کاربر:Khosro/صفحه تمرین انفجار حرم امام رضا (ع): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
'''نسبت دادن انفجار حرم امام رضا (ع) به [[سازمان مجاهدین خلق ایران|مجاهدین خلق]]''' | '''نسبت دادن انفجار حرم امام رضا (ع) به [[سازمان مجاهدین خلق ایران|مجاهدین خلق]]''' | ||
فردای روز انفجار در حرم امام رضا (ع) یعنی در ۳۱ خردادماه ۱۳۷۳، رادیوی حکومتی اعلام کرد:<blockquote>«در این میان | فردای روز انفجار در حرم امام رضا (ع) یعنی در ۳۱ خردادماه ۱۳۷۳، رادیوی حکومتی اعلام کرد:<blockquote>«در این میان آنچه قابل توجه است این است که تشکیلات مجاهدین عموماً در خارج کشور پایگاه و استقرار دارد و از جانب آن‌ها حمایت مالی، نظامی و سیاسی می‌شود… این پرسش مطرح است که آیا پس از این جنایت تکان‌دهنده، این کشورها بازهم خواهند کوشید تا رفتار متناقض خود را ادامه دهند یا این‌که حمایت آشکار و پنهان خود را از این تروریست‌های جنایتکار پایان خواهند داد.»</blockquote>پس از این واقعه بلافاصله وزارت اطلاعات اعلام کرد دو فقره بمب در حرم حضرت معصومه و قبر '''[[روح‌الله خمینی|خمینی]]''' را خنثی کرد، اما هیچ‌یک از کمیته‌ها و هیئت‌های بین‌المللی این خبر را انعکاس ندادند. این بی‌اعتنایی باعث شد تا احمد جنتی در نطقی درباره انفجار حرم امام رضا بگوید: می‌گویند خودشان بودند، واقعاً عجیب است! [[سید علی خامنه ای|'''علی خامنه‌ای''']] هم در سخنرانی در همین رابطه گفت:<blockquote>«کمیته‌ها و هیئت‌های به‌اصطلاح مدافع حقوق‌بشر… چشم خود را بر روی فاجعه بزرگ تروریستی در حرم امام رضا بسته‌اند… در مورد آن مطلقاً هیچ سخنی نگفته‌اند و مهر خاموشی بر لب زده‌اند.»<ref name=":1">[https://iran-efshagari.com/%d9%82%d8%aa%d9%84-%db%b3%da%a9%d8%b4%db%8c%d8%b4-%d8%b4%d8%b1%db%8c%d9%81%e2%80%8c%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%aa%d9%88%d8%b3%d8%b7-%d9%88%d8%b2%d8%a7%d8%b1%d8%aa-%d8%a7%d8%b7%d9%84%d8%a7/ قتل ۳ کشیش شریف ایرانی توسط وزارت اطلاعات - سایت ایران افشاگر]</ref></blockquote>پس از این انفجار، شبکه‌های تبلیغات نظام جمهوری اسلامی ایران به طور گسترده این انفجار را به مجاهدین خلق ایران نسبت دادند. در نخستین اطلاعیه رژیم ایران که تلویزیون حکومتی آن را اعلام کرد، گفته شد که مجاهدین خلق این اقدام را به مناسبت روز ۳۰ خردادماه و در سالگرد تظاهرات بزرگ‌سال ۱۳۶۰، انجام داده‌اند! | ||
«کمیته‌ها و هیئت‌های به‌اصطلاح مدافع حقوق‌بشر… چشم خود را بر روی فاجعه بزرگ تروریستی در حرم امام رضا بسته‌اند… در مورد آن مطلقاً هیچ سخنی نگفته‌اند و مهر خاموشی بر لب زده‌اند.»<ref name=":1">[https://iran-efshagari.com/%d9%82%d8%aa%d9%84-%db%b3%da%a9%d8%b4%db%8c%d8%b4-%d8%b4%d8%b1%db%8c%d9%81%e2%80%8c%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%aa%d9%88%d8%b3%d8%b7-%d9%88%d8%b2%d8%a7%d8%b1%d8%aa-%d8%a7%d8%b7%d9%84%d8%a7/ قتل ۳ کشیش شریف ایرانی توسط وزارت اطلاعات - سایت ایران افشاگر]</ref> | |||
پس از این انفجار، شبکه‌های تبلیغات نظام جمهوری اسلامی ایران به طور گسترده این انفجار را به مجاهدین خلق ایران نسبت دادند. در نخستین اطلاعیه رژیم ایران که تلویزیون حکومتی آن را اعلام کرد، گفته شد که مجاهدین خلق این اقدام را به مناسبت روز ۳۰ خردادماه و در سالگرد تظاهرات بزرگ‌سال ۱۳۶۰، انجام داده‌اند! | |||
[[پرونده:انفجار حرم6.JPG|بندانگشتی|268x268پیکسل|ضریح حرم امام رضا (ع) پس از انفجار]] | [[پرونده:انفجار حرم6.JPG|بندانگشتی|268x268پیکسل|ضریح حرم امام رضا (ع) پس از انفجار]] | ||
تبلیغات حکومتی به طور سراسری و محلی، از تمامی رسانه‌ها، این جنایت هولناک را به مجاهدین خلق نسبت می‌دادند. عجیب است که انفجار در حرم امام رضا (ع) بین ساعت ۲ تا ۵ | تبلیغات حکومتی به طور سراسری و محلی، از تمامی رسانه‌ها، این جنایت هولناک را به مجاهدین خلق نسبت می‌دادند. عجیب است که انفجار در حرم امام رضا (ع) بین ساعت ۲ تا ۵ بعد از ظهر رخ داده بود، اما در اخبار شب تلویزیون حکومتی، بلافاصله سخنان خامنه‌ای پخش‌شد که انفجار را به مجاهدین خلق نسبت می‌داد. چه‌طور می‌توان به این سرعت نتیجه گرفت که این کار را مجاهدین کرده‌اند؟ هیئت دولت وقت -رفسنجانی- نیز اعلام کرد که: <blockquote>«منافقان کوردل بار دیگر عزاداران حسین را نظیر رژیم پلید طاغوت در ایام سوگواری و در روز عاشورا به خاک و خون کشیدند.»