کاربر:Omid/2صفحه تمرین
مکانیسم ماشه (Snapaback) همان «ساز و کار حل اختلافات» در بندهای ۳۶ و ۳۷ در توافق هستهای برجام است که در آنها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرفهای برجام، در صورت بروز مناقشه به طور مفصل شرح داده شدهاند. این دو بند از آنجا که رجوع به آنها میتواند به بازگشت خودکار تحریمهای بینالمللی علیه ایران منجر شود به مکانیسم ماشه معروف شدهاند. آلمان، انگلیس و فرانسه با انتشار بیانیهای در بروکسل، روز سهشنبه ۲۴ دی ۱۳۹۸، مکانیسم حل اختلاف در برجام، موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کردند.
مکانیسم ماشه چیست
در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام تعریف شده است در صورتی که هر یک از طرفهای باقیمانده در برجام (حتی یک کشور) باور داشته باشند که ایران با اقدامات خود توافق را نقض کرده میتوانند روندی را آغاز کنند که تنها در مدت ۶۵ روز به شورای امنیت و بازگشت خودکار تغییرها منتهی میشود.
طبق این بندها، در صورت اختلاف و نقض پایبندی این توافق توسط امضاکنندگان این توافق، کمیسیون مشترک تشکیل میشود.
چنانچه در این کمیسیون اختلاف ظرف مدت ۱۵ روزه حل و فصل نشود، موضوع در سطح هیئت وزیران خارجه ۴+۱ طرح و رسیدگی خواهد شد و در صورت عدم حل و فصل اختلاف در سطح وزرای خارجه ۴+۱، ظرف ۱۵ روز، کمیسیون مشترک در کمتر از ۵ روز نظریه هیأت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد و در صورت عدم حل اختلاف (حداکثر ۳۵ روز)، موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد شد.
در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل ظرف ۳۰ روز به تعلیق تحریمها رای ندهد، تحریمها در چارچوب قطعنامههای قبلی شورای امنیت خود به خود به اجرا گذاشته خواهند شد و مکانیسم ماشه فعال خواهد شد.
بازگشت همه تحریمها اما با این تفاوت که در این مرحله هیچ کشوری حق وتو ندارد و شورای امنیت با استناد به بند ۴۲ فصل هفتم منشور ملل متحد تا اقدام نظامی علیه رژیم ایران میتواند پیشروی کند.[۱]
بیانیه مکانسیم ماشه
روز سهشنبه ۲۴ دی ۱۳۹۸ (۱۴ ژانویه ۲۰۲۰) فرانسه در بیانیهای اعلام کرد: «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم، برای ثبت نگرانیهایمان و اینکه ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک رجوع میکنیم.»
همچنین سه کشور اروپایی، فرانسه، آلمان و انگلیس در بیانیهای اعلام کردند:
«ما وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس در منافع امنیتی مشترک و بنیادین با دیگر شرکای اروپایی مشترک هستیم. یکی از آنها حمایت از منع تکثیر سلاحهای اتمی است و اطمینان از این که ایران هرگز به سلاح اتمی دست نخواهد یافت. برحام یک نقش کلیدی در این مقوله ایفا میکند، همانطور که رهبران ما نیز بر آن تاکید کردهاند. برجام یک دستاورد کلیدی با دیپلماسی چند جانبه است. ما در برجام مذاکره کردیم و مطمئن شدیم که برنامه هستهای ایران منحصرا صلح آمیز است و باعث ایجاد صلح و ثبات بین المللی خواهد شد.»[۲]
پیشزمینه مکانیسم ماشه و کاهش تعهدات برجامی رژیم ایران
در گام اول کاهش تعهدات برجامی در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸، رژیم ایران، افزایش میزان اورانیوم غنیشده را در دستور کار قرار داد. روحانی پس از اعلام این گام گفت: «امروز ما نمیخواهیم از برجام خارج بشویم و امروز روز پایان برجام نیست».
