کاربر:Safa/1صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
}} | }} | ||
'''سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،''' در روزهای پس از انقلاب ۱۳۵۷، به دستور روح الله خمینی تشکیل شد و ماموریت اصلی آن، حمایت از انقلاب و دستآوردهای آن بود. اما این هدف توسط روحالله خمینی در گامهای بعد به حفظ حکومت به هر قیمت تعبیر و تئوریزه شد: «حفظ نظام اوجب واجبات است».<ref name=":0">[ | '''سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،''' در روزهای پس از انقلاب ۱۳۵۷، به دستور روح الله خمینی تشکیل شد و ماموریت اصلی آن، حمایت از انقلاب و دستآوردهای آن بود. اما این هدف توسط روحالله خمینی در گامهای بعد به حفظ حکومت به هر قیمت تعبیر و تئوریزه شد: «حفظ نظام اوجب واجبات است».<ref name=":0">[http://lib.eshia.ir/50080/19/275 کتاب صحیفه نور جلد ۱۹ صفحه ۲۷۵] </ref> پس از آن سپاه خود را در اعمال انواع شیوههای سرکوب دارای (ید مبسوطه)، دست گشاده دید و در این راستا از هیچ چیز فرو گذار نکرد از کشتار مردم ترکمن صحرا و کردستان و تظاهرات مسالمت آمیز روز ۳۰ خرداد سال ۱۳۶۰، در ادامه این روند با تئوری ارائه شده توسط مصباح یزدی و اجرایی شده توسط خامنهای تحت عنوان «النصر بالرعب»<ref name=":0" /> با سرکوب و ارعاب مردم فجایع بیشماری آفرید، از جمله آنها، بکارگیری اراذل و اوباش و لات و لمپنها در لشکرکشیهای خیابانی در جریان قیام مردم در سا ل ۱۳۸۸ و تجاوز به مردم در زندانها، خانههای امن و بازداشتگاههای سپاه در تهران و کهریزک بود. در سالهای پس از جنگ نیز، روز به روز فعالیتهای اقتصادی و رانتی سپاه پاسداران گسترش یافت. این نهاد به ظاهر نظامی با ورود در انواع کارهای اقتصادی زیر مجموعههایی عظیم، در سطح هولدینگهای غول پیکر، مانند قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء را ایجاد کرد و تبدیل به یک نهاد موازی با دولت شد؛ نهادی که در همه امور جاری کشور دخالت میکند و میخواهد از اقتصاد تا فرهنگ و سیاست را در ایران، زیر سلطهی خود بگیرد.سپاه از سال ۱۳۸۷ سازماندهی خود را براي مقابله با اعتراضات مردمی تغيير داد و برای هر استان يك فرماندهی مستقل تشكيل داد كه قادر به سركوب قيامهای عمومی باشد. نيروی بسيج نيز در هماهنگی با سپاه در سركوب شركت دارد. | ||
سپاه پاسداران طبق اساسنامه اش «نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری»، و «از نظر سياسی و عقيدتی تابع ولايت فقيه» است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مهمترین نهاد نظامی - امنیتی جمهوری اسلامی به شمار میرود. ردپای این نهاد در همه عرصهها دیده میشود؛ از فرهنگ و سینما و محیط زیست گرفته تا اقتصاد و سیاست و محاکم قضایی. اما درعین حال، در هیچ حوزهای حاضر به پاسخگویی نیست. | سپاه پاسداران طبق اساسنامه اش «نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری»، و «از نظر سياسی و عقيدتی تابع ولايت فقيه» است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مهمترین نهاد نظامی - امنیتی جمهوری اسلامی به شمار میرود. ردپای این نهاد در همه عرصهها دیده میشود؛ از فرهنگ و سینما و محیط زیست گرفته تا اقتصاد و سیاست و محاکم قضایی. اما درعین حال، در هیچ حوزهای حاضر به پاسخگویی نیست. |
نسخهٔ ۱۳ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۰۵
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | |
---|---|
نشان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | |
کنش | سرکوب مخالفین حکومت اسلامی و توسعه طلبی در خاورمیانه |
کشور | ایران |
وفاداری | علی خامنهای |
گونه | نظامی - امنیتی |
نقش | سرکوب داخلی و عملیات برون مرزی |
پشتیبان | سازمان بسیج، نیروی انتظامی، ارتش، ولایت فقیه |
فرماندهان | |
فرمانده | حسین سلامی |
جانشین فرمانده | علی فدوی |
معاونت هماهنگ کننده | محمدرضا نقدی |
معاونت فرهنگی | حسین نجات |
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در روزهای پس از انقلاب ۱۳۵۷، به دستور روح الله خمینی تشکیل شد و ماموریت اصلی آن، حمایت از انقلاب و دستآوردهای آن بود. اما این هدف توسط روحالله خمینی در گامهای بعد به حفظ حکومت به هر قیمت تعبیر و تئوریزه شد: «حفظ نظام اوجب واجبات است».[۱] پس از آن سپاه خود را در اعمال انواع شیوههای سرکوب دارای (ید مبسوطه)، دست گشاده دید و در این راستا از هیچ چیز فرو گذار نکرد از کشتار مردم ترکمن صحرا و کردستان و تظاهرات مسالمت آمیز روز ۳۰ خرداد سال ۱۳۶۰، در ادامه این روند با تئوری ارائه شده توسط مصباح یزدی و اجرایی شده توسط خامنهای تحت عنوان «النصر بالرعب»[۱] با سرکوب و ارعاب مردم فجایع بیشماری آفرید، از جمله آنها، بکارگیری اراذل و اوباش و لات و لمپنها در لشکرکشیهای خیابانی در جریان قیام مردم در سا ل ۱۳۸۸ و تجاوز به مردم در زندانها، خانههای امن و بازداشتگاههای سپاه در تهران و کهریزک بود. در سالهای پس از جنگ نیز، روز به روز فعالیتهای اقتصادی و رانتی سپاه پاسداران گسترش یافت. این نهاد به ظاهر نظامی با ورود در انواع کارهای اقتصادی زیر مجموعههایی عظیم، در سطح هولدینگهای غول پیکر، مانند قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء را ایجاد کرد و تبدیل به یک نهاد موازی با دولت شد؛ نهادی که در همه امور جاری کشور دخالت میکند و میخواهد از اقتصاد تا فرهنگ و سیاست را در ایران، زیر سلطهی خود بگیرد.سپاه از سال ۱۳۸۷ سازماندهی خود را براي مقابله با اعتراضات مردمی تغيير داد و برای هر استان يك فرماندهی مستقل تشكيل داد كه قادر به سركوب قيامهای عمومی باشد. نيروی بسيج نيز در هماهنگی با سپاه در سركوب شركت دارد.
سپاه پاسداران طبق اساسنامه اش «نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری»، و «از نظر سياسی و عقيدتی تابع ولايت فقيه» است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مهمترین نهاد نظامی - امنیتی جمهوری اسلامی به شمار میرود. ردپای این نهاد در همه عرصهها دیده میشود؛ از فرهنگ و سینما و محیط زیست گرفته تا اقتصاد و سیاست و محاکم قضایی. اما درعین حال، در هیچ حوزهای حاضر به پاسخگویی نیست.
پیشینه سپاه پاسداران
در نخستین روزهای پس از انقلاب بهمن ۵۷، دولت موقت که به علت فروپاشی قوای انتظامی و نظامی فاقد ابزار لازم برای اعمال حاکمیت بود، درصدد بر آمد تا نیرویی مسلح بنام گاردملی به وجود آورد. به همین منظور، حسن لاهوتی حکمی از روحالله خمینی برای تشکیل این نیرو دریافت کرد. با پیشنهاد محمد توسلی نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای آن برگزیده شد. در حکم خمینی تاکید شده بود که سپاه پاسداران زیر نظر دولت موقت فعالیت خواهد کرد. هدف از تشکیل این نهاد نیز حفظ انضباط در شهرها و روستاها، جلوگیری از تحریک و توطئه، جلوگیری از خرابکاری در موسسات دولتی و ملی و مراکز عمومی و سفارتخانهها، جلوگیری از رسوخ عناصر فرصتطلب و ضدانقلابی در داخل صفوف مردم، اجرای دستور دولت موقت و اجرای احکام دادگاههای فوقالعاده اسلامی، ذکر شده بود. دولت موقت دکتر ابراهیم یزدی را به عنوان معاون نخستوزیر در امور انقلاب، مامور کرد که با آیتالله لاهوتی برای تشکیل این نیرو همکاری کند. به گفته محسن سازگارا اساسنامه آن را وی و حسن لاهوتی در اواخر بهمن ۱۳۵۷ در باغشاه و در حین جمعآوری سلاحهای پخش شده در روزهای انقلاب تکمیل کردند. در ۹ اسفند ۱۳۵۷ در جلسهای در پادگان عباسآباد که با حضور محسن سازگارا، محسن رفیقدوست، مرتضی الویری، علی محمد بشارتی، محمد غرضی، حسن جعفری، علی فرزین، ضرابی، اصغر صباغیان، تهرانچی و علی دانشمنفرد تشکیل میشود، علی دانشمنفرد به عنوان فرمانده سپاه پاسداران انتخاب شد. محسن رفیقدوست مسوول تدارکات، بشارتی مسوول اطلاعات و مرتضی الویری مسوول روابط عمومی سپاه شد.
آنها با جلب همکاری عدهای از اعضای انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی در آمریکا و کانادا ساختمان اداره چهارم ساواک در خیابان سلطنتآباد (پاسداران کنونی) را مقر اصلی خود قرار دادند و در مراکزی چون هنگ نوجوانان (مکان مورد استفاده برای دانشگاه امام حسین(ع) و دافوس کنونی سپاه) و پادگان سعدآباد، با کمک برخی تکاوران تیپ نوهد، به جذب و آموزش سیاسی، عقیدتی و نظامی داوطلبان پرداختند. سپاه پاسداران، در ابتدای تشکیل خود ترکیبی از گروههای مسلح موازی بود. از جمله:
گارد انقلاب در پادگان جمشیدیه به سرپرستی عباس آقازمانی (ابو شریف) تحت حمایت موسوی اردبیلی
نیرویی به نام پاسا به سرپرستی محمد منتظری تحت حمایت بهشتی که در دانشگاه مستقر بود، این گروه عدهای از عناصر مذهبی که در لبنان آموزش چریکی دیده بودند را، دربر میگرفت.
افراد سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی به سرپرستی محمد بروجردی، تحت حمایت مرتضی مطهری
وجود این چهار گروه مسلح موازی، اختلافها و تنشهایی را در پی داشت. این مساله در شورای انقلاب طرح و سرانجام تصمیم گرفته شد که هاشمی رفسنجانی با هماهنگ کردن این گروهها و یکپارچه کردن آنها، سپاه پاسداران را شکل دهد. پس از تخصیص بودجه ۱۲۰ میلیون تومانی به سپاه از سوی دولت موقت، در تاریخ ۱۸ فروردین ۱۳۵۸، همه این گروهها در سپاه پاسداران ادغام شدند و جواد منصوری به عنوان فرمانده سپاه انتخاب شد. به فاصله اندکی پس از او عباس آقازمانی مشهور به (ابوشریف) فرماندهی سپاه و فرماندهی عملیات آن را بر عهده گرفت. پس از ادغام، محسن رضایی، محسن رفیقدوست و عباس دوزدوزانی در اواخر فروردین ۱۳۵۸ به دیدار خمینی در قم رفتند و خواستار استقلال سپاه از دولت موقت شدند.
در این دیدار خمینی برخلاف جهتگیری پیشین خود مبنی بر نظارت دولت موقت بر سپاه، دستور تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر شورای انقلاب را صادر کرد. در پی این فرمان، گروه دوازده نفره اساسنامهای را در ۹ ماده و ۹ تبصره تهیه کرد که به تصویب شورای انقلاب رسید. به دنبال آن شورای فرماندهی سپاه تشکیل گردید و اعضای آن احکام خود را از شورای انقلاب دریافت کردند. به این ترتیب در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با انتشار بیانیهای رسما اعلام موجودیت کرد.
نیروی اولیهی سپاه با سرکوب مخالفین حکومت اسلامی، کشتار مردم ترکمن صحرا، کردستان، خوزستان، تهران و سراسر ایران پایهگذاری شد. همه دست اندرکاران سپاه مستقیماٌ در این جنایات دست داشتهاند. سپاه سازماندهی جوخهها مرگ و حذف و ترور فعالین سیاسی را در داخل و خارج ایران با همکاری وزارت اطلاعات عملیاتی کرده است.
سپاه پاسداران علاوه بر جنگ هشت ساله ايران و عراق در شعله وركردن، گسترش يا استمرار چندين جنگ بزرگ دیگر در خاورمیانه مانند جنگ در عراق، سوريه، يمن، لبنان نقش اصلي را داشته است. ابعاد تلفات و آوارگان اين جنگها بعد از جنگ جهاني دوم و فاشيستم هيتلری، با عملكرد هيچ نيروی ديگری قابل مقايسه نيست.
جنگ ايران و عراق (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷) بيش از يك ميليون كشته و يك ميليون مجروح و معلول و چند ميليون آواره و ۱۰۰۰ ميليارد دلار خسارت تنها در طرف ايران به جای گذاشت.
در عراق بعد از ۱۳۸۲ به خاطر مداخله مستقيم سپاه و شبه نظاميان وابستهاش، صدها هزار تن كشته و چند ميليون نفر آواره شده اند.
در سوريه بعد از ۱۳۹۰ بيش از ۵۰۰ هزار تن كشته شده و بيش از ۱۰ ميليون نفر آواره شده اند.
در جنگ يمن هزاران نفر كشته شده و مطابق گزارش سازمان ملل سه ميليون نفر آواره شده اند.
فرمانده کل سپاه
فرمانده کل سپاه توسط ولایت فقیه تعیین میشود.
فرماندهان سپاه
دانش منفرد نخستین فرمانده سپاه قبل از تدوین اساسنامه آن بود.
جواد منصوری نخستین فرمانده سپاه بعد از تشکیل اساسنامه آن بود. از اردیبهشت تا دوم اسفند ۱۳۵۸
عباس دوزدوزانی دومین فرمانده سپاه از فروردین ۱۳۵۹ تا خرداد ۱۳۵۹ برای یک دوره سه ماهه بود.
عباس آقازمانی (ابو شریف) برای حدود یک ماه از ۲ تا ۲۷ خرداد ۱۳۵۹ فرمانده سپاه بود.
از خرداد تا ۲۲ تیر ۱۳۵۹ فرمانده سپاه خود خمینی بود.
مرتضی رضایی از ۲۲ تیر ۱۳۵۹ تا شهریور ۱۳۶۰ مدت کوتاهی فرمانده سپاه شد و بعد استعفا داد.
بعد از این ماجرا خمینی دستور داد شورای سه نفره برای سپاه تشکیل شود. محمد بروجردی، یوسف کلاهدوز و محسن رضایی فرمانده سهگانه سپاه شدند.