</blockquote>سپس مجلس شورای اسلامی هم با انتشار بیانیه‌ای جنایت‌های منافقین کوردل در حرم امام رضا (ع) را محکوم کرد. قابل توجه این‌که در تفسیر سیاسی همان شب تلویزیون حکومتی گفته شد: <blockquote>«این حادثه با حماسه کربلا پیوند خورد و از این رهگذر موجبات رسوایی ابدی و ریشه‌کن شدن منافقین کوردل، این یزیدیان زمان فراهم شد»!</blockquote>همزمان اکبر رفسنجانی رئیس جمهور وقت نظام جمهوری اسلامی نیز اعلام کرد:<blockquote>«این انفجار باعث می‌شود که از دولت اسلامی پشتیبانی بیشتری صورت گیرد».</blockquote>روز بعد '''[[علی‌اکبر ولایتی]]''' وزیر خارجه رژیم ایران، کلیه‌ی سُفرای خارجی مستقر در تهران را به وزارت خارجه فراخواند تا به آنان بگوید که: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که این جنایت وحشیانه توسط گروهک تروریستی منافقین طراحی و اجراشده است. (خبرگزاری فرانسه ۱ تیر ۷۳). با توجه به پیشینه‌ی مجاهدین خلق ایران به‌عنوان یک نیروی مسلمان، این اتهام آن‌قدر بزرگ و ابهام‌انگیز بود که هم در درون نظام جمهوری اسلامی و هم در بیرون آن، از نخستین لحظات این خبرسازی، ناباوری‌های بسیاری ایجاد کرد. خبرگزاری فرانسه ضمن ارسال گزارش فراخوان سُفرا توسط علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت، شک و تردید خود را نیز به آن افزود و نوشت: <blockquote>«وزیر با اشاره به قطعنامه‌های سازمان ملل در مورد تروریسم و حقوق‌بشر افزود: ”ما از شما می‌خواهیم که با تقبیح این اقدام نفرت‌انگیز و با منزوی کردن عوامل این گروهک در کشور خودتان، سمپاتی خود را نشان دهید”. آقای ولایتی که توضیح نداد چه عناصری از تحقیقات اجازه می‌دهد مجاهدین مجرم شناخته شوند، از کلیه اعضای جامعه بین‌المللی خواست که موضع قاطعی علیه مجاهدین اتخاذ کنند تا چنین جنایاتی در آینده دیگر رخ ندهد».</blockquote>علی اکبر ولایتی هم‌چنین از دولت عراق خواست که عراق باید بین روابط دوستانه با نظام جمهوی اسلامی و حمایت از سازمان مجاهدین خلق ایران، یکی را انتخاب کند. | ||
[[پرونده:انفجار حرم3.JPG|بندانگشتی|256x256پیکسل|حرم امام رضا (ع) پس از انفجار]] | [[پرونده:انفجار حرم3.JPG|بندانگشتی|256x256پیکسل|حرم امام رضا (ع) پس از انفجار]] | ||
در روز دهم تیرماه ۱۳۷۳، یعنی۱۰روز بعد از انفجار در حرم امام رضا (ع)، وزارت اطلاعات نظام جمهوری اسلامی، فردی به نام مهدی نحوی را به‌عنوان عامل بمب‌گذاری به تلویزیون آورد؛ و او بدون این‌که از عملیات یا اقدام مشخصی نام ببرد، یا محل و تاریخ معینی را ذکر کند، تنها در یک جمله گفت: به دستور سازمان مجاهدین بود و من هیچ حرفی برای گفتن ندارم. وزارت اطلاعات ضمن طرح درگیری، مجروح شدن و دستگیری مهدی نحوی، بلافاصله متذکر شد که او به دلیل جراحاتش نمی‌تواند باکسی دیدار داشته باشد! و به‌این‌ترتیب بود که مراجعه و تماس خبرنگاران و امکان بررسی این ادعاها مسدود شد.<ref name=":2">[https://iran-efshagari.com/%D8%AC%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9-%D9%88-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%86/ انفجار حرم امام رضا (ع) منتهای شقاوت و دجالیت یک رژیم ضدبشر - سایت ایران افشاگر]</ref> | در روز دهم تیرماه ۱۳۷۳، یعنی۱۰روز بعد از انفجار در حرم امام رضا (ع)، وزارت اطلاعات نظام جمهوری اسلامی، فردی به نام مهدی نحوی را به‌عنوان عامل بمب‌گذاری به تلویزیون آورد؛ و او بدون این‌که از عملیات یا اقدام مشخصی نام ببرد، یا محل و تاریخ معینی را ذکر کند، تنها در یک جمله گفت: به دستور سازمان مجاهدین بود و من هیچ حرفی برای گفتن ندارم. وزارت اطلاعات ضمن طرح درگیری، مجروح شدن و دستگیری مهدی نحوی، بلافاصله متذکر شد که او به دلیل جراحاتش نمی‌تواند باکسی دیدار داشته باشد! و به‌این‌ترتیب بود که مراجعه و تماس خبرنگاران و امکان بررسی این ادعاها مسدود شد.<ref name=":2">[https://iran-efshagari.com/%D8%AC%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9-%D9%88-%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%86/ انفجار حرم امام رضا (ع) منتهای شقاوت و دجالیت یک رژیم ضدبشر - سایت ایران افشاگر]</ref> | ||
| خط ۳۱: | خط ۲۷: | ||
=== بی‌توجهی رسانه‌های خارجی === | === بی‌توجهی رسانه‌های خارجی === | ||
