کاربر:Khosro/صفحه تمرین تیمور بختیار: تفاوت میان نسخه‌ها

== خانواده و تحصیلات ==

تیمور بختیار در سال ۱۲۹۳، در قلعه دزک شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری متولد شد. پدر او فتحعلی‌خان سردار معظم (نماینده دو دوره مجلس ملی) از خان‌های بزرگ ایل بختیاری و نوه لطفعلی خان امیر افخم (دو دوره وزیر جنگ در زمان حکومت قاجار) بود.<ref name=":0">[https://saten.ir/116285/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%8C-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%DA%A9-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D9%87%D9%85%D8%B3/ تیمور بختیار بنیانگذار ساواک - سایت ساتین]</ref>  

== سرکوب فرقه دموکرات آذربایجان ==

تیمور بختیار نخستین گام‌های شهرت را با سرکوب سید جعفر پیشه‌وری (مؤسس فرقه دموکرات آذربایجان) که به دنبال خودمختاری آذربایجان بود، برداشت.<ref name=":1" />  

== همراهی با کودتای ۲۸ مرداد ==

در بحبوحه‌ی نبرد بین کودتاگران طرفدار شاه (با سردامداری سپهبد زاهدی) و هواداران دکتر محمد مصدق، تیمور بختیار در ۲۶ مرداد ۱۳۳۲، به پسهبد زاهدی اعلام آمادگی برای شرکت در کودتا علیه دولت دکتر مصدق کرد و تیپ زرهی کرمانشاه را نیز در منطقه‌ی شهر صحنه به‌حالت آماده‌باش درآورد تا در صورت لزوم عازم تهران شود؛ البته کودتاچیان پیش از این‌که تیمور بختیار اقدامی کند، پیروز شدند و نیازی به او نبود. با این وجود محمدرضا شاه پاداش خوش‌خدمتی بختیار را داد و درجه‌ی سرتیپی و فرماندهی لشکر ۲ زرهی را به وی عطا کرد و با حفظ همین سمت او را به فرمانداری نظامی تهران منصوب نمود.<ref name=":3" />

== فرماندار تهران، سرکوب مخالفان ==

بختیار پس از کودتای ۲۸ مرداد، هم‌گام با سیاست دولت کودتا و حمایت محمدرضا شاه و آمریکا دست به هر خشونت و سرکوبی می‌زد، از جمله زندانی کردن بسیاری از مخالفان شاه با هر عقیده و ایدئولوژی و یا سربه‌نیست کردن آن‌ها، تبدیل کردن پادگان مرکزی دوم زرهی به یک شکنجه‌خانه، انداختن خرس به جان زنان و دختران و… که به گفته‌ی ارتشبد حسین فردوست، بختیار در سایه‌ی قدرت مطلقه دچار توحشی شدید شده بود.<ref name=":4">[https://www.iichs.ir/fa/news/8022/%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-%D8%B4%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D8%A7-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D9%82%D9%85-%D8%B2%D8%AF سرنوشت شوم بختیار را چه کسی رقم زد؟ - سایت پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref>  

تیمور بختیار گروه‌ها و احزاب مخالف کودتا، مانند طرفداران نهضت مقاومت ملی، حزب توده ایران و فدائیان اسلام را سرکوب و قلع‌وقمع کرد. اردتشبد حسین فردوست (قائم‌مقام ساواک و رئیس سازمان بازرسی) که از کودکی هم‌کلاس و دوست صمیمی محمدرضا شاه بود و روابط ویژه‌ای با او داشت، در رابطه با سرکوبگری و شقاومت تیمور بختیار در خاطرات خود نوشته است:<blockquote>«تیمور بختیار قدرت واقعی را به دست گرفت. او دیگر آن جوان زن و بچه دوست ایلیاتی نبود و مست قدرت شده بود. در مقام فرمانداری نظامی تهران بیدادها کرد و هر کس را که آمریکا و انگلیس و یا محمدرضا می‌خواست از دم تیغ می‌گذراند. توده‌ای‌ها را قلع و قمع کرد، فدائیان اسلام را به طرز فجیعی به جوخه اعدام سپرد، پادگان مرکز ۲ زرهی را به یک شکنجه‌گاه تمام و کمال تبدیل کرد و به جان زنان و دختران ایرانی خرس انداخت و…»</blockquote>تیمور بختیار در همین سمت فرماندار نظامی تهران بود که عبدالحسین واحدی از اعضای جمعیت فدائیان سلام را در بازداشتگاه و در حین بازجویی پس از یک مشاجره لفظی، با شلیک ۵ گلوله به‌قتل رساند.<ref name=":3" />