نخستین فرمانده سپاه پس از شورای فرماندهی، محسن رضایی است که در شهریور سال ۱۳۶۰ در ۲۸ سالگی توسط خمینی به این سمت منصوب شد (پیش از این، انتخاب فرمانده سپاه بهعهدهی شورای انقلاب اسلامی بود). محسن رضائی برای مدت ۱۸ سال فرماندهی این نهاد را بر عهده داشت ولی بدنبال اعلام برائت فرزندش احمد از نظام اسلامی و پناهنده شدن در امریکا، در سال ۱۳۷۶ از فرماندهی سپاه استعفا کرد و قائم مقام او سید یحیی صفوی مشهور به رحیم صفوی از سوی سید علی خامنهای به این سمت منصوب شد. در ۱۰ شهریور ۱۳۸۶ دوره مسئولیت ۱۰ ساله رحیم صفوی در فرماندهی سپاه به پایان رسید و سید علی خامنهای به جای وی سرتیپ پاسدار محمدعلی جعفری فرمانده سابق نیروی زمینی سپاه را به فرماندهی سپاه پاسداران برگزید و او را از درجه سرتیپی به درجه سرلشگری ارتقا داد. از دوم اردیبهشت سال ۱۳۹۸ حسین سلامی بجای پاسدار جعفری به فرماندهی سپاه منصوب شد.
جانشین فرمانده کل سپاه:
بر اساس ماده ۳۲ اساسنامه سپاه در «غیاب فرمانده کل، عهدهدار کلیه وظایف وی بوده و در حضور او، فرمانده کل را در اداره سپاه یاری میکند.» جانشین فرمانده کل سپاه توسط فرمانده سپاه «پس از تایید ولی فقیه یا نمایندهای که در سپاه تعیین کرده است، از سوی فرمانده کل نصب و عزل میشوند.» در طول سالهای گذشته، «عباس آقازمانی»، سال ۱۳۵۸، «یوسف کلاهدوز» در سال ۱۳۵۹، «علی شمخانی» از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸، «یحیی رحیم صفوی» از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶، «محمدباقر ذوالقدر» از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵، «مرتضی رضایی» از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷، «محمدحسین حجازیزاده» از ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸ و «حسین سلامی» از ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ جانشینی فرماندهی کل سپاه را بر عهده داشتهاند. روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ «علی فدوی» بعنوان جانشین فرمانده سپاه تعیین شد.
معاونان فرمانده سپاه:
در حال حاضر در ساختار سازمانی سپاه، معاونتهای «نیروی انسانی»، «اطلاعات راهبردی»، «سیاسی»، «اجرایی»، «حقوقی»، «امداد، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی»، «فرهنگی و اجتماعی»، «بازرسی»، «حفظ آثار»، «مالی»، «عملیات»، «پشتیبانی و لجستیک»، «تربیت بدنی»، «روابط عمومی و انتشارات»، «ایمنی»، «تربیت و آموزش عقیدتی-سیاسی»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «تحقیقات صنعتی»، «طرح و برنامهریزیهای راهبردی»، «مهندسی» و «هماهنگ کننده» مشغول فعالیت هستند. در میان معاونتهای سپاه، «معاونت روابط عمومی و انتشارات»، «تربیت و آموزش عقیدتی-سیاسی»، و «معاون سیاسی» سپاه توسط «نمایندگی ولی فقیه در سپاه» منصوب و کنترل میشود.
ستاد مشترک سپاه (معاونت هماهنگکننده):
تاسیس این ستاد در راستای هماهنگی بین نیروهای سپاه انجام شد. نام مصوب اساسنامه این مرکز، «ستاد مرکزی سپاه» بود ولی به نام «ستاد کل سپاه» شناخته میشد. ۵ اسفند۱۳۷۰ بر اساس دستور «خامنهای»، نام آن به «ستاد مشترک سپاه» تغییر یافت. در دومین تغییر، عنوان «ستاد مشترک» در اسفند سال ۱۳۸۶ به معاونت هماهنگکننده سپاه تبدیل شد.
مسئولیت اولیه این نهاد هماهنگی بین نیروی چهارگانه سپاه (زمینی، دریایی، هوایی و قدس) و سازمان بسیج بوده ولی به تدریج دامنه نفوذ آن گسترش یافته است. این ستاد شامل واحدهای «امور پرسنلی، آموزش نظامی، آموزش عقیدتی سیاسی، انتشارات و تبلیغات، اطلاعات، طرح و عملیات، بسیج مستضعفین و مهندسی» است.
طرحهای در دست اقدام این ستاد عبارتند از «طرح توسعه کوثر» (ماموریتهای دفاعی)، «طرح نسیم رحمت» (پشتیبانی از ماموریتهای سپاه)، «طرح قائم (ماموریتهای دفاعی)، «طرح ولایت» (ماموریت های دفاعی)، «طرح شوشتری یک» (ماموریتهای نیروی زمینی سپاه در مناطق مرزی)، «طرح نور ربیع» (ماموریتهای دفاعی در سپاه استانها)، «طرح توسعه حسن تهرانیمقدم» ( طرح تخصصی دفاعی در حوزه موشکی)، «طرح رودکی» (ماموریتهای دفاعی نیروی دریایی سپاه)، «طرح کاظمی» (ماموریتهای نیروی دریایی)، «طرح برونسی» (ماموریتهای فرهنگی و امنیتی و ساماندهی و اقدامات تامینی حاشیه کلان شهرها)، «طرح باقری» (ماموریتهای دفاعی) و «طرح نور هدایت» (برنامههای فرهنگی و سازماندهی نخبگان بسیجی).
این ستاد مشترک همچنین از طریق «قرارگاه کوثر» در ساخت و ساز حسینیهها و مساجد شرکت دارد و از طریق قرارگاه و طرح «پیشرفت و آبادانی حضرت رسول ۱»، دراجرایی کردن این طرحها شرکت دارد. بخش عمدهای از این طرحها ابعاد نظامی و امنیتی دارند و اطلاعات خاصی درباره آنها موجود نیست.
ذیل ستاد مشترک سپاه، معاونتهای اطلاعات، بازرسی، قضایی انضباطی، فرهنگی، سیاسی، عملیات و آموزش نیروی انسانی، فعال هستند.
روسای ستاد مشترک سپاه یا معاونت هماهنگ کننده
«محمدباقر ذوالقدر»، از شهریور ۱۳۶۸ تا اسفند ۱۳۷۵، «حسین علایی» از فروردین ۱۳۷۶ تا تیر ۱۳۷۹، «علی اکبر احمدیان» از تیر ۱۳۷۹ تا شهریور ۱۳۸۶، «محمد حجازی»، از شهریور تا اسفند ۱۳۸۶، «جمالالدین آبرومند» از فروردین ۱۳۸۷ تا تیر ۱۳۹۷، «حسین سلامی» از تیر تا شهریور ۱۳۹۷ و «علی فدوی» از شهریور ۱۳۹۷ تا (دی ماه ۱۳۹۷) این مسئولیت را بر عهده داشتهاند.
ساختار سپاه
ساختار فرماندهی سپاه به گونهای است که در راس آن فرمانده کل قرار دارد. پس از او جانشین یا قائم مقام قرار میگیرد و پس از آن رئیس ستاد مشترک یا (معاونت هماهنگ کننده) حائز اهمیت است که به طور مستقیم با فرمانده کل در بالا و با فرماندهان نیروهای پنج گانه در پایین مرتبط است. فرمانده کل سپاه مستقیما توسط ولی فقیه انتخاب میگردد و جانشین و فرماندهان ستاد مشترک و نیروها به پیشنهاد فرمانده کل و با تصویب و حکم رهبری انتخاب میشوند.
سپاه پاسداران شامل ۵ نیرو ، با ماموریتهای متفاوت است:
نیروی زمینی سپاه پاسداران
نیروی هوایی سپاه پاسداران
نیروی دریایی سپاه پاسداران
سازمان بسیج مستضعفین
نیروی قدس
دو ساختار دیگر در سپاه به نامهای حوزه نمایندگی ولی فقیه و سازمان حفاظت اطلاعات وجود دارد که اولی کاملاً مستقل از ساختار فرماندهی و مستقیما زیر نظر رهبری قرار دارد و دومی نیز تقریباً مستقل از فرماندهی است و فرمانده آن را ولی فقیه با پیشنهاد فرمانده سپاه انتخاب میکند و فرمانده آن مستقیما با دفتر عمومی حفاظت اطلاعات در دفتر رهبری و شخص ولی فقیه مرتبط است و به او گزارش میدهد.
محمدعلی جعفری با دستهبندی تهدیدات جمهوری اسلامی به تهدیدهای نرم، نیمهسخت (شورشهای مردمی بدون سلاح گرم، تهدیدهای اقتصادی-سیاسی داخلی و خارجی) و سخت (شورشهای مسلحانه، جنگ داخلی و جنگ خارجی) وظیفه مبارزه با تهدید نرم را به بسیج غیرنظامی، نیمهسخت را به بسیج نظامی و سخت را به نیروی زمینی سپاه و بسیج نظامی محول میکند.
نیروی زمینی سپاه پاسداران
ساختار نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام اختصاری «نزسا»، به «نیروهای تحت امر» سپاه بر میگردد که در بهمن ماه ۱۳۶۱ تشکیل شد. در آن دوران، سپاه در قالب قرارگاه «خاتم الانبیا» و «قوای نجف اشرف»، نیروهای زمینی خود را در جنگ سازماندهی و مدیریت میکرد.
در زیرمجموعهی قرارگاه خاتمالانبیا، «سپاه هفتم حدید» و «سپاه سوم صاحبالزمان» فعالیت داشتند. در زیرمجموعهی قوای «نجف اشرف»، «سپاه یازدهم قدر» و لشکر مستقل۵ «نصر» فعال بودند. در این دوران، با نظر فرماندهان سپاه، این مجموعهها با هم ادغام و نیروی زمینی سپاه پاسداران تشکیل شد.
سال ۱۳۸۷، «طرح تحول نیروی زمینی سپاه» وضعیت جدیدی را برای این نیرو رقم زد. بر اساس این طرح، «مناطق مقاومت بسیج» به همراه لشکرهای سپاه و تیپهای نیروی زمینی، «سپاه استان» را تشکیل دادند.
نیروی زمینی سپاه دارای ۱۰ لشکر رزمی، توپخانه، زرهی، تکاور، هوابرد، نیروی ویژه و ۱۷رده نظامی است.
فرمانده نیروی زمینی سپاه
فرمانده نیروی زمینی سپاه به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط رهبر جمهوری اسلامی در مقام فرمانده کل قوا منصوب میشود. فرماندهان نیروی زمینی سپاه از سال ۱۳۶۱ تاکنون عبارت بودهاند از: «یحیی رحیم صفوی» (بهمن۱۳۶۱ تا شهریور ۱۳۶۴)، «علی شمخانی» (شهریور۱۳۶۴ تا مهر ۱۳۶۸)، «مصطفی ایزدی»(مهر۱۳۶۸ تا تیر۱۳۷۱)، «محمدعلی جعفری» (تیر۱۳۷۱ تا مرداد ۱۳۸۴)، «احمد کاظمی» (مرداد ۱۳۸۴ تا بهمن ۱۳۸۴)، «محمدرضا زاهدی» (بهمن ۱۳۸۴ تا اسفند ۱۳۸۸) و «محمد پاکپور» (از اسفند ۱۳۸۸).
معاونتها:
نیروی زمینی سپاه توسط یک ستاد مرکزی اداره میشود. در راس این ستاد، فرمانده نیروی زمینی قرار دارد. در زیرمجموعه فرمانده نیروی زمینی، جانشین فرمانده نیروی زمینی که توسط فرمانده سپاه منصوب میشود و معاونتهای اطلاعات، آموزش، عملیات، هماهنگکننده، نیروی انسانی، روابط عمومی و تبلیغات، محرومیتزدایی و بهداری فعال هستند.
قرارگاههای نیروی زمینی سپاه
قرارگاه «ثارالله»
مهمترین قرارگاه عملیات شهری - امنیتی سپاه در کشور محسوب میشود. این قرارگاه وظیفه سرکوب ناآرامیهای اجتماعی و کنترل دیگر شهرهای استان تهران را برعهده دارد، در حقیقت فرمانده این قرارگاه، فرماندار نظامی تهران است. از ابتدای تشکیل این قرارگاه، جانشین فرمانده سپاه به عنوان فرمانده قرارگاه ثارالله منصوب شد. این رویه به طور معمول حفظ شده است.
قرارگاه ثارالله در صورت بروز بحران به تشخیص شورای عالی امنیت ملی و تصویب ولی فقیه، مسئولیت سرکوب اعتراضات در شهر تهران را برعهدهدار دارد ، ولی در شرایط عادی این مسئولیت برعهده نیروی انتظامی است. مرکز قرارگاه ثارالله در خیابان سئول تهران میباشد .
پیش از قیام سال ۱۳۸۸ تعیین شرایط ویژه و سپردن سرکوب تظاهرات پایتخت به این قرارگاه سه بار اتفاق افتاد؛ در جریان اعتراض های مردمی اسلامشهر در سال ۷۴، اعتراضات دانشجویی و مردمی ۱۸ تیرماه ۱۳۷۸و شورشهای خیابانی تیر ماه ۱۳۸۲
پس از تظاهرات خرداد ۱۳۸۸، به دستور شورای عالی امنیت ملی وظیفه کنترل پایتخت تا دو ماه (از ۲۵ خرداد تا ۲۵ مرداد ۱۳۸۸) بر عهده قرارگاه ثارالله و زیرمجموعهاش سپاه محمد رسولالله و بسیج گذاشته شد. در جریان اعتراضها، شبهنظامیان بسیجی که در کنار ماموران نیروی انتظامی حضور داشتند، تحت فرماندهی سپاه محمد رسول الله بودند. برخی دیگر از منابع، حمله به مردم و دستگیری آنها را به نیروهای لبنانی سپاه قدس با فرماندهی قرارگاه ثارالله نسبت میدهند. این قرارگاه متهمان بازداشت شده را در بازداشتگاههای خود در زندان اوین بازجویی و شکنجه میکرد. بخش دوم فعالیتهای این قرارگاه، شناسایی و پیشنهادات تهدیدات نرم اعلام شده است. این ماموریت در قالب جنگ نرم تعریف شده و به طور معمول به بازداشت و بازجویی فعالان مدنی، روزنامه نگاران، فعالان شبکههای اجتماعی مجازی، موسیقی، سینما و مد منجر میشود.
زیرمجموعههای این قرارگاه شامل سپاه محمد رسولالله متشکل از نیروهای کادر و وظیفه سپاه و گردانهای عاشورا و الزهرا شامل نیروهای داوطب مرد و زنی که در قالب بسیج مساجد، ادارات، دانشگاهها، مدارس و ... سازماندهی شدهاند، میباشد.
این قرارگاه از طریق گردانهای امنیتی مانند گردانهای «امام علی»، «امام حسین»، «بیتالمقدس»، «عاشورا» و «الزهرا» و یگان امنیتی «صاحبالزمان»، ماموریتهای سرکوب را انجام میدهند. نیروهای این قرارگاه در قالب نیروهای موسوم به «لباس شخصی» نیز ماموریتهای حود را انجام میدهند.
