شاهنشاهی اشکانی: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
تیرداد اول یا اشک دوم برادر ارشک بود. او ۳۷ سال پادشاهی کرد. او در این دوران وضع خود و دولت اشکانی را در برابر سلوکیان و دولت باکتریا مستحکمتر کرد و پایتخت خود را از آساک به شهر «هکاتم پیلس» که بمعنی شهر «صد دروازه» است انتقال داد. تیرداد اول در سال ۲۴۸ پیش از میلاد تاجگذاری کرد و اشکانیان سال ۲۴۸ پیش از میلاد را مبدأ تاریخ خود کردند و به تیرداد اول لقب «شاه بزرگ» را دادند. تیرداد اول با پادشاه سلوکی که «سلوکوس کالی نیکوس» نام داشت جنگ کرد و او را شکست داد و شهری بنام «دارا» که در نزدیکی «ابیورد» کنونی است بساخت. تیرداد اول در سن پیری و بسال ۲۱۴ پیش از میلاد درگذشت. | تیرداد اول یا اشک دوم برادر ارشک بود. او ۳۷ سال پادشاهی کرد. او در این دوران وضع خود و دولت اشکانی را در برابر سلوکیان و دولت باکتریا مستحکمتر کرد و پایتخت خود را از آساک به شهر «هکاتم پیلس» که بمعنی شهر «صد دروازه» است انتقال داد. تیرداد اول در سال ۲۴۸ پیش از میلاد تاجگذاری کرد و اشکانیان سال ۲۴۸ پیش از میلاد را مبدأ تاریخ خود کردند و به تیرداد اول لقب «شاه بزرگ» را دادند. تیرداد اول با پادشاه سلوکی که «سلوکوس کالی نیکوس» نام داشت جنگ کرد و او را شکست داد و شهری بنام «دارا» که در نزدیکی «ابیورد» کنونی است بساخت. تیرداد اول در سن پیری و بسال ۲۱۴ پیش از میلاد درگذشت. | ||
اشکانیان خود را از نسل هخامنشیان میدانستند و معتقد بودند پدر ارشک و تیرداد اول که «فری یاپیت» نام داشت پسر اردشیر دوم هخامنشی بود. | اشکانیان خود را از نسل [[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشیان]] میدانستند و معتقد بودند پدر ارشک و تیرداد اول که «فری یاپیت» نام داشت پسر اردشیر دوم هخامنشی بود. | ||
'''اردوان اول/ اشک سوم''' | '''اردوان اول/ اشک سوم''' | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
'''مهرداد دوم / اشک نهم''' | '''مهرداد دوم / اشک نهم''' | ||
معروف به مهرداد کبیر اشکانی (مهرداد بزرگ) مدت سلطنت او | معروف به مهرداد کبیر اشکانی (مهرداد بزرگ) مدت سلطنت او از ۱۲۴ تا ۸۷ پیش از میلاد یعنی ۳۷ سال بود. | ||
این شاه یکی از شاهان بزرگ اشکانی است. در زمانه مهرداد دوم، دولت عالمگیر روم تمام عالم غرب را تسخیر کرده به سر حدادت ایران رسید. دولت روم تسخیر ایران و هند را برای تکمیل جهانداری خود لازم میدید و از طرفی دیگر ایران به غرب بسط و توسعه مییافت و در نتیجه ایران و روم در مدت چند قرن با هم در سر تقسیم عالم در مبارزه و جنگ شدند و کشمکش اشکانیان با رومیها با فاصلههایی، حدود سه قرن تداوم یافت. مهرداد دوم حدود امپراتوری را در شرق تا کوههای هیمالیا در شمال هندوستان رسانید.<ref name=":1">همه چیز درمورد تاریخ ایران باستان - [http://artakait.blogfa.com/cat-16.aspx اشکانیان]</ref> | این شاه یکی از شاهان بزرگ اشکانی است. در زمانه مهرداد دوم، دولت عالمگیر روم تمام عالم غرب را تسخیر کرده به سر حدادت ایران رسید. دولت روم تسخیر ایران و هند را برای تکمیل جهانداری خود لازم میدید و از طرفی دیگر ایران به غرب بسط و توسعه مییافت و در نتیجه ایران و روم در مدت چند قرن با هم در سر تقسیم عالم در مبارزه و جنگ شدند و کشمکش اشکانیان با رومیها با فاصلههایی، حدود سه قرن تداوم یافت. مهرداد دوم حدود امپراتوری را در شرق تا کوههای هیمالیا در شمال هندوستان رسانید.<ref name=":1">همه چیز درمورد تاریخ ایران باستان - [http://artakait.blogfa.com/cat-16.aspx اشکانیان]</ref> | ||
