صادق چوبک
| صادق چوبک | |
|---|---|
 | |
| نام اصلی | محمد صادق چوبک |
| زادروز | ۱۴ تیر ۱۲۹۵۵ اوت ۱۹۱۶ بوشهر |
| مرگ | ۱۳ تیر ۱۳۷۷
۳ ژوئیه ۱۹۹۸ میلادی (۸۱ سال) |
| ملیت | ایرانی |
| محل زندگی | بوشهر - ایتالیا - کالیفرنیا |
| جایگاه خاکسپاری | پیکر او طبق وصیت خودش سوزانده شده و به اقیانوس سپرده شد. |
| پیشه | داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، مترجم |
| کتاب‌ها | تنگسیر سنگ صبور پینوکیو و ... |
| همسر(ها) | قدسی خانم از سال ۱۳۱۶ |
| فرزندان | روزبه، بابک |
صادق چوبک، (متولد ١۴ تیر ۱۲۹۵ در بوشهر – درگذشتۀ ١٣ تیر ۱۳۷۷ در برکلی) نویسنده و مترجم ایرانی بود. او به همراه صادق هدایت و بزرگ علوی، از پدران داستان‌نویسی ایران به شمار می‌روند.
صادق چوبک در بوشهر و سپس در شیراز تحصیل کرد در تهران به کالج آمریکایی رفت. او در سال ۱۳۱۶ به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. صادق چوبک اولین مجموعه داستانش را با نام خیمه شب بازی در سال ۱۳۲۴ منتشر کرد. پس از آن رمان‌های تنگسیر و سنگ صبور منجر به شهرت او شد.[۱]
مشهورترین آثار صادق چوبک نیز تنگسیر و سنگ صبور است. اغلب داستانهای او در مورد فقر و بیچارگی مردم است صادق چوبک در رمان تنگسیر که فیلم «تنگسیر» نیز بر اساس آن ساخته شد، علاوه بر فقر، روحیه‌‌ی مبارزه‌جویی و پتانسیل شورش و قیام در طبقه فرودست را نیز به تصویر می‌کشد. در تنگسیر، زائر محمد با نام عامیانه‌ی «زارممد» با قیام علیه ظلم تبدیل به «شیرممد» می‌شود و به شکلی کاملا قهرآمیز، حق خود را از صاحبان قدرت می‌گیرد. او همچنین در داستان‌هایش جهل و نادانی که ناشی از فقر و عقب‌مانده نگاه داشته شدن توده‌هاست را به تصویر می‌کشد.
صادق چوبک در داستان‌نویسی یک رئالیست بود و جزئیات حوادثی واقعی را با فضایی تیره توصیف می‌‌کرد و نشان می‌داد که فقر و جهل انسان را در چنبره خویش فرو برده و به او اجازه‌ی خلاقیت و خروج از عادات خویش را نمی‌دهد.
زندگی صادق چوبک
صادق چوبک متولد ۱۴ تیرماه ۱۲۹۵ در بوشهر است. پدر او تاجر بود. او در بوشهر و سپس در شیراز به تحصیل پرداخت و برخلاف پدرش نه به شغل تجارت بلکه به خواندن و مطالعه علاقه‌ی بسیاری داشت. صادق چوبک در سال ۱۳۱۶ به استخدام وزارت فرهنگ درآمد.
نخستین مجموعۀ داستانی صادق چوبک با نام «خیمه شب بازی» در سال ۱۳۲۴ منتشر شد. صادق چوبک در این کتاب و همچنین در کتاب «چرا دریا طوفانی شد» که در سال ۱۳۲۸ منتشر گشت، بیشتر به توصیف مناظر طبیعی پرداخته است، ضمن این‌که در این آثار او شخصیت‌های داستان و روابط آن‌ها و روحیات آن‌ها نیز به تصویر کشیده شده است.
صادق چوبک در سال ۱۳۲۸ اثر دیگری را با سه داستان و یک نمایشنامه منتشر کرد. این کتاب «انتری که لوطی‌اش مرده بود» نام داشت. آثار دیگر وی که برایش شهرت فراوان به ارمغان آورد، رمان‌های «تنگسیر» چاپ ۱۳۴۲ و «سنگ صبور» چاپ ۱۳۴۵ است.
رمان «تنگسیر» صادق چوبک به ۱۸ زبان ترجمه شده است. همچنین امیر نادری، فیلم‌ساز معروف تنگسیر را، در سال ۱۳۵۲ بر همین اساس ساخته‌است.
در رمان «سنگ صبور» جریان سیال ذهنی روایت و بیان داستان از زبان افراد مختلف به‌کار گرفته شده است. این اثر گفت و گوهای زیادی را در محافل ادبی آن زمان برانگیخت. دیگر آثار داستانی چوبک عبارت‌اند از: «چراغ آخر» (مجموعۀ هشت داستان کوتاه)، «روز اول قبر» (مجموعۀ ده داستان کوتاه). چوبک به زبان انگلیسی چیره بود و دستی نیز در ترجمه داشت. وی قصۀ معروف «پینوکیو» را با نام «آدمک چوبی» به فارسی برگرداند. شعر «غُراب» اثر «ادگار آلن پو» نیز به همت وی ترجمه شد. آخرین اثر او هم ترجمۀ حکایت هندی عاشقانه‌ای به نام «مهپاره» بود که در زمستان ۱۳۷۰ منتشر گردید. چوبک از نخستین کوتاه‌نویسان قصۀ فارسی است و پس از محمدعلی جمال‌زاده و صادق هدایت، می‌توان از او به عنوان یکی از پیشروان قصه‌نویسی نوین ایران نام برد.
