نلسون ماندلا
| نلسون ماندلا | |
|---|---|
| هدف | مبارزه ضد آپارتاید |
| لقب | مادیبا |
| سن | ۹۵ سال |
| تاریخ تولد | ۱۸ ژوئیه ۱۹۱۸ |
| تاریخ مرگ | ۵ دسامبر ۲۰۱۳ |
| شغل | رهبر کنگره ملی آفریقا و رئیس جمهور آفریقای جنوبی |
| عنوان | مخولو (پدر بزرگ به زبان آفریقایی) |
| آدرس | آفریقای جنوبی |
| ملیت | آفریقایی |
نلسون ماندلا، با نام اصلی رولیهلاهلا ماندلا (زاده ۱۸ ژوئیه ۱۹۱۸ مصادف با ۲۷ تیرماه ۱۲۹۷ – درگذشته ۵ دسامبر ۲۰۱۳) از سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۹ رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی پس از اولین انتخابات دموکراتیک بود. وی از مبارزان ضد آپارتاید در آفریقای جنوبی و رهبر کنگره ملی آفریقا بود، که به خاطر شرکت در فعالیتهای مسلحانه مخفی، محاکمه و زندانی شد.
ماندلا مشهورترین چهره مبارزه ضد آپارتاید است که بیشتر ۲۷ سال زندان خود را، در جزیره روبن سپری کرد، رژیم آپارتاید و استعمارگران حامی این رژیم، نلسون ماندلا و کنگره ملی آفریقا را کمونیست و تروریست می‌دانستند. مبارزه مسلحانه بخشی جدایی‌ناپذیر از مبارزه ضد آپارتاید بود. نسلون ماندلا پس از آزادی از زندان در سال ۱۹۹۰، سیاست صلح‌طلبی را در پیش گرفت و با این کار موجب تسهیل انتقال آفریقای جنوبی به سوی دموکراسی شد. نلسون ماندلا در طی ۴ دهه اخیر عمر خود جوایز متعددی را دریافت کرد، برخی مردم آفریقای جنوبی به نشانه احترام وی را مخولو (پدربزرگ) صدا می‌زنند. ماندلا را در آفریقای جنوبی اغلب تحت عنوان مادیبا می‌شناسند، این عنوان افتخاری را بزرگان خاندان ماندلا به وی داده‌اند. وی بنیان‌گذار بنیاد ریش‌سفیدان می‌باشد. نلسون ماندلا، سرانجام در روز پنجشنبه ۵ دسامبر ۲۰۱۳ (۱۴ آذر ۱۳۹۲) در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی در سن ۹۵ سالگی درگذشت.[۱]
پیشینه نلسون ماندلا
نلسون ماندلا در ژوئیه ۱۹۱۸ در روستای کوچک و دورافتاده‌ای در ناحیه متاتا از استان کیپ در اتحادیه آفریقای جنوبی به دنیا آمد. پدرش عضو شورای سلطنتی مردم تمبو بود. پدر نلسون ماندلا نقشی کلیدی در به سلطنت رسیدن جونگینتابا دالیندیبو در تمبو داشت، پدر ماندلا چهار همسر داشت و در مجموع دارای سیزده فرزند (چهار پسر و نه دختر) بود. نخستین آموزگار ماندلا نام نلسون را به تقلید از هوراشیو نلسون، دریادار انگلیسی بر او نهاد.
ماندلا در سال ۱۹۳۷در نوزده سالگی، به دانشکده وسلی در فورت بیوفورت که بیشتر خانواده سلطنتی در آن مشغول به تحصیل بودند رفت. او به ورزش‌های بوکس و دو و میدانی علاقه‌مند شد. پس از شرکت در کنکور، شروع به تحصیل در مقطع کارشناسی علوم انسانی در دانشگاه فورت هار کرد، او در این دانشگاه با اولیور تامبو، آشنا شد و آنها تبدیل به دوست و همکار همیشگی شدند.
