کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین حق تعیین سرنوشت: تفاوت میان نسخه‌ها
Alireza k h (بحث | مشارکتها) (ایجاد صفحه تمرین بست‌نشینی) |
Alireza k h (بحث | مشارکتها) (ایجاد صفحه تمرین انجمن‌های ایالتی و ولایتی) |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''انجمن‌های ایالتی و ولایتی'''، از دستاوردهای مهم [[انقلاب مشروطه]] در ایران بودند که بر اساس متمم قانون اساسی ۱۲۸۶ش تأسیس شدند. هدف از ایجاد این انجمن‌ها، مشارکت مردم در ادارهٔ امور محلی و کاهش تمرکز قدرت در پایتخت بود. این انجمن‌ها در شهرهای بزرگ ــ به‌ویژه تبریز، رشت، مشهد و اصفهان ــ فعال شدند و نقشی کلیدی در پیشبرد اهداف مشروطه و مقاومت در برابر استبداد ایفا کردند. [[احمد کسروی]] در ''تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان'' (۱۳۲۳ش) انجمن تبریز را «پایگاه استوار مشروطه» می‌نامد. پژوهشگران بعدی همچون آدمیت، ناطق و آبراهامیان نیز انجمن‌ها را نخستین تجربهٔ حکومت محلی و تمرین دموکراسی در ایران دانسته‌اند. | ||
== | == مبنای قانونی == | ||
بر اساس اصل ۹۳ متمم قانون اساسی مشروطه، هر ایالت و ولایت می‌توانست انجمنی متشکل از نمایندگان اصناف و طبقات مختلف تشکیل دهد تا به امور محلی رسیدگی کند. این انجمن‌ها اختیار داشتند در زمینه‌هایی مانند آموزش، بهداشت، مالیات‌های محلی و امنیت شهری تصمیم‌گیری کنند (کسروی، ''تاریخ مشروطه ایران''، ۱۳۲۵). | |||
== | == نقش در انقلاب مشروطه == | ||
در | به روایت کسروی، انجمن ایالتی آذربایجان در تبریز نقشی حیاتی در پاسداری از مشروطه داشت. این انجمن در دوران استبداد صغیر، به‌طور عملی ادارهٔ شهر را به دست گرفت و با سازمان‌دهی مجاهدان و صدور اعلامیه‌ها، مانع سقوط کامل مشروطه شد (''تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان''، ۱۳۲۳). در رشت و اصفهان نیز انجمن‌های محلی پایگاه نیروهای آزادی‌خواه بودند. | ||
== | == کشمکش‌های سیاسی == | ||
انجمن‌های ایالتی و ولایتی با مخالفت‌هایی نیز روبه‌رو شدند. دولت مرکزی و برخی درباریان آنها را تهدیدی برای اقتدار حکومت می‌دیدند. همچنین میان انجمن‌ها و روحانیان یا نیروهای سنتی گاه اختلافاتی بروز می‌کرد. به گفتهٔ آدمیت، این انجمن‌ها «نخستین تمرین نهادینهٔ خودگردانی» در تاریخ ایران بودند، اما ضعف ساختار سیاسی و فشارهای داخلی و خارجی مانع تداوم پایدارشان شد (''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''، ۱۳۵۶). | |||
== | == اهمیت تاریخی == | ||
هما ناطق انجمن‌ها را «مدرسه‌ای برای دموکراسی محلی» می‌نامد (''ایرانیان و اندیشه تجدد''، ۱۳۷۷). آبراهامیان نیز تأکید می‌کند که انجمن‌ها نشان دادند مردم ایران، حتی در سطوح محلی، خواستار مشارکت در قدرت و نظارت بر امور عمومی بودند (''ایران بین دو انقلاب''، ۱۳۷۷). هرچند این نهادها در عمل عمر کوتاهی داشتند، اما تجربهٔ آنها در حافظهٔ سیاسی ایران باقی ماند. | |||
== | == نتیجه‌گیری == | ||
انجمن‌های ایالتی و ولایتی را می‌توان نخستین تلاش سازمان‌یافته برای تمرکززدایی و مشارکت دموکراتیک در ایران دانست. گرچه این نهادها به دلیل فشارهای سیاسی و ضعف بستر اجتماعی دوام چندانی نیافتند، اما نقشی مهم در تثبیت مشروطه و پرورش فرهنگ سیاسی نوین ایفا کردند. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۱: | ||
* کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش. | * کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش. | ||
* آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶. | * آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶. | ||
* ناطق، هما. ''ایرانیان و اندیشهٔ تجدد''. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷. | |||
* آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷. | * آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷. | ||
* آجودانی، ماشاءالله. ''مشروطه ایرانی''. تهران: اختران، ۱۳۷۷. | * آجودانی، ماشاءالله. ''مشروطه ایرانی''. تهران: اختران، ۱۳۷۷. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۰۲
انجمن‌های ایالتی و ولایتی، از دستاوردهای مهم انقلاب مشروطه در ایران بودند که بر اساس متمم قانون اساسی ۱۲۸۶ش تأسیس شدند. هدف از ایجاد این انجمن‌ها، مشارکت مردم در ادارهٔ امور محلی و کاهش تمرکز قدرت در پایتخت بود. این انجمن‌ها در شهرهای بزرگ ــ به‌ویژه تبریز، رشت، مشهد و اصفهان ــ فعال شدند و نقشی کلیدی در پیشبرد اهداف مشروطه و مقاومت در برابر استبداد ایفا کردند. احمد کسروی در تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان (۱۳۲۳ش) انجمن تبریز را «پایگاه استوار مشروطه» می‌نامد. پژوهشگران بعدی همچون آدمیت، ناطق و آبراهامیان نیز انجمن‌ها را نخستین تجربهٔ حکومت محلی و تمرین دموکراسی در ایران دانسته‌اند.