به‌رغم همه‌ی تلاش‌های حکومت ایران، این خبرسازی‌ها هیچ انعکاسی نیافت؛ نه‌تنها هیچ‌یک از رسانه‌های خارجی این این تبلیغات رژیم ایران را جدی نگرفتند، بلکه مطبوعات خود حکومت نیز شروع به زیر سؤال بردن این تلاش‌ها نمودند. به همین خاطر تلویزیون حکومتی در روز ۲۴ تیرماه ۱۳۷۳، با شکایت گفت که: <blockquote>«درحالی‌که در طول سه هفته‌ی گذشته بیش از ۳۰۰ خبر، گزارش و تفسیر در مورد ترور دو کشیش مسیحی، انفجار بمب در حرم امام رضا (ع)، هم‌چنین تلاش نافرجام مجاهدین برای بمب‌گذاری در کشورمان بر روی تلکس خبرگزاری جمهوری اسلامی مخابره و ده‌ها خبر و گزارش از صداوسیما پخش‌شده است، رسانه‌های گروهی صهیونیستی غربی، به‌گونه‌ای هماهنگ، در برابر این اعمال تروریستی سکوت اختیار کرده‌اند!»</blockquote>روزنامه‌ی حکومتی سلام نیز در شماره‌ی پنجشنبه ۲ تیرماه یعنی دو روز پس از حادثه از قول یک خواننده خود نوشت که | به‌رغم همه‌ی تلاش‌های حکومت ایران، این خبرسازی‌ها هیچ انعکاسی نیافت؛ نه‌تنها هیچ‌یک از رسانه‌های خارجی این این تبلیغات رژیم ایران را جدی نگرفتند، بلکه مطبوعات خود حکومت نیز شروع به زیر سؤال بردن این تلاش‌ها نمودند. به همین خاطر تلویزیون حکومتی در روز ۲۴ تیرماه ۱۳۷۳، با شکایت گفت که: <blockquote>«درحالی‌که در طول سه هفته‌ی گذشته بیش از ۳۰۰ خبر، گزارش و تفسیر در مورد ترور دو کشیش مسیحی، انفجار بمب در حرم امام رضا (ع)، هم‌چنین تلاش نافرجام مجاهدین برای بمب‌گذاری در کشورمان بر روی تلکس خبرگزاری جمهوری اسلامی مخابره و ده‌ها خبر و گزارش از صداوسیما پخش‌شده است، رسانه‌های گروهی صهیونیستی غربی، به‌گونه‌ای هماهنگ، در برابر این اعمال تروریستی سکوت اختیار کرده‌اند!»</blockquote>روزنامه‌ی حکومتی سلام نیز در شماره‌ی پنجشنبه ۲ تیرماه یعنی دو روز پس از حادثه از قول یک خواننده خود نوشت که شما بارها ادعا کرده‌اید که باید حق را گفت. من و شما هم تحت تأثیر جو قرارگرفته و مسئله انفجار را به گردن مجاهدین انداخته‌اید، درصورتی‌که خوب بود واقعیت‌ها را می‌نوشتید که این اقدام کار چه گروه و تشکیلات و جریانی است؟. یک خواننده‌ی دیگر این روزنامه گفت که من خواهر یک شهید هستم، مردم می‌خواهند بدانند که چه طوری جلوی چشم مردم در حرم امام رضا (ع) بمب گذاشتند. با سختگیری‌هایی که در آن‌جا می‌شود، هیچ‌کس نمی‌تواند به‌راحتی در آن‌جا بمب بگذارد.<ref name=":2" /> | ||
== واکنش مجاهدین خلق به اتهامات == | == واکنش مجاهدین خلق به اتهامات == | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۱: | ||
=== اعتراف مصطفی تاجزاده === | === اعتراف مصطفی تاجزاده === | ||
[[پرونده:اعتراف تاجزاده Trim.mp4|بندانگشتی|اعتراف مصطفی تاجزاده مبنی بر انفجار حرم امام رضا توسط وزارت اطلاعات]] | |||
هم‌چنین در سوم بهمن‌ماه ۱۳۹۷، یک مناظره تلویزیونی بین مصطفی تاج زاده و علیرضا زاکانی انجام شد. تاجزاده در این مناظره که فیلم آن نیز موجود است، درباره‌ی انفجار حرم امام رضا (ع) می گوید: <blockquote>«آخرین نکته‌ی من در مورد قتل‌های زنجیره آیه، قتل‌های زنجیره‌ای که اتفاق افتاد دوستان هی میگه دوست شما بوده کاظمی بوده! قتل‌های زنجیره‌آی آقای زاکانی کی ایستاد که باید افشا بشه و کی مخالفش بود؛ و میگفت سکوت بکنیم بذارید که یه جور دیگه حلش میکنیم! آقای خاتمی پیشنهاد آوردن سناریو پیشنهاد کردن عین سناریوی مشهد که دو تا منافق پیدا میکنیم میاریم میگیم اینا بودن از همین اعتراف گیری‌هایی که بلدن!</blockquote><blockquote>به هوای اون داستان اونا رو اعدام میکنیم که اون‌ها بودن، ولی قول میدیم که دیگه این اتفاق نیفته و وزارت اطلاعات پاک بشه! به همین سادگی! آیا برای کسی پوشیده است که آتش زدن قرآن کار کی بوده؟»<ref>[https://begoonah.com/2019/01/25/%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1/ فیلم تاجزاده: انفجار حرم امام رضا کار وزارت اطلاعات بود - شبکه خبری بگو نه]</ref> </blockquote> | هم‌چنین در سوم بهمن‌ماه ۱۳۹۷، یک مناظره تلویزیونی بین مصطفی تاج زاده و علیرضا زاکانی انجام شد. تاجزاده در این مناظره که فیلم آن نیز موجود است، درباره‌ی انفجار حرم امام رضا (ع) می گوید: <blockquote>«آخرین نکته‌ی من در مورد قتل‌های زنجیره آیه، قتل‌های زنجیره‌ای که اتفاق افتاد دوستان هی میگه دوست شما بوده کاظمی بوده! قتل‌های زنجیره‌آی آقای زاکانی کی ایستاد که باید افشا بشه و کی مخالفش بود؛ و میگفت سکوت بکنیم بذارید که یه جور دیگه حلش میکنیم! آقای خاتمی پیشنهاد آوردن سناریو پیشنهاد کردن عین سناریوی مشهد که دو تا منافق پیدا میکنیم میاریم میگیم اینا بودن از همین اعتراف گیری‌هایی که بلدن!</blockquote><blockquote>به هوای اون داستان اونا رو اعدام میکنیم که اون‌ها بودن، ولی قول میدیم که دیگه این اتفاق نیفته و وزارت اطلاعات پاک بشه! به همین سادگی! آیا برای کسی پوشیده است که آتش زدن قرآن کار کی بوده؟»<ref>[https://begoonah.com/2019/01/25/%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1/ فیلم تاجزاده: انفجار حرم امام رضا کار وزارت اطلاعات بود - شبکه خبری بگو نه]</ref> </blockquote> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۱۶
