنایتکارانه روح‌الله زم
- ↑ Official website of the European Union
- ↑ Iran executes exiled journalist who encouraged 2017 protests
- صفحههای دارای تابع تجزیهگر آرایشعدد با آرگومان غیرعددی
- اعتراضات ۱۳۹۶ ایران
- افشاگران اهل ایران
- اهالی تهران
- بازداشتشدگان حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ ایران
- جستارنویسان اهل ایران
- درگذشتگان ۱۳۹۹
- درگذشتگان ۲۰۲۰ (میلادی)
- دور از وطنهای اهل ایران در فرانسه
- روزنامهنگاران مرد اهل ایران
- زادگان ۱۹۷۸ (میلادی)
- زادگان ۱۹۸۱ (میلادی)
- فعالان اجتماعی اهل ایران
- فعالان جنبش سبز
- اعدامشدگان به حکم صلواتی