خط ۱۷۲: | خط ۱۷۲: | ||
نام اشک توسط همه شاهان اشکانی حفظ شد به طوریکه فرعون توسط فرمانروایان مصر، قیصر یا سزار توسط رومیان کسری یا خسرو توسط ساسانیان به کار میرفت.<ref name=":0">تاریخ ایران - [http://ahouraei.mihanblog.com/post/4 سلسله اشکانیان( پارتها): ۲۵۰ پ.م تا ۲۲۰ ب.م (۴۷۰سال)]</ref> | نام اشک توسط همه شاهان اشکانی حفظ شد به طوریکه فرعون توسط فرمانروایان مصر، قیصر یا سزار توسط رومیان کسری یا خسرو توسط ساسانیان به کار میرفت.<ref name=":0">تاریخ ایران - [http://ahouraei.mihanblog.com/post/4 سلسله اشکانیان( پارتها): ۲۵۰ پ.م تا ۲۲۰ ب.م (۴۷۰سال)]</ref> | ||
== مهرداد | == مهرداد اول اشکانی، همتای [[کورش بزرگ|کورش]] بزرگ در شفقت و انسانیت و توسعه قلمرو == | ||
با اقدامات مهرداد شاه دیگر پارتی قلمرو پارتیان که به افتخار نام احیاگر استقلال ایران (ارشک یا اشک) اشکانی خوانده شد به وسیعترین حد خود رسید. مهمترین رمز موفقیتها و پیروزیهای مهرداد اول همگی در سایه شفقت و انسانیت نهفته در سرشت وی بود، آن چنانکه محققان وی را از نظر بزرگ منشی، بلند نظری، متانت و نجابت اخلاقی در دودمان اشکانی، همتای کوروش بزرگ در دودمان هخامنشی دانستهاند. | با اقدامات مهرداد شاه دیگر پارتی قلمرو پارتیان که به افتخار نام احیاگر استقلال ایران (ارشک یا اشک) اشکانی خوانده شد به وسیعترین حد خود رسید. مهمترین رمز موفقیتها و پیروزیهای مهرداد اول همگی در سایه شفقت و انسانیت نهفته در سرشت وی بود، آن چنانکه محققان وی را از نظر بزرگ منشی، بلند نظری، متانت و نجابت اخلاقی در دودمان اشکانی، همتای کوروش بزرگ در دودمان هخامنشی دانستهاند. | ||
خط ۱۷۹: | خط ۱۷۹: | ||
پس از مهرداد اول به دلیل پدیدار شدن ناامنی که توسط برخی اقوام در شرق نیر سکاها و کوشانیان بوجود آمده بود. در زمان چند اشک ادامه یافت. تا سرانجام با روی کار آمدن اشک نهم که مهرداد دوم نام داشت. توفیق قابل ملاحظهای در غلبه بر هرج و مرج حاصل شد. وی پایههای حکومت و ارکان داخلی آنرا چنان مستحکم نمود که حتی پس از مرگ وی نیز با وجود مدعیان سلطنت و پارهای اختلافات داخلی امپراطوری اشکانی از هم متلاشی نشد و قدرت خود را حفظ نمود. تدابیری که وی در زمینه داخلی و حکومتی اندیشید سبب شدهاست که محققان وی را یادآور داریوش بزرگ خوانده به وی لقب مهرداد کبیر دهند. | پس از مهرداد اول به دلیل پدیدار شدن ناامنی که توسط برخی اقوام در شرق نیر سکاها و کوشانیان بوجود آمده بود. در زمان چند اشک ادامه یافت. تا سرانجام با روی کار آمدن اشک نهم که مهرداد دوم نام داشت. توفیق قابل ملاحظهای در غلبه بر هرج و مرج حاصل شد. وی پایههای حکومت و ارکان داخلی آنرا چنان مستحکم نمود که حتی پس از مرگ وی نیز با وجود مدعیان سلطنت و پارهای اختلافات داخلی امپراطوری اشکانی از هم متلاشی نشد و قدرت خود را حفظ نمود. تدابیری که وی در زمینه داخلی و حکومتی اندیشید سبب شدهاست که محققان وی را یادآور داریوش بزرگ خوانده به وی لقب مهرداد کبیر دهند. | ||