| انفجار حرم امام رضا (ع) | |
|---|---|
 | |
| عاملان | وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران |
| مکان | ایران - مشهد |
| زمان | ۳۰ خرداد ۱۳۷۳ |
| نتیجه | ۲۶ کشته و ۳۰۰ تن زخمی |
انفجار حرم امام رضا (ع)، واقعه‌ای بود که روز۳۰ خردادماه ۱۳۷۳، همزمان با عاشورای حسینی، در ساعت ۱۴:۲۶ دقیقه بعدازظهر، با حدود ۴٫۵ کیلوگرم تی.ان. تی در ضریح حرم امام رضا (ع) منفجر شد. حاصل این انفجار، کشته شدن ۲۶ تن و زخمی شدن بیش از سیصد نفر بود. نظام جمهوری اسلامی ایران، بلافاصله این انفجار را به سازمان مجاهدین خلق ایران نسبت داد. طی سه هفته بیش از ۳۰۰ گزارش و خبر و تفسیر از طرف رژیم ایران درباره قتل کشیش‌های مسیحی و انفجار حرم امام رضا برای نسبت دادن آن به مجاهدین انجام شد. این خبرسازی‌ها درحالی‌بود که آقای مسعود رجوی مسئول شورای ملی مقاومت ایران، بلافاصله پس‌از اطلاع از این جنایت فجیع و هولناک، آن را به عموم مردم ایران تسلیت گفت؛ و آن را یک جنایت پلید، ضدانسانی و ضداسلامی آخوندهای یزیدی حاکم توصیف نمود. دبیرخانه شورای ملی مقاومت در پاریس در اطلاعیه‌ای درباره قتل کشیش‌ها و انفجار حرم امام رضا گفت: رژیم ایران با جعل این داستان کودکانه سعی دارد توجهات را از موضوع اصلی یعنی نقش مستقیم خود در جنایت هولناک انفجار بمب در مشهد منحرف کند. پنج سال پس از انفجار حرم امام رضا (ع) در آذرماه سال ۱۳۷۸، درجریان درگیری باندهای درونی نظام جمهوری اسلامی ایران، پرده‌ها از روی این واقعیت برداشته شد؛ و مقامات و مطبوعات حکومتی اعتراف کردند که انفجار حرم امام رضا (ع) توسط وزارت اطلاعات رژیم ایران و تحت هدایت سعید امامی صورت گرفته است. هم‌چنین در سوم بهمن‌ماه ۱۳۹۷، یک مناظره تلویزیونی بین مصطفی تاج زاده و علیرضا زاکانی انجام شد که تاجزاده در این مناظره که فیلم آن نیز موجود است، اعتراف کرد که انفجار حرم امام رضا (ع) کار وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی بوده است.
انفجار حرم امام رضا (ع)
روز۳۰ خردادماه ۱۳۷۳، همزمان با عاشورای حسینی، در ساعت ۱۴:۲۶ دقیقه بعدازظهر، حدود ۴٫۵ کیلوگرم تی.ان. تی در ضریح حرم امام رضا (ع) منفجر شد. حاصل این انفجار، کشته شدن ۲۶ تن و زخمی شدن بیش از سیصد نفر بود.[۱]
نسبت دادن انفجار حرم امام رضا (ع) به مجاهدین خلق
فردای روز انفجار در حرم امام رضا (ع) یعنی در ۳۱ خردادماه ۱۳۷۳، رادیوی حکومتی اعلام کرد:
«در این میان آنچه قابل توجه است این است که تشکیلات مجاهدین عموماً در خارج کشور پایگاه و استقرار دارد و از جانب آن‌ها حمایت مالی، نظامی و سیاسی می‌شود… این پرسش مطرح است که آیا پس از این جنایت تکان‌دهنده، این کشورها بازهم خواهند کوشید تا رفتار متناقض خود را ادامه دهند یا این‌که حمایت آشکار و پنهان خود را از این تروریست‌های جنایتکار پایان خواهند داد.»
پس از این واقعه بلافاصله وزارت اطلاعات اعلام کرد دو فقره بمب در حرم حضرت معصومه و قبر خمینی را خنثی کرد، اما هیچ‌یک از کمیته‌ها و هیئت‌های بین‌المللی این خبر را انعکاس ندادند. این بی‌اعتنایی باعث شد تا احمد جنتی در نطقی درباره انفجار حرم امام رضا بگوید: می‌گویند خودشان بودند، واقعاً عجیب است! علی خامنه‌ای هم در سخنرانی در همین رابطه گفت:
«کمیته‌ها و هیئت‌های به‌اصطلاح مدافع حقوق‌بشر… چشم خود را بر روی فاجعه بزرگ تروریستی در حرم امام رضا بسته‌اند… در مورد آن مطلقاً هیچ سخنی نگفته‌اند و مهر خاموشی بر لب زده‌اند.»[۲]
پس از این انفجار، شبکه‌های تبلیغات نظام جمهوری اسلامی ایران به طور گسترده این انفجار را به مجاهدین خلق ایران نسبت دادند. در نخستین اطلاعیه رژیم ایران که تلویزیون حکومتی آن را اعلام کرد، گفته شد که مجاهدین خلق این اقدام را به مناسبت روز ۳۰ خردادماه و در سالگرد تظاهرات بزرگ‌سال ۱۳۶۰، انجام داده‌اند!