مبارزات سیاسی نسلون ماندلا
نلسون ماندلا پس از ورود به دانشگاه فورت هار، از رهبران دانشجویان معترض شد و در همان سال اول از دانشگاه اخراج شد و از ادامه تحصیل باز ماند. او در واکنش به حکم «ازدواج اجباری» از سوی حاکم تمبو، به ژوهانسبورگ گریخت و به تدریج وارد مبارزات سیاسی شد. ماندلا در سال ۱۹۴۴ عضو «کنگره ملی آفریقا» شد. در سال ۱۹۴۸ بود که جریانی راستگرا به نام «حزب ملی» به قدرت رسید و تبعیض نژادی را در آفریقای جنوبی نهادینه کرد.
ماندلا که مدتی به عنوان دستیار یک دفتر وکالت کار کرده بود، در سال ۱۹۵۲ نخستین دفتر حقوقی مخصوص رنگین‌پوستان را در ژوهانسبورگ دایر کرد. این شرکت که توسط ماندلا و دوست دیرینه‌اش، اولیور تامبو اداره می‌شد، خدمات حقوقی رایگان یا ارزان در اختیار سیاهپوستان قرار می‌داد.
نخستین دستگیری ماندلا در ۵ دسامبر ۱۹۵۶ بود که همراه با ۱۵۰ نفر دیگر به اتهام «خیانت به کشور» بازداشت شد. محاکمه این عده تا سال ۱۹۶۱ ادامه یافت، اما همه متهمان در پایان تبرئه شدند.
مبارزه مسلحانه علیه آپارتاید
«کنگره ملی آفریقا» در این زمان بر اعتراضات عمومی و کارزارهای مدنی علیه سیستم نژادپرستی افزوده بود و نلسون ماندلا نقشی محوری در این مبارزات داشت. ماندلا در سال ۱۹۴۳ به «کنگره‌ی ملی آفریقا» ملحق شده بود. در سال ۱۹۶۰ دولت آفریقای جنوبی چند هفته بعد از کشتار شارپ‌ویل که به مرگ حدود هفتاد معترض در نزدیکی ژوهانسبورگ منجر شد، این تشکل را غیرقانونی اعلام کرد.
پس از این واقعه، ماندلا رهبری اومخونتو وسیزوه (به معنای «نیزه ملت»، با علامت اختصاری «MK») شاخه نظامی کنگره ملی آفریقا (ANC) را که خود یکی از بنیان‌گذاران آن بود بر عهده گرفت. او بارها گفته بود که با وجود اعتقاد به مبارزه مسالمت‌آمیز، زیر فشار رژیم آپارتاید به انتخاب مشی چریکی مجبور شده است. چند دهه بعد، خصوصا در دهه ۱۹۸۰، اومخونتو وسیزوه تبدیل به جنگ چریکی علیه رژیم حاکم شد. ماندلا همچنین در خارج از کشور مبادرت به جمع‌آوری کمک‌های مالی برای MK کرد، و در دیدار با برخی از دولت‌های آفریقا ترتیباتی برای آموزش شبه نظامی داد. اما در بازگشت و پس از هفده ماه تعقیب و گریز، بازداشت و محاکمه شد.
ویلیام بلوم، یکی از کارکنان سابق وزارت امور خارجه آمریکا گفته است سازمان سیا محل اختفای ماندلا را به پلیس اعلام کرده بود. سه روز بعد، در حضور ماندلا در دادگاه، وی متهم به رهبری اعتصاب کارگران در سال ۱۹۶۱ و ترک غیرقانونی کشور شد. در ۲۵ اکتبر ۱۹۶۲، ماندلا به پنج سال زندان محکوم شد. دو سال بعد در ۱۱ ژوئن ۱۹۶۴، به اتهام شرکت ماندلا در کنگره ملی آفریقا (ANC) برای وی حکم دیگری صادر شد.
دوران زندان نلسون ماندلا
۱۷ سال از محکومیت ماندلا در زندان مخوفی در جزیره «روبن» در نزدیکی کیپ تاون سپری شد که به «آلکاتراز آفریقای جنوبی» شهرت داشت. محکومان سیاسی این زندان مجبور به بیگاری شبانه‌روزی بودند. نلسون ماندلا زندگی‌نامه خود، تحت عنوان راه طولانی به سوی آزادی را در همین زندان نوشت.
