کاربر:Khosro/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

== قرارداد «رویتر» ==

در زمان ناصرالدین شاه، قرارداد عظیمی بین دولت ایران و یک سرمایه گذار انگلیسی به نام «بارون ژولیوس دورویتر» بسته شده بود که این قرارداد بسیار عجیب بود. تاریخ نگارها همه این صفت عجیب را به این قرارداد نسبت می‌دهند. این قرارداد از ماه تا ماهی، از شیرمرغ تا جان آدمی‌زاد، همه چیز کشور ایران را فرا می‌گرفت. حق استخراج و صادرات معادن، بانک‌ها، راه‌سازی، کشتی رانی، تأسیس کارخانه‌جات و... همه‌ی این امتیازها را به رویتر داده بودند.این قرارداد چیزی حدود ۵۰۰ میلیون لیره‌ی آن‌زمان سرمایه می‌خواست؛ رویتر برای تأمین این سرمایه به انگلستان رفت و اولین اقدام هم بستن قرارداد «تنباکو» با مؤسسه‌ی رژی بود؛ این مؤسسه امتیاز کشت‌، درو، برداشت، فرآوری و توزیع تنباکو در سراسر کشور و صادرات آن به خارج را برعهده گرفت.<ref name=":1">کتاب هشت فراز هزار نیاز، جنبش تنباکو - هدی صابر</ref>

== آغاز جنبش ==

جنبش ابتدا از حرکت اعتراضی مردم درشهرهای تبریز و شیراز و اصفهان آغاز شد. در تبریز، و شیراز مردم دروازه‌های شهر را به روی نمایندگان کمپانی بستند و دراصفهان شورش و درگیری آغاز شد و یکی از تجار محصول تنباکوی خود را آتش زد ولی از فروش و تحویل آن به کمپانی خود داری کرد.  

مدتی پس از حرکت مردم، روحانیت به میدان آمد و تازه ۱۷ماه پس از امضای قرارداد، آیت‌الله میرزا محمد حسین شیرازی، (مرجع زمان) که درسامرا می زیست، به دلیل فشار توده‌های محروم و تبعیدی‌ها و فراری‌های جنبش و نیز به اصرار و پافشاری سید جمال الدین اسدآبادی، طی نامه‌ی محترمانه‌ای به شاه خواستار لغو امتیاز گردید و وقتی با سکوت و بی تفاوتی شاه روبرو شد فتوای تحریم استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد، و این در زمانی بود که توده‌های به پا خاسته‌ی خلق خود را برای جهاد مسلحانه بر علیه رژیم وابسته‌ی قاجار آماده می کردند وطی اعلامیه‌هائی بر در و دیوار بازار و شمس‌العماره از جانب میرزای شیرازی حکم جهاد می دادند!

اگر چه علماء تهران به زودی این حکم را از جانب میرزا تکذیب کردند ولی ترس از شورش مسلحانه‌ی مردم آنچنان بالا گرفته بود که عمال و کارکنان کمپانی به سرعت از ایران می گریختند!.<ref name=":2">جنبش تنباکو، نشریه مجاهد، شماره ۱۲۰ - پنجشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۰</ref>

نارضایتی تودههای مردم، بصورت شعله ور شدن شورشهای خودبخودی در تهران و در بسیاری از نقاط دیگر کشور اتفاق افتاد.<ref name=":3">کتاب انقللاب مشروطیت ایران، م . س . ایوانف </ref>  

در مقابل قصر شاه، در تهران، تظاهرات توده صورت گرفت. علیه تظاهرکنندگان قشون فرستاده شد. … عدهای کشته و مجروح شدند. با این حال جنبش اعتراضی ادامه داشت.<ref name=":3" />

در قیام تنباکو ۳ عنصر و ۳ نیروی اصلی رو در روی هم قرار گرفته بودند؛ یکم: دستگاه حاکمه‌ی قاجار؛ دوم: شرکت رژی انگلیس؛ سوم: توده‌ی مردم. از این سه عنصر دستگاه حاکمه قاجار دست در دست عوامل شرکت رژی در مقابل توده‌ی مردم بود. نیرهایی در درون توده مردم وجود داشتند که مردم را به میدان مبارزه با دو عنصر داخلی و خارجی کشاندند که شامل: تجار، رعایا، علماء و روحانیون، (میرزای شیرازی، میرزا محمد حسن آشتیانی، حاج میرزا جواد آقا، آقا میرسیدعلی مدرس و...).<ref>کتاب قیام تنباکو، یعقوب آژند</ref>

در حالی که عثمانی که توتون و تنباکویش کمتر از ایران باشد، تنها فروش در درون کشور به یک کمپانی واگزار شده بود در برابر آن که سالانه هفتصدهزار لیره به دولت عثمانی پردازد و از سود نیز پنجیک دولت را باشد! ببینید جدایی تا بکجاست؟ …مردم این حساب را نمیدانستند.…برایشان سنگین میافتاد که توتون و تنباکویی را که میکارند، به یک بیگانه با بهای کمی بفروشند و سپس با بهای بسیاری بازخرند».  «پیش از همه تبریز بکار برخاست. و مردم آگهیهای کمپانی را که به دیوارها چسبانیده بود پاره کردند و بجای آن نوشتههای شورآمیزی چسباندند.»  «(درتبریز) امیرنظام گروسی پیشکار مظفرالدین میرزا و والی شهر بود. ولیعهد از او خواست که با مردم سخت گیرد.  و بشورندگان کیفر دهد.امیرنظام نپذیرفته و از کار کناره جویی نمود… گرفتاری بزرگ شد و شاه نمیدانست چه کند.<ref>تاریخ مشروطه، احمد کسروی، ص۱۵</ref>  

<nowiki>:</nowiki> بازرگانان و تجار و تولیدکنندگانی که تا کنون خودشان تولید کرده و از فروش کالاهاشان سود میبردند، از اعطای امتیازات به دول استعماری، ضرر میکردند. مثلا همین اعطای امتیاز توتون و تنباکو، باعث ضرر تجار توتون ایران میشد. بنابراین، این نقطهای بود که منافع بورژوازی تجاری و پیشهوران فقیر و تودههای ناراضی و روستائیان خشمگین، روی هم افتاد. بنابراین بازرگانان سرشناس، و آخوندهای وابسته به بازار هم وارد صحنه میشوند. و در حقیقت در عین حال که با شورش مردمی همراهی می کردند . منافع خودشان را  دنبال میکردند.