زندان مرکزی اورمیه

زندان مرکزی اورمیه، در کیلومتر ۵ جاده اورمیه مرکز استان آذربایجان غربی واقع شده است. این زندان در سال ۱۳۴۸ تأسیس و راه اندازی شد. نام دیگر این زندان، زندان دریا می‌باشد. و از نظر موقعیت جغرافیایی در نزدیکی اورمیه شرکت پخش فردوس و شرکت پخش فردوس قرار گرفته است

زندان مرکزی اورمیه با تراکم جمعیت بالا یکی از اصلی‌ترین زندان‌های استان آذربایجان غربی است. اغلب اعدام‌های زندان‌های آذربايجان غربی و حتي كردستان در اين زندان به اجرا درمی‌آید.

براساس گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های حقوق‌بشری، این زندان یکی از زندان‌های مخوف حکومت جمهوری اسلامی است که ازنظر تعداد اعدام‌ها، ضرب‌وشتم و آزار زندانیان و همچنین اقدام به خودکشی میان شهروندان زندانی، وضعیت وخیم و نابسامانی دارد.

بنا بر گفته اطلس زندانهای ایران رئیس این زندان پیمان خان‌زاده می‌باشد و نهاد اداره‌کننده آن سازمان زندان‌های قوه قضاییه جمهوری اسلامی است.

درب ورودی زندان مرکزی اورمیه در کیلومتر ۴ جاده دریا

پیش از او امیر سهرابی و سپس داریوش بخشی رؤسای زندان ارومیه بوده‌اند.

گنجایش زندان اورمیه

ظرفیت این زندان ۷۰۰نفر است اما تعداد کل زندانیان آن در شرایط کنونی ۵هزار نفر گزارش شده است. تراکم زندانی در این زندان به حدی است که زندانیان در راهروها و مسیر رفت و آمد به سرویس‌های بهداشتی و حتی در کنار روشویی‌ها می‌خوابند. بر اساس گفته خانواده زندانیان، در بندی که حداکثر ۱۲۰ نفر ظرفیت دارد؛ بیش از ۴۵۰ نفر را محبوس کرده‌اند و زندانیان مجبورند شب را در میان کریدورها و در کنار مجموعه‌های بهداشتی به صبح برسانند و بعضا می‌گویند که حتی جایی برای نشستن ندارند. در این زندان برای بیش از ۴۰۰۰ نفر، تنها ۲۰۰۰ تخت وجود دارد یعنی دستکم از هر ۲نفر، یک نفر تخت ندارد. بنابراین بیش از ۲هزار نفر کف خواب هستند و شب‌ها جایی برای استراحت ندارند. گزارش‌ها حاکی است که انبوهی از زندانیان روی زمین در کریدورها تا نزدیکی محل سرویس‌های بهداشتی، در آلوده‌ترین شرایط، استراحت می‌کنند.

بندهای زندان اورمیه

این زندان در مجموع ۱۵بند دارد.

بند ۱، ۲، ۳ و ۴ با جرائم سرقت مسلحانه وقتل دارای حکم ابد یا قصاص می‌باشند

بندهای ۹ و ۱۱ زندانیان با جرائم مصرف کننده وخرده فروش موادمخدر محبوس هستند.

بندهای ۱۴ و ۱۵ شامل زندانیانی به جرم ترانزیت موادمخدر محکوم به اعدام شده اند.

بند ۱۸ مربوط به نسوان می‌باشد.

بند۱۲ معروف به بند سیاسی است که در بین آنها مجرمین خطرناک نیز می‌باشند که برای اذیت وآزار زندانیان سیاسی در این بند نگاه داشته می‌شوند.

در بند نوجوانان نیز تعداد زیادی زندانی با اتهامات مربوط به مواد مخدر، سرقت و قتل محبوس هستند.

در بند «روان درمانی» که کمتر از ۱۰۰نفر گنجایش دارد بیش از ۱۸۰زندانی محبوس می‌باشند. بند روان درمانی شامل ۲بند ۱ و ۲ می‌باشد.

ملاقات زندانیان با اعضای خانواده‌های خود هر ماه یک بار بمدت ۲۰دقیقه می‌باشد و برای تحویل‌گیری وسایل از خانواده‌های‌شان اکثرا با مشکل مواجه می‌شوند .

بند زنان زندان مرکزی اورمیه

به گزارش خبرگزاری هرانا، این بند که با عنوان بند ۱۵ نیز شناخته می‌شود، دارای حدود ۱۲۰ تخت است و نزدیک به ۳۰۰ تا ۳۵۰ زندانی در آن نگهداری می‌شوند. این زندانیان تنها صبح‌ها از ساعت ۱۰:۳۰ تا ۱۳:۳۰ و عصرها از ساعت ۱۶ تا ۱۷:۳۰ به هواخوری دسترسی دارند. در هر اتاق آن دستکم ۳۰ زندانی در کنار یکدیگر زندگی می‌کند. به گفته یک منبع مطلع در برخی از این اتاق ها دستکم ۲۰ نفر سیگاری هستند و این امر در کنار محدود بودن زمان هواخوری نفس کشیدن در فضای اتاق را غیرممکن کرده است.

