کاربر:Khosro/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(۱۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|887x887پیکسل]]
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|1148x1148px]]'''میرزاحسن خان وثوق‌الدوله'''، (متولد سال ۱۲۵۰، تهران – درگذشته ۱۲ بهمن ۱۳۲۹ ه.ش، تهران) سیاستمدار، نخست‌وزیر قاجار، و شاعر ایرانی، یکی از چهره‌های برجسته و منفور تاریخ ایران بود. او در تهران در خانواده‌ای اشرافی متولد شد و تحصیلاتش را در دارالفنون و فرانسه گذراند. وثوق‌الدوله در دوره [[مظفرالدین شاه]] وارد سیاست شد و در جریان [[جنبش مشروطه ایران|انقلاب مشروطه]] (۱۲۸۵–۱۲۸۸ ش) از حامیان اولیه مشروطه بود، اما بعدها به دلیل [[قرارداد ۱۹۱۹]] با انگلیس، که امور نظامی و مالی ایران را به مستشاران انگلیسی واگذار کرد، به خیانت متهم شد. او در دوره [[احمد شاه]] سه بار نخست‌وزیر شد و در کابینه‌هایش اصلاحاتی مانند تأسیس ژاندارمری و اصلاح مالی انجام داد. قرارداد ۱۹۱۹، که با هدف تقویت اقتصاد و ارتش ایران امضا شد، به دلیل واگذاری کنترل به انگلیس، اعتراضات گسترده علما، روشنفکران، و مردم را برانگیخت و او را به نمادی از خیانت تبدیل کرد. وثوق‌الدوله همچنین دیوان شعری با تخلص «حسن» داشت و اشعارش به سبک کلاسیک سروده شده بود. پس از برکناری از نخست‌وزیری در سال ۱۲۹۹، به اروپا رفت و در دوره پهلوی فعالیت سیاسی محدودی داشت. مهارتش در دیپلماسی و اصلاحات ستایش شده، اما قرارداد ۱۹۱۹ و اتهامات رشوه از انگلیس، او را در تاریخ ایران منفور کرد. برادرش، احمد قوام (قوام‌السلطنه)، نیز سیاستمدار برجسته‌ای بود که در مقاله‌ای جداگانه بررسی می‌شود. میراث وثوق‌الدوله به‌عنوان سیاستمداری پیچیده با تأثیرات مثبت و منفی در تاریخ ایران ماندگار است.<ref name=":0">[https://irhj.sbu.ac.ir/article_101549.html تأملی بر مشروطه‌خواهی وثوق‌الدوله - تاریخ ایران]</ref><ref name=":1">[https://www.radiozamaneh.com/757548/ دولت‌سازی در ایران؛ وثوق‌الدوله یا رضاخان میرپنج؟ - رادیو زمانه]</ref><ref name=":2">[https://psri.ir/?id=flzmgvxpv5 وثوق الدوله عاقد قرارداد ۱۹۱۹ - موسسه مطالعات و پژهشهای سیاسی]</ref><ref name=":3">[https://www.iichs.ir/fa/news/24405/%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D9%88%D8%AB%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 خیانت‌های یک وثوق‌الدوله - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref><ref name=":4">[http://pajoohe.ir/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%AB%D9%88%D9%82__a-43616.aspx خاندان وثوق - پژوهه]</ref><ref name=":5">کتاب «تاریخ مشروطه ایران»، تالیف احمد کسروی</ref> 
{{جعبه زندگینامه| اندازه جعبه =| عنوان = | نام = معصومه (شیوا) اسماعیلی| تصویر = شیوا اسماعیلی.jpg| اندازه تصویر = ۲۴۰px| عنوان تصویر =زندانی سیاسی شیوا اسماعیلی| زادروز =سال ۱۳۴۴| زادگاه =تهران| تاریخ مرگ =| مکان مرگ =| عرض جغرافیایی محل دفن =| طول جغرافیایی محل دفن =| latd =| latm =| lats =| latNS =| longd =| longm =| longs =| longEW =| محل زندگی = تهران| ملیت = | نژاد =| تابعیت = | تحصیلات =لیسانس مهندسی کشاورزی| دانشگاه =| پیشه =| سال‌های فعالیت =| کارفرما =| نهاد =| نماینده =| شناخته‌شده برای = زندانیان سیاسی، فعالان حقوق بشر| نقش‌های برجسته =| سبک =| تأثیرگذاران =| تأثیرپذیرفتگان =| شهر خانگی =| تلویزیون =| لقب =| حزب =| جنبش = | مخالفان =نظام جمهوری اسلامی| هیئت =| دین =اسلام| مذهب =| منصب =| مکتب =| آثار =| خویشاوندان سرشناس = زندانی سیاسی مهدی وفایی (فرزند)| فرزندان = ۳ فرزند| جوایز =| امضا =| اندازه امضا =| وبگاه =| پانویس =| اتهام‌ها = اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، فعالیت تبلیغی علیه نظام| مجازات = ۱۰ سال حبس تعزیری| وضعیت پزشکی = بیماری‌های متعدد، وضعیت جسمانی وخیم، محرومیت از امکانات درمانی| اقدامات اعتراضی = حمایت از کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام»، اعتراض به شرایط غیرانسانی زندان و عدم تفکیک جرایم| وضعیت خانواده = محرومیت از تماس تلفنی و ملاقات با خانواده| واکنش‌های بین‌المللی = نقض ماده ۱۰ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، قاعده ۵۸ قوانین نلسون ماندلا، ماده ۱۲ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی}}
'''معصومه (شیوا) اسماعیلی'''، (متولد ۱۳۴۴، تهران) لیسانس مهندسی کشاورزی و مادر سه فرزند به دلیل فعالیت‌های سیاسی و هواداری از [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]، توسط قوه قضاییه نظام جمهوری اسلامی به ۱۰ سال حبس محکوم شده است. او در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ در تهران بازداشت شد و پس از یک ماه نگهداری در بند ۲۰۹ [[زندان اوین]]، به بند زنان این زندان منتقل گردید. اتهامات وی شامل «اجتماع و تبانی» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» بود که در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی [[ایمان افشاری]] بررسی شد. شیوا اسماعیلی، مادر مهدی وفایی، زندانی سیاسی دیگر، در کنار دو زندانی سیاسی زن دیگر، زینب همرنگ و سودابه فخارزاده، محاکمه شد. او در بند زنان زندان اوین، تحت شرایط سخت، از جمله محرومیت از تماس تلفنی و ملاقات به دلیل اعتراض به وضعیت زندان، نگهداری می‌شود. گزارش‌ها حاکی از وخامت وضعیت جسمانی او به دلیل بیماری‌های متعدد و عدم دسترسی به امکانات درمانی مناسب است. اعتراضات او و دیگر زندانیان به نقض حقوق اولیه‌شان، مانند تفکیک جرایم و شرایط غیرانسانی زندان، منجر به محدودیت‌های بیشتر شده است.<ref name=":0">[https://iranhrs.org/%d8%b2%d9%86%d8%af%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d9%85%d8%b9%d8%b5%d9%88%d9%85%d9%87-%d8%b4%db%8c%d9%88%d8%a7-%d8%a7%d8%b3%d9%85%d8%a7%d8%b9%db%8c%d9%84%db%8c-%da%a9%db%8c%d8%b3/ زندانی سیاسی معصومه (شیوا) اسماعیلی کیست؟ - کانون حقوق بشر ایران] 1</ref><ref name=":1">[https://iranhrs.org/%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B2%D9%86-%D8%A8%D9%87-%DB%B5-%D8%AA%D8%A7-%DB%B1%DB%B0-%D8%B3%D8%A7/ محکومیت سه زندانی سیاسی زن به ۵ تا ۱۰ سال زندان - کانون حقوق بشر ایران] 2</ref><ref name=":2">[https://humanrightsinir.org/politicalprisoners-756/ گزارشی از وضعیت شیوا اسماعیلی، زندانی سیاسی - حقوق بشر در ایران]</ref><ref name=":3">[https://www.hra-news.org/2024/hranews/a-51993/ گزارشی از آخرین وضعیت شیوا اسماعیلی، زندانی ۶۰ ساله در اوین - هرانا]</ref><ref name=":4">[https://wncri.org/fa/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%86-2/ زنان زندانی سیاسی در اوین به دلیل اعتراض شان، از حقوق اولیه خود محروم می شود - زنان نیروی تغییر]</ref>  