مبنای قانونی
بر اساس اصل ۹۳ متمم قانون اساسی مشروطه، هر ایالت و ولایت می‌توانست انجمنی متشکل از نمایندگان اصناف و طبقات مختلف تشکیل دهد تا به امور محلی رسیدگی کند. این انجمن‌ها اختیار داشتند در زمینه‌هایی مانند آموزش، بهداشت، مالیات‌های محلی و امنیت شهری تصمیم‌گیری کنند (کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۲۵).
نقش در انقلاب مشروطه
به روایت کسروی، انجمن ایالتی آذربایجان در تبریز نقشی حیاتی در پاسداری از مشروطه داشت. این انجمن در دوران استبداد صغیر، به‌طور عملی ادارهٔ شهر را به دست گرفت و با سازمان‌دهی مجاهدان و صدور اعلامیه‌ها، مانع سقوط کامل مشروطه شد (تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان، ۱۳۲۳). در رشت و اصفهان نیز انجمن‌های محلی پایگاه نیروهای آزادی‌خواه بودند.
کشمکش‌های سیاسی
انجمن‌های ایالتی و ولایتی با مخالفت‌هایی نیز روبه‌رو شدند. دولت مرکزی و برخی درباریان آنها را تهدیدی برای اقتدار حکومت می‌دیدند. همچنین میان انجمن‌ها و روحانیان یا نیروهای سنتی گاه اختلافاتی بروز می‌کرد. به گفتهٔ آدمیت، این انجمن‌ها «نخستین تمرین نهادینهٔ خودگردانی» در تاریخ ایران بودند، اما ضعف ساختار سیاسی و فشارهای داخلی و خارجی مانع تداوم پایدارشان شد (فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت، ۱۳۵۶).
اهمیت تاریخی
هما ناطق انجمن‌ها را «مدرسه‌ای برای دموکراسی محلی» می‌نامد (ایرانیان و اندیشه تجدد، ۱۳۷۷). آبراهامیان نیز تأکید می‌کند که انجمن‌ها نشان دادند مردم ایران، حتی در سطوح محلی، خواستار مشارکت در قدرت و نظارت بر امور عمومی بودند (ایران بین دو انقلاب، ۱۳۷۷). هرچند این نهادها در عمل عمر کوتاهی داشتند، اما تجربهٔ آنها در حافظهٔ سیاسی ایران باقی ماند.
نتیجه‌گیری
انجمن‌های ایالتی و ولایتی را می‌توان نخستین تلاش سازمان‌یافته برای تمرکززدایی و مشارکت دموکراتیک در ایران دانست. گرچه این نهادها به دلیل فشارهای سیاسی و ضعف بستر اجتماعی دوام چندانی نیافتند، اما نقشی مهم در تثبیت مشروطه و پرورش فرهنگ سیاسی نوین ایفا کردند.
منابع
- کسروی، احمد. تاریخ هیجده‌سالهٔ آذربایجان. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۳ش.
- کسروی، احمد. تاریخ مشروطهٔ ایران. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش.
- آدمیت، فریدون. فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت. تهران: پیام، ۱۳۵۶.
- ناطق، هما. ایرانیان و اندیشهٔ تجدد. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷.
- آبراهامیان، یرواند. ایران بین دو انقلاب. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷.
- آجودانی، ماشاءالله. مشروطه ایرانی. تهران: اختران، ۱۳۷۷.