بند زنان در یک سالن بزرگ قرارگرفته و بصورت کوپه‌بندی با دیوارهای کوتاه به ۸ اتاق تقسیم شده و در هر اتاق حدودا ۲۰زندانی با ۱۶تخت وجود دارد که شماری از آنها به صورت کف خواب بسر می‌برند. برای این زنان زندانی فقط ۵دست‌شویی و ۳حمام وجود دارد اکثرا هم دست‌شویی‌ها خراب و غیرقابل استفاده می‌باشد آبگرم هم برای استحمام به طور معمول قطع است که زندانیان مجبورند با آب سرد حمام کنند. دراین بند کودکان نیز همراه با مادران‌شان در زندان بسر می‌برند. با توجه به شلوغی و کثیفی این بند، کودکان در معرض ابتلاء به بیماری‌های مختلفی از جمله بیماری‌های گوارشی و پوستی قرارمی‌گیرند. بیشتر زنان این زندان به اتهاماتی هم‌چون خرید و فروش مواد مخدر، رابطە نامشروع، کلاهبرداری، سرقت، قتل عمد و غیرعمد بازداشت شده‌اند.

به گفته زندانی سابق این زندان، در بند زنان زندان ارومیه، که شامل چهار اتاق می‌شود، مانند اغلب زندان‌های کشور بیشتر از ظرفیت، زندانی نگهداری می‌شود. او همچنین گفت که هر اتاق که بین ۳۵ تا ۴۰ نفر زندانی داشت، تنها دو دستشویی و دو حمام داشت.

طبق تحقیقات موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان، مصرف مواد مخدر در دستشویی بند زنان زندان ارومیه رایج است. در داخل اتاق‌ها هم، کشیدن سیگار مرسوم است.

وضعیت کودکان در بند زنان

در بند زنان زندان ارومیه، کودکان نه تنها شاهد خشونت و دعوای بزرگسالان با یکدیگر هستند، بلکه گاهی خودشان هدف خشونت قرار می‌گیرند. بسیاری از زندانیان بزرگسال تحمل سر و صدای کودکان را ندارند. همچنین بزرگسالانی که در حال ترک اعتیاد هستند، به دلیل شرایط‌شان ممکن است نسبت به دیگران از جمله کودک یا مادرش رفتار پرخاشگرانه داشته باشند.

تا شهریور ۱۴۰۲ پنج مادر همراه با کودکان‌ یک تا چهار ساله‌شان در بند زنان زندان ارومیه به سر می‌بردند، جایی که به تعبیر زندانیان سابقی که با آن‌ها گفت‌وگو کردم، محیطی خفه، خشن ‌و آلوده است. به گفته زندانی سابق این زندان، «برخی از مادران چادر زده بودند دور تخت‌شان برای بچه‌هاشون که لااقل نور به این‌ها نزنه که بخوابند. ماموران زندان چادرها رو کندند. موسسه بین‌المللی کودکان زندانیان در گزارش بهمن و اسفند ۱۴۰۰ خود خبر داده بود که حداقل ۱۰ زن حامله در این زندان نگهداری می‌شدند.

نداشتن شناسنامه برای بسیاری از کودکان به دنیا آمده در این زندان، آن‌ها را در معرض آسیب‌هایی از جمله دریافت خدمات سلامتی، بهداشتی و آموزشی قرار می‌دهد.

مهدکودک

نقشه هوایی زندان مرکزی اورمیه

بنا به اخبار رسمی منتشر شده، بند زنان زندان ارومیه از سال ۱۳۸۷ دارای مهدکودک بوده است. تا زمان تهیه این گزارش در نیمه دی ۱۴۰۲ چندین میلیارد تومان خرج ساخت این مهدکودک شده است، با این حال زندانیان سابق این زندان منکر استفاده کودکان زندانیان از مهدکودک ساخته شده در این زندان هستند.

وضعیت زیستی در زندان اورمیه

آب آشامیدنی

کیفیت آب شرب زندان پایین است و به گفته‌ی زندانیان آب شرب از چاه زندان تهیه می‌شود و به دلیل املاح بالا، زندانیانی که سابقه مشکلات کلیوی نداشته‌اند هم اغلب پس از مدتی به مشکلات کلیوی دچار می‌شوند.

غذا

در وعده‌های غذایی این زندان، بسیار از مواد ضروری برای سلامت و بازیابی توان جسمی غایب است؛ مثلاً هیچگونه سبزیجات و میوه‌ای در لیست مواردی که زندان به زندانی می‌دهد وجود ندارد و زندانی باید این اقلام را از فروشگاه زندان با پرداخت هزینه گزاف تهیه کند؛ در حالی که به جز عده‌ای بقیه‌ی زندانیان به دلیل نداشتن هیچ‌گونه پشتیبانی مالی امکان خرید این اقلام را از دست می‌دهند. به گفته زندانیانی که برای این گزارش با آنها گفت‌وگو شده است «در شرایط عادی» سالانه حداقل یک مرتبه باید گوشت قرمز و ماهی در فروشگاه عرضه شود. آنها اما می‌گویند چند سال است که گوشت قرمز و ماهی برای تهیه در فروشگاه ندیده‌اند.

کیفیت غذایی که به زندانیان داده می‌شود بسیار پایین و گاها نیم‌پخته است.

برنامه غذایی زندانیان در هفته از این قرار است:

صبحانه: پنیر ۲مرتبه در هفته/حلوا شکری ۲مرتبه در هفته/مربا و کره ۵۰گرمی ۲مرتبه در هفته

ناهار و شام: عدس ۲مرتبه در هفته/ لوبیا ۲مرتبه در هفته/ برنج و مرغ ۲مرتبه در هفته (البته میزان مرغ این غذا خیلی کم است)/ برنج با عدس و ماست ۲مرتبه در هفته (میزان ماست این غذا برای هر زندانی یک قاشق است)/ آبگوشت ۲مرتبه در هفته - لوبیایی که بعنوان غذا به زندانی می‌دهند نیم‌پز و با کیفیت بسیار پایین است بطوری که زندانیان امکان خوردن آن را ندارند. - در وعده‌هایی که باصطلاح مرغ می‌دهند، برای هر ۲۰ تا ۳۰زندانی یک مرغ در نظر می‌گیرند. - سهمیه نان برای هر زندانی ۲.۵نان لواش در روز است. سهمیه هر زندانی از برنج هم نیم کفگیر بیشتر نیست.