= زندگی‌نامه و پیشینه شیوا اسماعیلی =
== زندگی و پیشینه خانوادگی ==
معصومه (شیوا) اسماعیلی، زنی ۶۰ ساله و هوادار سازمان مجاهدین خلق ایران، دارای لیسانس مهندسی کشاورزی و مادر سه فرزند، به‌عنوان یک زندانی سیاسی در ایران شناخته می‌شود. او مادر مهدی وفایی، زندانی سیاسی دیگر، است که خود نیز به دلیل فعالیت‌های سیاسی‌اش تحت فشار و محکومیت قرار گرفته است. شیوا اسماعیلی پیش از بازداشت، در تهران زندگی می‌کرد و به دلیل حمایت از سازمان مجاهدین خلق، که از سوی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک گروه مخالف نظام شناخته می‌شود، مورد توجه نهادهای امنیتی قرار داشت. اطلاعات محدودی درباره زندگی شخصی و فعالیت‌های پیشین او در دسترس است، اما منابع تأیید می‌کنند که او به دلیل اعتقادات و فعالیت‌های سیاسی‌اش، از جمله ارتباط با سازمان مجاهدین خلق، هدف بازداشت و محاکمه قرار گرفت. این فعالیت‌ها شامل حمایت از اهداف سازمان و احتمالاً مشارکت در فعالیت‌های تبلیغی مرتبط با آن بوده است.<ref name=":0" />
میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در سال ۱۲۵۰ ش (۱۲۸۸ ق) در تهران، در خانواده‌ای اشرافی از خاندان وثوق متولد شد. پدرش، میرزا ابراهیم خان، از صاحب‌منصبان قاجار بود و برادرش، احمد خان قوام‌السلطنه، بعدها سیاستمدار برجسته‌ای شد. خاندان وثوق به دلیل نفوذ در دربار قاجار، جایگاه اجتماعی بالایی داشتند.  


=== پیشینه خانوادگی ===
=== تحصیلات و ورود به سیاست ===
شیوا اسماعیلی به‌عنوان مادر مهدی وفایی، که خود نیز به دلیل فعالیت‌های سیاسی زندانی شده، شناخته می‌شود. این ارتباط خانوادگی نشان‌دهنده فشار مضاعف نهادهای امنیتی بر خانواده‌هایی است که با گروه‌های مخالف نظام مرتبط هستند. منابع اشاره‌ای به جزئیات بیشتر درباره زندگی خانوادگی یا حرفه‌ای شیوا اسماعیلی ندارند، اما تأکید دارند که او به دلیل هواداری از سازمان مجاهدین خلق تحت پیگرد قرار گرفت.<ref name=":0" />
وثوق‌الدوله تحصیلات اولیه خود را در دارالفنون تهران آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام شد، جایی که علوم سیاسی و ادبیات آموخت. او پس از بازگشت در سال ۱۲۷۵، به‌عنوان کارمند وزارت خارجه وارد خدمت شد و به دلیل هوش و مهارت دیپلماتیک، به‌سرعت در دربار قاجار پیشرفت کرد.  