تبلیغات حکومتی به طور سراسری و محلی، از تمامی رسانه‌ها، این جنایت هولناک را به مجاهدین خلق نسبت می‌دادند. عجیب است که انفجار در حرم امام رضا (ع) بین ساعت ۲ تا ۵ بعد از ظهر رخ داده بود، اما در اخبار شب تلویزیون حکومتی، بلافاصله سخنان خامنه‌ای پخش‌شد که انفجار را به مجاهدین خلق نسبت می‌داد. چه‌طور می‌توان به این سرعت نتیجه گرفت که این کار را مجاهدین کرده‌اند؟ هیئت دولت وقت -رفسنجانی- نیز اعلام کرد که:
«منافقان کوردل بار دیگر عزاداران حسین را نظیر رژیم پلید طاغوت در ایام سوگواری و در روز عاشورا به خاک و خون کشیدند.»
سپس مجلس شورای اسلامی هم با انتشار بیانیه‌ای جنایت‌های منافقین کوردل در حرم امام رضا (ع) را محکوم کرد. قابل توجه این‌که در تفسیر سیاسی همان شب تلویزیون حکومتی گفته شد:
«این حادثه با حماسه کربلا پیوند خورد و از این رهگذر موجبات رسوایی ابدی و ریشه‌کن شدن منافقین کوردل، این یزیدیان زمان فراهم شد»!
همزمان اکبر رفسنجانی رئیس جمهور وقت نظام جمهوری اسلامی نیز اعلام کرد:
«این انفجار باعث می‌شود که از دولت اسلامی پشتیبانی بیشتری صورت گیرد».
روز بعد علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه رژیم ایران، کلیه‌ی سُفرای خارجی مستقر در تهران را به وزارت خارجه فراخواند تا به آنان بگوید که: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که این جنایت وحشیانه توسط گروهک تروریستی منافقین طراحی و اجراشده است. (خبرگزاری فرانسه ۱ تیر ۷۳). با توجه به پیشینه‌ی مجاهدین خلق ایران به‌عنوان یک نیروی مسلمان، این اتهام آن‌قدر بزرگ و ابهام‌انگیز بود که هم در درون نظام جمهوری اسلامی و هم در بیرون آن، از نخستین لحظات این خبرسازی، ناباوری‌های بسیاری ایجاد کرد. خبرگزاری فرانسه ضمن ارسال گزارش فراخوان سُفرا توسط علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت، شک و تردید خود را نیز به آن افزود و نوشت:
«وزیر با اشاره به قطعنامه‌های سازمان ملل در مورد تروریسم و حقوق‌بشر افزود: ”ما از شما می‌خواهیم که با تقبیح این اقدام نفرت‌انگیز و با منزوی کردن عوامل این گروهک در کشور خودتان، سمپاتی خود را نشان دهید”. آقای ولایتی که توضیح نداد چه عناصری از تحقیقات اجازه می‌دهد مجاهدین مجرم شناخته شوند، از کلیه اعضای جامعه بین‌المللی خواست که موضع قاطعی علیه مجاهدین اتخاذ کنند تا چنین جنایاتی در آینده دیگر رخ ندهد».
علی اکبر ولایتی هم‌چنین از دولت عراق خواست که عراق باید بین روابط دوستانه با نظام جمهوی اسلامی و حمایت از سازمان مجاهدین خلق ایران، یکی را انتخاب کند.
در روز دهم تیرماه ۱۳۷۳، یعنی۱۰روز بعد از انفجار در حرم امام رضا (ع)، وزارت اطلاعات نظام جمهوری اسلامی، فردی به نام مهدی نحوی را به‌عنوان عامل بمب‌گذاری به تلویزیون آورد؛ و او بدون این‌که از عملیات یا اقدام مشخصی نام ببرد، یا محل و تاریخ معینی را ذکر کند، تنها در یک جمله گفت: به دستور سازمان مجاهدین بود و من هیچ حرفی برای گفتن ندارم. وزارت اطلاعات ضمن طرح درگیری، مجروح شدن و دستگیری مهدی نحوی، بلافاصله متذکر شد که او به دلیل جراحاتش نمی‌تواند باکسی دیدار داشته باشد! و به‌این‌ترتیب بود که مراجعه و تماس خبرنگاران و امکان بررسی این ادعاها مسدود شد.[۳]
روزنامه جمهوری اسلامی به تاریخ ۲۹ تیرماه ۱۳۷۳، هدف رژیم ایران از این سناریو را در قالب یک درخواست برملا کرد و نوشت:
«اگر آقای پاپ سکوت را بشکند و گروه تروریستی را محکوم کند، به تفاهم میان ادیان کمک خواهد کرد. این کاری است که از واتیکان انتظار می‌رود».[۴]
روزنامه رسالت نیز سه هفته پس از انفجار حرم امام رضا (ع) هدف جمهوری اسلامی را اینگونه بازتاب‌داد و نوشت:
«لندن رسماً به اشتباه خود مبنی بر حمایت از منافقین باید اعتراف کند. باید رسماً اعلام کند که انفجار حضرت رضا و کشتار بی‌رحمانه مردم و نیز ترور دو کشیش مسیحی توسط منافقین بوده و از این عمل زشت اعلام برائت نماید».[۳][۵]
طی سه هفته بیش از ۳۰۰ گزارش و خبر و تفسیر از طرف رژیم ایران درباره قتل کشیش‌ها و انفجار حرم امام رضا برای نسبت دادن آن به مجاهدین انجام شد.[۶]
بی‌توجهی رسانه‌های خارجی
به‌رغم همه‌ی تلاش‌های حکومت ایران، این خبرسازی‌ها هیچ انعکاسی نیافت؛ نه‌تنها هیچ‌یک از رسانه‌های خارجی این این تبلیغات رژیم ایران را جدی نگرفتند، بلکه مطبوعات خود حکومت نیز شروع به زیر سؤال بردن این تلاش‌ها نمودند. به همین خاطر تلویزیون حکومتی در روز ۲۴ تیرماه ۱۳۷۳، با شکایت گفت که:
«درحالی‌که در طول سه هفته‌ی گذشته بیش از ۳۰۰ خبر، گزارش و تفسیر در مورد ترور دو کشیش مسیحی، انفجار بمب در حرم امام رضا (ع)، هم‌چنین تلاش نافرجام مجاهدین برای بمب‌گذاری در کشورمان بر روی تلکس خبرگزاری جمهوری اسلامی مخابره و ده‌ها خبر و گزارش از صداوسیما پخش‌شده است، رسانه‌های گروهی صهیونیستی غربی، به‌گونه‌ای هماهنگ، در برابر این اعمال تروریستی سکوت اختیار کرده‌اند!»