فروشگاه زندان

مواد غذایی که به فروشگاه زندان آورده می‌شوند مربوط به فروشگاه حامی است که عموما تاریخ گذشته است. بسته‌بندی‌های مواد عموما باز شده است. بدترین نوع اجناس و مواد را به فروشگاه زندان می‌آورند و با ۲برابر قیمت به زندانیان می‌فروشند. میوه هر ۲یا ۳ماه یک بار وارد فروشگاه زندان می‌شود، سیب‌زمینی هر ۳هفته یک بار وارد می‌شود. حبوبات و برنج با قیمت‌های بالا در فروشگاه فروخته می‌شود.

وضعیت بهداشت در زندان اورمیه

بندهای زندان ارومیه سال‌هاست که سم‌پاشی حشرات نشده‌اند. همچنین در این زندان زندانیان سالهاست درگیر ساس، شپش، سوسک و موش هستند؛ همین امر موجب بروز بیماری‌های پوستی برای بسیاری از زندانیان شده است. زندانیان می‌گویند شوینده‌های مناسب و بهداشتی در زندان موجود نیست. حتی زندانیان در زندان امکان تهیه‌ی لباس زیر ندارند. زندانیانی که خانواده و یا نزدیکانی را که بتوانند لباسی برای آنان تهیه کنند، دارند هم باید روزها به دنبال مددکار و مسئولین زندان باشند تا مجوز دریافت لباس زیر را بگیرند.

برای هر ۲نفر در ماه یک بسته تاید نیم کیلویی می‌دهند که این جیره گاها هر ۲ماه یک بار توزیع می‌شود. برای هر زندانی در ماه یک قالب صابون ۲۵۰گرمی توزیع می‌شود که کیفیت آن بسیار پایین است.

وضعیت آب حمام

در هر بند بین ۴ تا ۵ساعت زمان برای استحمام زندانیان وجود دارد. در همین زمان‌بندی،‌ زندانیان بایستی لباس‌های خود را هم بشویند. آب به صورت نوبتی در بندها وصل می‌شود و گه‌گاه هم آب‌گرم وجود دارد.

سرویس بهداشتی و حمام

در کل بندهای زندان مرکزی ارومیه با بیش از ۴هزار زندانی جمعا ۹۳سرویس بهداشتی و ۸۲حمام در اختیار زندانیان است. بر این اساس به هر ۴۳نفر یک سرویس بهداشتی و به هر ۴۸نفر یک حمام تعلق گرفته است. زندانیان با انواع بیماری‌های پوستی و تنفسی روبرو هستند. گزارش کانون حقوق بشر می‌گوید:

با این تعداد حمام، به خصوص در زمستان‌ها در این منطقه سردسیر، اگر هر زندانی فقط ۵دقیقه زمان برای استحمام داشته باشد، باید به مدت ۷ساعت در شبانه روز آب‌گرم وجود داشته باشد که زندانیان بتوانند از حمام استفاده کنند. البته روشن است چنین امکانی در این زندان برای زندانیان وجود ندارد. در خوش‌بینانه‌ترین شکل اگر ۲ساعت آب‌گرم وجود داشته باشد، تنها ۲۶نفر از حمام آنهم بمدت ۵دقیقه استفاده می‌کنند.

بیگاری در زندان اورمیه

بعضی از زندانیان کارهای شهرداری را انجام می‌دهند و قاشق و لیوان و بشقاب می‌شویند و هفته‌ای ۴۰هزار تومان پول می‌گیرند. بعضی‌ها هم شب و روز آشپزی می‌کنند و ماهی ۴۰هزار تومان می‌گیرند. شماری از زندانیان هم تسبیح یا گردنبند درست می‌کنند و می‌فروشند تا بین ۴۰ تا ۲۰۰هزار تومان دربیاورند و برای خانواده‌های‌شان بفرستند. به زندانیان کارگری که بعنوان تأسیسات بندها را تعمیر و بازسازی می‌کنند، روزانه یک یا ۲بسته سیگار ۵ هزار تومانی و ماهانه ۱۰۰هزار تومان حقوق می‌دهند.

لباس زندانیان

در زندان مرکزی ارومیه به زندانیان تازه وارد لباس داده نمی‌شود. زندانیان فقط همان لباسی را در اختیار دارند که با آن وارد زندان شده‌اند. گه‌گاه زندانیانی که آزاد می‌شوند، البسه خود را در اختیار سایرین قرار می‌دهند. یا اگر خانواده یک زندانی برایش لباس نو بیاورد، وی لباس کهنه خود را به آنهایی که لباس ندارند، می‌دهد.

وضعیت پزشکی

یکی از اصلی‌ترین مشکلات زندانیان، امکانات محدود بهداری زندان است که سهمیه نوبت رسیدگی بند زنان ماهی یک بار می‌باشد. با توجه به ظرفیت بالای زندانیان و امکانات محدود، پزشک عمومی فقط اقدام به معاینه می‌کند و نهایتا امکان تجویز داروهای مسکن را دارد. ویزیت دکتر درمانگاه زندان ظرف ۱۰دقیقه ۵۰ تا ۱۰۰نفر بیمار را ویزیت می‌کند و داروهایی را تجویز می‌کند که اصلا ربطی به بیماری زندانیان بیمار ندارد. داروهایی که به بیماران می‌دهند یکسان است. تفاوتی ندارد که زندانی از چه بیماری رنج می‌برد، یک سری داروی ثابت هست که برای زندانیان تجویز می‌شود. در این زندان دکتر چشم وجود ندارد.

