|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148پیکسل]] | | [[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148پیکسل]] |
| {{جعبه اطلاعات سیاستمدار
| |
| | نام = عباسقلی آدمیت
| |
| | تصویر = عباسقلی آدمیت.jpg
| |
| | شرح تصویر = عباسقلی آدمیت، بنیانگذار جامع آدمیت
| |
| | نام کامل = عباسقلی خان قزوینی
| |
| | معروف به = آدمیت
| |
| | نام مستعار =
| |
| | زادروز = ۱۲۴۰
| |
| | شهر تولد = قزوین
| |
| | کشور تولد = ایران
| |
| | تاریخ مرگ = ۱۳۱۸
| |
| | شهر مرگ =تهران
| |
| | کشور مرگ = ایران
| |
| | نام همسر =
| |
| | فرزندان = فریدون آدمیت، تهمورس آدمیت
| |
| |خویشاوندان سرشناس =
| |
| | تحصیلات = دارالفنون نظامی (قفقاز)
| |
| | دین = اسلام
| |
| | حزب سیاسی = جامع آدمیت
| |
| | سمت = بنیانگذار جامع آدمیت
| |
| | پستهای قبلی = عضو وزارت عدلیه
| |
| | فعالیتها = مشروطهخواهی، ترویج قانون
| |
| | وبگاه رسمی =
| |
| | امضا =
| |
| | زیرنویس =
| |
| |image_size=280پیکسل}}
| |
| '''عباسقلی آدمیت'''، (متولد ۱۲۴۰ شمسی، قزوین – درگذشته ۱۳۱۸ شمسی، تهران)، ملقب به «آدمیت»، از رجال سیاسی، آزادیخواهان و فعالان برجسته دوران قاجار و مشروطه بود. او بنیانگذار «جامع آدمیت» (مجمع آدمیت) است که یکی از تأثیرگذارترین تشکلهای شبهماسونی و سیاسی در تاریخ بیداری ایرانیان محسوب میشود. عباسقلی آدمیت که از پیروان فکری [[میرزا ملکمخان]] بود، با تأسیس این انجمن و ترویج افکار قانونخواهی، نقش مهمی در بسترسازی برای [[جنبش مشروطه ایران|انقلاب مشروطه]] ایفا کرد. وی پدر [[فریدون آدمیت]]، مورخ و دیپلمات مشهور معاصر است.<ref name=":0">[https://www.iichs.ir/fa/news/950/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%A2%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%AA عباسقلی آدمیت - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref><ref name=":1">[http://www.iichs.org/index.asp?id=1688&doc_cat=7 عباسقلی آدمیت - موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران]</ref>
| |
|
| |
| == تولد و دوران رشد در قزوین ==
| |
| عباسقلی خان قزوینی که بعدها نام خانوادگی آدمیت را برگزید، در سال ۱۲۴۰ شمسی در شهر قزوین دیده به جهان گشود. پدرش «عیوضعلی خان» نام داشت که عباسقلی در کودکی او را از دست داد. پس از مرگ پدر، سرپرستی و تربیت او به شوهر خواهرش، «میرزا محمد خان قزوینی» معروف به منشیباشی، پیشکار کامران میرزا سپرده شد.