در گام دوم کاهش تعهدات برجامی در ۱۶ تیر ۱۳۹۸، رژیم ایران عدم پایبندی به حفظ سطح غنیسازی اورانیوم، مورد توجه قرار گرفت.
در روز ۱۸ تیر ۹۸ و در پی گام دوم کاهش تعهدات برجام از سوی رژیم ایران، بیانیهیی مشترک از جانب اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی صادر و در آن درخواست تشکیل کمیسیون ویژه مشترک برجام مطرح شد. امری که شاید بتوان آغاز روند مکانیسم ماشه نامید.
متعاقبا عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه رژیم ایران، ارجاع پرونده هستهای رژیم ایران به شورای امنیت ملی سازمان ملل متحد را غیرقانونی خواند.
در گام سوم کاهش تعهدات برجامی در ۱۵ شهریور ۱۳۹۸، رژیم ایران گسترش و شتاببخشی به فعالیتهای تحقیق و توسعه هستهای سازمان انرژی اتمی بر اساس نیازهای فن را در دستور کار قرار داد.
در گام چهارم کاهش تعهدات برجامی در روز ۱۵ آبان ۱۳۹۸، گازدهی به ۱۰۴۴ عدد سانتریفیوژ در تاسیسات فردو و رونمایی از نسل جدید سانتریفیوژها در تاسیسات نطنز انجام شد.
در پی گام چهارم کاهش تعهدات برجامی، ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه، روز ۶ آذر ۱۳۹۸ به رژیم ایران هشدار داد که پاریس به طور جدی در حال بررسی استفاده از مکانیسم ماشه در برجام است.
لودریان با اشاره به تظاهرات آبان در ایران گفت:
«با توجه به رفتار رهبر ارشد ایران و حسن روحانی، رئیسجمهوری در برخورد با معترضان، به نظر میرسد که منطق آمریکاییان در مورد لزوم واردکردن حداکثر فشار [بر حکومت ایران] درست بوده است.»
در ۱۰ آذر ۱۳۹۸ سه کشور فرانسه، انگلستان و آلمان در یک بیانیه مشترک به رژیم ایران در مورد استفاده از مکانیسم ماشه در صورت ادامه نقض برجام هشدار دادند.
جلسه کمیسیون مشترک ناظر بر برجام ۱۵ آذر ۱۳۹۸، در حالی که رژیم ایران تا این تاریخ، چهار گام در راستای کاهش تعهدات برجامی خود برداشته بود، در وین برگزار شد.
اعضای باقیمانده توافق هستهای در چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران کل سیاسی، از ایران خواستند که به تعهدات هستهای خود بازگردد و به آن پایبند بماند. کشورهای اروپایی همچنین تاکید کردند فعلا از مکانیسم ماشه نمیخواهد استفاده کنند.
رژیم ایران در روز ۲ دی اعلام کرد که یک فعالیت تازه را در راکتور آب سنگین اراک آغاز کرده است. همزمان در این روز علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی رژیم ایران گفت: «حرکت اروپا به سمت مکانیسم ماشه خلاف خواست و نیت آنها است، اما اگر این مکانسیم فعال شود چیزی از برجام باقی نمیماند.»
جواد ظریف، وزیر خارجه رژیم ایران در روز ۸ دی ۱۳۹۸ در مسکو به اتحادیه اروپا هشدار داد که نمیتواند از مسیرهایی که در برجام برای مقابله با نقض این توافق تعیین شده، علیه ایران استفاده کند.
گام پنجم کاهش تعهدات برجامی رژیم ایران
رژیم ایران شامگاه یکشنبه ۱۵ دیماه ۱۳۹۸ و در پی کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه به دست آمریکا در نزدیکی فرودگاه بغداد، گام پنجم کاهش تعهدات هستهای برجام را به طور رسمی برداشت و تعهدات باقیماندهاش در چارچوب برجام از جمله درباره تعداد سانتریفیوژها را کنار گذاشت.
در واکنش به این اقدام رژیم ایران، دونالد ترامپ گفت که «ایران هرگز سلاح هستهای نخواهد داشت!»[۱]