قرارگاه رمضان (سپاه یکم):
فعالیتهای اطلاعاتی در خاک عراق و سازماندهی و پشتیبانی کردهای عراقی و عملیات تروریستی بر علیه گروههای کرد ایرانی بهعهده این قرارگاه میباشد. ستاد اصلی قرارگاه رمضان در تهران قرار دارد.
قرارگاه «حمزه سید الشهدا»:
یکی از مهمترین قرارگاه های نیروی زمینی سپاه است که مرزهای غربی و استانهای آذربایجان غربی کردستان و کرمانشاه را پوشش می دهد.سابقه تاسیس این قرارگاه به ۱۳۶۱ برمی گردد. این قرارگاه نقش مهمی در سرکوب مردم کردستان داشت. درگیریهای نظامی این قرارگاه با گروه های کُرد مخالف جمهوری اسلامی کماکان ادامه دارد و در دهه اخیر بیشترین درگیریهای مسلح و خونین با محوریت این قرارگاه رخ داده است.
قرارگاه «کربلا» :
در منطقه جنوب غربی با تمرکز بر استانهای خوزستان، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد فعالیت دارد. این قرارگاه شامل «قرارگاه حضرت ابوالفضل» در شهر اهواز است که ماموریتهای امنیتی و اجتماعی گستردهای با هدف تسلط بر فعالیتهای اجتماعی و طایفهای در این استان و مقابله با فعالیت قومیتها و اقلیتها بر عهده دارد.
قرارگاه «ثامنالائمه» :
در منطقه شمال شرق با تمرکز بر استانهای خراسان رضوی، شمالی و جنوبی فعالیت دارد. این قرارگاه در سال ۱۳۹۶ به فرمان خامنهای و با هدف حفاظت از مرزهای شرقی ایران ایجاد شد. به گفته فرمانده پیشین این قرارگاه «قدرت الله منصوری» (که اخیرا در یک تصادف کشته شد)، تاسیس این قرارگاه به دلیل ضعف دولت مرکزی افغانستان و جلوگیری از تهدید بالقوهای که برای حکومت ایران از طرف مخالفین جمهوری اسلامی در این کشورها وجود داشت، بود.
قرارگاه «نجف اشرف»:
در منطقه مرکزی با تمرکز بر استانهای ایلام و همدان فعالیت میکند. این قرارگاه در زمان جنگ ایران و عراق مسئولیت عملیاتهای اطلاعاتی در سه استان را پو شش میداد.
قرارگاه «قدس»:
این قرارگاه از سال ۱۳۹۳ و با واگذاری تامین امنیت مرزهای جنوب شرق ایران به سپاه، نقش محوریتری پیدا کرده است. این قرارگاه تامین امنیت در استان سیستان و بلوچستان و مبارزه با مخالفان مسلح جمهوری اسلامی در مرزهای شرقی ایران با پاکستان و افغانستان را برعهده دارد.
این قرارگاه همچنین یک طرح هدفمند با عنوان «طرح امنیتی شوشتری» را اجرا میکند که با جذب و آموزش نیرو از قبایل استان ، به سازماندهی گروههای نظامی، شبه نظامی و امنیتی میپردازد.
علاوه بر قرارگاه قدس، تیپ «هوابرد» و یگان «صابرین» نیروی زمینی سپاه نیز از یگانهای «احتیاط» منطقه جنوب شرق ایران هستند که در صورت وقوع اعتراضات مردمی، با هواپیما و بالگرد به منطقه اعزام میشوند تا در ماموریتهای محوله، به کمک قرارگاه قدس بروند.
قرارگاه «الغدیر»:
در منطقه شمال ایران با تمرکز بر استانهای مازندران، گلستان و گیلان فعالیت دارد. تاریح شکلگیری اولیه این قرارگاه به سال ۱۳۶۴ و جنگ ایران و عراق بر می گردد. در این زمان سه استان مذکور در غالب لشکر ۲۵ کربلا به صورت مشترک فعالیت اطلاعاتی داشتند و تحت عنوان قرارگاه منطقه ای غدیر تحت کنترل نیروی زمینی سپاه بودند. در سالهای اخیر، این قرارگاه با نیروهای کرد مخالف جمهوری اسلامی در مجاورت استانهای شمالی درگیری داشته است.
قرارگاه «مدینه منوره»:
در منطقه جنوب با تمرکز بر استانهای فارس، بوشهر و هرمزگان فعالیت میکند.
قرارگاه «عاشورا»:
در شمال غربی، استانهای آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل را کنترل میکند. این قرارگاه شامل قرارگاه فضای مجازی در شرق آذربایجان است.
قرارگاه «صاحبالزمان»:
در منطقه مرکزی با تمرکز بر استانهای مرکزی، سمنان، قم و قزوین فعالیت دارد. در جریان جنگ ایران و عراق، نیروهای سه استان عهدهدار عملیات اطلاعاتی در جبههها بودند.
قرارگاه «حضرت سیدالشهدا»:
با تمرکز بر استانهای اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد فعالیت دارد. همانند قرارگاههای منطقهای قبلی، این قرارگاه در طول جنگ ایران و عراق مشغول عملیاتهای اطلاعاتی بود
در بهمن ماه ۱۳۹۳ فرمانده قرارگاه جواد استکی اعلام کرد: «این قرارگاه لشکرهای علمیاتی ۱۴ امام حسین(ع)، لشکر ۸ نجف اشرف، تیپ ۴۴ قمر بنیهاشم(ع)، تیپ الغدیر، گروه موشکی ۱۵ خرداد، تیپ ۴۰ مهندسی صاحب الزمان، مراکز آمادی و پشتیبانی از جمله مجتمع آموزشی امیرالمومنین(ع) و بیمارستان صدوقی و ۳۰ گردان بسیجی را زیر نظر دارد.»
قرارگاه «ثامنالائمه۲»
سال ۱۳۹۶تشکیل شد. حوزه فعالیت این قرارگاه در استان خراسان جنوبی تعریف شده است.
یگان ویژه «صابرین»:
سابقه تاسیس این یگان ویژه نیروی زمینی سپاه به سال ۱۳۷۹ باز میگردد. نیرویهای عضو این یگان که به طور عام «تکاور» نامیده میشوند، برای جذب، باید دورههای متعدد و سخت آموزشهای نظامی، کوهنوردی، چتربازی و آمادگی جسمانی را طی کنند. تیپها و نیروهای تکاور این یگان در سه سطح «واکنش سریع»، «نیروی ویژه» و «نیروی مخصوص» سازماندهی و تعریف شدهاند. یگان صابرین در دهه گذشته ماموریتهایی در مقابله با گروه مسلح «پ.ک.ک» (حزب کارگران کردستان) در مرزهای غربی و گروه «جیش العدل» در مرزهای شرقی ایران انجام داده است.
یگان «هوانیروز»:
یگان هوانیروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که سال ۱۳۹۴ با دستور علی خامنهای، تشکیل شد، به طور عمده در پایگاه «فتح» درشهر کرج در استان البرز متمرکز است. این یگان در حال تبدیل شدن به مهمترین مرکز بالگردی سپاه است. پشتیبانی بالگردی از عملیاتهای نیروی زمینی و انجام عملیاتهای «آفندی»، از مهمترین ماموریتهای این یگان محسوب میشود. سه بخش مهم این یگان عبارتند از: «مرکز آموزشهای عالی هوانوردی»، «مرکز تحقیقات بالگردی» و «مرکز تعمیرات تخصصی بالگرد.»
در زیرمجموعه این یگان، پایگاه هوانیروز «سیدالشهدا» قرار دارد. این پایگاه به عنوان یک گروه رزمی، تیرماه سال ۱۳۹۶ در شیراز افتتاح و حوزه عملیاتی آن، سپاه استانهای فارس، هرمزگان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان، بوشهر کهگیلویه و بویراحمد اعلام شده است. این یگان و پایگاههای زیرمجموعهاش، بالگردهای سپاه را در سالهای اخیر در اختیار گرفته و در حال گسترش توان نظامی خود هستند.
مرکز پهپادی:
مرکز پهپادی نیروی زمینی سپاه سال ۱۳۹۵ تشکیل شد. استفاده موثر از پهپادها در عملیاتها، به ویژه «هلیبرن» یا عملیات متحرک هوایی (که جابهجایی و ترابری نیروهای رزمی از طریق هوا به وسیله بالگرد برای انجام مأموریت است)، شناسایی دشمن در مناطق عملیاتی و نیز «تک» هوایی علت تشکیل این سازمان اعلام شده است.
سازمان «تحقیقات و جهاد خودکفایی»:
سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی سپاه یک نهاد تحقیقات نظامی و تولید سلاح است که سال ۱۳۷۲ شکل گرفت. این سازمان در همکاری با وزارت دفاع و دانشگاه «امام حسین» که وابسته به سپاه است، فعالیتهایش را پیش میبرد و در حوزه طراحی و ساخت خودروهای نظامی، سلاح، سرجنگیها، مهندسی استحکامات، سیستمهای مخابراتی و جنگ الکترونیک فعال است.
مجتمع دانشگاهی «حضرت امیرالمومنین»:
با هدف ساماندهی آموزشهای عالی مورد نیاز نیروی زمینی سپاه و تربیت نیروی آماده ساماندهی شده است.
قرارگاه محرومیتزدایی:
سپاه پاسداران در دهه اخیر با تمرکز بر مناطق مرزی و محروم کشور، اقدام به راهاندازی قرارگاههای متعدد با عنوان «محرومیتزدایی» کرده است. این فعالیت قرارگاههای سپاه در مناطق مختلف به گونهای است که به طور معمول تبدیل به یک بنگاه اقتصادی محلی شدهاند.
مرکز بهداری رزمی:
زیر نظر معاونت بهداری این نیرو فعالیت میکند. و در حوزه راهاندازی بیمارستانهای صحرایی و ارایه خدمات بهداشتی و درمانی به قرارگاههای تحت نظر نیروی زمینی و اعزام تیمهای پزشکی در زمان رزمایشها و اردوها فعال است. ولی در دهه اخیر وارد مشارکت با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شده و در ساخت بیمارستانهای تخصصی و فوق تخصصی نیز فعال و به یک نهاد پولساز تبدیل شده است. این مرکز در حال حاضر ۱۳ بیمارستان صحرایی در سراسر ایران در اختیار دارد.
مهندسی رزمی و پشتیبانی:
این مرکز تحت نظر معاونت رزمی نیروی زمینی سپاه اداره میشود و دارای دهها تیپ مهندسی است. یکی از مهمترین ماموریتهای این مرکز، انسداد مرزها است که با راهاندازی پایگاههای موقت یا دائم انجام میشود.
نهادهای خدماتی:
واحدهای تعاونی و تجاری وابسته به نیروی زمینی سپاه به طور عمده در حوزه مسکن فعال هستند. یکی از مهمترین پروژههای تعاونی مسکن نیروی زمینی، ساخت ۷۰۰ واحد مسکونی در پروژه بزرگ مسکن سپاه با عنوان «خرازی» در تهران است. از دیگر نهادهای مهم وابسته به نیروی زمینی سپاه باید به «مرکز خدمات رفاهی کارکنان» اشاره کرد که در حوزه توزیع و تهیه کالا فعالیت می کند.
نیروی هوایی سپاه پاسداران
سابقه تشکیل رسمی نیروی هوایی سپاه (نهسا) مانند دو نیروی زمینی و دریایی به ۲۶ شهریور سال ۱۳۶۴ باز می گردد، با حکم «روحالله خمینی» این بخش در سپاه پا گرفت، مهم ترین ماموریت سپاه در حوزه هوایی، ارایه خدمات حمل و نقل به مقامات کشوری از طریق فرودگاه مهرآباد بود و در قالب یک یگان هوایی ایفای نقش میکرد و در جنگ ایران و عراق، ماموریت خاصی بر عهده نداشت. به گفته «محسن رضایی»؛ فرمانده وقت سپاه، مسئولان این نهاد، «در زمینه تشکیل نیروهای دریایی و هوایی» طرحهای زیادی تهیه کرده بودند و در نهایت با موافقت و پیشنهاد شورای عالی سپاه، فرمان تشکیل «نیروی هوایی سپاه»، از سوی خمینی صادر میشود. فرمانی که مخالفانی در ارتش و سطوح بالای سیاسی داشته ولی به محض صدور فرمان، فرماندهان سپاه به سرعت و با راهاندازی آموزشگاههای موشکی زمین به زمین، توپخانه ضدهوایی، خلبانی و خلبانی هلیکوپتری، این نیرو را توسعه داده و نهادینه کردند.
«سازمان رزم نیروی هوایی سپاه» نیز با به کارگیری چند هواپیمای تکانو در سال ۱۳۶۸ شکل گرفت. در دوران پس از جنگ، یکی از مهمترین برنامههای نیروی هوایی سپاه، ایجاد پایگاههای موشکی در شهرهای مختلف ایران بود که به توسعه دامنه نفوذ نظامی این نیرو کمک موثری کرد. دومین مرحله مهم توسعه نیروی هوایی سپاه در سال ۱۳۸۸ بود که با افزوده شدن بخش فضایی به آن، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد. سومین مرحله تغییرات به اسفند سال ۱۳۹۴ باز میگردد که با تشکیل نیروی هوانیروز در نیروی زمینی سپاه، بخش عمده یگان بالگردهای نیروی هوایی سپاه به نیروی زمینی تحویل داده شد. در سال های اخیر با تقویت توان موشکی ایران بر اهمیت نیروی هوافضای سپاه افزوده شده است. فرماندهان سپاه مدعی هستند که از نظر توان موشکی، در خاورمیانه در رتبه اول و در سطح جهان در رتبه هفتم هستند.
نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کار خود را با چند هواپیمای کوچک در گوشهای از فرودگاه مهرآباد آغاز کرد.
و در آنجا هواپیماهایی سبکی مانند سسنا,توربو کماندو و چیفتن را که از آنها استفادهای نمی شد در اختیار گرفتند و برای آموزش خلبان تعدادی از افراد را به مرکز آموزش علوم و فنون هوایی فرستادند که در زمینه خلبان و امور فنی آموزش ببینند.همچنین سپاه فاقد هواپیما بزرگ بود و به همین دلیل تعدادی از Falcon- 20 شرکت آسمان را گرفت همچنین تعدادی نیز از نیروی دریایی و هلال احمر در اختیار گرفت (البته به صورت موقت) که بعدها تعدادی از این هواپیما به ناوگان سپاه اضافه شد.
تعدادی از هواپیماهای O-2 در ژاندارمری بودند با آمدن هواپیما پیشرفته که شاه ایران خریداری کرده بود این هواپیما از رده خارج شدن و سپاه آنها را در اختیار گرفت و در عملیاتهای هوایی از آنها استفاده نمود.