دوران حکومت اشکهای دهم تا سیزدهم دوران درگیری و هرج و مرج داخلی بود. تا اینکه با روی کارآمدن اشک سیزدهم، ارد اول فصل | دوران حکومت اشکهای دهم تا سیزدهم دوران درگیری و هرج و مرج داخلی بود. تا اینکه با روی کارآمدن اشک سیزدهم، ارد اول فصل تازهای از روابط خارجی ایران با دولتهای همسایه که مهمترین آنها روم بود آغاز گردید. در آن زمان ایران در شرق و روم در غرب دو قدرت بلامنازع بودند و هر دو در پی گسترش و توسعه قلمرو و بسط قدرت بودند و همین مسئله گاه و بیگاه سبب ایجاد تعارضاتی از سوی طرفین به خاک یکدیگر میشد؛ ولی مشکل اصلی را رومیان آغاز کردند و بدین ترتیب روابطی که میتوانست بهترین شکل و سیاق را داشته باشد و سبب تبادل فرهنگ و تمدن باشد و در نهایت به شکوفایی و پیشرفت در امپراطوری که دنیا را عملاً در ید قدرت خود داشتند. منجر شود تبدیل به جنگهایی شد که تا پایان امپراطوری پارت و پس از آن تا پایان امپراطوری روم ادامه یافت. | ||
در واقع این جنگها به طوری رسمی و جدی از زمان سلطنت ارد - اشک سیزدهم - و به دلیل بلند پروازیهای برخی سرداران (رومی) از جمله کراسوس آغاز شد و مهمترین انگیزه وی، عشق به طلاهای سلوکیه و نفایس و خزاین ماد بود؛ ولی مهمترنی مسئله را نیز نباید از نظر دور داشت و آن مسئله همدستی ایالت بزرگ ارمنستان با رومیان بود که اطاعت و تبعیت از ایران برایشان قابل تحمل نبود. آنان خواهان استقلال تمام و کمال بودند که این مسئله نیز در قوانین امپراطوری اشکانیان مفهومی جز عصیان و سرکشی نداشت؛ بنابراین شاهان ارمنستان هر از چندگاه با تحریک رومیان و اتحاد با آنان سبب ایجاد منازعاتی بین ایران و روم میشدند. نوع حکومت اشکانیان نیز دست آنان را در این امر بازتر میکرد. اشکانیان از هنگامیکه روی کار آمدند و تشکیل حکومت دادند، شیوه ملوکالطوایفی را به جای ایجاد یک حکومت مرکزی که همه در سایه نظارت همهجانبه آن باشند ترجیح دادند. بدین شکل که برخی ایالتها نظیر پارس، آذربایجان و ارمنستان از استقلال داخلی برخوردار بودند و در عوض انقیاد و تابعیت اشکانیان را میپذیرفتند و در هنگام جنگ نیز به منظور کمک به پادشاه و نشان دادن وفاداری و اتحاد با او سپاه خود را به سمت مرکز حکومت گسیل میداشتند. شاهان ارمنستان نیز از این موقعیت برای کسب استقلال و تجزیه از قلمرو اشکانیان استفاده مینمودند.<ref name=":0" /> | در واقع این جنگها به طوری رسمی و جدی از زمان سلطنت ارد - اشک سیزدهم - و به دلیل بلند پروازیهای برخی سرداران (رومی) از جمله کراسوس آغاز شد و مهمترین انگیزه وی، عشق به طلاهای سلوکیه و نفایس و خزاین ماد بود؛ ولی مهمترنی مسئله را نیز نباید از نظر دور داشت و آن مسئله همدستی ایالت بزرگ ارمنستان با رومیان بود که اطاعت و تبعیت از ایران برایشان قابل تحمل نبود. آنان خواهان استقلال تمام و کمال بودند که این مسئله نیز در قوانین امپراطوری اشکانیان مفهومی جز عصیان و سرکشی نداشت؛ بنابراین شاهان ارمنستان هر از چندگاه با تحریک رومیان و اتحاد با آنان سبب ایجاد منازعاتی بین ایران و روم میشدند. نوع حکومت اشکانیان نیز دست آنان را در این امر بازتر میکرد. اشکانیان از هنگامیکه روی کار آمدند و تشکیل حکومت دادند، شیوه ملوکالطوایفی را به جای ایجاد یک حکومت مرکزی که همه در سایه نظارت همهجانبه آن باشند ترجیح دادند. بدین شکل که برخی ایالتها نظیر پارس، آذربایجان و ارمنستان از استقلال داخلی برخوردار بودند و در عوض انقیاد و تابعیت اشکانیان را میپذیرفتند و در هنگام جنگ نیز به منظور کمک به پادشاه و نشان دادن وفاداری و اتحاد با او سپاه خود را به سمت مرکز حکومت گسیل میداشتند. شاهان ارمنستان نیز از این موقعیت برای کسب استقلال و تجزیه از قلمرو اشکانیان استفاده مینمودند.<ref name=":0" /> | ||