ماندلا در سال ۱۹۶۴ در دادگاه به اتهام ۱۵۰ مورد اقدامات خرابکارانه و توطئه علیه رژیم آپارتاید به حبس ابد محکوم شد. دفاعیات ماندلا در دادگاه، شهرت جهانی یافت. او اتهام توطئه را نپذیرفت و از جمله گفت که در راه آرمان خود آماده مردن است.[۲]
شعر «شکست ناپذیر» که شاعر تهیدست و مسلول انگلیسی ویلیام ارنست هنلی در مبارزه با سختی‌های زندگی و بیماری سل سرود، همواره همدم نلسون ماندلا در ایام زندان بود و به گفته‌ی خود گاه‌و بیگاه آن‌را زمزمه می‌کرد.
ماندلا در زندان جزیره روبن در ادامه مبارزه ضد نژاد‌پرستانه خود به زندانیان خواندن و نوشتن می‌آموخت. او نام زندان روبن را «دانشگاه جزیره روبن» گذاشت.
در سال ۱۹۸۵ ماندلا پیشنهاد خود در قبال فراخوان به کناره‌گیری «کنگره ملی آفریقا» از مبارزه مسلحانه، را نپذیرفت. اما احتمال آزادی او بر اثر فشارهای بین‌المللی و اعتراضات روز افزون مردم آفریقا در سال ۱۹۸۸ اوج گرفت.
در ۱۱ فوریه سال ۱۹۹۰ بود که ماندلا پس از ۲۷ سال زندان، آزاد شد. او در سخنرانی آزادی خود در برابر مردم کیپ تاون گفت:
«من در کمال افتخار و شادی، در برابر شما ایستاده‌ام و به شما اعلام می‌کنم که ما سرانجام آزاد شدیم.»
نلسون ماندلا پس از آزادی تمام سعی خود را برای لغو آپارتاید به کار برد. او در سال ۱۹۹۳ و سه سال پس از آزادی، جایزه نوبل صلح را دریافت کرد و پس از آن در ۱۰ مه سال ۱۹۹۴ و طی انتخاباتی که همه فارغ از امتیازات نژادی در آن حق شرکت داشتند، به عنوان نخستین رییس جمهور رنگین پوست آفریقای جنوبی برگزیده شد.
نلسون ماندلا پس از پیروزی در این انتخابات تمام کوشش خود را برای آشتی نژادی در آفریقای جنوبی بکار برد. وی در تلاش برای تحقق این امر، ازهمکاری اسقف دزموند توتو و کمیسیون آشتی برخوردار بود.
نلسون ماندلا در سال ۱۹۹۹ از صحنه سیاست کناره گرفت و به فعالیتهای اجتماعی روی آورد. کودکان و مبتلایان به ایدز، کانون فعالیتهای نوین ماندلا بودند.
پسر دوم نلسون ماندلا در سال ۲۰۰۵ و در ۵۴ سالگی بر اثر ابتلا به ایدز درگذشت. ماندلا اذعان کرد که در زمان ریاست جمهوری‌اش، به اندازه کافی علیه این بیماری تلاش نشد و گفت: «ما مبارزه‌ای جانانه را علیه آپارتاید پشت سر گذاشتیم اما از تهدید ایدز غافل ماندیم.»
کنگره ملی آفریقا، در مبارزه با فقر در کشورش چندان کامیاب نبود و شعار «زندگی بهتر برای همه» تنها برای بخش کوچک و ممتازی از رنگین‌پوستان محقق شد. جامعه آفریقای جنوبی از فقر، فساد، گسترش جرایم و بیکاری رنج می‌برد.
ازدواج‌های نلسون ماندلا
نلسون ماندلا سه بار ازدواج کرد. اوه لین، اولین همسر نلسون ماندلا بود. این زوج دو پسر به نام‌های مادیبا (تمبی) و ماکگاتو، و دو دختر داشتند که هر دو ماکازیوه نام داشتند. دختر اول آنان در نه ماهگی درگذشت، و آنان دومین دختر خود را نیز ماکازیوه نامیدند. همه فرزندان آنان در واترفورد کامهلابا تحصیلات خود را انجام دادند. این زوج پس از ۱۳ سال در سال ۱۹۵۷ بدلیل فعالیتهای انقلابی ماندلا از یکدیگر جدا شدند.