این نیرو از یک یگان هوایی تبدیل شده بود به نیروی هوایی برای امور تهاجمی، که از هواپیماهای مانند SU-25 و F-6 و EMB – 312 Tucano استفاده میکرد و برخی منابع از ورود F-7N به نیروی هوایی سپاه نیز خبر میدهند.هواپیماهای SU-25 که در پایگاه شیراز هستند به تعداد ۷ فروند در جریان جنگ امریکا و عراق به امانت به ایران فرستاده شدند که به خدمت سپاه در آمدند همچنین سپاه ۳ فروند نیز از روسیه خریداری کرده بود، برخی از منابع غربی تعداد SU-25 سپاه را در حدود ۳۰ فروند تخمین می زنند.
تعداد ۱۶ فروند هواپیما F-6 مدل چینی Mig-19 در اختیار سپاه می باشد که اسکادران ۱۳۲ در زاهدان از این هواپیما استفاده می کند. EMB – 312 Tucano به تعداد ۱۵ فروند در اختیار سپاه می باشد که قابلیت های محدودی برای امور رزمی دارد.این نیرو برای آموزش خلبانان تازه وارد از هواپیماهای MFI-17B Mushak که به تعداد ۱۵ فروند از پاکستان خریداری شده استفاده می کند همچنین این نیرو از هواپیماهای PC-7 نیز استفاده می کند که در ایران به نام S-68 ساخته می شود.سپاه برای امور ترابری از هواپیماهای AN-74 TK 200 به تعداد ۱۲ فروند IL-76 احتمالا ۱۲ فروند ۹ فروند Y-12 و تعدادی Falcon 20 برخی آمار از خرید ۲۴ فروند هواپیما Y-7 می گویند بعلاوه تعدادی نامعلوم F-27
اين نيرو به مرور در سالهای اولیه بعد از جنگ با ورود هواپیماهای ایلیوشین ایل-۷۶ و سوخو سو-۲۵ وهلیکوپتر میل۱۷ قدرتمندتر شد.
پایگاههای نیروی هوایی سپاه در تهران، مشهد، شیراز و چند نقطه نامعلوم دیگر مستقر است.
شکلگیری نیروی هوافضا
پس از موفقیتهای سپاه پاسداران در ساخت موشکها و دستیابی به فناوریهایی در حوزه فضا در سال ۱۳۸۸ با احراز تصمیمها برای ورود گسترده و مقتدرانه جمهوری اسلامی ایران به عرصه فضایی، این نیرو در راستای پیشبرد این هدف به عنوان نیروی هوافضای سپاه پاسداران معرفي شد که علاوه بر وظایف نیروی هوایی٬ ماموریتهای موشکی و فضایی سپاه را نیز به عهده خواهد داشت.
فرماندهی این نیرو را از زمان تشکیل تاکنون امیرعلی حاجیزاده عهده دار بوده است.
نیروی هوافضای سپاه که از سال ۸۸ با این نام و قبل از آن با نام نیروی هوایی سپاه فعالیت می کرد، بدون تردید یکی از مهمترین اهرمهای توسعه طلبی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. بهره گیری از انواع موشک های کوتاه برد، میان برد و بلند برد و همچنین شهرهای موشکی زیر زمینی، زمینه دخالتهای این رژیم را در منطقه فراهم کرده است.
فرمانده نیروی هوافضا:
به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط ولی فقیه در مقام فرمانده کل قوا منصوب میشود. اسامی فرماندهان نیروی هوایی سپاه از بدو تشکیل تاکنون عبارتند از : «موسی رفان»، تا اردیبهشت ۱۳۶۹، «حسین دهقان» اردیبهشت ۱۳۶۹ تا دی ۱۳۷۰، «محمدحسین جلالی»، دی ۱۳۷۰ تا آبان ۱۳۷۶، «محمدباقر قالیباف»، آبان ۱۳۷۶تا تیر ۱۳۷۹، «احمد کاظمی»، تیر ۱۳۷۹تا شهریور ۱۳۸۴، «علیرضا زاهدی»، شهریور ۱۳۸۴تا بهمن ۱۳۸۴، «حسین سلامی»، بهمن ۱۳۸۴تا مهر ۱۳۸۸، «امیرعلی حاجیزاده»، مهر ۱۳۸۸تاکنون.
ساختار نیروی هوافضا:
نیروی هوافضای سپاه توسط ستاد فرماندهی مستقر در منطقه چیتگر تهران اداره میشود. در زیرمجموعه نظامی این نیرو، چهار بخش موشکی، پدافند هوایی، هواپیمایی و بالگردی و هواپیماهای بدون سرنشین فعال هستند.
فرماندهی عملیات هوایی:
فرماندهی عملیات هوایی یک مرکز پشتیبانی است که ماموریتهای پروازی پشتیبانی را برای سایر نیروهای سپاه انجام میدهد. این مرکز شامل سه بخش پروازهای پشتیبانی، ترابری و رزمی و یک بخش بالگردی است.
1. سپاه از سال ۱۳۶۴ اقدام به تشكيل يگان موشكی كرد و با وارد كردن تكنولوژی از كره شمالی از سال ۱۳۷۲ به ساخت گسترده موشكهای بالستيك با قابليت حمل كلاهك اتمی مبادرت كرد. سپاه در سال ۱۳۷۵ براي گسترش صنايع موشك، سازمان هوا-فضا را در وزارت دفاع ايجاد كرد. كارشناسان كره شمالی، به طور مستمر در ارتباط با سازمان هوا-فضا قرار داشته و در ساخت موشكهای بالستيك به رژيم ياری مي رسانند. موشك يكی از مهمترين ابزارهاي رژيم ایران براي توسعه طلبی و جنگ و مداخله در منطقه است. سپاه علاوه بر صدور انواع موشك به كشورهای منطقه از جمله لبنان، فلسطين، يمن و عراق، در سوريه و لبنان كارخانجات موشك سازی داير كرده است. موشكهای بالستيكی كه از يمن به سوی عربستان پرتاب میشود، ساخت سپاه است.
سامانههای موشکی:
سامانه موشکی زمین به زمین ایران به طور انحصاری در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار دارد. این نیرو همچنین دو سامانه موشکی سام ۶ و اچ کیو ۲ را در اختیار دارد. مدیریت این سامانهها که در ساختار پدافندی نیروی هوافضای سپاه قرار دارند، در هماهنگی با «قرارگاه هوایی خاتمالانبیا» ارتش انجام میشود.
شهرهای موشکی:
در طول سالهای گذشته همچنین سه شهر موشکی متعلق به این نیرو رونمایی شد. فرماندهان سپاه اعلام کرده اند که ایران شهرهای موشکی بیشتری دارد. به گفته مقامهای سپاه، این پایگاههای موشکی که شامل «موشک در بردهای مختلف» در عمق ۵۰۰ متری زمین و زیر کوههای بلند ساخته شدهاند و «در همه پایگاهها بر روی پرتابگر سوار، آماده پرتاب و دستها بر روی ماشه است.» مقامهای سپاه همچنین از وجود ۱۴دپوی زیرزمینی در عمق ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر برای نگهداری از سیستمهای موشکی ایران خبر دادهاند که مشخص نیست چند دپو در اختیار نیروی هوافضای سپاه پاسداران است.
نیروی دریایی سپاه پاسداران
سابقه تاسیس نیروی دریایی سپاه با اسم اختصاری «ندسا» به سال ۱۳۶۰ باز می گردد. در جریان جنگ ایران و عراق (۱۳۶۷-۱۳۵۹)، یگان دریایی سپاه در دو جزیره منطقه «خورموسی»، که نخستین محل استقرار و فعالیتش بود، نطفه اولیه این نیرو محسوب می شود. این یگان از سال ۱۳۶۱، به تدریج از نظر عملیاتی تمام فعالیتهای نیروی دریایی ارتش را برعهده گرفت و توسعه داد. این یگان در ابتدا تحت نظر «قرارگاه دریایی نوح» و «قرارگاه مسعودیه» فعالیت میکرد با این حال، صدور فرمان مورخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ «خمینی»، موقعیت آن را تغییر داد.
این نیرو از سال ۱۳۶۵ به رکن مهم ایران در برخی عملیاتهای دریایی در طول جنگ ایران و عراق تبدیل شد و در برخی عملیاتها مانند «والفجر ۸» نقش محوری بازی کرد. در این عملیات نیروهای ایران جزیره استراتژیک «فاو» در نزدیکی شهر «بصره» را در تسخیر کردند.
در دوران پس از جنگ، اولویت اول نیروی دریایی سپاه، حفظ موقعیت خود در «خلیج فارس» بود. «علی شمخانی»، فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش، با حفظ سمت، نیروی دریایی سپاه را هم اداره میکرد. این وضعیت از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۶ ادامه یافت. از سال ۱۳۷۶، با تعیین فرماندهی مستقل، نیروی دریایی سپاه وارد دوران تازهای شد و مرحله اول تلاشها و راهبردهای نیروی دریایی سپاه برای حضور در مرزهای آبی رقم خورد.
تاسیس «قرارگاه خاتمالانبیای ۲» در این دوران، یکی از نقاط عطف برنامهریزی اولیه سپاه در این راستا محسوب میشود. توسعه تجهیزات و تواناییهای نظامی و راهاندازی قرارگاههای منطقهای هم بخش دیگر پروژه نیروی دریایی سپاه برای تقویت موقعیت نظامی خویش بود. این موقعیت، پس از آنکه از سال ۱۳۷۸، نیروی دریایی سپاه مسئول تامین امنیت «تنگه هرمز» و خلیج فارس را بر عهده گرفت، به طرز محسوسی تقویت شد. این منطقه شامل ۱۲۰۰ کیلومتر مرز دریایی است.
نیروی دریایی سپاه دارای ۵ منطقه عملیاتی است ولی این ماموریت را سپاه به طور عمده از طریق قرارگاه دریایی خاتم الانبیا ۲ انجام میدهد. در این منطقه، «قرارگاه خاتم الانبیا ۱» متعلق به ارتش هم فعالیت میکند ولی از نظر عملیاتی تحت نظر قرارگاه خاتم الانبیا ۲ قرار دارد. نیروی دریایی سپاه همچنین در شهرهای بوشهرِ، بندر لنگه، عسلویه، ماهشهر، جزیره ابوموسی و بندرعباس نیز پایگاه نظامی دارد.
این نیرو همچنین یک ایستگاه بینالمللی در محدوده تنگه هرمز احداث کرده است. ماموریتهای نیروی دریایی سپاه در این بخش از طریق یگان هوابرد و ناوگروه پیگیری میشود. این نیرو همچنین در چابهار و جاسگ دارای پایگاه است ولی تامین امنیت در «دریای عمان» بر عهده نیروی دریایی ارتش است.
نیروی دریایی سپاه ، علاوه بر انجام ماموریتهای دفاعی و حفاظتی از مرزها، در برخی ماموریتهای دریایی مانند تامین تردد کشتیها و شناورهای تجاری و مبارزه با دزدان دریایی، مشارکت کرده است.
در شمال ایران، پایگاه دریایی «ثامنالحجج » متعلق به نیروی دریایی سپاه در بابلسر واقع شده است. این پایگاه مهمترین پایگاه دریایی سپاه در شمال ایران محسوب میشود.
نیروی دریایی سپاه در ۵ حوزه شناوری، موشکی، تکاوری، هوادریا و پهپادی فعال است.
پنج منطقه تحت نظر نیروی دریایی سپاه عبارتند از:
«منطقه یکم دریایی صاحبالزمان» واقع در بندرعباس. این منطقه، به لحاظ نزدیکی و دسترسی سریع به تنگه هرمز، مهمترین منطقه نیروی دریایی سپاه محسوب میشود.
«منطقه دوم نوح نبی» در بوشهر واقع شده و مسئولیت حفاظت از «جزیره خارک» را بر عهده دارد.
منطقه سوم «امام حسین» در بندر ماهشهر واقع شده است.
منطقه چهارم «ثارالله» در بندر عسلویه واقع شده است.
منطقه پنجم «امام محمدباقر» در بندرلنگه واقع شده و حفاظت از جزایر چهارگانه ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک و سیری بر عهده آن است. این منطقه علاوه بر این جزایر، از نقطه انتهایی «جزیره قشم» تا غرب «جزیره کیش» را نیز تحت پوشش خود دارد.
ستاد فرماندهی نیروی دریایی سپاه در بندرعباس مستقر است. این نیرو، علاوه بر انجام ماموریتهای دفاعی و حفاظتی از مرزها، در برخی ماموریتهای دریایی مانند تامین تردد کشتیها و شناورهای تجاری و مبارزه با دزدان دریایی، مشارکت کرده است.
نیروی دریایی سپاه همچنین بارها از الگوهای تهاجمی که بر پایه جنگ نامتقارن با تکیه بر مینریزی در دریا و حمله با قایقهای تندرو و موشک و عملیاتهای انتحاری، استوار شده است.
فرمانده نیروی دریایی سپاه:
به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و با حکم ولی فقیه منصوب میشود. فرمانده نیروی دریایی سپاه، فرماندهان پنج منطقه تحت نظر این نیرو را منصوب میکند. فرماندهان نیروی دریایی سپاه به ترتیب عبارت بودهاند از: «حسین علایی»، مهر ۱۳۶۴ تا دی ۱۳۶۹، «علی شمخانی»، دی ۱۳۶۹ تا شهریور ۱۳۷۶، «علی اکبر احمدیان»، شهریور ۱۳۷۶ تا تیر ۱۳۷۹، «مرتضی صفاری»، از تیر ۱۳۷۹ تا اردیبهشت ۱۳۸۹، «علی فدوی» از اردیبهشت ۱۳۸۹ تا شهریور ۱۳۹۷، «علیرضا تنگسیری»، شهریور ۱۳۹۷ تاکنون (دیماه ۱۳۹۷).
معاونتها: در این نیرو، معاونتهای اطلاعات، بازرسی و تعالی، فرهنگی، ایمنی و اقدامات تامینی، آموزش، عملیات، هماهنگکننده، نیروی انسانی و بهداری فعال هستند.
قرارگاه خاتمالانبیای ۲:
مهم ترین ماموریت نیروی دریایی سپاه تامین امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس است.
تیپ موشکی «عاصف»:
تیپ موشکی عاصف در میناب واقع شده و مهمترین تیپ موشکی این نیرو محسوب میشود. در زیرمجموعه این تیپ، چهار گردان فعالیت دارند.
نیروهای ویژه تکاوری اباعبدالله:
یکی از مهمترین یگانهای نیروی دریایی سپاه محسوب میشود. این یگان مستقل نظامی ویژه (Sepah Navy Special Force) در سال ۱۳۸۶ تاسیس شد. محل شروع فعالیت این یگان، جزیره فارور در فاصله ۲۵ کیلومتری مرز ایران بود. تعداد نیروهای ویژه مستقر در این یگان، ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر اعلام شده است. این یگان ویژه که در حال حاضر به تیپ تبدیل شده است، در برخی ماموریتهای دریایی نیز مشارکت داشته است. در خرداد ۱۳۹۵، «علی فدوی»، فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه از اجرای برنامههای عملیاتی و آموزشی برای نیروهای محور مقاومت در یگان ویژه سپاه خبر داده بود. منظور از محور مقاومت، استخدام شدگان کشورهای سوریه، عراق، لبنان، افغانستان و پاکستان است که به طور مدوام از سوی سپاه پاسداران جذب میشوند و پس از دریافت آموزشهای نظامی لازم، به مناطق جنگی برای توسعه طلبی و سرکوبگری سپاه اعزام میشوند.