خط ۲۳۷: | خط ۲۳۷: | ||
== زبان == | == زبان == | ||
زبان پارتها از خانواده زبانهای هند و اروپایی و از دسته زبانهای ایران میانه است و آن زبانی است که به نام پهلوی معروف گردیدهاست. | زبان پارتها از خانواده زبانهای هند و اروپایی و از دسته زبانهای ایران میانه است و آن زبانی است که به نام پهلوی معروف گردیدهاست. | ||
[[پرونده:نمونهای از معماری اشکانی.jpg|بندانگشتی|'''نمونهای از معماری اشکانی از شهر باستانی هترا در ۲۹۰ کیلومتری شمال غرب بغداد''']] | زبان پهلوی شمالی را پارتی یعنی اشکانی و زبان پهلوی جنوبی را پارسیک یا پهلوی ساسانی مینامند.[[پرونده:نمونهای از معماری اشکانی.jpg|بندانگشتی|'''نمونهای از معماری اشکانی از شهر باستانی هترا در ۲۹۰ کیلومتری شمال غرب بغداد''']]اشکانیان از بدو تأسیس دولت خود تا زمان گودرز اشک بیستم (۵۱ میلادی) تحت تأثیر هلنیسم و یونانیمآبی قرار گرفتند. در این دوره پادشاهان و شاهزادگان اشکانی غالباً به زبان یونانی آشنا بودند. | ||
اشکانیان از بدو تأسیس دولت خود تا زمان گودرز اشک بیستم (۵۱ میلادی) تحت تأثیر هلنیسم و یونانیمآبی قرار گرفتند. در این دوره پادشاهان و شاهزادگان اشکانی غالباً به زبان یونانی آشنا بودند. | |||
چنانکه اردوان اول اشکانی و ارد اول این زبان را بخوبی میدانستند. فرهنگ و آداب یونانی آنقدر در این دوره رواج داشت که پادشاهان اشکانی چون ارد بهآسانی از نمایشهایی که هنرمندان یونانی میدادند استفاده میکردند. | چنانکه اردوان اول اشکانی و ارد اول این زبان را بخوبی میدانستند. فرهنگ و آداب یونانی آنقدر در این دوره رواج داشت که پادشاهان اشکانی چون ارد بهآسانی از نمایشهایی که هنرمندان یونانی میدادند استفاده میکردند. | ||
خط ۲۵۰: | خط ۲۴۷: | ||
بعضی از پادشاهان ایشان مانند مهرداد چهارم و بلاش اول و اردوان پنجم سکههای خود را به زبان پهلوی و خط آرامی ضرب کردهاند. | بعضی از پادشاهان ایشان مانند مهرداد چهارم و بلاش اول و اردوان پنجم سکههای خود را به زبان پهلوی و خط آرامی ضرب کردهاند. | ||
از جمله از اسنادی که در این زمان پیدا شده، قبالهای است مربوط به فروش یک تاکستان به زبان پهلوی و خط آرامی که در اورامان کرمانشاه بدست آمدهاست.<ref name=":1" /> | از جمله از اسنادی که در این زمان پیدا شده، قبالهای است مربوط به فروش یک تاکستان به زبان پهلوی و خط آرامی که در اورامان کرمانشاه بدست آمدهاست.<ref name=":1" />[[پرونده:منطقه زیبا و گردشگرپذیر «دلیمهرجان» با آثار باستانی متعلق به دوره اشکانیان در شهرستان لنده استان کهگیلویه و بویراحمد.jpg|بندانگشتی|'''منطقه زیبا و گردشگرپذیر دلیمهرجان با آثار باستانی متعلق به دوره اشکانیان در شهرستان لنده استان کهگیلویه و بویراحمد''']] | ||
== آثار به جا مانده از تمدن اشکانی == | == آثار به جا مانده از تمدن اشکانی == | ||
بعضی از آثار اشکانی که تا کنون بدست آمده از این قرار است: | بعضی از آثار اشکانی که تا کنون بدست آمده از این قرار است: | ||