= بازداشت و اتهامات =
=== فعالیت ادبی ===
معصومه (شیوا) اسماعیلی در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ توسط نیروهای امنیتی در تهران بازداشت شد. او پس از بازداشت به بند ۲۰۹ زندان اوین، که تحت نظارت [[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|وزارت اطلاعات]] است، منتقل شد. این بند به طور خاص برای نگهداری زندانیان سیاسی و امنیتی استفاده می‌شود. شیوا اسماعیلی به مدت یک ماه در این بند تحت بازجویی قرار داشت و سپس به بند زنان زندان اوین منتقل شد. بازداشت او به دلیل فعالیت‌های مرتبط با سازمان مجاهدین خلق صورت گرفت، که از سوی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک گروه غیرقانونی شناخته می‌شود.<ref name=":0" />  
وثوق‌الدوله شاعری با تخلص «حسن» بود و دیوان شعری به سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب مضامین عاشقانه و اجتماعی داشتند، در محافل ادبی قاجار مورد توجه بود، هرچند فعالیت ادبی‌اش در سایه سیاستمداری‌اش قرار گرفت.<ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref name=":0" />  


=== اتهامات مطرح‌شده ===
== نقش در انقلاب مشروطیت ==
اتهامات واردشده به شیوا اسماعیلی شامل «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» بود. این اتهامات بر اساس فعالیت‌های او به‌عنوان هوادار سازمان مجاهدین خلق مطرح شدند. این اتهامات در پرونده او و دو زندانی سیاسی زن دیگر، زینب همرنگ و سودابه فخارزاده، مشترک بوده و به دلیل ارتباط آن‌ها با این سازمان شکل گرفته است. جزئیات بیشتری درباره مصادیق این اتهامات ارائه نشده، اما تأکید شده که فعالیت‌های سیاسی شیوا اسماعیلی دلیل اصلی بازداشت و اتهامات او بوده است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />


= پروسه دادگاه ومحاکمه =
=== حمایت اولیه از مشروطه ===
معصومه (شیوا) اسماعیلی به همراه دو زندانی سیاسی زن دیگر، زینب همرنگ و سودابه فخارزاده، در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ایمان افشاری محاکمه شد. اتهامات مطرح‌شده علیه او شامل «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» و «فعالیت تبلیغی علیه نظام» بود که به ارتباطش با سازمان مجاهدین خلق مربوط می‌شد. جزئیات جلسات دادگاه یا نحوه دفاع شیوا اسماعیلی مشخص نیست، اما محاکمه او در چارچوب اتهامات سیاسی و امنیتی انجام شده است.<ref name=":1" />  
میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در جریان انقلاب مشروطیت (۱۲۸۵–۱۲۸۸ ش) به‌عنوان یکی از سیاستمداران جوان از مشروطه‌خواهان حمایت کرد. او در سال ۱۲۸۵، به‌عنوان عضو انجمن‌های مشروطه‌خواه تهران، در تدوین قانون اساسی و مذاکرات با دربار نقش داشت. او همچنین با سخنرانی‌هایش در حمایت از مجلس شورای ملی، به ترویج ایده‌های قانون‌گرایی و محدود کردن قدرت شاه کمک کرد.<ref name=":0" /><ref name=":5" />  


=== صدور حکم ===
=== تغییر مواضع در استبداد صغیر ===
در نتیجه محاکمه، شیوا اسماعیلی به تحمل ۵ سال حبس تعزیری، به اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» به تحمل ۱ سال حبس تعزیری و از بابت اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» هم به تحمل ۴ سال حبس تعزیری و بعنوان مجازات تکمیلی هم به ۲ سال منع خروج از کشور، دو سال منع عضویت و فعالیت در احزاب، گروه‌ها و دسته جات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، محکوم شده است. این حکم توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران صادر شد. هیچ اطلاعاتی درباره امکان تجدیدنظر یا اعتراض به این حکم ارائه نشده است، اما محکومیت او بدون حضور وکیل مدافع به‌عنوان بخشی از فشار بر هواداران سازمان مجاهدین خلق تأیید شده است.<ref name=":1" />  
با آغاز [[استبداد صغیر]] (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، وثوق‌الدوله به دلیل فشارهای دربار [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]]، از حمایت فعال مشروطه فاصله گرفت. او در این دوره به‌عنوان واسطه بین دربار و مشروطه‌خواهان عمل کرد، اما برخی اقداماتش، مانند مذاکره با دربار برای حفظ ثبات، از سوی انقلابیون به‌عنوان سازشکاری تلقی شد. این تغییر مواضع به کاهش محبوبیت او در میان برخی مشروطه‌خواهان منجر شد.<ref name=":2" /><ref name=":6">کتاب «تاریخ هجده‌ساله آذربایجان»، تالیف احمد کسروی</ref>  