تیپ تکاوران و تفنگداران دریایی امام سجاد:
در جزیره ابوموسی واقع شده و بخشی از ماموریتهای پدافندی سپاه در حفاظت از جزایر ایرانی در خلیج فارس را بر عهده دارد. مهمترین جزایر تحت پوشش این تیپ عبارتند از سیری، تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی. علاوه بر تیپ امام سجاد، «تیپ مستقل انصارالحجه» هم در این مناطق به ایفای ماموریت مشغول هستند.
شهر شناور زیرزمینی: وجود «شهر شناور زیرزمینی» در بهمن سال ۱۳۹۴ اعلام شد. نیروی دریایی سپاه اعلام کرد که در این شهر زیرزمینی، موشکهایی چون «حوت» و شناورهای تندرو مثل «قایق دوزیست» نگهداری میکند. درباره تعداد این شهرها گزارشی منتشر نشده است.
«قرارگاه قمر بنی هاشم»:
نیروی دریایی سپاه در حوزه فعالیتهای اقتصادی به طور عمده در پروژههای ساخت اسکله و موجشکن حضور دارد. این نیرو در یک پروژه بزرگ، برنامه ساخت و ایجاد ۳۰۰موج شکن در جنوب ایران را پیش میبرد. این نیرو همچنین از طریق بنیاد تعاونی مسکن، در فعالیتهای مسکنسازی مشارکت دارد. ساخت پروژههای عمرانی کوچک، توزیع مواد غذایی، ساخت مسکن و ... از محورهای فعالیت این قرارگاه است. مقامهای دولت روحانی همچنین از مشارکت با نیروی دریایی سپاه برای توسعه سواحل جنوبی ایران از جمله ساخت فرودگاه و اسکه در جزایر ایران خبر داده و گفتهاند مبارزه با قاچاق کالا در خلیج فارس به سپاه واگذار شده است. از جزییات این همکاریها و نحوه مشارکت و فعالیت سپاه در فعالیتهای مبارزه با قاچاق کالا گزارشی منتشر نشده است. سپاه پاسداران در طول دو دهه گذشته، از طریق اسکلههایی که در بنادر جنوبی ایران در اختیار دارد، اقدام به قاچاق کالا به داخل ایران کرده است. حجم این قاچاق سالانه تا ۱۲ میلیارد دلار و یا ۱/۳ واردات رسمی برآورد میشود.
سپاه استانها
سابقه تاسیس سپاه استانها به تابستان ۱۳۸۷ باز میگردد. در این سال با تصمیم فرمانده سپاه، مناطق مقاومت بسیج در هر استان از زیر مجموعه بسیج خارج و به همراه لشگر و تیپهای نیروی زمینی، سپاه استانها را تشکیل دادند. در حال حاضر ۳۲ سپاه استانی مشغول به فعالیت هستند. فرمانده سپاه استانها توسط فرمانده سپاه منصوب میشود. افزایش اختیارات فرمانده سپاه استانها و تمرکززدایی، از مهمترین اهداف طرح تشکیل سپاههای استان اعلام شده است که توسط مرکز راهبردی سپاه تهیه و به تصویب رهبر جمهوری اسلامی رسیدهاند. سپاه محمدرسول الله در جریان حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸ نقش مهمی در سرکوب اعتراضهای سیاسی در سطح شهر تهران داشت. ماموریت حضور سپاه محمدرسول الله برای سرکوب معترضان، بر اساس مصوبه «شورای عالی امنیت ملی» ایران انجام شد. در زیرمجموعه سپاه استانها، گردانهای واکنش سریع «بیتالمقدس» (مردان) و گردان «کوثر» (زنان) به عنوان نیروهای رزمی و گردانهای «عاشورا» (مردان) و «الزهرا» (زنان) به عنوان نیروهای پشتیبان فعالیت میکنند. دیگر گردانهای فعال در زیرمجموعه سپاه استانها، گردانهای امنیتی امام علی هستند که با هدف «سرکوب و مقابله سازمانیافته» با شورشهای شهری و ناآرامیهای اجتماعی راهاندازی شدهاند. دیگر مجموعه فعال در هر استان، گردانهای امام حسین است. هدف از تشکیل این گردانها، «آمادگی نظامی و مقابله با تهدیدات دشمن» و «مقابله با تهدیدات امنیتی» اعلام شده است. تعداد این گردانها در سال ۱۳۹۴، ۵۰۰ گردان اعلام شد.
جرئیات سپاههای استانی به شرح زیر است:
سپاه محمد رسولالله، تهران:
بزرگترین سپاه استانی است و توسط سرلشکر «محمدرضا یزدی» فرماندهی میشود. پس از اعلام تغییرات ساختاری در نیروهای زمینی سپاه پاسداران در سال ۱۳۸۷، این سپاه از طریق ادغام سپاه «محمد رسولالله ۲۷» و «سپاه استان تهران» منجر به تشکیل سپاه «ثارالله» شد. این سپاه مسئول هماهنگی و فرماندهی نیروی بسیح - و نیروی زمینی سپاه پاسداران و مسئول امنیت پایتخت است. در زمان مسئولیت «عبدالله عراقی»، این سپاه نقش مهمی در سرکوب اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ داشت و بر اساس حکم شورای عالی امنیت ملی، کنترل شهر تهران را بر عهده گرفت. تا سال ۱۳۹۶، سپاه محمد رسولالله زیر نظر قرارگاه ثارالله و تحت فرماندهی جانشین فرمانده سپاه در این قرارگاه بود. قرارگاه ثارالله به طور همزمان فرماندهی سپاه محمد رسولالله را به عهده داشت. ولی پس از حملات تروریستی داعش در تهران در سال ۱۳۹۶، این دو فرماندهی از یکدیگر جدا شدند.
سپاه الغدیر، یزد:
فرماندهی این سپاه بر عهده سردار «فتحالله جمیری» است.
سپاه امام حسن مجتبی، البرز: توسط «علي استادحسيني» فرماندهی میشود.
سپاه امام رضا، خراسان:
توسط سردار «یعقوبعلی نظری» فرماندهی میشود.
سپاه امام سجاد، هرمزگان:
این سپاه توسط سرهنگ «اباذر سالاری» فرماندهی میشود.
سپاه امام صادق، بوشهر:
فرماندهی این سپاه را «علی رزمجو» به عهده دارد.
سپاه امیرالمومنین، ایلام:
این سپاه بوسیله سرهنگ «جمال شاکرمی» فرماندهی میشود.
سپاه انصارالرضا، خراسان جنوبی:
فرمانده این سپاه «علی قاسمی» است.
سپاه انصارالحسین، همدان:
فرمانده این سپاه «مظاهر مجیدی» است.
سپاه انصارالمهدی، زنجان:
فرمانده این سپاه سرلشکر «جهانبخش کرمی» است.
سپاه بیت المقدس، کردستان:
فرمانده این سپاه بر عهده «محمدحسین رجبی» است. این استان محل وقوع درگیریهای بین گروههای کرد ایرانی مخالف جمهوری اسلامی، به خصوص «حزب دموکرات کردستان» و سپاه پاسداران بوده است. در سال ۱۳۷۵، این حزب موافقت کرد که فعالیتهای نظامی خود را در داخل ایران متوقف کند. در سال ۱۳۹۵، موج جدیدی از درگیریها میان این حزب و اعضای سپاه پاسداران ایجاد و منجر به «کشته شدن ۲۰ عضو سپاه پاسداران و ۱۱ شورشی کرد» شد. در شهریور ۱۳۹۷، این سپاه تأیید کرد که به مقر ستادهای حزب دموکرات کردستان در عراق حمله موشکی کرده است. به گزارش رسانهها در اثر این حمله ۱۵نفر از رهبران حزب دموکرات کردستان جان خود را از دست داده و ۵۰ نفر زخمی شدند.
سپاه ثارالله، کرمان:
توسط «غلامعلی ابوحمزه» فرماندهی میشود.
سپاه جوادالائمه، خراسان شمالی:
فرمانده این سپاه، «سیدحسین مرتضوی» است.
سپاه حضرت ابوالفضل، لرستان:
فرمانده این سپاه «مرتضی کشکولی» است.
سپاه حضرت عباس، اردبیل:
فرماندهی این سپاه بر عهده سردار «جلیل بابازاده» است. به گفته بابازاده، «سپاه حضرت عباس» برای امنیت داخلی پنج گردان بسیج را سازماندهی میکند. این گردانها عبارتند از: «عاشورا»، «امام حسین»، «الزهرا»، «کوثر» و «امام علی».
سپاه قمر بنی هاشم، چهار محال بختیاری:
فرماندهی این سپاه بر عهده سردار «علیمحمد اکبری» است.
سپاه حضرت نبیاکرم، کرمانشاه:
توسط سرهنگ «بهرام ریاحی» فرماندهی میشود.
سپاه رسولالله، مرکزی:
فرمانده این سپاه «محسن کرمی» است.
سپاه سلمان، سیستان و بلوچستان: تحت فرماندهی سرتیپ «امانالله گشتاسبی» است.
سپاه سید الشهدا، تهران:
تحت فرماندهی «حسن حسنزاده» اداره میشود. این سپاه مسئول فرماندهی تمام پایگاههای بسیج در استان تهران، به استثنای پایتخت است. این سپاه پیش از این به مدت کمتر ازیک سال تحت فرماندهی «محمدتقی شاهچراغی» و به مدت شش سال به فرماندهی سرلشکر «علی نصیری» اداره میشد.
سپاه شهدا،آذربایجان غربی:
تحت فرماندهی سرتیپ «حبیب شهسواری» است.
سپاه صاحب الامر،قزوین:
این سپاه تحت فرماندهی «سرتیپ محمد شاهرخی» است.
سپاه صاحب زمان، اصفهان:
توسط «غلامحسین سلیمانی» فرماندهی میشود.
سپاه عاشورا، آذربایجان شرقی:
این سپاه تحت فرماندهی سرلشکر «زینالعابدین خرم» است.
سپاه علیبنابیطالب، قم:
فرمانده این سپاه پاسداران «محمد شاهچراغی» است.
سپاه فتح، کهگیلویه و بویراحمد:
فرمانده این سپاه سرهنگ «حمید خرمدل» است. وی قبلا، فرمانده سپاه «امام صادق» در استان بوشهر بود. وی همچنین سوابق مختلف در سپاه استان کهگیلویه و بویراحمد، از جمله مسئولیت رئیس بسیج دانشگاهی، فرمانده سپاه «مالک اشتر» ، معاون اطلاعات و معاون فرمانده سپاه امام صادق بوشهر، بود.
سپاه فجر، فارس:
توسط «سیدهاشم غیاثی»، فرماندهی میشود.
سپاه قائم، سمنان:
فرمانده این سپاه سرهنگ «حمید دامغانی» است.
سپاه قدس، گیلان:
فرمانده این سپاه سرلشکر «محمد عبداللهپور» است.
سپاه کربلا، مازندران:
توسط «محمد حسین بابایی» فرماندهی میشود.
سپاه نینوا، گلستان:
توسط سردار «حسین معروفی» فرماندهی میشود .
سپاه ولیعصر، خوزستان:
تحت فرماندهی سردار «حسین شاهوارپور» است از سال ۱۳۸۸، این سپاه مسئول بخشی از برنامه «راهیان نور» است.
سازمان بسیج مستضعفین
سابقه تشکیل بسیج مستضعفین به ۵ آذر ۱۳۵۸ باز میگردد، یک سال بعد این نهاد با رای مجلس قانونی شد تا به یکی از ابزارهای «روحالله خمینی»، برای مقابله با مبارزهجویی های روز افزون علیه سلطهاش تبدیل شود. لایحه قانون تشکیل بسیج به عنوان یک نهاد دولتی در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ به تصویب هیات وزیران رسید و برای تصویب نهایی به مجلس فرستاده شد. طبق این لایحه، «سازمان بسیج ملی»، «زیر نظر فرمانده کل قوا و وابسته به وزارت کشور» تشکیل و مقرر شد شرح وظایف و تشکیلات و پستهای بسیج را «سازمان امور اداری و استخدامی کشور» تهیه و آییننامههای اجرایی به تصویب هیات وزیران برسد.
از آذر ۱۳۹۵ تا کنون سردار «غلامحسین غیبپرور»، رئيس سازمان بسیج است.
از فروردین ۱۳۹۷ به بعد، «محمدحسین سپهر» به عنوان جانشین فرمانده بسیج در حال فعالیت است.
سابقه «سازمان بسیج دانشآموزی» به سال ۱۳۶۳ و تشکیل «دفتر بسیج دانش آموزی» باز میگردد که به طور عمده ماموریت «آموزشهای نظامی» به دانشآموزان را بر عهده داشت.
نخستین واحد بسیج دانشجویی، دیماه ۱۳۶۹ در دانشگاه تهران تاسیس و مسئولیت راهاندازی دفاتر بسیج در سایر دانشگاهها را بر عهده گرفت.
سازمان بسیج عشایر در ۲۷ استان ایران در حال فعالیت است. تعداد اعضای این سازمان در سال ۱۳۹۵، ۵۲۵ هزار نفر اعلام شده است.
مسئولان سازمان در سال ۱۳۹۶، اعلام کردهاند ۶۴ درصد کارمندان دولتی عضو بسیج کارمندی هستند.
تا سال ۱۳۸۰، بسیج طلاب بخشی از سازمان بسیج دانشجویی بود. از سال ۱۳۸۰ با دستور آیتالله خامنهای، این بخش منفک و مسئولیت اداره آن به نماینده ولی فقیه در بسیج محول شد.
پس از حسین طائب، از ۱۲مهر ۱۳۸۸ تا ۱۷ آذر ۱۳۹۵، «محمدرضا نقدی» ریاست سازمان بسیج را بر عهده گرفت.
از سال ۱۳۶۷ به بعد، سه تفکر عمده درباره بسیج وجود داشته است؛ گروهی میگفتند نیازی به بسیج به شکل سابق نداریم، برخی میگفتند بسیج باید در نیروی زمینی سپاه ادغام شود و گروهی معتقد بودند که بسیج باید به یک سازمان مستقل تبدیل شود. از سال ۱۳۶۸، تفکر سوم با حمایت «علی خامنهای»، موفق شد سنگ بنای «نیروی مقاومت بسیج» را بگذارد. همگام با این تحول ساختاری، خامنهای، حکم فرمانده بسیج را صادر کرد و بسیج به یک نیروی کلان همردیف با نیرویهای سه گانه و سپاه قدس تبدیل شد.