| |
|
| |
| این محیط خانوادگی و ارتباط با دیوانیان، مسیر ورود او را به دستگاه دولتی هموار کرد. او در سنین جوانی (حدود بیست سالگی) وارد خدمت دیوانی شد و به دستگاه «میرزا یحیی خان مشیرالدوله قزوینی» (وزیر عدلیه وقت و برادر [[میرزا حسین خان سپهسالار]]) پیوست. این آشنایی نقطه عطفی در زندگی او بود، زیرا مشیرالدوله او را با محافل روشنفکری و افکار نوگرایانه آن زمان آشنا کرد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| |
|
| |
| == آشنایی با ملکم خان و آغاز فعالیتهای سری ==
| |
| عباسقلی آدمیت در دهه ۱۳۰۰ قمری، تحت تأثیر افکار «میرزا ملکم خان ناظمالدوله» قرار گرفت و به یکی از مریدان و مروجین اصلی اندیشههای او در ایران تبدیل شد. او با عضویت در «مجمع آدمیت» (که توسط ملکم در لندن پایهگذاری شده بود) و توزیع روزنامه ممنوعه «قانون» در تهران، به ترویج مفاهیمی چون حکومت قانون، عدالت و محدودیت قدرت سلطنت پرداخت.<ref name=":1" /><ref name=":2">[https://tehrannameh.com/list/%D8%A7%D9%84%D9%81/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D8%A2%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%AA/ انجمن آدمیت - تهراننامه]</ref>
| |
|
| |
| == تأسیس و سازماندهی «جامع آدمیت» ==
| |
| پس از ترور [[ناصرالدین شاه]] در سال ۱۲۷۵ شمسی و ایجاد فضای نسبتاً بازتر سیاسی، عباسقلی آدمیت اقدام به تأسیس تشکیلاتی منسجم به نام «جامع آدمیت» کرد. این انجمن که ساختاری شبیه به لژهای [[فراماسونری در ایران|فراماسونری]] داشت، با هدف «بیدار کردن مردم و آشنایی با حقوق انسانی» شکل گرفت. مرامنامه این انجمن برگرفته از رسالات میرزا ملکم خان بود و بر سه اصل «مهندسی اجتماعی برای توسعه ملی»، «کسب آزادیهای فردی» و «برابری حقوقی» تأکید داشت.<ref name=":2" /><ref>تاریخ بیداری ایرانیان - تألیف [[ناظمالاسلام کرمانی]]</ref>
| |
|
| |
| جامع آدمیت به سرعت در میان طبقات مختلف نفوذ کرد و بسیاری از رجال سیاسی، شاهزادگان و روشنفکران به عضویت آن درآمدند. در آستانه انقلاب مشروطه، این انجمن به یکی از کانونهای اصلی مبارزه با استبداد تبدیل شد و نقش فعالی در تحولات منتهی به صدور فرمان مشروطه ایفا نمود. هرچند بعدها میان اعضای انجمن و برخی دیگر از مشروطهخواهان (مانند انجمن آذربایجان) اختلافاتی پدید آمد.<ref>تاریخ مشروطه ایران - تألیف [[احمد کسروی]]</ref>
| |
|
| |
| == دوران مشروطه، انزوا و میراث ==
| |
| با پیروزی انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس اول، فعالیتهای جامع آدمیت به اوج رسید. با این حال، با بروز اختلافات داخلی میان مشروطهخواهان و ظهور «لژ بیداری ایران» (که رقیب جامع آدمیت محسوب میشد)، نفوذ سیاسی عباسقلی آدمیت به تدریج رو به افول نهاد. محمدعلی شاه قاجار نیز که ابتدا برای حفظ ظاهر به عضویت جامع آدمیت درآمده بود، پس از مدتی به سرکوب آن پرداخت و در جریان استبداد صغیر، بسیاری از آزادیخواهان مرتبط با این جریان تحت تعقیب قرار گرفتند. آدمیت تلاش کرد با استفاده از نفوذ خود، از شدت خشونت شاه علیه مشروطهخواهان بکاهد.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
| |
|
| |
| == سالهای پایانی و درگذشت ==
| |
| عباسقلی آدمیت پس از به توپ بستن مجلس و حوادث پس از آن، به تدریج از صحنه سیاست فعال کنارهگیری کرد و دوران طولانی انزوا را برگزید. او سرانجام در سال ۱۳۱۸ شمسی در تهران درگذشت و در قبرستان ابنبابویه (یا بهشت زهرا طبق برخی روایات متأخر، اما منابع قدیمیتر ابنبابویه را ذکر میکنند) به خاک سپرده شد.<ref name=":0" />
| |
|
| |
| === '''میراث خانوادگی''' ===
| |
| عباسقلی آدمیت فرزندانی تربیت کرد که راه او را در عرصههای مختلف ادامه دادند. مشهورترین آنها فریدون آدمیت است که با نگارش آثاری بنیادین همچون «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت» و «[[امیرکبیر]] و ایران»، به پدر تاریخنگاری مدرن و انتقادی ایران شهرت یافت. فرزند دیگر او، تهمورس آدمیت نیز از دیپلماتهای برجسته وزارت امور خارجه بود.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
| |
|
| |
| == منابع: ==
| |