در سنگ صبور قصه را از زبان شخصیت‌های مختلف می‌خوانیم، نحوۀ بیانی که در قصه‌نویسی نوپای ایران سراسر تازگی داشت. وی برای بیان افکار ذهنی هر یک از شخصیت‌ها ناگزیر بود به زبان هر یک از آن‌ها بنویسد و این خود به تغییر نثر در طول داستان منتهی شد که باز نسبت به دیگران پیشرفتی جدی محسوب می‌شد. در آثار چوبک هر شخصیت داستان به زبان خودش، زبان متناسب با فرهنگ و خانواده و سن و سال‌‌‌اش سخن می‌گوید؛ کودک، کودکانه می‌اندیشد و کودکانه هم حرف می‌زند، زن زنانه فکر می‌کند و زنانه هم حرف می‌زند و بدین ترتیب هر یک از شخصیت‌ها به بهترین وجه شکل می‌گیرند و شخصیت‌پردازی موفقی ایجاد می‌شود که در بستر حوادث داستان، زیبایی و عمق خوشایندی به داستان می‌دهد. وی در توصیف واقعیت‌های زندگی نیز وسواس زیادی داشت و این نیز از ویژگی‌های آثار وی است. چوبک را به سبب همین دقت نظر در جزئی‌نگری‌ها و درون‌بینی‌ها، رئالیست افراطی و گاهی حتی ناتورالیست خوانده‌اند. آثار چوبک از سال‌ها پیش مورد نقد و بررسی جدی قرار گرفته و در کتاب‌های مختلفی از جمله «قصه‌نویسی» (رضا براهنی)، «نویسندگان پیشرو ایران» (محمد علی سپانلو)، «صد سال داستان‌نویسی در ایران» (حسن میرعابدینی) و «نویسندگان پیشگام در قصه‌نویسی امروز ایران» (علی اکبر کسمایی)، نوشته‌هایش واکاوی شده‌اند. چوبک در سال ۱۳۵۵ خود را بازنشسته کرده و راهی انگلستان و سپس آمریکا شد. صادق چوبک در اواخر عمر بینایی‌اش را از دست داد و در روز ۱۳ تیر ۱۳۷۷ در برکلی آمریکا در ٨١ سالگی درگذشت و بنا به وصیت‌‌‌اش یادداشت‌های منتشر نشده‌اش را سوزاندند. همچنین بنا به درخواست خودش جسدش را نیز سوزانیدند.
کتاب‌شناسی
مجموعه داستان‌ها
کتاب‌های صادق چوبک که به صورت مجموعه داستان منتشر شده است:
- خیمه‌شب‌بازی (۱۳۲۴): شامل داستانهای نفتی، گل‌های گوشتی، عدل، زیر چراغ قرمز، آخرشب، مردی در قفس، پیراهن زرشکی، مسیو الیاس، اسائه ادب (تقدیم به صادق هدایت)، بعد از ظهر آخر پاییز (تقدیم به مسعود فرزاد)، یحیی. این مجموعه علی‌رغم محبوبیت بسیاری که در مدت کوتاهی پیدا کرد، بخاطر داستان «اسائه ادب» از این مجموعه، تا ده سال بعد اجازه تجدید چاپ نداشت.
- انتری که لوطی‌اش مرده بود (۱۳۲۸): شامل داستانهای چرا دریا توفانی شده بود، قفس، انتری که لوطی‌اش مرده بود، توپ لاستیکی (نمایشنامه)
- روز اول قبر (۱۳۴۴): شامل داستانهای گورکن، چشم شیشه‌ای، دسته‌گل، یک چیز خاکستری، پاچه‌خیزک، روز اول قبر، همراه، عروسک فروشی، یک شب بی‌خوابی، همراه (به شیوه‌ای دیگر)، هفخط (نمایشنامه)
- چراغ آخر (۱۳۴۴): چراغ آخر، دزد قالپاق، کفترباز، بچه گربه‌ای که چشمانش باز نشده بود، اسب چوبی، آتما، سگ من، توپ لاستیکی، دوست، پریزاد و پریماه
داستانهای کوتاه
- عمرکشون
- قفس
رمان‌ها
- تنگسیر منتشر شده در ۱۳۴۲
- سنگ صبور منتشر شد ۱۳۴۵
ترجمه‌ها
- آدمک چوبی / پینوکیو (کارلو کلودی)
- غراب (ادگار آلن پو)
- مهپاره، داستانهای عشقی هندو
فیلم تنگسیر
امیر نادری فیلم تنگسیر را بر اساس رمان تنگسیر اثر صادق چوبک با بازی بهروز وثوقی در نقش زائرمحمد ساخته‌است. این فیلم از مشهورترین آثار سینمای ایران است.