=== زندانیان مرتبط ===
== نخست‌وزیری در دوره احمدشاه ==
شیوا اسماعیلی به همراه زینب همرنگ و سودابه فخارزاده به اتهامات مشابهی محاکمه شدند. زینب همرنگ مانند شیوا اسماعیلی به ۵ سال حبس و سودابه فخارزاده به ۱۰ سال حبس تعزیری محکوم شد. این سه نفر به دلیل ارتباط با سازمان مجاهدین خلق و فعالیت‌های سیاسی مرتبط با آن مورد اتهام قرار گرفتند. جزئیات بیشتری درباره پرونده این دو زندانی ارائه نشده است، اما محاکمه مشترک آن‌ها نشان‌دهنده رویکرد مشابه قوه قضاییه در برخورد با هواداران این سازمان است.<ref name=":1" />  
وثوق‌الدوله در دوره احمدشاه سه بار نخست‌وزیر شد (۱۲۹۴–۱۲۹۵، ۱۲۹۶–۱۲۹۷، و ۱۲۹۸–۱۲۹۹ ش). در اولین دوره، او کابینه‌ای با حضور سیاستمداران با‌تجربه تشکیل داد و اصلاحاتی مانند تأسیس ژاندارمری ملی و اصلاح نظام مالیاتی را آغاز کرد. این اقدامات برای تقویت دولت مرکزی در برابر نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) بود، اما با مقاومت محافظه‌کاران مواجه شد. در دومین دوره نخست‌وزیری، او با بحران جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط نیروهای خارجی روبه‌رو شد و تلاش کرد با مذاکره با انگلیس، ثبات کشور را حفظ کند.<ref name=":1" /><ref name=":4" />  


== وضعیت کنونی در زندان اوین ==
=== سومین دوره و زمینه‌سازی قرارداد ۱۹۱۹ ===
معصومه (شیوا) اسماعیلی در حال حاضر در بند زنان زندان اوین نگهداری می‌شود. این بند محل حبس زندانیان سیاسی زن است که تحت شرایط سخت و محدودیت‌های شدید قرار دارند. شیوا اسماعیلی و دیگر زندانیان سیاسی به دلیل اعتراض به شرایط غیرانسانی زندان، از جمله عدم تفکیک جرایم و نقض حقوق اولیه زندانیان، با محرومیت‌هایی مانند ممنوعیت تماس تلفنی و ملاقات مواجه شده‌اند. این محرومیت‌ها به‌عنوان اقدامی تنبیهی در پاسخ به اعتراضات آن‌ها اعمال شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که شرایط بند زنان اوین، از جمله نبود امکانات کافی و فشارهای روانی و جسمی، تأثیر منفی بر وضعیت زندانیان دارد.<ref name=":4" />  
وثوق‌الدوله در سومین دوره نخست‌وزیری با هدف تقویت اقتصاد و ارتش، مذاکرات قرارداد ۱۹۱۹ را با انگلیس آغاز کرد. او با حمایت احمدشاه و به دلیل ضعف مالی دولت، این قرارداد را به‌عنوان راه‌حلی برای بازسازی کشور می‌دید، اما این تصمیم به منفوریت او منجر شد.<ref name=":2" /><ref name=":3" />  


=== وضعیت جسمانی ===
== قرارداد ۱۹۱۹ ==
شیوا اسماعیلی، که در زمان بازداشت ۶۰ سال سن داشت، از بیماری‌های متعددی رنج می‌برد و وضعیت جسمانی وخیمی دارد. او از دسترسی به امکانات درمانی مناسب محروم است، که این امر سلامت او را به‌طور جدی به خطر انداخته است. نبود مراقبت‌های پزشکی کافی در زندان اوین، به‌ویژه برای زندانیان سیاسی با شرایط جسمانی حساس، یکی از مشکلات اصلی است. عدم رسیدگی به بیماری‌های شیوا اسماعیلی، در کنار شرایط سخت زندان، وضعیت جسمانی او را تشدید کرده و او را در معرض خطر بیشتری قرار داده است.<ref name=":2" /><ref name=":3" />  
میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در سومین دوره نخست‌وزیری‌اش قرارداد ۱۹۱۹ را با دولت بریتانیا امضا کرد. این قرارداد، در پی ضعف مالی و نظامی ایران پس از جنگ جهانی اول، با هدف بازسازی اقتصاد و ارتش طراحی شد. طبق قرارداد، امور مالی و نظامی ایران تحت نظارت مستشاران انگلیسی قرار می‌گرفت و در ازای آن، انگلیس وامی ۲ میلیون پوندی به ایران اعطا می‌کرد. وثوق‌الدوله این قرارداد را راهی برای تقویت دولت مرکزی می‌دانست، اما تاریخنگاران تأکید دارند که مذاکرات بدون اطلاع مجلس و در خفا انجام شد.<ref name=":2" /><ref name=":3" />  


