کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(افزودن لینک داخلی به مقاله)
(صفحه را خالی کرد)
برچسب‌ها: خالی کردن واگردانی دستی
 
(۴۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:


'''تکفیر'''، اصطلاحی فقهی است به معنای «کافر شمردن فرد یا گروهی» به دلیل باور یا عمل مخالف با اصول دین. در تاریخ سیاسی ایران، تکفیر ابزاری برای مشروعیت‌زدایی و حذف مخالفان فکری و سیاسی بوده است. در [[انقلاب مشروطه]] (۱۲۸۵ش)، مخالفان آزادی‌خواهان و مجلس از تکفیر برای تضعیف مشروطه استفاده کردند. در جمهوری اسلامی، تکفیر همچنان در عرصهٔ سیاسی و مذهبی نقشی مهم ایفا کرده است. [[احمد کسروی]] در ''تاریخ مشروطه ایران'' (۱۳۲۵ش) بارها به «فتواهای تکفیر مشروطه‌خواهان» اشاره کرده است. پژوهشگرانی چون آدمیت، ناطق و آبراهامیان نیز تکفیر را ابزار اصلی سنت برای مقابله با تجدد معرفی کرده‌اند.
== تکفیر در مشروطه ==
=== زمینه ===
با طرح آزادی مطبوعات، قانون‌گذاری و حقوق ملت، شماری از روحانیان این مفاهیم را مغایر با شریعت دانستند. [[شیخ فضل‌الله نوری]] در نوشته‌ها و اعلامیه‌های خود آزادی مطبوعات را «کفر» می‌خواند و مشروطه‌خواهان را «مفسد فی‌الارض» معرفی می‌کرد (کسروی، ''تاریخ مشروطه ایران''، ۱۳۲۵).
=== کارکرد ===
* مشروعیت‌زدایی از آزادی‌خواهان و مجلس.
* ایجاد هراس در میان توده‌های مذهبی.
* بسیج نیروهای سنتی در برابر مفاهیم نو.
کسروی توضیح می‌دهد که تکفیر، یکی از جدی‌ترین ابزارهای مستبدین برای جنگ روانی علیه ملت بود (''تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان''، ۱۳۲۳).
== تکفیر در جمهوری اسلامی ==
در نظام جمهوری اسلامی، تکفیر همچنان ابزاری سیاسی ـ فقهی باقی مانده است. نمونه‌های مهم:
* '''دههٔ ۱۳۶۰:''' گروه‌های مخالف (مانند [[سازمان مجاهدین خلق ایران|مجاهدین خلق]]) توسط نهادهای رسمی «مرتد» یا «منافق» اعلام شدند.
* '''روشنفکران دینی و سکولارها:''' برخی اندیشمندان مانند [[دکتر علی شریعتی]] پس از مرگ یا نویسندگانی مانند سلمان رشدی در سطح جهانی با تکفیر روبه‌رو شدند.
* '''فتواهای سیاسی:''' صدور فتواهای تکفیر علیه مخالفان فکری و سیاسی در داخل و خارج کشور، مانند فتوای امام خمینی علیه سلمان رشدی (۱۳۶۷ش).
به گفتهٔ هما ناطق، در جمهوری اسلامی تکفیر «به ابزار نهادی برای طرد و حذف» تبدیل شد (''ایرانیان و اندیشه تجدد''، ۱۳۷۷).
== تحلیل تاریخی ==
* '''کسروی''': تکفیر در مشروطه ابزار روحانیون مخالف قانون برای خاموش کردن آزادی‌خواهان بود.
* '''آدمیت''': آن را نشانهٔ برخورد سنت فقهی با مفاهیم مدرن می‌داند (''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''، ۱۳۵۶).
* '''آبراهامیان''': تکفیر را «ابزار بسیج توده‌ای» در برابر اندیشه‌های نو معرفی می‌کند (''ایران بین دو انقلاب''، ۱۳۷۷).
* '''آجودانی''': معتقد است که تکفیر نه فقط یک ابزار دینی، بلکه ابزاری سیاسی برای بازتولید قدرت بوده است (''مشروطه ایرانی''، ۱۳۷۷).
== جمع‌بندی ==
«تکفیر» از مشروطه تا امروز یکی از پرکاربردترین ابزارهای حذف سیاسی در ایران بوده است. در مشروطه، ابزاری علیه آزادی‌خواهان؛ در جمهوری اسلامی، نهادی تثبیت‌شده برای حذف مخالفان فکری و سیاسی. تکفیر را می‌توان پلی میان سنت فقهی و بازی قدرت در تاریخ معاصر ایران دانست.
== منابع ==
* کسروی، احمد. ''تاریخ هیجده‌سالهٔ آذربایجان''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۳ش.
* کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش.
* آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶.
* ناطق، هما. ''ایرانیان و اندیشهٔ تجدد''. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷.
* آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷.
* آجودانی، ماشاءالله. ''مشروطه ایرانی''. تهران: اختران، ۱۳۷۷.

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۵۸

برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Alireza_k_h/صفحه_تمرین&oldid=81448»