زندانیان می‌گویند به کرات پیش آمده که یک زندانی از بیماری خاصی رنج برده است ولی پزشک به گفته‌های بیمار توجه نکرده و مواجهه‌اش با بیماری زندانی بسیار سطحی و به دور از برخورد انسانی بوده است. حتی در برخی موارد، بیماران فرایند درمان تخصصی خود بیرون از زندان را به‌همراه نسخه‌های تجویز شده یا پرونده پزشکی به پزشک زندان تحویل داده‌اند اما بدون هیچ اقدام درمانی رها شده‌اند.

زندانیانی که موفق شوند «هفت‌خوان» اعزام به بیمارستان بیرون از زندان را رد کنند تازه با یک مانع سخت دیگر روبرو می‌شوند؛ هزینه درمان به اضافه حق ماموریت ماموران زندان و ایاب و ذهاب. زندانیان می‌گویند تمام این هزینه‌ها، حتی حق ماموریت ماموران زندان هم بر عهده خود زندانی است.

در این زندان داروهایی که برای بیماران استفاده می‌شود اکثرا تاریخ گذشته هستند. به همین علت در بند عمومی این زندان، شماری از زندانیان فلج شده‌اند.

دندان‌پزشکی

دندان‌پزشک هم هر ۶ماه یک بار امکان رسیدگی به بند زنان زندانی را دارد و کسانی که درد دندان دارند باید ماه‌ها تحمل کنند تا نوبت آنان شود.

اگر پزشک عمومی مراجعه به دندانپزشک را تایید کند، در آنجا کشیدن دندان بدونِ عکس‌برداری از دندان و به‌صورت چشمی صورت می‌گیرد که گاهی منجر به کشیدن اشتباهی دندان می‌شود. زندانیان می‌گویند بارها دیده شده که دندانپزشک چون عکسی از دندان نداشته یک دندان سالم را به جای دندان آسیب‌دیده کشیده است.

تزریقات

در بهداری زندان مرکزی ارومیه، آمپول به صورت سهمیه‌بندی شده برای زندانیان توزیع می‌شود. در کل زندان تنها ۲نفر مجاز به انجام تزریقات زندانیان هستند.

زندانیان زندان اورمیه

بافت جمعیتی زندان مرکزی ارومیه متشکل از ۶۰درصد زندانی کرد و اهل سنت و ۴۰درصد زندانی ترک و شیعه می‌باشد. زندانیان کرد و اهل سنت اکثرا از شهرستان‌های استان آذربایجان غربی به این زندان تبعید شده‌اند.

زندانیان سیاسی

زندانیان سیاسی زندان مرکزی ارومیه در وضعیت نامناسبی از نظر امکانات و بهداشت به سر می‌برند و برخلاف اصل تفکیک جرائم، در کنار تعدادی از مجرمین خطرناک نگهداری می‌شوند.

شکنجه و فشار در زندان اورمیه

ضرب و شتم زندانی تا سرحد مرگ از نمونه شکنجه‌های رایج در این زندان است. زندانیان با جرائم اجتماعی در زندان مرکزی ارومیه تحت عناوین مختلف بطور سیستماتیک توسط زندان‌بانان و مامورین مورد ضرب و شتم و شکنجه جسمی قرار می‌گیرند. در این زندان ورزش انفرادی و جمعی ممنوع بوده و حفاظت اطلاعات آن را طرح فرار می‌داند.

رفتار با زندانیان

در تاریخ ۱۴۰۲/۱۱/۱۶ پس از اعتراض هادی رستمی زندانی که توسط مسئول خوابگاه در هنگام بازدید هیات متشکل از رئیس کل دادگستری استان آذربایجان غربی و تعدادی از قاضی‌های دادگاه‌های ارومیه از زندان از حضور در سالن ملاقات ممانعت شد به مسئول اندرزگاه، دو تن از افسر نگهبان‌های بند به نام‌های بابایی و دانیالی اقدام به ضرب‌وجرح شدید رستمی کردند و در حالی که وی از ناحیه سر دچار خونریزی شده بود، به سلول انفرادی منتقل شد. شبکه حقوق بشر کردستان در ادامه نوشت رستمی پس از انتقال به سلول انفرادی، اقدام به اعتصاب غذای خشک کرده است.

حمله گارد زندان مرکزی اورمیه به زندانیان سیاسی

صبح روز چهارشنبه ۹ اسفند ۱۴۰۲، گارد زندان ارومیه به دستور پیمان خانزاده رئیس این زندان به بند زندانیان سیاسی یورش بردند. در این یورش که با حضور یحیی سلطانی، رئیس بند زندانیان سیاسی همراه بود، شماری از زندانیان را مورد ضرب و شتم قرار دادند و وسایل آنان را که با هزینه خودشان تهیه شده بود، تخریب نمودند. دو زندانی در اعتراض به این یورش، اقدام به آتش زدن پتوهای خود در داخل بند کردند که مورد ضرب و شتم وحشیانه مأموران قرار گرفتند.

در جریان یورش گارد زندان دست‌کم ۵ زندانی سیاسی و عقیدتی از ناحیه سر مجروح شدند و دو نفر از زندانیان کُرد به نام‌های حسن عمرپور و اشکان عثمان نژاد که پیشتر به اتهام «جاسوسی برای اسرائیل» به ۱۰ سال حبس محکوم شده بودند در اعتراض به حکم ناعادلانه خود، اعدام چهار زندانی هم‌پرونده‌شان و فشار بر زندانیان این بند اقدام به خودسوزی کردند. رئیس زندان تنها نظاره‌گر بود و اجازه نداد کسی برای مهار آتش به کمک آنها برود.