در این دوران کار تفکیک بسیج از نیروی زمینی سپاه در طول یک فرایند ۵ ساله انجام شد. در این دوران بسیج دور تازهای از فعالیتهای اجتماعی با هدف «امر به معروف و نهی از منکر» را شروع کرد و با چراغ سبز دولت «هاشمی رفسنجانی» به حوزه فعالیتهای اقتصادی هم در قالب قرارگاههای عمرانی و اقتصادی مشهور به «قرب» وارد فضای اقتصادی شد.
بروز برخی ناآرامیهای اجتماعی در شهرهایی چون مشهد و اسلامشهر در این دوران، فرماندهان سپاه از بسیج برای سرکوب ناآرامیها استفاده کردند و بسیج به عنوان یک رکن مهم فعالیتهای امنیتی وارد میدان شد.
در حوادث سال ۱۳۷۸ و برخورد با دانشجویان معترض، بسیج دومین تجربه درون شهری در سرکوب معترضان را از سر گذراند. اوج فعالیتهای سیاسی بسیج به انتخابات ۱۳۸۸ باز میگردد که بسیج مهمترین نقش را در سرکوب قیام کنندگان آن سال ایفا کرد.
در این سال، بسیج یک مرحله تحول مهم را تجربه کرد و «مناطق مقاومت بسیج» در استانها به نیروی زمینی سپاه پیوستند،
پس از این دوران، مهمترین ماموریت سازمان بسیج، مقابله با «تهدید نرم» دشمنان علیه جمهوری اسلامی اعلام شد و دایره فعالیتهای اقتصادی بسیج در قالب «بنیاد تعاون بسیج» و «سازمان بسیج سازندگی» گسترش یافت.
جمهوری اسلامی در سالهای اخیر کوشیده است واحدهای شبه نظامی شبیه بسیج در کشورهای سوریه و عراق نیز راه اندازی کند.
قرارگاه مرکزی «امام حسین»،
یک مرکز آموزشی ویژه نیروهای بسیج است. ساماندهی و راهاندازی گردانهای امام حسین بسیج از مسئولیتهای اصلی این قرارگاه بوده است. هدف از تشکیل این گردانها، «آمادگی نظامی و مقابله با تهدیدات» و «مقابله با تهدیدات امنیتی» اعلام شده است. این گردانها دارای ساختار سازمانی مستقل هستند و در حوزه آموزشهای نظامی، تحت نظر تیپ نیروی زمینی هر استان اداره میشوند. نیروهای عضو این گردان، نیروهای حرفهای آموزش دیده هستند که برنامه آموزشی ماهانه دارند. در جریان حضور ایران در جنگ سوریه، ثبت نام افراد و آموزش اولیه جهت اعزام به سوریه، در گردانهای امام حسین صورت میگرفت و «قرارگاه مرکزی امام حسین» به مرکز اصلی جذب، آموزش و اعزام نیروهای وابسته به سپاه به سوریه تبدیل شد. فرمانده کل سپاه، فرمانده این قرارگاه است و فرد جانشین او، امور اجرایی و مدیریت قرارگاه را بر عهده دارد. این قرارگاه در همه استانها دارای مرکز آموزشی است. قرارگاههای استانی به صورت منطقهای مدیریت میشوند.
فرمانده سازمان بسیج:
رئيس سازمان بسیج مستضعفین به پیشنهاد فرمانده کل سپاه و توسط ولی فقیه منصوب میشود. رئيس سازمان بسیج، «جانشین فرمانده کل سپاه در امور بسیج» محسوب میشود. رئيس سازمان بسیج همچنین عضو شورای فرهنگ عمومی کشور، شورای عالی جوانان و شورای اجتماعی کشور است. «امیر مجد»، «احمد سالک» و «احمدرضا اخوان»، حدفاصل سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۱ فرماندهی بسیج را بر عهده داشتند. از ۲۰ اسفند ۱۳۶۱ تا سال ۱۳۶۸ «محمدعلی رحمانی»، فرمانده بسیج بود. از ۱۰ اسفند ۱۳۶۸ این مسئولیت بر عهده «سردارعلیرضا افشار» قرار گرفت. «حجازی» از ۲۰ اسفند ۱۳۷۶، فرمانده بسیج شد و دوران مسئولیت او تا سال ۱۳۸۷ طول کشید. از سال ۱۳۸۷ همگام با تحولات ساختاری سپاه، فرمانده سپاه، رئيس سازمان بسیج شد و فرد جانشین او در بسیج، فرمانده بسیج محسوب میشود. بر همین اساس، از ۲۲ تیرماه ۱۳۸۷، «حسین طائب» فرمانده بسیج بود. پس از حسین طائب، از ۱۲مهر ۱۳۸۸ تا ۱۷آذر ۱۳۹۵، «محمدرضا نقدی» این مسئولیت را بر عهده گرفت. از آذر ۱۳۹۵ تا کنون سردار «غلامحسین غیبپرور»، رئيس سازمان بسیج است.
جانشین فرمانده بسیج: جانشین فرمانده بسیج، نفر دوم این سازمان در امور اداری و داخلی محسوب می شود و توسط فرمانده کل سپاه منصوب می شود. از فروردین ۱۳۹۷ به بعد، «سردار محمدحسین سپهر» به عنوان جانشین فرمانده بسیج در حال فعالیت است.
معاونتهای بسیج: در ساختاراداری بسیج ۱۵معاونت شامل «معاون اجرایی»، «معاون عملیات»، «معاون بازرسی و تعالی»، «معاون فرهنگی و اجتماعی»، «معاون هماهنگ کننده»، «معاون برنامهریزی»، «معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «معاون پارلمانی»، «معاون اداری و مالی»، «معاون تعلیم و تربیت»، «معاون آموزش»، «معاون علمی، پژوهشی و فناوری»، «معاون مقاومت مردمی»، «معاون روابط عمومی» و «معاون سیاسی» به چشم میخورند. معاون سیاسی بسیج توسط نماینده ولی فقیه در بسیج منصوب میشود.
سازمان حفاظت اطلاعات بسیج:سازمان «حفاظت اطلاعات بسیج»، یک سازمان امنیتی داخلی است که حضور رسانهای و اجتماعی بسیار کمرنگی دارد. مسئول این سازمان با حکم فرمانده کل سپاه تعیین میشود. این سازمان یک تشکیلات داخلی محسوب میشود که مراقبت و نظارت امنیتی درون سپاه را برعهده دارد و گزارش فعالیتهای خود را به سازمان حفاظت اطلاعات سپاه ارائه میدهد. رئیس سازمان حفاظت اطلاعات بسیج، «مرتضی نصیری» است. سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، نماینده مستقر در سازمان حفاظت اطلاعات بسیج دارد.
پایگاههای مقاومت بسیج
به طور معمول شامل فرمانده، جانشین، مسئول حفاظت اطلاعات و فرماندهان گردانهای عاشورا و الزهرا و چند معاون است.
بخش مهمی از پایگاههای بسیج فعال در محلات در کنار مساجد قرار دارند، به نام مسجد مجاور پایگاه معرفی میشوند و شوراهای کاری بین مساجد و بسیج تشکیل و فعال میشود.
«پایگاه مقاومت بسیج»، کوچکترین واحد بسیج است. «هستههای مقاومت» کوچکترین واحد بسیج محسوب میشوند ولی با گذشت زمان، «پایگاههای مقاومت»، این شکل را به خود گرفتند. با در کنار هم قرار گرفتن ده تا پانزده پایگاه مقاومت، یک «حوزه مقاومت» و با پیوستن ده تا پانزده حوزه مقاومت، یک «ناحیه مقاومت» تشکیل میشود.
بر اساس اساسنامه سازمان بسیج، هر شهر ایران دارای «چند منطقه مقاومت» است که هر منطقه مقاومت، شامل چند «ناحیه مقاومت» میشود. تقسیمبندی تعداد مناطق و همچنین تعداد ناحیههای تحت پوشش هر منطقه، با توجه به وسعت و جمعیت هر شهر صورت میگیرد. در حال حاضر ۴۰هزار پایگاه مقاومت در سراسر ایران تحت نظر سازمان بسیج مشغول به فعالیت هستند.
فرماندهان پایگاه مقاومت از میان اعضای ویژه بسیج انتخاب میشوند. در هر پایگاه مقاومت، بسته به وسعت و جمعیت تحت پوشش، ساختار سازمانی تعریف شده که به طور معمول شامل فرمانده، جانشین، مسئول حفاظت اطلاعات و فرماندهان گردانهای عاشورا و الزهرا و چند معاون است. «رصد و جمعآوری اطلاعات»، «امر به معروف و نهی از منکر»، «ترویج و تعمیق فرهنگ دفاع مقدس و تفکر بسیجی» و مشارکت در ماموریتهای امداد و نجات و برنامههای «دفاع محلی»، از سرفصلهای مهم کاری پایگاههای مقاومت است.
بخش مهمی از پایگاههای بسیج فعال در محلات در کنار مساجد قرار دارند، به نام مسجد مجاور پایگاه معرفی میشوند و شوراهای کاری بین مساجد و بسیج تشکیل و فعال میشود. اعضای پایگاه بسیج جزو «بسیجیان عادی» محسوب شده و دارای درجه «رزمنده» هستند. بسیجی عادی، کسی است که «حداقل سه ساعت در هفته» در جلسات آموزشی و عقیدتی شرکت میکند و «حداقل ۱۲ساعت در ماه در یکی از فعالیتهای پایگاه بسیج محل، زندگی یا کار یا تحصیل خود، مشارکت کند.» آنها در صورت گذراندن دورهای آموزشی دفاعی و عقیدتی میتوانند شامل ارتقای درجه به «رزمجو»، «دریادل» و «مجاهد» را کسب کنند. کسب درجات نظامی میتواند به کسب موقعیت بالاتر افراد در پایگاههای مقاومت یا انتقال فرد به دیگر نهادهای وابسته به بسیج شود.
افراد عضو بسیج همزمان عضو برخی گردانهای بسیج مانند الزهرا و عاشورا هستند. عضویت در پایگاههای بسیج و بهویژه فعال بودن در این پایگاه، میتواند منجر به کسب امتیازاتی چون «اولویت در استخدام، استفاده از تسهیلات مسکن و وام» و اولویت در استفاده از برخی تسهیلات آموزشی از جمله «سهمیه ویژه رزمندگان» در کنکور دانشگاههای سراسری و کاهش دوران خدمت سربازی شود. «سهمیه ویژه رزمندگان» یک امتیاز خاص برای کسانی است که در دوران جنگ ایران و عراق، در جنگ شرکت کرده بودند. آنها و اعضای خانوادهشان پس از پایان جنگ، دارای سهمیه خاصی برای ورود به دانشگاه بودند. با این حال، پس از جنگ هم این امتیاز خاص برای کسانی که عضو سپاه هستند، ادامه یافته است. مطابق قانون استخدامی سپاه، بسیجیانی که دارای درجه «رزمجو» و بالاتر بوده و ۴ سال به بالا سابقه بسیجی فعال داشته باشند، حق استفاده از سهمیه ویژه رزمندگان برای ورود به دانشگاه را دارند.
سازمان بسیج سازندگی: سازمان بسیج سازندگی ۱۷ اردیبهشت سال ۱۳۷۹ به فرمان علی خامنهای تشکیل و جایگزین «جهاد سازندگی» شد.
از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴، «محمود صلاحی»، از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ «مجید خراسانی»، از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، «ابراهیم عزیزی» و از سال ۱۳۹۴ تاکنون، «نعمان غلامی»، فرمانده سازمان بسیج سازندگی بودهاند.
نهادهای فضای مجازی: سابقه ورود جدی بسیج به حوزه اینترنت به پاییز سال ۱۳۸۷ باز میگردد. «تولید و عرضه محتوای ارزشی در اینترنت» با راه اندازی «دههزار وبلاگ در دههزار پایگاه بسیج» نخستین گام این پروژه بود که آذر ۱۳۸۷ شروع شد. آموزشهای مهارتهای اولیه کامپیوتر و اینترنت و ایجاد وبلاگ، از مهمترین فعالیتهای این دوران بود. گام دوم این پروژه در سال ۱۳۸۸، تشکیل «شورای سایبری» بسیج بود. این شورا، در نخستین گام، اقدام به آموزش و تربیت «تکاور جنگ سایبری» کرد. هدف از تربیت این گروه، انجام فعالیتهای خرابکارانه در اینترنت از جمله هک کردن سایتها و ایمیلها بود و رویکرد بسیج در فضای مجازی را وارد فاز تهاجمی کرد. این سلسله فعالیتهای شبکهای، در طول یک دهه، در قالب نهادهای متعددی، ساماندهی شده است. در حال حاضر در سازمان بسیج، نهادهای متنوعی در حوزه فضای مجازی به فعالیت مشغول هستند که مهمترین آنها عبارتند از مرکز فضای مجازی سراج، و سازمان هنری و رسانهای اوج. به گفته معاون دادستان کل ایران، عبد الصمد خرم آبادی، در سال ۱۳۹۵ تعداد افراد همکار بسیج برای رصد فضای مجازی و گزارش اطلاعات به نهادهای امنیتی و قضایی، ۱۸هزار نفر بوده است.
«مرکز فضای مجازی بسیج»:، یک شبکه گسترده اجرایی در حوزه مجازی است که به تولید محتوا برای فضای مجازی و شبکههای اجتماعی، برگزاری دورههای آموزشی، ساخت بازیهای اینترنتی و انیمیشن، برگزاری همایشهای فصلی و .... مشغول است. این سازمان در حال گسترش فعالیت خود در حوزه امنیت سایبری و رصد فضای مجازی با هدف تشکیل «لشکر سایبری بسیج» است. «مرکز تولید و نشر دیجیتال انقلاب اسلامی» موسوم به «متنا» نهاد تابع مرکز فضای مجازی می باشد در زمینه تولید انیمیشن، بازی های رایانه ای و نرم افزارهای چندرسانهای فعال است. از دیگر نهادهای مجازی وابسته به بسیج سازمان مجازی سراج است.