= نقض حقوق اولیه و مواضع ارگان‌های حقوق بشری =
=== واکنش‌ها و پیامدها ===
ارگان‌های حقوق بشری، از جمله کانون حقوق بشر ایران، گزارش داده‌اند که معصومه (شیوا) اسماعیلی به دلیل حمایت از کارزار «[[سه‌شنبه‌های نه به اعدام]]» از حق تماس تلفنی با فرزندانش محروم شده است. این محرومیت، که به دستور رئیس زندان اوین، هدایت‌الله فرزادی، اعمال شده، به‌عنوان مجازاتی برای فعالیت‌های اعتراضی او در زندان تلقی می‌شود. این اقدام نقض ماده ۱۰ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، که بر رفتار انسانی با زندانیان تأکید دارد، و قاعده ۵۸ قوانین نلسون ماندلا، که حق ارتباط با خانواده را تضمین می‌کند، محسوب می‌شود.<ref name=":2" />  
قرارداد ۱۹۱۹ با اعتراضات گسترده علما، روشنفکران، و مردم مواجه شد. چهره‌هایی مانند [[سید حسن مدرس]] و گروه‌های مشروطه‌خواه، قرارداد را خیانت به استقلال ایران تلقی کردند، زیرا به نفوذ کامل انگلیس بر امور کشور منجر می‌شد. این اعتراضات، همراه با اتهامات رشوه (۵۰۰ هزار پوند) به وثوق‌الدوله و کابینه‌اش، به برکناری او در سال ۱۲۹۹، انجامید. این قرارداد هرگز اجرا نشد و به تقویت نهضت‌های ضداستعماری، مانند جنبش جنگل، کمک کرد.<ref name=":2" /><ref name=":1" /><ref name=":6" />  


=== فشارهای مضاعف بر زندانیان سیاسی ===
== روابط دیپلماتیک و نقش در مذاکرات خارجی ==
کانون حقوق بشر ایران و صدای بازداشت‌شدگان تأکید کرده‌اند که محرومیت شیوا اسماعیلی از تماس و ملاقات با خانواده، بخشی از فشارهای مضاعف بر زندانیان سیاسی زن در بند زنان زندان اوین است. این محدودیت‌ها به دلیل اعتراضات او و دیگر زندانیان به شرایط غیرانسانی زندان و عدم تفکیک جرایم اعمال شده است. این وضعیت نمونه‌ای از [[نقض حقوق بشر در ایران|نقض سیستماتیک حقوق بشر در ایران]] است که ارگان‌های حقوق بشری بارها آن را گزارش کرده‌اند.<ref name=":4" />  
میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در دوره‌های نخست‌وزیری نقش کلیدی در مذاکرات دیپلماتیک با قدرت‌های خارجی، به‌ویژه انگلیس و روسیه، داشت. او در جنگ جهانی اول، با هدف حفظ ثبات ایران در برابر اشغال بخش‌هایی از کشور توسط نیروهای خارجی، با انگلیس برای تأمین مالی و تسلیحاتی مذاکره کرد. این مذاکرات زمینه‌ساز قرارداد ۱۹۱۹ شد، اما پیش‌تر نیز شامل توافقات مالی و نظامی بود که به تقویت دولت مرکزی کمک کرد. وثوق‌الدوله با مهارت دیپلماتیک خود، روابط نزدیکی با سفارت انگلیس برقرار کرد، هرچند این نزدیکی به اتهام وابستگی منجر شد.<ref name=":3" /><ref name=":1" />  


=== نقض حق دسترسی به امکانات درمانی ===
=== انتقادات به نفوذ خارجی ===
سازمان حقوق بشر در ایران گزارش داده که شیوا اسماعیلی، به دلیل نبود امکانات درمانی مناسب در زندان اوین، از دسترسی به مراقبت‌های پزشکی کافی محروم است. این محرومیت، با توجه به وضعیت جسمانی وخیم او و بیماری‌های متعددش، سلامت او را به‌طور جدی به خطر انداخته است. نبود مراقبت‌های پزشکی مناسب برای زندانیان سیاسی نقض ماده ۱۲ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شود، که بر حق برخورداری از بالاترین استانداردهای سلامت جسمی و روانی تأکید دارد.<ref name=":2" />
تاریخنگارانی مانند [[احمد کسروی]]، تأکید دارند که روابط دیپلماتیک وثوق‌الدوله با انگلیس و روسیه، به‌ویژه در مذاکرات مالی و قرارداد ۱۹۱۹، به افزایش نفوذ خارجی در ایران دامن زد. او متهم شد که با پذیرش وام‌ها و مستشاران خارجی، استقلال ایران را تضعیف کرد. این انتقادات، به‌ویژه از سوی علما و مشروطه‌خواهان، جایگاه او را به‌عنوان سیاستمداری فرصت‌طلب و وابسته به بیگانه تثبیت کرد، هرچند برخی منابع مهارت او در مدیریت بحران‌های دیپلماتیک در شرایط دشوار جنگ جهانی را ستایش می‌کنند.<ref name=":2" /><ref name=":6" />  


== منابع ==
== تبعید و زندگی پس از نخست‌وزیری ==
میرزاحسن خان وثوق‌الدوله پس از برکناری از سمت نخست‌وزیری در سال ۱۲۹۹، به دلیل اعتراضات علیه قرارداد ۱۹۱۹، به اروپا تبعید شد. او در فرانسه و انگلستان اقامت کرد و تا سال ۱۳۰۴، از فعالیت سیاسی دور ماند. در این دوره، او به فعالیت‌های ادبی و نگارش خاطراتش پرداخت، اما به دلیل منفوریت ناشی از قرارداد، از سیاست ایران کنار گذاشته شد.<ref name=":1" /><ref name=":4" />
 
=== بازگشت و دوره پهلوی ===
وثوق‌الدوله در سال ۱۳۰۴ به ایران بازگشت، اما در دوره پهلوی فعالیت سیاسی محدودی داشت. او به‌عنوان مشاور غیررسمی در برخی امور مالی و دیپلماتیک فعالیت کرد، اما هرگز به جایگاه قبلی بازنگشت. وثوق‌الدوله در تهران به زندگی آرام و دور از سیاست ادامه داد.
 