جان‌باختن و خودکشی در زندان اورمیه

براساس گزارش هه‌نگاو، بیشترین موارد مرگ زندانیان در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های استان ارومیه  ثبت شده است . همچنین از مجموع ۳۵ زندانی، دست‌کم ۲۳ زندانی در زندان‌های مرکزی و عمومی شهرهای مختلف جانشان را از دست داده و در هر یک از بازداشتگاه‌های اداره اطلاعات و اطلاعات سپاه پاسداران ۳ زندانی زیر شکنجه کشته شده‌اند.

در گزارشی به تاریخ ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ در این رابطه آمده است: زندان ارومیه یکی از زندان‌هایی است که طی سال‌های گذشته بارها خبر اقدام به خودکشی زندانیان آن منتشر شده است و متاسفانه آمار خودکشی‌های موفق در این زندان بالاست؛ در اسفند ۱۴۰۲ پس از خودکشی منجر به مرگ یکی از زندانیان سیاسی این زندان، بیش از ۸۰۰ زندانی زندان ارومیه طی نامه‌ای اعتراضی خواستار عزل رییس این زندان و پایان آزارها و فشارهای تحمیلی بر زندانیان این زندان شدند.

بنا به گزارش کانون حقوق بشر ایران در سال ۱۴۰۰، ماموران یک زندانی به نام امیر رضایی را از پله‌های طبقه دوم به پایین پرتاب کردند که بنا به گفته شاهدان وی در جا بی‌هوش شده و ستون فقراتش می‌شکند و احتمال قطع نخاع وی وجود داشت. ولی مامورین با همین حالت بی‌هوشی او را کشان‌کشان به انفرادی برده و دور از چشم دوربین و سایر زندانیان دست و پای وی را بسته و شروع به شکنجه و ضرب و شتم وی کردند. شدت ضربات به قدری بود که وی به هوش نمی‌آمد به طوری که ماموران مجبور شدند او را به بهداری ببرند. اما ساعتی بعد، وی به دلیل شدت شکنجه‌ها و ضربات بر سر و بدنش، جانش را از دست داد و به قتل رسید. ماموران و رئیس این زندان در پی این بودند که علت جان باختن این زندانی را مصرف مواد مخدر اعلام کنند ولی آثار شکنجه و ضرب و شتم روی بدن این زندانی مشهود بود.

خودکشی شاهین گله‌دار

بر اساس گزارش خبرگزاری «هرانا»، شامگاه یکشنبه ۶اسفند۱۴۰۲، یک زندانی سیاسی به نام «شاهین گله‌داری» در زندان ارومیه، دست به خودکشی زده و به زندگی خود پایان داده است. شاهین گله‌داری ۴۶ ساله و اهل ارومیه، اسفند سال گذشته بازداشت و برای تحمل دوران دوساله محکومیت خود، به زندان این شهر منتقل شده بود.

شاهین گله‌دار در اعتراض به فشار و شکنجه از سوی نیروهای امنیتی خودکشی کرد. شبکه حقوق بشر کردستان ضمن تایید این خبر نوشت: «این زندانی سیاسی در بند زندانیان سیاسی و عقیدتی زندان مرکزی ارومیه خود را حلق‌‌آویز کرد و به زندگی خود پایان داد.» بر اساس این گزارش شاهین گله‌دار در هفته‌های گذشته چندین بار به دفتر ویژه اطلاعات مستقر در زندان و بازداشتگاه اطلاعات ارومیه منتقل شده و از سوی بازجویان امنیتی برای همکاری با این نهاد امنیتی تحت فشار و شکنجه قرار گرفته است. همچنین بازجویان امنیتی برای تحقیر این زندانی سیاسی سیبل او را تراشیده بودند. همزمان نهادهای امنیتی در ماه‌های گذشته تعدادی از اعضای خانواده او را احضار و تهدید کرده بودند. در ادامه این گزارش آمده است که «در حین انتقال پیکر او به بهداری زندان، یحیی سلطانی و حمید علی حکمتی، مسئول و مددکار این بند با زندانیان سیاسی درگیر شده و آن‌ها را تهدید به قتل کردند.

خودکشی امیر شهبازی

در تاریخ ۱۴۰۲/۱۰/۲۷ امیر شهبازی، زندانی محکوم به قطع انگشتان دست که روز گذشته در سلول انفرادی زندان مرکزی ارومیه با خوردن قرص اقدام به خودکشی کرده بود، به دلیل تاخیر در اعزام به بیمارستان جان خود را از دست داد. به‌گزارش شبکه حقوق بشر کردستان، آقای شهبازی با تصمیم شورای انضباطی زندان با ادعای «کشف گوشی تلفن همراه» از وی، به سلول انفرادی زندانی مرکزی ارومیه منتقل شده بود. بر پایه این گزارش، او به مسئولان زندان اعلام کرده بود که در صورت انتقال به سلول انفرادی خودکشی خواهد کرد. امیر شهبازی عصر روز گذشته به سلول انفرادی منتقل و ساعت ۲ بامداد، نگهبانان متوجه اقدام وی به خودکشی شدند اما از اعزام فوری او به بیمارستان خودداری کردند و ساعتی بعد آقای شهبازی جان خود را از دست داد.

بنابر گزارش‌ها، آقای شهبازی قبل از خودکشی در نامه‌ای به خانواده‌اش اعلام کرده بود که شخص رئیس زندان و همچنین مسئول خوابگاه زندان باعث خودکشی او شدند.