مراکز سازمان سراج عبارتند از:
کلینیک ترک اعتیاد مجازی، مرکز تربیت و آموزش، مرکز آیندهپژوهی، مرکز بازی و سرگرمی، مرکز سرویس و خدمات نرمافزاری،مرکز فنآوری اطلاعات و هاستینگ، مرکز رسانههای اینترنتی یا مرکز داده، مرکز شبکههای اجتماعی، مرکز سوادآموزی مجازی، مرکز فعالیتهای گروهی (اردویی)، مرکز رسانههای تصویری
«سازمان هنری رسانهای اوج» از جمله نهادهای وابسته به بسیج است که از سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را شروع کرده است و به طور عمده بر حوزه سینما و تولیدات هنری متمرکز است. در زیرمجموعه این سازمان، «مرکز فیلم و سریال»، «مرکز تولیدات رسانهای بینالملل»، «خانه طراحان طرح و گرافیک انقلاب اسلامی»، «خانه طراحان تبلیغات انقلاب اسلامی»، «مرکز هنرهای نمایشی انقلاب اسلامی»، «خانه مستند انقلاب اسلامی»، «خانه فیلم داستانی انقلاب اسلامی»، «خانه پویانمایی (انیمیشن) انقلاب اسلامی»، «مرکز ماوا (ویژه موسیقی) و «خانه سرود انقلاب اسلامی» فعال هستند. از نمونه فعالیتهای این سارمان، طراحی و نصب بیلبوردهای ضدآمریکایی در دوران مذاکرات هستهای، ساخت کلیپ امیر تتلو روی ناو جماران در خلیج فارس، ساخت فیلمهای بادیگارد، ایستاده در غبار، به وقت شام و ماجرای نیمروز، سریال پایتخت، تولید ۷۰۰ مستند و سرمایهگذاری کلان و دامنهدار برای ساخت فیلمهای سینمایی و سریال، را میتوان اشاره کرد. شبکه تلویزیونی افق نیز محصولات خود را به طور عمده از طریق سازمان اوج تامین میکند. سازمان اوج، حامی اصلی «جشنواره فرهنگی هنری عمار» است که جشنوارهای شبیه جشنواره فیلم فجر محسوب میشود و به تبلیغ و تحسین آثار انقلابی میپردازد. به گفته مدیران این موسسه، در زیرمجموعه این سازمان، ۸۰ موسسه فعال هستند و در این موسسهها ۲۶۰۰ نفر فعالیت میکنند.
سازمان تربیت بدنی بسیج
سازمان تربیت بدنی یا ورزش بسیج یکی از سازمانهای باسابقه بسیج است که از سال ۱۳۹۰ به طرز محسوسی به گسترش فعالیتهای خود پرداخته است. این سازمان با ساخت ۳هزار سالن ورزشی، راه اندازی ۳۲۰ پایگاه استعدادیابی در ۱۴ رشته ورزشی، برای جذب ۳ میلیون عضو ورزشکار برنامه ریزی کرده است. سازمان تربیت بدنی بسیج همچنین حمایت از ۲۸ باشگاه در در لیگهای مختلف ورزشی ایران بر عهده دارد.
بسیج اقشار ۲۲گانه
شکلگیری «اقشار ۲۲گانه» بسیج پس از تبدیل «نیروی مقاومت بسیج» به «سازمان بسیج مستضعفین» در دستور کار قرار گرفت. گروههای مختلف ۲۲ گانه که بخشهای مختلف جامعه ایران را هدفگذاری کردهاند، به صورت مستقل فعالیتهای خود را انجام میدهند. فرماندهان این سازمانها توسط فرمانده بسیج منصوب میشود ولی «سازمان بسیج طلاب» تحت نظر نماینده ولی فقیه در بسیج اداره میشود. نکته مهم درباره تشکل بسیج اقشار این است که این سازمانها به طور عمده پس از سال ۱۳۸۸ فعالیت خود را در قالب بسیج اقشار شروع کردهاند ولی ریشهها، تشکیلات اولیه و فعالیتها آنها سابقه طولانی در بسیج دارد و به طور عمده در قالب واحدهای سازمانی و منطقهای از ابتدای تشکیل بسیج، فعال بودهاند.
سازمان بسیج رسانه، سازمان بسیج جامعه زنان، سازمان بسیج ورزشکاران، سازمان بسیج اصناف، سازمان بسیج مساجد و محلات، سازمان بسیج جامعه پزشکی، سازمان بسیج هنرمندان، سازمان بسیج کارگری، سازمان بسیج اساتید، سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فنآوری، سازمان بسیج اردویی، گردشگری و راهیان نور، سازمان بسیج حقوقدانان، سازمان بسیج دانشآموزی،
سازمان بسیج دانشجویی، در دوره محمد خاتمی ( ۱۳۷۶-۱۳۸۴) با حمایت خامنهایِ و تصویب جایگاه قانونی بسیج، فعالیتش را بر علیه فعالان دانشجویی آغاز کرد. فعالیت بسیج در این زمینه و به خاطر کمک به قدرت هیئت حاکمه از سوی حکومت مورد تقدیر قرار گرفت و به این منظور در سال ۱۳۷۹ مجلس قانونی را تصویب کرد که به موجب آن دانشگاهها و دانشگاه آزاد اسلامی ملزم به ارائه سهمیه ۴۰ درصدی برای ورود دانشجویان بسیجی فعال شدند.
در دوره ریاست جمهوری «محمود احمدینژاد» فعالیت سیاسی بسیج به طرز چشمگیری افزایش یافت. در جریان اعتراضات سال ۱۳۸۸ نقش بسیج در سرکوب اعتراضات، امتیازات بیشتری از سوی حکومت به سازمان بسیج دانشجویی داده شد. به طور نمونه حکومت سهیه ۴۰ درصدی پذیرش بسیجبان را به دانشگاههای دولتی گسترش داد. همچنین روسای سابق سازمان بسیج دانشجوبی به موقعیتهای سیاسی در حکومت و بویژه نهاد ریاست جمهوری رسیدند. به طور نمونه «علیرضا زاکانی» رئیس سابق بسیج دانشجویی به عنوان نماینده به مجلس راه پیدا کرد. نمونه دیگر انتصاب «مهرداد بذرپاش» رئیس سابق سازمان بسیج دانشجویی از سوی احمدی نژاد به سمت «مشاور سازمان ملی جوانان» بود.
سازمان بسیج طلاب و روحانیون، سازمان بسیج عشایری، سازمان بسیج فرهنگیان، سازمان بسیج مداحان، سازمان بسیج مهندسین، سازمان بسیج پیشکسوتان، سازمان بسیج کارمندان
نهادهای علمی تحت نظارت بسیج
دانشکده «مطهری»، در حوزه علوم و فنون فعال است و سال ۱۳۷۰ تاسیس شده است.
«تربیت، آموزش و توانمندسازی فرماندهان و مدیران بسیج» مهم ترین هدف تاسیس این دانشکده اعلام شده است. این دانشکده در طول سال بیش از ۱۰هزار تن از فرماندهان و مدیران بسیج را آموزش میدهد.
دانشکده حضرت زینب: این دانشکده که در تهران فعال است، وابسته به «سازمان بسیج جامعه زنان» است. «تولید علوم انسانی و اسلامی در حوزه زنان و خانواده»، «ارتقای بصیرتی و معرفی زنان»، «تربیت دختران همتراز با انقلاب» و «گفتمانسازی» از اهداف این دانشگاه اعلام شده است.
دانشکده رسانه: این دانشکده که سال ۱۳۹۶ راهاندازی شده، وابسته به «خبرگزاری فارس» است. دانشکده علمی – کاربردی رسانه در ۵ رشته در حوزه کاردانی و ۴ رشته در حوزه کارشناسی به جذب دانشجو پرداخته است. فارغالتحصیلان دانشگاه به عنوان نیروهای خبرگزاری فارس، وارد این رسانه میشوند.
پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج: این مرکز مطالعاتی سال ۱۳۶۹ تحت عنوان «مرکز مطالعات ارتش بیست میلیونی» شروع به فعالیت کرد. سال ۱۳۷۲، نام این مرکز به «سازمان تحقیقات و خودکفایی نمسا» تغییر یافت و سال ۱۳۸۱ با عنوان «پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج» فعالیت خود را ادامه داد. انجام تحقیقات بنیادی، اثرسنجی برنامهها و فعالیتهای بسیج و تامین و تولید اطلاعات علمی از جمله ماموریتهای این پژوهشکده اعلام شده است.
قرارگاهها و تشکیلات نظامی وابسته به بسیج
گردانهای الزهرا، کانون ابتدایی سازمان بسیج برای جذب نیرو در قالب «بسیجیان عادی» از میان زنان بالای ۱۵سال محسوب میشود.
گردانهای عاشورا که زیر نظر سپاه هر استان فعالیت میکنند، کانون ابتدایی بسیج برای جذب نیرو در قالب «بسیجیان عادی» از میان مردان بالای ۱۵سال محسوب میشوند.
گردانهای بیت المقدس از لحاظ ایدولوژیک متعهدتر از گردان عاشورا است. تعداد گردانهای بیتالمقدس در دیماه سال ۱۳۹۴، ۱۵۰۰ گردان اعلام شده است.
قرارگاه جهاد اقتصادی: این قرارگاه در سال ۱۳۹۲ با ماموریت تحقق اهداف پروژه «اقتصاد مقاومتی» تشکیل شد. «اقتصاد مقاومتی» عنوان راهکاری است که توسط خامنهای، برای حل مشکلات اقتصادی ایران اعلام شد. این راهکار شامل تلاش برای خودکفایی، توجه به تولید داخلی و کاهش واردات است. قرارگاه «جهاد اقتصادی» در زیرمجموعه «سازمان بسیج سازندگی» فعالیت میکند. اجرای طرحهای کوتاهمدت و زودبازده با اولویت روستاها، مناطق محروم و مناطق مرزی با تمرکز بر تولید مواد غذایی و صنایع تبدیلی ، رویکردهای کلی قرارگاه اعلام شده است. شعار این قرارگاه «تبدیل هر خانه به یک کارگاه تولیدی» بوده است. به گفته مسئولان این قرارگاه، در طول سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، این قرارگاه ۲هزار میلیارد تومان اعتبار برای پروژههای اجرایی خود جذب کرده و اکنون تبدیل به یک بنگاه اقتصادی بزرگ شده است. مدیران این قرارگاه مدعی هستند که در این مدت ۱۳۴هزار کارگاه کوچک و مشاغل خانگی راهاندازی کردهاند.
قرارگاه جواد الائمه: قرارگاه «جوادالائمه» که سال ۱۳۹۶ تشکیل شده، در حوزه آسیبهای اجتماعی فعال است. برنامهریزی کلان برای امر به معروف و نهی از منکر، رفع مشکلات حاشیهنشینی، مبارزه با معضل مصرف موادمخدر، کاهش طلاق،
قرارگاه امام هادی: تابستان سال ۱۳۹۱ با دستور خامنهای، تشکیل شد. «ساماندهی تلاشها برای ارتقای روزافزون توانمندیهای رزمی و دفاعی بسیجیان»، «هدایت و نظارت بر آموزشهای نظامی و تمرینات رزمی»، «انجام منظم سلسله رزمایشهای الی بیتالمقدس» و افزایش کارآمدی گردانهای تحت نظر، وظایف این قرارگاه اعلام شده است.
گردانهای عاشورا: این گردانها که زیر نظر سپاه هر استان فعالیت میکنند، کانون ابتدایی بسیج برای جذب نیرو در قالب «بسیجیان عادی» از میان مردان بالای ۱۵سال محسوب میشوند. ماموریت اولیه این گردانها، «حفاظت از محلات و کوی و برزنها» و «همکاری در حوادث غیرمترقبه» اعلام شد. مهمترین ماموریت و کاربرد این گردانها، ماموریتهای امنیتی و مقابله با با ناآرامیها و اعتراضات است. سابقه تشکیل این گردان به ابتدای دهه ۷۰ باز میگردد که بروز برخی اعتراضهای مردمی در شهرهایی چون شیراز، اصفهان و قزوین، ایده راهاندازی گشتهای امنیتی شهری را مطرح و سبب شکلگیری این گردانها شد. این گردان به ویژه در استان تهران، در تامین نیرویهای سرکوب در اعتراضهای دانشجویی سالهای ۱۳۷۸ و قیام مردمی سال ۱۳۸۸، نقش موثری داشتند. از سال ۱۳۹۰، گردانهای عاشورا «پایگاه محور» شدند، به این معنای که هر پایگاه مقاومت بسیج میتواند یک گردان عاشورا باشد. تعداد گردانهای عاشورا در سال ۱۳۹۴، ۴۲۰۰ عدد اعلام شده است.
گردانهای الزهرا: این گردانها، کانون ابتدایی سازمان بسیج برای جذب نیرو در قالب «بسیجیان عادی» از میان زنان بالای ۱۵سال محسوب میشود. تعداد گردانهای الزهرا در سال ۱۳۹۴، ۱۸۰۰ گردان اعلام و تمرکز آن بر حوزههای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و جنگ نرم تعریف شده است. این گردانها همچنین در حوزه پشتیبانی و تدارکات رزمایشهای بسیج نیز فعال هستند.
گردانهای بیتالمقدس: ایده مرکزی این گردان، واکنش سریع بر «دفاع در محله» استوار است و «واحد عملیات» این گردان به عنوان یک نهاد رزمی، پشتیبان تامین امنیت در شهرها و روستاها وعملیاتهای ضدشورش محسوب میشود.بر اساس تحقیق «سعید گلکار»، پژوهشگر در موضوع بسیج، این گردان از لحاظ ایدولوژیک متعهدتر از گردان عاشورا است. تعداد گردانهای بیتالمقدس در دیماه سال ۱۳۹۴، ۱۵۰۰ گردان اعلام شده است.
گشتهای محله: سابقه تشکیل گشتهای شهری سازمان بسیج در سراسر کشور به آذرماه سال ۱۳۸۷ باز میگردد. ارتقای امنیت محلات و تشکیل ایستهای بازرسی، مهمترین ماموریت این گشتها اعلام شد. از پاییز سال ۱۳۹۶، سپاه با کاهش ایست بازرسیهای بسیج، «گشتهای محلهای» را تقویت کرد. دورههای آموزشی گشتهای محلهای با نظارت قرارگاه امام هادی برگزار میشود. این گشتها، به طور دائم در قالب گروههای ۳ تا ۵ نفره به صورت پیاده یا سوار بر موتور در محلات شهرهای مختلف ایران در حال تردد هستند.
قرارگاه جنگ نرم بسیح: این قرارگاه وابسته به معاونت فرهنگی بسیج است و تشکیل آن در سال ۱۳۹۱ اعلام شد. این قرارگاه به منظورساماندهی فعالیت بسیجیان در فضای مجازی راه اندازی شد و در این حوزه در زمینه تشکیل سایتها و وبلاگها، هنر، ادبیات و رسانه فعال می باشد.
تشکیلات نظامی وابسته به بسیج
گردانهای امام علی: هدف اصلی تشکیل این گردان نظامی، «مقابله با تهدیدات امنیتی» اعلام شده است. این گردانها، مهمترین گردان «ضدشورش» بسیج محسوب میشوند. این گردانها از فروردین ۱۳۹۰ شروع به کار کردهاند و در صورت بروز بحران، استقلال عمل برای تصمیمگیری دارند. از اعضای گردان «امام علی» در ماموریتهای «حفظ امنیت مکانها» هم استفاده میشود ولی «سرکوب و مقابله سازمانیافته» با شورشهای شهری و ناآرامیهای اجتماعی هدف اصلی آن است. تعداد گردانهای امام علی در دیماه ۱۳۹۵، ۱۸۰ گردان اعلام شد که زیر نظر سپاه استانها فعالیت میکنند.