همسر دوم ماندلا، وینی مادیکیزلا-ماندلا، نیز اهل منطقه ترانسکی بود. بعدها، وینی قربانی اختلاف خانوادگی ناشی از نزاع سیاسی، (وینی ماندلا در دادگاهی متهم به دادن فرمان قتل یک خبرچین پلیس بود) شد؛[۳]
در حالی که شوهر وینی مادیکیزلا یعنی ماندلا به اتهام تروریسم و خیانت در زندان جزیره روبن مشغول گذراندن حبس ابد بود، پدرش به سمت وزارت کشاورزی ترانسکی برگزیده شد. اختلافات سیاسی میان دو خانواده منجر به جدایی آنان در آوریل ۱۹۹۲ و طلاق ماندلا از همسرش در مارس ۱۹۹۶شد.[۴]
ماندلا در هشتادمین سالگرد تولد خود با گراکا ماشل، بیوه سامورا ماشل، رئیس‌جمهور سابق موزامبیک و متحد کنگره ملی آفریقا که دوازده سال پیش در سانحه هوایی کشته شده بود، ازدواج کرد.
مرگ
نلسون ماندلا، سرانجام روز پنجشنبه ۵ دسامبر ۲۰۱۳ (۱۴ آذر ۱۳۹۲) در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی در سن ۹۵ سالگی درگذشت.
خاکسپاری
پیکر نلسون ماندلا ده روز پس از مرگ در جمع خانواده و هزاران تن از دوستدارانش در روستای زادگاهش قونو و در گورستانی خانوادگی به خاک سپرده شد. در آیین خاکسپاری او حدود ۴۵۰ نفر از اعضای خانواده‌اش حضور داشتند که او را طبق آداب سنتی قبیله‌ای که در آن زاده شده، به دور از لنز دوربین‌ها به خاک سپردند.
حدود ۴۵۰۰ نفر از سیاستمداران بین‌المللی و هیئت‌های نمایندگی نهادهای اجتماعی مختلف به مراسم خاکسپاری نلسون ماندلا دعوت شده بودند.
دیدگاه ماندلا
اساس تفکر ماندلا در نامه‌ی سراسر اعتراضی او انعکاس یافته است که در سال ۱۹۶۷ از جزیره‌ی روبن به یکی از نهادهای مربوط به اداره‌ی زندان‌ها در وزارت دادگستری نوشت. در آن نامه، ماندلا در برابر اتهام کمونیست بودن از خود دفاع کرده است اما در عین حال از محکوم کردن هواداران کمونیست جنبش مبارزه با تبعیض نژادی سر باز زده و می‌گوید:
«تنها آرزوی من در زندگی این است، و همیشه همین بوده است، که نقش خودم را در مبارزه‌ی ملت‌ام علیه سرکوبگری و استثمارگریِ سفیدپوستان ایفا کنم. من برای حق مردم آفریقا مبارزه می‌کنم، این حق که خودشان در کشور خودشان حکومت کنند. هرچند که ملی‌گرا هستم، به هیچ عنوان نژادگرا نیستم ... وظیفه‌ی اصلی پیش روی ما سرنگون کردن نظامِ خودبرتربینِ سفیدپوستان در تمام شکل‌ها و شاخه‌های آن، و برقرار کردن حکومت دموکراتیکی است که تمام شهروندان آفریقای جنوبی، فارغ از جایگاه اجتماعی‌شان، یا رنگ پوست و یا اعتقادات سیاسی‌شان، با هماهنگی کامل در آن در کنار هم به سر خواهند برد.»
روز جهانی نلسون ماندلا
روز بین‌المللی نلسون ماندلا یا روز ماندلا، آیینی است که هر ساله در ۱۸ ژوئیه به افتخار ماندلا جشن گرفته می‌شود این روز در نوامبر ۲۰۰۹ رسماً توسط سازمان ملل متحد نامگذاری شد ۱۸ ژوئیه زادروز ماندلا است.[۵]
آثار ماندلا
ماندلا کتاب‌ها و مقالات متعددی منتشر کرده‌است. خاطرات وی با نام راه دشوار آزادی با ترجمه مهوش غلامی به فارسی منتشر شده‌است. آخرین کتاب در مورد وی با نام انگلیسی "Conversation with Myself" -خودگویی‌های من- که در سال ۲۰۱۱ از سوی بنیاد ماندلا مشتمل بر ناگفته‌های زندگی وی انتشار یافته در سال ۱۳۹۰ در زبان فارسی با عنوان پندارها و گفتارها با ترجمه علی‌اکبر عبدالرشیدی انتشار یافته‌است. سه کتاب دیگر او به نام‌های زیر منتشر شده است:
- گامی بلند بسوی آزادی (اقتباسی برای کودکان)
- قصه‌های محبوب محلی آفریقایی
- ماندلا در کلام خودش
حواشی زندگی ماندلا
ماندلا در سفر باشگاه منچستر یونایتد به آفریقای جنوبی در تابستان ۲۰۰۶ عضو افتخاری این باشگاه شد.