=== مرگ ===
میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در ۱۲ بهمن ۱۳۲۹، (۲ فوریه ۱۹۵۱ م) در تهران درگذشت. او در سن ۷۹ سالگی، به دلیل کهولت سن و بیماری‌های مرتبط با آن، در منزل شخصی‌اش از دنیا رفت. مرگ او در محافل سیاسی و عمومی بازتاب گسترده‌ای نداشت، زیرا به دلیل منفوریت ناشی از قرارداد ۱۹۱۹، از صحنه سیاسی ایران کنار گذاشته شده بود. با این حال، برخی محافل ادبی، به دلیل دیوان شعرش با تخلص «حسن»، از او به‌عنوان شاعری توانمند یاد کردند. مرگ وثوق‌الدوله پایان زندگی سیاستمداری بود که زمانی نفوذ قابل‌توجهی در دربار قاجار داشت، اما در دوره پهلوی به حاشیه رانده شد.<ref name=":0" /><ref name=":4" /> 
 
== میراث ==
 
=== تأثیر بر سیاست ایران ===
میرزاحسن خان وثوق‌الدوله با سه دوره نخست‌وزیری و نقش در مشروطیت، تأثیر قابل‌توجهی بر سیاست قاجار گذاشت. اصلاحات او، مانند تأسیس ژاندارمری ملی و اصلاح نظام مالیاتی، به تقویت دولت مرکزی کمک کرد، اما قرارداد ۱۹۱۹، که امور مالی و نظامی ایران را به انگلیس واگذار کرد، به‌عنوان خیانت به استقلال ملی ثبت شد. این قرارداد به تشدید نهضت‌های ضداستعماری، مانند جنبش جنگل، و تضعیف جایگاه قاجار منجر شد.<ref name=":3" /><ref name=":1" /><ref name=":6" />
 
=== جایگاه در تاریخ و فرهنگ ===
وثوق‌الدوله به دلیل قرارداد ۱۹۱۹ و اتهامات رشوه، در تاریخ ایران به‌عنوان نمادی از خیانت و وابستگی به بیگانه شناخته می‌شود. تاریخنگارانی مانند احمد کسروی او را سیاستمداری ماهر اما فرصت‌طلب توصیف می‌کنند که منافع ملی را فدای ثبات سیاسی کرد. با این حال، فعالیت ادبی او، از جمله دیوان شعرش با تخلص «حسن»، به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش در محافل ادبی قاجار ارزشمند است. میراث او در تاریخ ایران ترکیبی از دستاوردهای سیاسی (اصلاحات) و بدنامی (قرارداد ۱۹۱۹) است.<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":5" />
 
== منابع: ==

نسخهٔ ‏۲۱ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۲:۵۳

برای صفحه تمرین.jpg

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله، (متولد سال ۱۲۵۰، تهران – درگذشته ۱۲ بهمن ۱۳۲۹ ه.ش، تهران) سیاستمدار، نخست‌وزیر قاجار، و شاعر ایرانی، یکی از چهره‌های برجسته و منفور تاریخ ایران بود. او در تهران در خانواده‌ای اشرافی متولد شد و تحصیلاتش را در دارالفنون و فرانسه گذراند. وثوق‌الدوله در دوره مظفرالدین شاه وارد سیاست شد و در جریان انقلاب مشروطه (۱۲۸۵–۱۲۸۸ ش) از حامیان اولیه مشروطه بود، اما بعدها به دلیل قرارداد ۱۹۱۹ با انگلیس، که امور نظامی و مالی ایران را به مستشاران انگلیسی واگذار کرد، به خیانت متهم شد. او در دوره احمد شاه سه بار نخست‌وزیر شد و در کابینه‌هایش اصلاحاتی مانند تأسیس ژاندارمری و اصلاح مالی انجام داد. قرارداد ۱۹۱۹، که با هدف تقویت اقتصاد و ارتش ایران امضا شد، به دلیل واگذاری کنترل به انگلیس، اعتراضات گسترده علما، روشنفکران، و مردم را برانگیخت و او را به نمادی از خیانت تبدیل کرد. وثوق‌الدوله همچنین دیوان شعری با تخلص «حسن» داشت و اشعارش به سبک کلاسیک سروده شده بود. پس از برکناری از نخست‌وزیری در سال ۱۲۹۹، به اروپا رفت و در دوره پهلوی فعالیت سیاسی محدودی داشت. مهارتش در دیپلماسی و اصلاحات ستایش شده، اما قرارداد ۱۹۱۹ و اتهامات رشوه از انگلیس، او را در تاریخ ایران منفور کرد. برادرش، احمد قوام (قوام‌السلطنه)، نیز سیاستمدار برجسته‌ای بود که در مقاله‌ای جداگانه بررسی می‌شود. میراث وثوق‌الدوله به‌عنوان سیاستمداری پیچیده با تأثیرات مثبت و منفی در تاریخ ایران ماندگار است.[۱][۲][۳][۴][۵][۶]

زندگی و پیشینه خانوادگی

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در سال ۱۲۵۰ ش (۱۲۸۸ ق) در تهران، در خانواده‌ای اشرافی از خاندان وثوق متولد شد. پدرش، میرزا ابراهیم خان، از صاحب‌منصبان قاجار بود و برادرش، احمد خان قوام‌السلطنه، بعدها سیاستمدار برجسته‌ای شد. خاندان وثوق به دلیل نفوذ در دربار قاجار، جایگاه اجتماعی بالایی داشتند.