روزنامه‌ی حکومتی سلام نیز در شماره‌ی پنجشنبه ۲ تیرماه یعنی دو روز پس از حادثه از قول یک خواننده خود نوشت که شما بارها ادعا کرده‌اید که باید حق را گفت. من و شما هم تحت تأثیر جو قرارگرفته و مسئله انفجار را به گردن مجاهدین انداخته‌اید، درصورتی‌که خوب بود واقعیت‌ها را می‌نوشتید که این اقدام کار چه گروه و تشکیلات و جریانی است؟. یک خواننده‌ی دیگر این روزنامه گفت که من خواهر یک شهید هستم، مردم می‌خواهند بدانند که چه طوری جلوی چشم مردم در حرم امام رضا (ع) بمب گذاشتند. با سختگیری‌هایی که در آن‌جا می‌شود، هیچ‌کس نمی‌تواند به‌راحتی در آن‌جا بمب بگذارد.[۳]
واکنش مجاهدین خلق به اتهامات
این خبرسازی‌ها درحالی‌بود که آقای مسعود رجوی مسئول شورای ملی مقاومت ایران، بلافاصله پس‌از اطلاع از این جنایت فجیع و هولناک، آن را به عموم مردم ایران تسلیت گفت؛ و آن را یک جنایت پلید، ضدانسانی و ضداسلامی آخوندهای یزیدی حاکم توصیف نمود.
اطلاعیه شورای ملی مقاومت ایران
شورای ملی مقاومت طی اطلاعیه‌ای نوشت:
«مسعود رجوی از سازمان ملل‌متحد، دولت‌های اسلامی، کنفرانس اسلامی و سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق‌بشر خواست تا ضمن محکوم کردن این جنایت هولناک، هیأتی را برای بررسی این جنایت به ایران اعزام دارند. شورای ملی مقاومت برای ممانعت از اقدام‌های فریب‌کارانه‌ی رژیم آخوندی، حضور نمایندگان مقاومت ایران در هیئت تحقیق بین‌المللی را ضروری می‌داند. این خواست مصرانه‌ی مردم و مقاومت ایران از جامعه‌ی بین‌المللی است تا آخوندهای جنایتکار نتوانند بر این جنایت بی‌سابقه سرپوش بگذارند.»
نظام جمهوری اسلامی هرگز به یک تحقیق بی‌طرفانه بین‌المللی اجازه نداد و آن را نپذیرفت. خانم مریم رجوی رئیس‌جمهور برگزیده‌ی شورای ملی مقاومت ایران نیز ضمن عرض تسلیت به مردم خراسان به خاطر فاجعه‌ی انفجار در حرم امام رضا (ع) گفت:
«زبان از بیان ابعاد این جنایت بزرگ و بی‌سابقه قاصر است. کشتار زائران و مردم بی‌گناه و تخریب ضریح مقدسی که کعبه‌ی آمال شیعیان و مشتاقان حضرت رضا علیه‌السلام است، تنها از رژیم ضداسلامی و ضدایرانی و ضدانسانی خمینی برمی‌آید. چون‌که هیچ دیکتاتوری در طول تاریخ به چنین جنایتی دست نزده است. تبلیغات، نمایش‌ها و اقدام‌های بعدی سردمداران رژیم برای نسبت‌دادن این جنایت هولناک به مجاهدین و مقاومت ایران، به‌وضوح نشان می‌دهد که آخوندهای بحران‌زده و درمانده، در برابر اعتلای مقاومت به چه نقشه‌ی شومی برای زمینه‌سازی سرکوب و اقدام‌های تروریستی دست‌زده‌اند؛ ولی هیچ‌کس فریب این دجالگری‌های رسوا را نخواهد خورد و آخوندهای تبهکار جز لعن و نفرت و نفرین مردم ایران هیچ نصیبی نخواهند برد.»[۳]
دبیرخانه شورای ملی مقاومت در پاریس در اطلاعیه‌ای درباره قتل کشیش‌ها و انفجار حرم امام رضا گفت:
«رژیم با جعل این داستان کودکانه سعی دارد توجهات را از موضوع اصلی یعنی نقش مستقیم خود در جنایت هولناک انفجار بمب در مشهد منحرف کند… آقای مسعود رجوی آخرین اکاذیب یک مقام امنیتی وزارت اطلاعات آخوندها را تشبثات مذبوحانه‌ی رژیم خمینی برای انتساب کشتار فجیع کشیش‌های مسیحی به مجاهدین توصیف کرد که هیچ‌کس را در داخل و خارج ایران نمی‌فریبد.»
در ادامه دفتر سازمان مجاهدین خلق ایران در پاریس، ضمن دروغ محض خواندن این خبرها اعلام کرد که اعلام خبر انفجار و ترور مخالفان و به گردن مجاهدین انداختن آن‌ها، توسط وزارت اطلاعات و شخص پورمحمدی معاون فلاحیان وزیر اطلاعات به رادیو تلویزیون رژیم ایران و مسئول خبرگزاری آن فریدون وردی نژاد و شعبانی دیکته شده است.
