کریسمس

کریسمس
نقاشی کلاسیک از صحنه تولد عیسی مسیح
نام دیگر	نوئل، میلاد مسیح، یول، جشن زمستانی
برپایی توسط	مسیحیان در سراسر جهان، و بسیاری از غیرمسیحیان به عنوان جشن فرهنگی و سکولار
نوع	جشن جهانی با تأثیر اقتصادی عظیم
اهمیت	گرامیداشت سنتی تولد عیسی مسیح، و جشن جهانی صلح، بخشش و شادی
مراسم	مراسم کلیسایی، هدیه‌دادن، گردهمایی خانوادگی، تزیین درخت کریسمس، چراغانی خیابان‌ها، سرودخوانی، غذاهای سنتی
تاریخ	۲۵ دسامبر (گاه‌شماری گریگوری) – اکثر کلیساهای غربی و شرقی ۷ ژانویه (معادل ۲۵ دسامبر ژولینی) – برخی کلیساهای ارتودوکس مانند روسیه و اوکراین ۶ ژانویه – کلیسای حواری ارمنی
تناوب	سالانه
مرتبط به	فصل ظهور (Advent)، شب کریسمس، جشن خاج‌شویان (Epiphany)، سال نو میلادی

کریسمس (به انگلیسی: Christmas) یا نوئل، جشنی سالانه است که اغلب به گرامیداشت تولد عیسی مسیح اختصاص دارد، اما در عصر مدرن به یک رویداد فرهنگی و سکولار جهانی تبدیل شده که توسط میلیاردها نفر، فارغ از باورهای مذهبی، جشن گرفته می‌شود. این جشن معمولاً در ۲۵ دسامبر برگزار می‌شود و با آیین‌هایی مانند تزیین درخت کریسمس، هدیه‌دادن، گردهمایی خانوادگی، سرودخوانی و غذاهای ویژه همراه است. کریسمس نه تنها مهم‌ترین عید مذهبی برای مسیحیان است، بلکه به عنوان نمادی از صلح، بخشش و شادی، در بسیاری از کشورهای غیرمسیحی نیز محبوبیت یافته و تأثیر اقتصادی قابل توجهی دارد.

کریسمس ریشه در سنت‌های مذهبی مسیحیت دارد، اما عناصری از جشن‌های باستانی زمستانی مانند یول (Yule) ژرمنی و ساتورنالیا رومی را جذب کرده است. در قرن‌های اخیر، با گسترش تجاری‌سازی، شخصیت‌هایی مانند بابانوئل و تزیینات مدرن، آن را به یک پدیده جهانی تبدیل کرده‌اند. در سال ۲۰۲۵، کریسمس همزمان با چالش‌های جهانی مانند درگیری‌ها و مسائل اقتصادی جشن گرفته می‌شود، اما پیام امید و اتحاد آن همچنان برجسته است. این جشن در کشورهای مسیحی‌نشین مانند ایالات متحده، اروپا و آمریکای لاتین با مراسم گسترده همراه است، در حالی که در آسیا و خاورمیانه، اغلب به صورت سکولار و تجاری برگزار می‌شود.

ریشه لغوی

واژه «کریسمس» از انگلیسی میانه «Christemasse» گرفته شده که به معنای «مراسم عشای ربانی مسیح» است و نخستین بار در حدود سال ۱۰۳۸ میلادی ثبت شده. شکل کوتاه‌تر «Xmas» از قرن ۱۶ میلادی رایج شد و از حرف یونانی «X» (Chi) به عنوان اختصار Christ گرفته شده است. در زبان‌های دیگر، مانند «Noël» فرانسوی یا «Navidad» اسپانیایی، مستقیماً به معنای «تولد» یا «میلاد» اشاره دارد. واژه قدیمی «یول» (Yule) نیز که امروزه گاهی مترادف کریسمس است، از جشن‌های زمستانی ژرمنی باستان مشتق شده و به انقلاب زمستانی اشاره دارد.

ریشه تاریخی و انتخاب تاریخ

تاریخ دقیق تولد عیسی مسیح در انجیل‌ها ذکر نشده و محققان آن را احتمالاً در بهار یا پاییز تخمین می‌زنند. جشن کریسمس در ۲۵ دسامبر نخستین بار در سال ۳۳۶ میلادی در رم ثبت شد. دلایل انتخاب این تاریخ شامل هم‌زمانی با جشن رومی «سول اینویکتوس» (خورشید شکست‌ناپذیر) و محاسبات نمادین بر پایه اعتدال بهاری (۲۵ مارس به عنوان روز لقاح مسیح) است. برخی محققان معتقدند این انتخاب برای جایگزینی جشن‌های پاگان و تسهیل پذیرش مسیحیت بود، در حالی که دیگران آن را بر پایه محاسبات الهیاتی می‌دانند. در قرن‌های میانه، کریسمس با جشن‌های پرشور و گاهی آشوب‌بار همراه بود، اما در قرن ۱۹ با تأثیر نویسندگانی مانند چارلز دیکنز، به جشن خانوادگی و مذهبی آرام‌تر تبدیل شد.