== نخستین رئیس ساواک ==

تیمور بختیار در اول مهرماه ۱۳۳۵، به درجه‌ی سرلشکری رسید و دو روز بعد یعنی در سوم مهرماه معاون نخست‌وزیر و نخستین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) شد که این سمت بیانگر اعتماد کامل شاه به او بود. دوران ریاست تیمور بختیار بر ساواک که تا ۲۴ اسفند ۱۳۳۹ ادامه داشت و تا درجه‌ی سپهبدی نیز ارتقاء یافت، مقطعی مهم در زندگی بختیار و هم‌چنین یکی از مخوف‌ترین دوران ساواک شاه محسوب می‌شود. در همین دوران بود که تیمور بختیار «مرد دوم کشور» لقب گرفت و قدرتی فراتر از رئیس‌الوزرا داشت.<ref name=":3" />   

== غارت و مال‌اندوزی ==

تیمور بختیار در دوران ریاستش بر ساواک اقدام به گردآوری گسترده اموال و املاک کرد و سعی داشت به‌تدریج از زیر سایه‌ی شاه خارج شود.<ref name=":3" />  

== هراس شاه از قدرت‌گرفتن بختیار ==

محمدرضا شاه در پروسه‌ی ریاست تیمور بختیار بر ساواک، متوجه شد که او دیگر یک افسر و مطیع و وفادارش نیست و شخصیتی مستقل از شاهنشاه برای خود می‌طلبد. جاه‌طلبی تیمور بختیار و گسترده‌شدن ارتباطات او با سران مجلس شورای ملی و سنا و هم‌چنین رفت‌وآمدهای وی با سفیران کشورهای خارجی، شاه را به‌شدت نگران و هراسان کرده بود؛ به‌ویژه که بختیار تلاش می‌کرد با نفوذ و جلب حمایت رجال و سیاسیون مملکتی، مقام نخست‌وزیری و یا دست‌کم ریاست ستاد ارتش را به‌دست بیاورد که در همین راستا نیز حمایت اکثریت نمایندگان مجلس و بسیاری از افسران بلندپایه ارتش را کسب کرده بود.<ref name=":3" />  

== دستگیری و زندان در لبنان ==

تیمور بختیار در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۴۷، به اتهام حمل اسلحه‌ی غیرمجاز توسط مأموران امنیتی لبنان در فرودگاه بیروت دستگیر و براساس قوانین قضایی این کشور به ۹ ماه حبس محکوم شد. رژیم شاه خیلی تلاش کرد که او دولت لبنان او را به ایران استرداد کند، اما بختیار تابعیت عراق را داشت و دولت لبنان نمی‌توانست درخواست شاه را بپذیرد. این موضع منجر به تیره شدن روابط دو کشور شد و در نهایت نیز در روز ۱۲ فروردین ۱۳۴۸، روابط ایران و لبنان به کلی قطع شد.  

== ترور تیمور بختیار ==

اقدامات بختیار در عراق و در جوار مرزهای ایران یک تهدید جدی برای محمدرضا شاه بود؛ چرا که بختیار علاوه بر جذب گروه‌ها و نیروهای ناراضی و مخالف و تهیه تسلیحات نظامی و آموزش مخالفان رژیم شاه برای عملیات نظامی و خرابکاری در خاک ایران، شبکه‌ی گسترده‌ای از هواداران داشت که با سخنرانی و پخش شبنامه‌ها و اعلامیه‌هایی به نفع بختیار، فضا را بر دستگاه سیاسی و امنیتی شاه تنگ کرده و زمینه‌چینی‌های لازم برا حضور مجدد او را در عرصه‌ی سیاست فراهم می‌کرد. از آن‌جایی که ساواک تمامی اقدامات، مراودات، مکاتبات، فعالیت‌ها و رفت‌وآمدهای بختیار را تحت‌نظر داشت، توانسته بود با ایجاد ارتباط و تهدید و یا تطمیع افراد ایل، اطلاعات محکم و موثقی از کارهای بختیار به‌دست‌آورد. از طرف دیگر ساواک بسیاری از افراد مورد اعتماد خود را آموزش داده و تحت‌عنوان نیروی نفوذی به عراق فرستاده بود که همین افراد به‌تدریج به تیمور بختیار نزدیک شده و جزو معتمدان او گردیدند.<ref name=":3" />

== مصادره اموال بختیار ==

در روز ۲۷ خردادماه ۱۳۴۸، لایحه ضبط و مصادره تمامی اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول تیمور بختیار که بسیار زیاد نیز بود، به مجلس سنا ارائه داده شد و مجلس سنا هم آن را تصویب کرد. بر اساس برخی از منابع ارزش اموال و دارایی‌های بختیار بالغ بر ۴۵ میلیارد ریال (به ارزش پول آن زمان) برآورده شده است. در فروردین‌ماه سال ۱۳۴۸، اداره ساواک دارایی‌ها و اموال غیرمنقول تیمور بختیار را به شرح زیر فهرست نموده است:

# پارک سعدآباد