به گفته تایم ۱۰۰، ماندلا یکی از چهار نفری است که در طول تاریخ در شکل‌گیری قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم نقش داشته‌است. سه تن دیگر عبارت‌اند از بیل گیتس، پاپ ژان پل دوم، و اوپرا وینفری. وی در سال ۱۹۹۲ جایزه منسوب به آتاتورک که از سوی ترکیه به وی اهدا شده بود را نپذیرفت.
یکی دیگر از حواشی زندگی ماندلا دو بار سفر او به جمهوری اسلامی ایران و بازدید از مقبره روح‌الله خمینی و استفاده تبلیغاتی جمهوری اسلامی از این دیدارها بود، که انعکاس منفی در میان مخالفین و قربانیان رژیم ایران و خانواده‌های آنان داشت.
فیلم سینمایی سال ۲۰۱۳
این فیلم ۱۴۶ دقیقه‌ای با عنوان ماندلا، راه طولانی تا آزادی با شرکت ادریس البا بازیگر بریتانیایی بر اساس زندگی‌نامه‌ای با همین عنوان از ماندلا تهیه شد. فیلم رکورد فروش فیلم‌هایی که در روزهای تعطیلات اکران نمی‌شوند را شکست و از همان روزهای نخست به پرفروش‌ترین فیلم در بازار سینمایی آفریقای جنوبی بدل شد.
جملاتی از ماندلا
- لحظات تاریک زیادی بوده که ایمان من به انسان و انسانیت مورد آزمایش قرار گرفته است. اما نمی‌توانستم ناامید شوم. از دست دادن امید، به معنای شکست و مرگ است.
- اگر می‌خواهید در مورد یک ملت قضاوت کنید، ببینید آنها با پایین‌ترین طبقه‌ی افراد خود چگونه رفتار می‌کنند.
- انسان‌ها در هنگام تولد از هیچ چیز نفرت ندارند. ما نفرت داشتن و متنفر بودن از یکدیگر را یاد می‌گیریم. همان‌طور که می‌توان نفرت داشتن را آموخت، می‌توان دوست داشتن را هم آموخت. عشق در درون ماست. شاید روزگار کاری کند که شعله‌هایش پنهان شود، اما خاموش نخواهد شد.
- در تلخ ترین لحظات زندان که به آخرین نقطه‌ی تحمل رسیده بودیم، درخشش کوتاهی از حس انسانی را در نگاه یکی از زندان‌بان‌ها مشاهده کردم. شاید در حد یک ثانیه. همان برای ادامه دادنم کافی بود. می‌دانستم که همان اندازه که زندانی به آزاد شدن نیاز دارد، زندان‌بان هم به آزاد شدن نیاز دارد. انسانی که آزادی را از انسانی دیگر می‌گیرد، خود هم اسیر است. اسیر نفرت. او هم پشت میله‌های پیش داوری و ذهن بسته اسیر است. زندان و زندان‌بان، هر دو اسیرند.[۶]
جوایز نلسون ماندلا
- عفو بین‌الملل سفیر جایزه وجدان (۲۰۰۶)
- جایزه صلح نوبل(۱۹۹۳)
- عضو افتخاری حکم افتخاری کانادا
- حکم افتخاری سنت جورج
- مدال آزادی ریاست‌جمهوری
- جایزه صلح لنین (۱۹۹۰)
- بهارات رانتا (۱۹۹۰)
- حکم لیاقت (۱۹۹۵)
- آزادی شهر از ژوهانسوبرگ (۲۰۰۴)[۷]