جان‌باختن شیرزاد احمدی‌نژاد

براساس گزارش هه‌نگاو، «شیرزاد احمدی‌‎نژاد»، از بازداشتی‌های اعتراضات سراسری و اهل بوکان، اسفند گذشته، در بازداشتگاه اداره اطلاعات ارومیه جان باخت.

جان‌باختن شمس الدین تاتاری

طبق گزارش کانون حقوق بشر ایران در تاریخ ۵ اسفند ۱۴۰۲، مدت‌ها پیش، یک زندانی محکوم به اعدام در این زندان به نام شمس الدین تاتاری به دلیل وقت کشی مسئولان زندانی قبل از رسیدن به بیمارستان زندانی که دچار حمله قلبی شده بود قبل از رسیدن به بیمارستان جان باخت.

«موسی اسماعیلی» و «پیمان گلوانی»، زندانیان سیاسی کرد نیز تیر امسال در بازداشتگاه اطلاعات ارومیه زیر شکنجه کشته شدند.

نامه ۸۰۰ زندانی

در گزارش سایت صدای آمریکا به زبان فارسی به تاریخ ۴ اسفند ۱۴۰۲ آمده است که بیش از ۸۰۰ زندانی در زندان مرکزی ارومیه در نامه ای سرگشاده با اشاره به افزایش آمار خودکشی زندانیان به دلیل آنچه «آزار و اذیت‌ها» در این مرکز توصیف کردند، خواستار عزل پیمان خان‌زاده، رئیس زندان مرکزی این شهر، شدند.

در ابتدای نامه زندانیان آمده است: «ما زندانیان محبوس در زندان مرکزی ارومیه که هر کدام به اتهام‌های مختلف به احکام حبس محکوم شده‌ایم و دوران محکومیت خود را در این زندان سپری می‌کنیم، به دلیل مشکلات خود و خانواده‌های‌مان در شرایط سختی قرار داریم و تحمل حبس برای ما طاقت‌فرسا شده است. مشکل اصلی جایی است که خود شخص رئیس زندان، پیمان خان‌زاده نه تنها برای زندانیان مشکلاتی پیش می‌آورد بلکه در برخی موارد نیز خانواده را درگیر مشکلات کرده است.»

«شبکه حقوق بشر کردستان» روز پنجشنبه سوم اسفند، در این مورد گزارش داد که در ابتدای نامه زندانیان آمده است: «شخص رئیس زندان، پیمان خان‌زاده نه تنها برای زندانیان مشکلاتی پیش می‌آورد بلکه در برخی موارد نیز خانواده را درگیر مشکلات کرده است.» به گزارش این شبکه حقوق بشری، خودکشی یک زندانی محکوم به قطع عضو به نام امیر شهبازی، ناشی از فشارهای رئیس و مسئولان زندان مرکزی ارومیه بوده است. او به رغم آن که رضایت همه شاکیان خود را گرفته و چیزی به آزادی‌اش نمانده بود، با خودکشی به زندگی خود پایان داد.

نویسندگان این نامه همچنین به وضعیت بندهای مختلف این زندان، از‌جمله سوییت‌های انفرادی و بند پاک اشاره کرده و ضمن «اسفناک» توصیف کردن آن نوشته‌اند: «زندان مرکزی ارومیه دارای شش سوییت انفرادی به‌صورت تک‌‌ نفره است، اما در برخی مواقع آمار هر اتاق به بالای شش زندانی می‌رسد، یعنی به عبارتی امکان خوابیدن و حتی نفس کشیدن هم دشوار می‌شود. زندانیانی که به‌دلایل مختلف ازجمله اعتصاب غذا و به‌صورت تنبیهی به سوییت زندان منتقل شده‌اند. به‌دلیل شرایط سخت این بند مانند نداشتن حمام و هواخوری و ضرب‌وشتم زندانیان به دستور رییس زندان، در شرایط وحشتناکی به سر می‌برند و کسی صدای آن‌ها را نمی‌شنود.»

...تمامی این مسایل در مدت اخیر بارها طی نامه‌هایی از سوی زندانیان به آقای فتحی، مدیر کل زندان‌های استان آذربایجان‌ غربی اطلاع داده شده اما وی تاکنون هیچ پاسخی به این نامه‌ها نداده است و در این مدت تنها دو بار برای بازدید از ساخت‌ و سازها از زندان مرکزی ارومیه بازدید کرده و به مشکلات زندانیان توجهی نداشته است. از این رو ما جمعی از زندانیان زندان مرکزی ارومیه با توجه به شرایط سخت تحمیلی بر زندانیان از سوی عزل پیمان خانزاده، رئیس وقت زندان مرکزی ارومیه خواستار عزل وی هستیم.»

افزایش فشار نتیجه نامه ۸۰۰ زندانی

به گزارش شبکه حقوق بشر کردستان، به دنبال انتشار نامه‌ سرگشاده بیش از ۸۰۰ زندانی در زندان مرکزی ارومیه با درخواست استعفای پیمان خانزاده، فشار و شکنجه زندانیان به‌صورت گسترده افزایش پیدا کرده است. در ادامه این گزارش آمده است که امروز، ۱۳اسفند۱۴۰۲، دو زندانی جرایم عادی به نام‌های توحید غزنوی و سجاد خداجو پس از شکنجه توسط اکبر ماهری، رییس اندرزگاه ۱-۲، زندان مرکزی ارومیه به بند امن این زندان منتقل شدند. همزمان ده‌ها مامور گارد این زندان به خوابگاه ۱-۲ یورش برده و ضمن بازرسی این بند بسیاری از وسایل شخصی زندانیان را تخریب کردند.