جشن کریسمس در جهان

کریسمس در کشورهای مختلف با تنوع فرهنگی جشن گرفته می‌شود. در اروپا و آمریکای شمالی، تمرکز بر درخت کریسمس، هدایا و بابانوئل است. در فیلیپین، طولانی‌ترین فصل کریسمس از سپتامبر آغاز می‌شود. در ژاپن، علی‌رغم جمعیت کم مسیحی، کریسمس سکولار با خوردن مرغ سوخاری KFC محبوب است. در کشورهای مسلمان مانند اندونزی یا مالزی، مسیحیان آن را جشن می‌گیرند، اما عمومی نیست. در چین، به عنوان «جشن بهاری غربی» شناخته می‌شود و بیشتر تجاری است.در سال ۲۰۲۵، جشن‌ها در بیت‌لحم، واتیکان و شهرهای بزرگ جهان با چراغانی و مراسم برگزار شد، حتی در میان چالش‌های جهانی.

بابانوئل

بابانوئل شخصیت افسانه‌ای مدرن کریسمس است که هدایا می‌آورد. ریشه آن به سنت نیکولاس، اسقف قرن چهارم ترکیه، بازمی‌گردد که به خاطر بخشندگی معروف بود. تصویر مدرن او با ریش سفید، لباس قرمز و سورتمه توسط کاریکاتوریست توماس نست در قرن ۱۹ و تبلیغات کوکاکولا در دهه ۱۹۳۰ شکل گرفت.

درخت کریسمس

درخت کریسمس از سنت‌های ژرمنی قرن ۱۶ میلادی ریشه می‌گیرد، جایی که درختان همیشه‌سبز نماد زندگی در زمستان بودند. مارتین لوتر نخستین کسی بود که آن را با شمع تزیین کرد. این سنت در قرن ۱۹ به بریتانیا و آمریکا گسترش یافت.

تأثیر اقتصادی و فرهنگی مدرن

کریسمس یکی از بزرگ‌ترین محرک‌های اقتصادی است. در ۲۰۲۴، فروش تعطیلات در ایالات متحده حدود ۹۸۰ میلیارد دلار پیش‌بینی شد. این جشن شغل‌های فصلی ایجاد می‌کند و مصرف را افزایش می‌دهد، اما انتقادهایی به تجاری‌سازی بیش از حد آن وارد است.

کریسمس در ایران

در ایران، که کشوری با اکثریت مسلمان است، کریسمس توسط جامعه مسیحی، به ویژه ارمنیان که بزرگ‌ترین گروه مسیحی کشور را تشکیل می‌دهند، گرامی داشته می‌شود. ارمنیان ایران طبق سنت کلیسای حواری ارمنی، میلاد مسیح را همزمان با جشن خاج‌شویان در ۶ ژانویه جشن می‌گیرند، در حالی که سایر مسیحیان مانند آشوریان و کاتولیک‌ها آن را در ۲۵ دسامبر برگزار می‌کنند. جشن‌ها شامل مراسم مذهبی در کلیساها (مانند کلیسای وانک در اصفهان، سرکیس مقدس و سنت مریم در تهران)، گردهمایی خانوادگی، غذاهای سنتی مانند سبزی‌پلو با ماهی و شیرینی‌های خاص (مانند گاتا و پیروک)، و تزیین درخت کاج است. در سال‌های اخیر، جنبه فرهنگی و سکولار کریسمس نیز میان جوانان غیرمسیحی محبوب شده و محله‌های ارمنی‌نشین تهران (مانند میرزای شیرازی و مجیدیه) و جلفای اصفهان با چراغانی، بازارهای فصلی و حال‌وهوای جشن به خود می‌گیرند.

محدودیت‌های برگزاری کریسمس برای ارامنه در ایران

در دوران جمهوری اسلامی ایران، جامعه ارامنه به عنوان یکی از اقلیت‌های مذهبی رسمی شناخته‌شده با محدودیت‌های مختلف مواجه است. در ایران کریسمس تعطیلی عمومی نیست، جشن‌های عمومی گسترده محدود یا ممنوع است، و مراسم اغلب درون‌جامعه‌ای باقی می‌ماند تا از گسترش به جامعه مسلمان جلوگیری شود. تبلیغ مسیحیت برای مسلمانان ممنوع است و کلیساهای ارمنی مجاز به برگزاری مراسم به زبان فارسی نیستند، که دسترسی غیرارمنی‌ها را محدود می‌کند. در سال‌های اخیر، مواردی مانند ممنوعیت واردات رسمی لوازم کریسمس یا محدودیت‌های گاه‌به‌گاه در مراسم عمومی همراه است.

آلبوم

درخت کریسمس

برگزاری مراسم کریسمس

بابا نوئل