رژیم ایران در آن زمان، با آوردن سه دختر برای مصاحبه در تلویزیون، قتل این کشیش‌ها را به مجاهدین خلق نسبت داد، اما پس از ماجرای قتل‌های زنجیره ای و سعید امامی، و برملا شدن اسناد قتل‌ها مشخص شد که وزارت اطلاعات پشت قتل کشیش‌ها و انفجار حرم امام رضا بوده است.[۷]
نقش وزارت اطلاعات در انفجار حرم امام رضا
پنج سال پس از انفجار حرم امام رضا (ع) در آذرماه سال ۱۳۷۸، درجریان درگیری باندهای درونی نظام جمهوری اسلامی ایران، پرده‌ها از روی این واقعیت برداشته شد؛ و مقامات و مطبوعات حکومتی اعتراف کردند که انفجار حرم امام رضا (ع) توسط وزارت اطلاعات رژیم ایران و تحت هدایت سعید امامی صورت گرفته است. بهزاد نبوی در روزنامه‌ی کار و کارگر هجدهم آذرماه ۱۳۷۷، نوشت: آن ماجرای حرم امام رضا (ع) هم بحث دیگری دارد که من در پی طرح آن این‌جا نسیتم؛ اصلاً مسئله طور دیگری است.[۸]
این حقیقت چندین بار دیگر از زبان مقامات مختلف امنیتی حکومت ایران در مطبوعات حکومتی منعکس شد. ازجمله در مصاحبه اکبر گنجی یکی از مقامات پیشین امنیتی نظام جمهوری اسلامی با روزنامه‌ی آریا آمده است:
«سازمان قضایی نیروهای مسلح در اطلاعیه اخیر خود بحث بمب‌گذاری در مشهد را به باند سعید امامی منتسب کرده است. آیا می‌توان گفت که حوادثی که قبلاً نیز در مشهد رخ‌داده است ازجمله تخریب مسجد اهل سنت، انفجار حرم رضوی و ترور نافرجام آقای عبایی خراسانی کار همین باند بوده است؟. اکبر گنجی: این‌که سازمان قضایی گفته پس‌مانده‌های آن گروه این کارها را انجام داده‌اند، واجد نکته جالبی است که این محفل هنوز از بین نرفته و هنوز همه آن‌ها دستگیر نشده‌اند. بر اساس تئوری و مدلی که من بدان باور دارم، تاریکخانه اشباحی وجود دارد که در آن عالی‌جنابان خاکستری اتراق کرده و همچنان به توطئه مشغول‌اند. انفجار مشهد یکی از اقدامات آنان است. آن‌ها مسجد اهل سنت را در مشهد خراب کردند که به دنبال آن حادثه وحشتناک انفجار حرم امام رضا پیش‌آمد که آن را به گردن مجاهدین انداختند.»[۳][۹]
روزنامه رسالت نیز در این باره نوشت: اکبر گنجی، عضو شورای سردبیری روزنامه صبح امروز، بدترین نسبت‌ها را در رابطه با قتل‌های زنجیره‌ای متوجه نظام جمهوری اسلامی، روحانیت و مسئولان به‌ویژه وزارت اطلاعات کرده است. اکبر گنجی قتل کشیش‌های مسیحی و انفجار بمب در حرم امام رضا (ع) را کار وزارت اطلاعات نظام جمهوری اسلامی ایران دانسته و مجاهدین را از انجام امور فوق تبرئه کرده است، وی هم‌چنین پای آقای علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی را هم به این مسائل کشانده است.[۳][۱۰] روزنامه ابرار در تاریخ ۵ دی ۱۳۷۸ به نقل از نشریه ارزش‌ها در این رابطه می‌گوید:
«طرح به دره افکندن اتوبوس حامل نویسندگان، قتل‌عام کشیش‌های مسیحی، بمب‌گزاری در حرم امام‌رضا (ع)، … گوشه‌ای از اقدام‌های هم‌کاران و هم‌فکران فلاحیان در وزارت اطلاعات بود که تحت عنوان تحکیم پایه‌های امنیت ملی انجام می‌شد… آیا فلاحیان در زمانی که عهده‌دار وزارت اطلاعات بود، جز هاشمی رفسنجانی رئیس دیگری داشته است؟»[۲]
یک مأمور پیشین وزارت اطلاعات نیز که خودش شخصاً و مستقیماً در جریان انفجار حرم امام رضا (ع) بوده، سال‌های بعد از قول توجیه‌کننده‌اش در وزارت اطلاعات نوشت:
«آقایون خودشون در جریان‌اند؛ از این آقایون «خامنه‌ای و رفسنجانی» با این سخنان سرجایم خشکم زد و قادر به حرکت نبودم. دیده بودم مسجد منفجر می‌کنند، آدم می‌کشند و بمب‌گذاری می‌کنند، ولی وقتی این کلمه ”حرم آقا” از دهانش جاری شد به خداوندی خدا قادر به حرف زدن و حرکت نبودم. نمی‌دانم چه مدتی گذشت. فقط می‌دانم بدنم سرد شد و حالت خفگی بهم دست داد. تا این‌که کمی به حالت اولیه برگشتم و گفتم راست گفتی و یا می‌خواهی منو امتحان کنی؟ گفت راسته، برای بقای نظام واجبه و امیدواریم خود آقا ببخشه. چون خودشم برای بقای اسلام جام زهر را نوشید [منظورش امام رضا علیه‌السلام بود که جام زهر را از مأمون عباسی گرفت و سر کشید با علم این‌که می‌دانست زهر است]»[۳][۱۱]
برای صحنه سازی و اتهام زدن به مجاهدین خلق، فردی به نام مهدی نحوی را که یک سرباز زندانی در کرمانشاه بود، با وعده‌ی کمک به تهران آوردند؛ و با شلیک یک گلوله به وی در خیابان گفتند: عامل انفجار حرم را گرفتیم.
وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی، پس از دستگیری ساختگی مهدی نحوی در مرداد ۱۳۷۳، نوار اعتراف ضبط شده را در تلویزیون پخش کرد که در این نوار مهدی نحوی، روی تخت بیمارستان اعتراف می‌کند که عامل بمب‌گذاری در حرم امام رضا (ع) بوده است. بعد فرد دیگری به نام بهرام عباس‌زاده را که قربانی دیگر این ماجرا بود، بالای سر مهدی نحوی در بیمارستان آورده و از او اعتراف گرفتند که بمبی را که قرار بود در مسجد مکی اهل سنت در شهر زاهدان کار بگذارد از نحوی گرفته است. روز بعد نیز اعلام شد که مهدی نحوی به علت شدت جراحات وارده فوت کرده است؛ و بهرام عباس‌زاده هم که فریب دستگاه وزارت اطلاعات را خورده بود؛ و فکر می‌کرد با گردن گذاشتن به خواسته‌های آن‌ها و اعتراف به دروغ آزاد خواهد شد، در زاهدان در حال بهت همگان در ملأ عام اعدام گردید.[۱]
اعتراف عمادالدین باقی
عمادالدین باقی از اعضاء پیشین دفترسیاسی سپاه پاسداران و خبرنگار کیهان، در کتاب خود به نام تراژدی دموکراسی در ایران، در رابطه با داستان مهدی نحوی می‌نویسد:
«با توجه به فرضیه قریب به واقع زندانی بودن «مهدی نحوی» می توان گفت که وی در طی این مدت تحت فشار و شکنجه برای اعتراف به انفجار حرم امام رضا قرار گرفته است. بدیهی است فردی که روح او از ماجرا بی‌اطلاع بوده به آسانی تن به چنین اعترافی نمی‌دهد، به ویژه اگر عرق مذهبی داشته باشد و از طرف دیگر می‌داند با چنین اعترافی حکم مرگ خویش را امضا خواهد کرد. سرانجام پس از ناامید شدن از کسب اعتراف باید سناریو را به گونه‌ای دیگر اجرا کرد. مهدی نحوی با اتومبیل افراد سعید امامی به تهرانپارس در یکی از شلوغ‌ترین نقاط که ایستگاه مسافران نیز هست، آورده می‌شود تا عده زیادی از مردم تهران شاهد باشند. به او یک قبضه کلت کمری خالی از فشنگ داده و جنین فریب داده می‌شود که می‌خواهند او را فراری دهند. مهدی نحوی، جوان بی‌تجربه‌ای که گمان می‌کند فرشته نجات به سراغ او آمده است با خیالی خام از اتومبیل بیرون فرستاده می‌شود. او چونان محکومی گریزپا به سوی سرنوشتی نامعلوم –به امید رهایی و بی‌خبر از سناریوی طراحی شده- شتابان می‌دود. چند لحظه بعد مأموران از اتومبیل بیرون آمده و فرمان ایست می‌دهند. نحوی همچنان شتابان می‌دود، اما گلوله‌ها امان نمی‌دهند و او نقش بر زمین می‌شود و در حالیکه عده زیادی از مردم شاهد بودند که او در حال فرار و مأموران در حال تعقیب بودند و به او ایست دادند اما فرد فراری که اسلحه‌ای هم نزد خود داشت تسلیم نشد و هدف قرار گرفت. شب همان روز در اخبار سراسری صدا و سیما گفته شد که عده زیادی از مردم شاهد این درگیری بوده‌اند. ماجرا به اندازه‌ای طبیعی بود که هیچ‌کس به ساختگی بودن سناریوی نحوی تردید نمی‌کند.»[۱۲][۱۳]
ارگان پاسدار محسن رضایی به نام تابناک در ۱۱ دی‌ماه سال ۱۳۸۶، به صراحت اعتراف کرد که آنچه نظام جمهوری اسلامی، تحت عنوان تلاش برای انفجار حرم حضرت معصومه (ع) در سال ۱۳۷۳، به مجاهدین خلق نسبت می‌داد، در ادامه‌ی تلاش برای نسبت دادن و تثبیت اتهام انفجار حرم امام رضا (ع) بوده و توسط سعید امامی، معاون وقت وزارت اطلاعات و از نزدیکان علی خامنه‌ای طراحی و اجرا شده است.[۸]
اعتراف مصطفی تاجزاده
هم‌چنین در سوم بهمن‌ماه ۱۳۹۷، یک مناظره تلویزیونی بین مصطفی تاج زاده و علیرضا زاکانی انجام شد. تاجزاده در این مناظره که فیلم آن نیز موجود است، درباره‌ی انفجار حرم امام رضا (ع) می گوید:
«آخرین نکته‌ی من در مورد قتل‌های زنجیره آیه، قتل‌های زنجیره‌ای که اتفاق افتاد دوستان هی میگه دوست شما بوده کاظمی بوده! قتل‌های زنجیره‌آی آقای زاکانی کی ایستاد که باید افشا بشه و کی مخالفش بود؛ و میگفت سکوت بکنیم بذارید که یه جور دیگه حلش میکنیم! آقای خاتمی پیشنهاد آوردن سناریو پیشنهاد کردن عین سناریوی مشهد که دو تا منافق پیدا میکنیم میاریم میگیم اینا بودن از همین اعتراف گیری‌هایی که بلدن!
به هوای اون داستان اونا رو اعدام میکنیم که اون‌ها بودن، ولی قول میدیم که دیگه این اتفاق نیفته و وزارت اطلاعات پاک بشه! به همین سادگی! آیا برای کسی پوشیده است که آتش زدن قرآن کار کی بوده؟»[۱۴]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ آتش زدن قرآن برداشتی از سناریوی سوخته وزارت اطلاعات در بمب‌گذاری حرم امام رضا - سایت ایران ما
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ قتل ۳ کشیش شریف ایرانی توسط وزارت اطلاعات - سایت ایران افشاگر
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ انفجار حرم امام رضا (ع) منتهای شقاوت و دجالیت یک رژیم ضدبشر - سایت ایران افشاگر
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی - ۲۹ تیرماه ۱۳۷۳
- ↑ روزنامه رسالت - ۳۰ تیرماه ۱۳۷۳
- ↑ عمادالدین باقی: انفجار در حرم امام رضا هم کار وزارت اطلاعات بود - سایت ایرانیان انگلستان
- ↑ قتل سه کشیش کلیسای ایران توسط وزارت اطلاعات انجام شده است - شبکه خبر مسیحیان فارسی‌زبان
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ بمب‌گذاری در حرم امام رضا (ع) توسط وزارت اطلاعات انجام شده بود - سایت سازمان مجاهدین خلق ایران
- ↑ روزنامه آریا - ۱۳ آذرماه ۱۳۷۸
- ↑ روزنامه رسالت - ۱۴ آذرماه ۱۳۷۸
- ↑ سایت حمیدرضا ذاکری - شنبه ۲۵ مردادماه ۱۳۸۲
- ↑ بازخوانی بمب‌گذاری حرم امام رضا - سایت زیتون
- ↑ ملایان عامل انفجار بمب در حرم امام رضا - سایت آزادی ایران
- ↑ فیلم تاجزاده: انفجار حرم امام رضا کار وزارت اطلاعات بود - شبکه خبری بگو نه