قطع تلفن‌ها و تماس با خانواده

در درگیری‌های مختلفی که در زندان صورت گرفته و در پی آن زندانیان با ضرب و شتم شدید مواجه شدند، تلفن زندان مرکزی ارومیه را قطع کرده تا اخبار به بیرون از زندان درز نکند.

اسامی برخی از مسئولان و شکنجه گران زندان مرکزی اورمیه

در گزارش کانون حقوق بشر ایران اسامی بعضی از آنها آمده است:

ناصر عتباتی رئیس کل دادگستری اورمیه

ناصر عتباتی، رئیس کل دادگستری استان آذربایجان غربی.

مجتبی محمدی مدیرکل سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی استان آذربایجان غربی.

زین‌العابدین آقایی‌فر مسئول حفاظت اطلاعات سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی استان.

پیمان خان‌زاده رئیس زندان مرکزی ارومیه که همکاری نزدیک و فعالی با سازمان اطلاعات سپاه و اداره اطلاعات برای سرکوب و پرونده سازی علیه زندانیان دارد.

سعید نوری معاون اداری و مالی زندان ارومیه و رئیس اداره عمومی زندان‌های استان آذربایجان غربی.

جمشید مرادخانی معاون سلامت، اصلاح و تربیت زندان‌های آذربایجان غربی.

نادر آذرنیا مسئول حفاظت اطلاعات زندان.

جواد محمدی مسئول واحد بازرسی زندان.

تورج مختاری قاضی ناظر.

اتابک اصغری کارمند بانک پارسیان شعبه زندان مرکزی ارومیه.

فرهاد حیدری، افسر نگهبان زندان.

موسی زاده، متصدی فروشگاه سالن یک و ۲.

دکتر بهنام، رئیس بهداری.

فاطمی، رئیس اندرزگاه.

نجفی و قره‌باغی، افسر نگهبان.

اعدام در زندان اورمیه

بی‌بی‌سی ۸ آبان ۱۳۹۲ - اعدام ۱۱ نفر در زندان مرکزی ارومیه

زیتون ۳ مرداد ۱۳۹۵ - یک زندانی «امنیتی» و چهار زندانی «مواد مخدر» روز سه‌شنبه، ۱۹ مرداد، در زندان ارومیه اعدام شده‌اند.

در تاریخ ۱۴۰۲/۸/۲۴ شش زندانی جهت اجرای حکم اعدام به سلول‌های انفرادی زندان ارومیه منتقل شدند. هرانا با انتشار این خبر نوشت این زندانیان پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر و قتل به اعدام محکوم شده بودند. گفته می‌شود مسئولین زندان به خانواده این زندانیان اعلام کرده‌اند که بامداد فردا (۲۵ آبان) حکم این زندانیان اجرا خواهد شد.

سازمان حقوق بشر ایران؛ ۱۷ آذر ۱۴۰۲: حکم سه زندانی که در پرونده‌های جداگانه با اتهامات مربوط به «مواد مخدر» به اعدام محکوم شده بودند، در زندان مرکزی ارومیه به اجرا درآمد.

هه‌نگاو؛ چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳: حکم اعدام یک زندانی کُرد و اهل ارومیه با هویت حسن محرر در زندان مرکزی ارومیه اجرا شد و هم‌زمان چهار زندانی دیگر جهت اجرای حکم به سلول انفرادی منتقل شدند.

هرانا - ۱۴۰۳/۰۲/۲۰- دو زندانی در زندان ارومیه اعدام شدند. هویت این زندانیان “حسن عربی (انبی)، فرزند بابزین، پدر دو فرزند و عبدالله حسن زاده (ینگجه)، فرزند یداله” توسط هرانا احراز شده است.

شورش در زندان اورمیه

هەنگاو؛ پنجشنبە ٢٧ اردیبهشت ١٤٠٣ - یک زن زندانی محبوس در بند زنان زندان مرکزی ارومیه به نام پروین موسوی که پیشتر بابت جرایم مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بود، جهت اجرای حکم اعدام به سلول انفرادی این زندن منتقل شد. زندانیان بند نسوان همزمان با انتقال این زندانی، دست به اعتراض زده و با ماموران درگیر شدند و در این بین، برخی وسایل داخل بند به آتش کشیده شده است. این زن زندانی در داخل زندان به بیماری سرطان نیز مبتلا شده و پیشتر وضعیت سلامت او نامساعد گزارش شده بود.

اعتصاب غذای ۲۰۰ زندانی زن در زندان اورمیه

به گزارش دریافتی و به نقل از منابع فعال حقوق بشری در ایران، بیش از ۲۰۰ زندانی زن در زندان مرکزی ارومیه روز شنبه ٩ فروردین ٩٩ در اعتراض به نبود امکانات و خدمات بهداشتی در بند زنان و همچنین مخالفت عوامل رژیم با آزادی آنها پس از شیوع ویروس کرونا در این زندان، دست به اعتصاب غذا زده اند. اهل کرمانشاه بر اثر ابتلا به ویروس کرونا آغاز شده است.

اعتصاب غذا در زندان اورمیه

در تاریخ ۱۴۰۲/۸/۱ به گزارش شبکه حقوق بشر کردستان، ۴۴ زندانی سیاسی و عقیدتی محبوس در بند فوق‌ امنیتی «ارشاد» زندان مرکزی ارومیه دست به اعتصاب غذا زدند. این زندانیان پس از ملاقات با رئیس بند اعلام کردند که در اعتراض به محرومیت از دسترسی به خدمات پزشکی، مخالفت نهادهای امنیتی با درخواست آزادی مشروط و اعزام آنان به مرخصی و نصب دوربین مداربسته در سیروس بهداشتی این بند، دست به اعتصاب غذا زده‌اند.