تحصیلات و ورود به سیاست

وثوق‌الدوله تحصیلات اولیه خود را در دارالفنون تهران آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام شد، جایی که علوم سیاسی و ادبیات آموخت. او پس از بازگشت در سال ۱۲۷۵، به‌عنوان کارمند وزارت خارجه وارد خدمت شد و به دلیل هوش و مهارت دیپلماتیک، به‌سرعت در دربار قاجار پیشرفت کرد.

فعالیت ادبی

وثوق‌الدوله شاعری با تخلص «حسن» بود و دیوان شعری به سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب مضامین عاشقانه و اجتماعی داشتند، در محافل ادبی قاجار مورد توجه بود، هرچند فعالیت ادبی‌اش در سایه سیاستمداری‌اش قرار گرفت.[۴][۵][۱]

نقش در انقلاب مشروطیت

حمایت اولیه از مشروطه

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در جریان انقلاب مشروطیت (۱۲۸۵–۱۲۸۸ ش) به‌عنوان یکی از سیاستمداران جوان از مشروطه‌خواهان حمایت کرد. او در سال ۱۲۸۵، به‌عنوان عضو انجمن‌های مشروطه‌خواه تهران، در تدوین قانون اساسی و مذاکرات با دربار نقش داشت. او همچنین با سخنرانی‌هایش در حمایت از مجلس شورای ملی، به ترویج ایده‌های قانون‌گرایی و محدود کردن قدرت شاه کمک کرد.[۱][۶]

تغییر مواضع در استبداد صغیر

با آغاز استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، وثوق‌الدوله به دلیل فشارهای دربار محمدعلی شاه، از حمایت فعال مشروطه فاصله گرفت. او در این دوره به‌عنوان واسطه بین دربار و مشروطه‌خواهان عمل کرد، اما برخی اقداماتش، مانند مذاکره با دربار برای حفظ ثبات، از سوی انقلابیون به‌عنوان سازشکاری تلقی شد. این تغییر مواضع به کاهش محبوبیت او در میان برخی مشروطه‌خواهان منجر شد.[۳][۷]

نخست‌وزیری در دوره احمدشاه

وثوق‌الدوله در دوره احمدشاه سه بار نخست‌وزیر شد (۱۲۹۴–۱۲۹۵، ۱۲۹۶–۱۲۹۷، و ۱۲۹۸–۱۲۹۹ ش). در اولین دوره، او کابینه‌ای با حضور سیاستمداران با‌تجربه تشکیل داد و اصلاحاتی مانند تأسیس ژاندارمری ملی و اصلاح نظام مالیاتی را آغاز کرد. این اقدامات برای تقویت دولت مرکزی در برابر نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) بود، اما با مقاومت محافظه‌کاران مواجه شد. در دومین دوره نخست‌وزیری، او با بحران جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط نیروهای خارجی روبه‌رو شد و تلاش کرد با مذاکره با انگلیس، ثبات کشور را حفظ کند.[۲][۵]

سومین دوره و زمینه‌سازی قرارداد ۱۹۱۹

وثوق‌الدوله در سومین دوره نخست‌وزیری با هدف تقویت اقتصاد و ارتش، مذاکرات قرارداد ۱۹۱۹ را با انگلیس آغاز کرد. او با حمایت احمدشاه و به دلیل ضعف مالی دولت، این قرارداد را به‌عنوان راه‌حلی برای بازسازی کشور می‌دید، اما این تصمیم به منفوریت او منجر شد.[۳][۴]

قرارداد ۱۹۱۹

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در سومین دوره نخست‌وزیری‌اش قرارداد ۱۹۱۹ را با دولت بریتانیا امضا کرد. این قرارداد، در پی ضعف مالی و نظامی ایران پس از جنگ جهانی اول، با هدف بازسازی اقتصاد و ارتش طراحی شد. طبق قرارداد، امور مالی و نظامی ایران تحت نظارت مستشاران انگلیسی قرار می‌گرفت و در ازای آن، انگلیس وامی ۲ میلیون پوندی به ایران اعطا می‌کرد. وثوق‌الدوله این قرارداد را راهی برای تقویت دولت مرکزی می‌دانست، اما تاریخنگاران تأکید دارند که مذاکرات بدون اطلاع مجلس و در خفا انجام شد.[۳][۴]

واکنش‌ها و پیامدها

قرارداد ۱۹۱۹ با اعتراضات گسترده علما، روشنفکران، و مردم مواجه شد. چهره‌هایی مانند سید حسن مدرس و گروه‌های مشروطه‌خواه، قرارداد را خیانت به استقلال ایران تلقی کردند، زیرا به نفوذ کامل انگلیس بر امور کشور منجر می‌شد. این اعتراضات، همراه با اتهامات رشوه (۵۰۰ هزار پوند) به وثوق‌الدوله و کابینه‌اش، به برکناری او در سال ۱۲۹۹، انجامید. این قرارداد هرگز اجرا نشد و به تقویت نهضت‌های ضداستعماری، مانند جنبش جنگل، کمک کرد.[۳][۲][۷]

روابط دیپلماتیک و نقش در مذاکرات خارجی

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در دوره‌های نخست‌وزیری نقش کلیدی در مذاکرات دیپلماتیک با قدرت‌های خارجی، به‌ویژه انگلیس و روسیه، داشت. او در جنگ جهانی اول، با هدف حفظ ثبات ایران در برابر اشغال بخش‌هایی از کشور توسط نیروهای خارجی، با انگلیس برای تأمین مالی و تسلیحاتی مذاکره کرد. این مذاکرات زمینه‌ساز قرارداد ۱۹۱۹ شد، اما پیش‌تر نیز شامل توافقات مالی و نظامی بود که به تقویت دولت مرکزی کمک کرد. وثوق‌الدوله با مهارت دیپلماتیک خود، روابط نزدیکی با سفارت انگلیس برقرار کرد، هرچند این نزدیکی به اتهام وابستگی منجر شد.[۴][۲]