خرابه معبد کنگاور که شباهت بسیاری به معابد یونانی دارد و مربوط به خدای دیانا رب النوع ماه بودهاست. | خرابه معبد کنگاور که شباهت بسیاری به معابد یونانی دارد و مربوط به خدای دیانا رب النوع ماه بودهاست. | ||
خط ۲۶۳: | خط ۲۵۹: | ||
در بیستون، گودرز اشکانی به تقیلد از داریوش کتیبهای کندهاست. این کتیبه به خط و زبان یونانی است. | در بیستون، گودرز اشکانی به تقیلد از داریوش کتیبهای کندهاست. این کتیبه به خط و زبان یونانی است. | ||
در تنگه سائولک در کوههای بختیاری نقش یکی از ملکههای اشکانی دیده میشود که در میان سه مرد که از ایشان دو تن نیزه در دست دارند آرمیده و مغی به خواندن دعا مشغول است. این مجلس حکایت میکند از این که شاه به شکار رفته و ملکه با نگرانی در انتظار شوهر خود میباشد و مغان برای سلامت پادشاه دعا میخواندند. در این حجاری ۱۵ نفر در دو صف و پشت یکدیگر ایستادهاند. | در تنگه سائولک در کوههای بختیاری نقش یکی از ملکههای اشکانی دیده میشود که در میان سه مرد که از ایشان دو تن نیزه در دست دارند آرمیده و مغی به خواندن دعا مشغول است. این مجلس حکایت میکند از این که شاه به شکار رفته و ملکه با نگرانی در انتظار شوهر خود میباشد و مغان برای سلامت پادشاه دعا میخواندند. در این حجاری ۱۵ نفر در دو صف و پشت یکدیگر ایستادهاند.[[پرونده:تابوت از دوره اشکانیان در موزه ملی عراق.jpg|بندانگشتی|'''تابوت از دوره اشکانیان در موزه ملی عراق''']]در کشفیات شوش مربوط به عهد اشکانی کتیبههایی به زبان یونانی بدست آمدهاست. | ||
در کشفیات شوش مربوط به عهد اشکانی کتیبههایی به زبان یونانی بدست آمدهاست. | |||
در خرابههای شهر دورا اروپوس در ساحل علیای فرات کتیبههایی به زبان یونانی و نقشهای دیواری که حاکی از وقایع جنگهای اشکانیان و رومیان میباشد کشف شدهاست. | در خرابههای شهر دورا اروپوس در ساحل علیای فرات کتیبههایی به زبان یونانی و نقشهای دیواری که حاکی از وقایع جنگهای اشکانیان و رومیان میباشد کشف شدهاست. | ||
خط ۲۷۱: | خط ۲۶۵: | ||
در سرپلذهاب نقش برجستهای از گودرز اشکانی وجود دارد که در آن کتیبه ناقصی به زبان پهلوی اشکانی دیده میشود. | در سرپلذهاب نقش برجستهای از گودرز اشکانی وجود دارد که در آن کتیبه ناقصی به زبان پهلوی اشکانی دیده میشود. | ||
در سالهای اخیر در ناحیه نسا در نزدیکی عشق آباد واقع در کشور ترکمنستان که مقر پادشاهان اشکانی بوده، آرشیو بزرگی محتوی اسناد مالی که بر روی پارههای سفال نوشته شده بدست آمد. این اسناد به خط آرامی و زبان پهلوی اشکانی است که نظیر آن بر روی سفال در خرابههای شهر دورا اروپوس یافت شدهاست. | در سالهای اخیر در ناحیه نسا در نزدیکی عشق آباد واقع در کشور ترکمنستان که مقر پادشاهان اشکانی بوده، آرشیو بزرگی محتوی اسناد مالی که بر روی پارههای سفال نوشته شده بدست آمد. این اسناد به خط آرامی و زبان پهلوی اشکانی است که نظیر آن بر روی سفال در خرابههای شهر دورا اروپوس یافت شدهاست. | ||
دیگر، ابنیه و گورستانهایی است که در ناحیة نسا در نزدیکی عشق آباد کشف شده و در آنها نقاشیها و مجسمهها و مهرها و سکهها و لوازم زندگی مردم آن زمان یافت شدهاست.<ref>مجله الکترونیکی - [http://vista.ir/article/365447/تاریخ-شهرنشینی-اشکانیان تاریخ شهرنشینی اشکانیان]</ref> | |||
== پایان کار اشکانیان == | == پایان کار اشکانیان == |