مدیریت زندان و فساد آن

تماس تلفنی: در زندان ارومیه به ازای هر ۱۰۰ زندانی یک کیوسک تلفن موجود است که در شرایط معمولی روزی ۱۰ دقیقه به هر زندانی زمان تماس تعلق می‌گیرد؛ البته در بسیاری موارد در همان ده دقیقه امکان برقراری ارتباط وجود ندارد.

خراب شدن کیوسک‌های تلفن مساله‌ای بسیار عادی است در حالی که مسئولان زندان پیگیر رفع خرابی نمی‌شوند و تا چند روز کیوسک‌ها خراب می‌مانند. یکی از دلایل پیگیری نکردن مشکلات مربوط به تلفن این است که سیستم افسر نگهبانی مافیای عظیمِ واردکننده‌ی موبایل و مواد مخدر به زندان هستند. آن‌ها به زندانیانی که توان خرید دارند گوشی‌های موبایل را با بیست یا سی برابر قیمت بیرون از زندان می‌فروشند.

سالن ورزش: برای چند هزار زندانی زندان ارومیه یک سالن ورزشی وجود دارد که فقط برای بازی فوتبال مناسب است اما عملاً غیر قابل استفاده است، زیرا جمعیت زندانی‌ها به حدی زیاد است که امکان دسترسی همه زندانی‌ها به سالن ورزشی وجود ندارد.

کتاب: سخت‌گیری مسئولان زندان برای ورود کتاب سبب شده است بیشتر کتاب‌های موجود در کتابخانه «ایدئولوژیک» ــ مذهبی ــ و در تایید یا همسو با جمهوری اسلامی باشند. برای ورود کتاب باید از یک ماه قبل به مسئولان زندان درخواست داد و در بیشتر مواقع این درخواست‌ها رد می‌شوند.

مافیای قاچاق مواد مخدر

به گزارش کانون حقوق بشر ایران مافیای قاچاق مواد مخدر تحت نظارت قاضی ناظر و نماینده وزارت اطلاعات‌ عمل می‌کند. در این گزارش آمده است:

در زندان مرکزی ارومیه، مانند بسیاری از زندان‌ها در دیکتاتوری ولایت فقیه، مواد مخدر به وفور و با قیمت پایین، در دسترس زندانیان قرار داده می‌شود. عوامل زندان از این طریق، پول کلانی به جیب می‌زنند. بنا به گفته زندانیان سیاسی و عقیدتی، اعضای باند مافیای قاچاق مواد‌مخدر به زندان مرکزی ارومیه عبارتند از:

رئيس زندان، قره‌باغی رئيس اندرزگاه ، دکتر بهنام رئيس بهداری، فرهنگ رئيس اندرزگاه، فاطمی رئيس اندرزگاه، نجفی افسر نگهبان. بنا به گفته این زندانیان، قاضی ناظر بر زندان هم در این زد و بندها دست دارد که با بالا بردن آمار زندانیان و موافقت نکردن با رأی باز و آزادی مشروط و عفو موردی و پایان حبس، بر بقای این بازار سیاه می‌افزاید. بیشترین درآمد حاصل از این زد و بندها به جیب قاضی ناظر بر زندان و یکی از نمایندگان وزارت اطلاعات به اسم مستعار علیرضا می‌ریزد. عوامل زندان خودشان زندانیان را به قرص‌های متادون معتاد کرده‌اند و بعد با تحویل ندادن این قرص‌ها به زندانیان آنها را آزار و شکنجه می‌دهند. یکی از زندانیان فریاد می‌زدند: «شما باعث معتاد شدن و بدبخت شدن ما هستید، شما ما را معتاد کردید که ما اعتراض نکنیم». زندانیان بارها به دلیل تحویل ندادن داروهای‌شان، در مقابل بهداری زندان دست به تجمع زده و اقدام به اعتراض کرده‌اند. زندانیانی که معتاد هستند، برای تامین هزینه مواد‌مخدر، مربا و حلوا شکری که سهمیه صبحانه‌هایشان هست را می‌فروشند. زندانیانی که مربا و حلوا شکری زندان را نمی‌خورند، سهمیه خود را به معتادان می‌دهند تا آنها با فروش این مواد به سایرین، مواد‌مخدر خود را تامین نمایند.

باند مافیایی اخاذی از زندانیان

بنا به گزارش کانون حقوق بشر ایران باند مافیایی اخاذی از زندانیان در هماهنگی با رئیس زندان عمل می‌کند:

در این زندان نمونه‌هایی از اخاذی مبالغ هنگفت از زندانیان توسط یک باند مافیایی متشکل از مسئولین زندان صورت گرفته است. این باند مافیایی، زیر نظر و با اطلاع، رئیس زندان به کار خالی کردن جیب زندانیان مشغول هستند. برغم افشاگری‌های انجام شده در شبکه‌های اجتماعی در رابطه با اخاذی از زندانیان در زندان مرکزی ارومیه، هیچ اقدام جدی برای حل این مساله و بازگرداندن پول‌های زندانیان به آنان، از جانب دستگاه قضاییه و سازمان زندان‌ها صورت نگرفته است.

تحریم زندان اورمیه

وزارت خزانه‌داری آمریکا مهر۱۳۹۹ با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که واشینگتن، زندان ارومیه، زندان عادل‌آباد شیراز، شعبه یک دادگاه انقلاب شیراز و زندان وکیل‌آباد مشهد را، تحریم کرده است.