انتقادات به نفوذ خارجی

تاریخنگارانی مانند احمد کسروی، تأکید دارند که روابط دیپلماتیک وثوق‌الدوله با انگلیس و روسیه، به‌ویژه در مذاکرات مالی و قرارداد ۱۹۱۹، به افزایش نفوذ خارجی در ایران دامن زد. او متهم شد که با پذیرش وام‌ها و مستشاران خارجی، استقلال ایران را تضعیف کرد. این انتقادات، به‌ویژه از سوی علما و مشروطه‌خواهان، جایگاه او را به‌عنوان سیاستمداری فرصت‌طلب و وابسته به بیگانه تثبیت کرد، هرچند برخی منابع مهارت او در مدیریت بحران‌های دیپلماتیک در شرایط دشوار جنگ جهانی را ستایش می‌کنند.[۳][۷]

تبعید و زندگی پس از نخست‌وزیری

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله پس از برکناری از سمت نخست‌وزیری در سال ۱۲۹۹، به دلیل اعتراضات علیه قرارداد ۱۹۱۹، به اروپا تبعید شد. او در فرانسه و انگلستان اقامت کرد و تا سال ۱۳۰۴، از فعالیت سیاسی دور ماند. در این دوره، او به فعالیت‌های ادبی و نگارش خاطراتش پرداخت، اما به دلیل منفوریت ناشی از قرارداد، از سیاست ایران کنار گذاشته شد.[۲][۵]

بازگشت و دوره پهلوی

وثوق‌الدوله در سال ۱۳۰۴ به ایران بازگشت، اما در دوره پهلوی فعالیت سیاسی محدودی داشت. او به‌عنوان مشاور غیررسمی در برخی امور مالی و دیپلماتیک فعالیت کرد، اما هرگز به جایگاه قبلی بازنگشت. وثوق‌الدوله در تهران به زندگی آرام و دور از سیاست ادامه داد.

مرگ

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله در ۱۲ بهمن ۱۳۲۹، (۲ فوریه ۱۹۵۱ م) در تهران درگذشت. او در سن ۷۹ سالگی، به دلیل کهولت سن و بیماری‌های مرتبط با آن، در منزل شخصی‌اش از دنیا رفت. مرگ او در محافل سیاسی و عمومی بازتاب گسترده‌ای نداشت، زیرا به دلیل منفوریت ناشی از قرارداد ۱۹۱۹، از صحنه سیاسی ایران کنار گذاشته شده بود. با این حال، برخی محافل ادبی، به دلیل دیوان شعرش با تخلص «حسن»، از او به‌عنوان شاعری توانمند یاد کردند. مرگ وثوق‌الدوله پایان زندگی سیاستمداری بود که زمانی نفوذ قابل‌توجهی در دربار قاجار داشت، اما در دوره پهلوی به حاشیه رانده شد.[۱][۵]

میراث

تأثیر بر سیاست ایران

میرزاحسن خان وثوق‌الدوله با سه دوره نخست‌وزیری و نقش در مشروطیت، تأثیر قابل‌توجهی بر سیاست قاجار گذاشت. اصلاحات او، مانند تأسیس ژاندارمری ملی و اصلاح نظام مالیاتی، به تقویت دولت مرکزی کمک کرد، اما قرارداد ۱۹۱۹، که امور مالی و نظامی ایران را به انگلیس واگذار کرد، به‌عنوان خیانت به استقلال ملی ثبت شد. این قرارداد به تشدید نهضت‌های ضداستعماری، مانند جنبش جنگل، و تضعیف جایگاه قاجار منجر شد.[۴][۲][۷]

جایگاه در تاریخ و فرهنگ

وثوق‌الدوله به دلیل قرارداد ۱۹۱۹ و اتهامات رشوه، در تاریخ ایران به‌عنوان نمادی از خیانت و وابستگی به بیگانه شناخته می‌شود. تاریخنگارانی مانند احمد کسروی او را سیاستمداری ماهر اما فرصت‌طلب توصیف می‌کنند که منافع ملی را فدای ثبات سیاسی کرد. با این حال، فعالیت ادبی او، از جمله دیوان شعرش با تخلص «حسن»، به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش در محافل ادبی قاجار ارزشمند است. میراث او در تاریخ ایران ترکیبی از دستاوردهای سیاسی (اصلاحات) و بدنامی (قرارداد ۱۹۱۹) است.[۱][۳][۶]

منابع:

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ تأملی بر مشروطه‌خواهی وثوق‌الدوله - تاریخ ایران
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ دولت‌سازی در ایران؛ وثوق‌الدوله یا رضاخان میرپنج؟ - رادیو زمانه
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ وثوق الدوله عاقد قرارداد ۱۹۱۹ - موسسه مطالعات و پژهشهای سیاسی
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ خیانت‌های یک وثوق‌الدوله - پژوهشکده تاریخ معاصر
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ خاندان وثوق - پژوهه
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ کتاب «تاریخ مشروطه ایران»، تالیف احمد کسروی
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ کتاب «تاریخ هجده‌ساله آذربایجان»، تالیف احمد کسروی
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین&oldid=81803»