گردان امام حسین: هدف از تشکیل این گردانها، «آمادگی نظامی و مقابله با تهدیدات دشمن» و «مقابله با تهدیدات امنیتی» اعلام شده است. تعداد این گردانها در سال ۱۳۹۴، ۵۰۰ گردان اعلام شد. این گردانها دارای ساختار سازمانی مستقل هستند و در حوزه آموزشهای نظامی، تحت نظر تیپ نیروی زمینی هر استان اداره میشوند. نیروهای عضو این گردان، نیروهای حرفهای آموزش دیده هستند که برنامه آموزشی ماهانه دارند. در جریان حضور ایران در جنگ سوریه، ثبت نام افراد و آموزش اولیه جهت اعزام به سوریه، در گردانهای امام حسین صورت میگرفت.
گردان کوثر: این گردان ویژه زنان عضو بسیج است و به عنوان یک نهاد رزمی، پشتیبان تامین امنیت در شهرها و عملیاتهای ضدشورش محسوب میشود. ساختار این گردان مانند گردان «واکنش سریع بیتالمقدس» است. تعداد این گردانها در آبان ۱۳۹۵، ۲۴ گردان اعلام شده است.
فعالیتهای اقتصادی بسیج
بنیاد تعاون بسیج ؛ شرکتها و موسسات وابسته
سابقه تشکیل «بنیاد تعاون بسیج» به سال ۱۳۷۵ باز میگردد. فرمانده سازمان بسیج، نماینده رییس ستاد کل نیروهای مسلح، نماینده فرمانده سپاه، نماینده وزیر دفاع، مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در بسیج، معاون هماهنگ کننده بسیج و مسئول حفاظت اطلاعات بسیج، اعضای هیات امنای این بنیاد محسوب میشوند.
بنیاد تعاون بسیج و موسسههای وابسته بر اساس گزارش پایان سال ۱۳۹۵ بانک مهر اقتصاد، بیش از ۷۶ درصد سهام این بانک را در اختیار دارند.
طبق اساسنامه بنیاد تعاون بسیج، این سازمان از پرداخت مالیات معاف است ولی از سال ۱۳۸۲، این سازمان مشمول قانون مالیاتهای مستقیم شد. همچنین طبق اساسنامه، «در صورت انحلال بنیاد، پس از تصفیه، کلیه اموال و داراییهای بنیاد در اختیار ولیفقیه قرار میگیرد.»
در زیرمجموعه این بنیاد، مجموعههای متعددی فعال هستند:
موسسه تامین درمان بسیجیان: این موسسه در زمینه «بیمه تامین اجتماعی»، «بیمه تکمیل درمان، عمر و حوادث» فعالیت میکند و در ۲۲ استان دارای ۵۰ مرکز درمانی است. اختصاص تسهیلات خاص برای حمایت مالی و درمانی از زوجهای نابارور بسیجی، چاپ کتاب برای ترویج سبک زندگی اسلامی و آموزش طب
ایرانی-اسلامی، ارايه خدمات درمانی در مراسمهای ویژه مانند راهپیمایی اربعین از دیگر فعالیتهای این موسسه است.
موسسه تامین اقلام مصرفی بسیجیان: این موسسه تجاری که دارای فروشگاههای زنجیرهای متعدد در سراسر کشور است، در حوزه خرید و فروش و عرضه مستقیم کالا به بسیجیان و دیگر شهروندان مشغول به فعالیت است. «فروشگاه تعاونی مصرف بسیجیان» که دارای بیش از ۳۰۰ فروشگاه زنجیرهای در سراسر کشور است، مهمترین شبکه توزیع موسسه تامین محسوب میشود و علاوه بر فروش نقدی عادی، اجناسی که با کالابرگ به بسیجیان تعلق میگیرد را توزیع می کند. فروشگاههای زنجیرهای «یاس نوین پارسه» مشهور به «فروشگاه یاس» هم از دیگر شبکههای مهم این مجموعه است. این مجموعه در سالهای اخیر در حوزه سبک زندگی اسلامی و تامین پوشاک زنان با تمرکز بر الگویهای مدنظر حکومت و تامین جهیزیه برای کمک به افزایش نرخ ازدواج به صورت جدی فعال شده است.
موسسه تامین مسکن بسیجیان: این موسسه از سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را شروع کرده است. موسسه تامین مسکن، در فاز اول فعالیتهایش اقدام به تملک زمین به روشهای مختلف و در فاز دوم با تاسیس تعاونیهای مسکن مختلف مانند «امید»، «بصیرت»، «ایثارگران»، «منتظران مهدی»، «مهر فجر» و «طلوع یار»، اقدام به اجرای طرح خانهسازی برای تامین مسکن بسیجیان کرده است. موسسه تامین مسکن، در ساخت مسجد نیز فعال است. فعالیتهای این موسسه در زمینه تامین مسکن، در طول دو دهه گذشته با چالشها و حاشیههای زیادی مواجه بوده و تعاونیهای بسیجیان به طور مرتب در حال تغییر نام هستند. بدین سبب رصد و ارزیابی فعالیتهای آنها بسیار دشوار است. آخرین آمار در دسترس از فعالیتهای موسسه تامین مربوط به سال ۱۳۸۲ است که در گام اول که یک دوره پنج ساله محسوب میشود، اقدام به راهاندازی ۱۸۴ تعاونی مسکن و واگذاری بیش از ۳۲ هزار قطعه زمین کرده است.
موسسه خدمات علمی و آموزشی رزمندگان: این موسسه ریشه در «موسسه علمی رزمندگان» دارد که با سرمایه اهدایی ۲۰ میلیون ریالی توسط «خمینی» در سال ۱۳۶۶ تاسیس شد و نسخه بروزشده آن در سال ۱۳۷۵ در زیرمجموعه بنیاد تعاون به فعالیت خود ادامه داد. این موسسه در حوزههای «برگزاری کنکورهای آزمایشی، آزمونهای المپیاد، پیشرفت تحصیلی، برگزاری دورههای المپیاد، تاسیس و اداره مدرسه و نشر و توزیع کتابهای کمک آموزشی» فعال است. در حال حاضر ۵۳ مدرسه با نامهای «معراج اندیشه» و «خاتم الانبیا» در ۱۳ استان توسط این موسسه اداره میشوند. این موسسه همچنین در قالب دو طرح «آیههای تمدن» و «جهاد علمی»، برنامههای آموزشی هدفمندی را در سطح ملی برای بورسیه کردن دانشآموزان پیگیری میکند. «طرح حکمت» که ویژه ارايه خدمات علمی، آموزشی به فرزندان پرسنل نیروهای مسلح است هم یکی دیگر از طرحهای بزرگی است که این موسسه در آن مشارکت دارد.
موسسه فرهنگی هنری رزمندگان اسلام: این موسسه در زمینه سینما، نمایش، مهدهای قرآنی و مهدکودک فعال است. در زیرمجموعهاش، موسسه فرهنگی و هنری راوی یا «راوی فیلم» با ۳۰ سالن نمایش از موسسات شناخته شده در حوزه سینما بود که از سال ۱۳۹۶ به «انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس» الحاق شد. این انجمن در حال حاضر تحت کنترل سپاه و بسیج، مشغول به فعالیت است. ازدیگر فعالیتهای موسسه راوی، تولید ساخت فیلمهای مستند، تدوین آثار مکتوب نظیر کتاب، انجام تحقیقات رسانهای و اجرای پروژههای مختلف در حوزه مجازی است.
شرکت حسابرسی کوثر: این موسسه، یک سازمان حسابرسی داخلی است که وظیف حسابرسی برخی از موسسهها و شرکتهای وابسته به بنیاد تعاون بسیج را برعهده دارد.
بنیاد تعاون بسیج در طول یکدهه اخیر با سرمایهگذاری گسترده در بازار بورس، صنعت و معدن، خدمات، نفت و پتروشیمی و بانک به یک بازیگر بزرگ تبدیل شده است. رصد فعالیتهای وابسته به این بنیاد از این نظر دشوار است که این شرکتها به طور دائم در حال خرید و فروش سهام شرکتهای بزرگ هستند و بنیاد تعاون بسیج احتمالا به دلیل ملاحظات سیاسی و فرار از دام تحریمها، به طور ادواری شرکتهای تازه سرمایهگذاری به بازار وارد میکند تا شناسایی آنها دشوار باشد. این شرکتها همچنین در زمینه شفافیت نیز عملکرد بسیار ضعیفی دارند. برخی از مهمترین شرکتهای زیرمجموعه این بنیاد عبارتند از:
بانک مهر اقتصاد: سابقه فعالیت «بانک مهر اقتصاد» به سال ۱۳۷۲ باز میگردد که در قالب موسسه قرضالحسنه بسیجیان و با سرمایه اولیه ده میلیون ریال که از سوی خامنهای، به عنوان «هبه»(یعنی بخششی که قابل بازپس گرفتن است) پرداخت شد، شروع به فعالیت کرد. این صندوق در سال ۱۳۷۹ به «موسسه مالی اعتباری مهر» و در سال ۱۳۸۸ به «بانک مهر اقتصاد» تغییر وضعیت داد.
«بانک مهر اقتصاد» در حال حاضر دارای بیش از ۶۰۰۰ هزار کارمند و ۸۰۰ شعبه است. بنیاد تعاون بسیج و موسسههای وابسته بر اساس گزارش پایان سال ۱۳۹۵ این بانک، بیش از ۷۶ درصد سهام این بانک را در اختیار دارند. اواخر سال ۱۳۹۶ گزارشهایی درباره ادغام این بانک در بانکهای «ثامن» و «انصار» که هر سه وابسته به سپاه هستند، منتشر شده است که به نظر میرسد فرایندی پیچیده و زمانبر است. مسئولان بانک مهر اقتصاد اعلام کردهاند که تنها در صورت «حکم حکومتی»، موضوع ادغام پیگیری میشود. حکم حکومتی باید توسط آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی صادر شود.
گروه مالی مهر اقتصاد: این گروه مالی ابتدا به نام «شرکت سرمایهگذاری تجلی سامانه» فعالیت میکرد و سال ۱۳۹۲ به «گروه مالی مهر اقتصاد» تغییر نام داد. شرکتهای «سرمایهگذاری مهر اقتصاد ایرانیان» و «سرمایهگذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان»، «شرکت نگین ساحل رویال»، «شرکت تجلی مهر ایرانیان» و «شرکت خدمات بازرگانی آیندهنگر مهر»، سهامداران عمده این کارگزاری هستند.
گروه مالی مهر اقتصاد به همراه شرکتهای وابسته، مالک اصلی «هولدینگ توسعه معادن روی ایران» است. «هولدینگ توسعه معادن روی ایران» با ارزش بازار بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان، یکی از مهمترین کانونهای سرمایهگذاری در تولید سرب و روی است. در زیرمجموعه این هولدینگ، شرکتهای متعددی چون «شرکت تولید روی ایران»، «شرکت فرآوری مواد معدنی ایران»، «شرکت ذوب روی بافق»، «شرکت ملی سرب و روی ایران»، «شرکت اسیدسازان زنجان»، «شرکت تولید روی بندرعباس»، «شرکت ذوب و احیای روی قشم»، «شرکت مهندسی و تحقیقاتی فلزات غیرآهنی»، «شرکت راهبران صنعت سرب و روی انگوران»، «شرکت صنعتی و معدنی شمالشرق شاهرود»، «شرکت آلفا ماشین پویا»، «شرکت معدنکاران انگوران»، «شرکت جام امید البرز» و «شرکت شیمیایی کاتالیست پارسیان» همراه با شرکتهای «کالسیمین» و «صنعت روی زنگان» فعال هستند که این شرکت را در مجموع به یک غول مهم اقتصادی در حوزه معادن روی و سرب، تولید اسید و اکتشاف و حفاری تبدیل کرده است.
جوان سیر ایثار: این شرکت در سال ۱۳۸۰ در حوزه حمل و نقل و خدمات سیاحتی و زیارتی فعال شده است. این شرکت به طور تخصصی در تامین نیازهای مربوط به اردوهای بسیج و اردوهای «راهیان نور» فعالیت میکند ولی در سیستم حمل و نقل جادهای ایران هم به عنوان «بزرگترین شرکت حمل و نقل جادهای کشور» شناخته شده است. شرکت «جوانسیر ایثار» دارای ۶۱ شعبه و ۵ ترمینال اختصاصی در کل کشور و مالک ۷۵۰ دستگاه اتوبوس است. شرکت «جوان سیر ایثار» علاوه بر انحصار کاروانهای راهیان نور، در سالهای اخیر، انحصار بخش اعظم حمل و نقل مسافران اربعین را نیز بر عهده گرفته است. در زیرمجموعه این شرکت، «آژانس هواپیمایی جوان سیر ایثار» نیز راهاندازی شده است که در حوزه فروش بلیط قطار و هواپیما و رزرو هتل و صدور ویزا فعالیت می کند.
ریل ترابر سبا: این شرکت که شهریور سال ۱۳۸۸ تاسیس شده است، در حوزه حمل و نقل ریلی به ویژه مسیرهای تهران-مشهد و تهران-اهواز فعال است. این شرکت همچنین مالک «قطارهای لوکس غدیر» است.
کارگزاری مهر اقتصاد ایرانیان: این شرکت که در زمینه بورس و معاملات آنلاین فعال است، سال ۱۳۷۹ تاسیس شده است. در حال حاضر شرکتهای «گروه مالی مهر اقتصاد»، «شرکت سرمایهگذاری اندیشه محوران»، «شرکت سرمایهگذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان»، «شرکت نگین ساحل رویال» و «شرکت خدمات بازرگانی آیندهنگر مهر»، سهامداران عمده این کارگزاری هستند.
تجلی مهر ایرانیان: این شرکت در سال ۱۳۸۸ تاسیس شده و حوزه فعالیت آن «عمران و ساختمان» است. در زیرمجموعه این شرکت، شرکتهای «مهندسین مشاور کوشا» در حوزه طراحی و مشاوره، «شرکت سازندگی انصار»، در حوزه ساختمان سازی و راهسازی، «شرکت افتخار خوزستان» در زمینه عمرانی و سرمایهگذاری، «شرکت کوثر آذربایجان» در زمینه انبوهسازی ساختمان و شهرکسازی و همچنین «شرکت فراسوی شرق» که سابقه تاسیس آن به سال ۱۳۶۸ باز میگردد، در حوزه ساخت و ساز فعال است. عمده فعالیتهای ساختمانی این شرکت در استان خراسان رضوی متمرکز است.
شرکت آتیه سازان مهر اقتصاد: این شرکت که از زیرمجموعههای بانک مهراقتصاد محسوب میشود، در حوزههای بسیار متنوعی از طبخ و توزیع غذا، خدمات زیبایی و بازاریابی تا فعالیتهای بانکی، سدسازی، پروژههای فنآوری و پتروشیمی و نفت، فعال است.
موسسه کارآفرینی و اشتغالزایی نگار نصر: این شرکت در سال ۱۳۹۰ تاسیس شده است. سهامداران این شرکت عبارتند از «بنیاد تعاون بسیج»، «موسسه تامین مسکن بسیجیان» و «موسسه خدمات درمانی بسیجیان». این شرکت در حوزه اشتغالزایی فعال است. «شرکت نگار نصر» با راهاندازی یک سایت اینترنتی، از متقاضیان کار ثبتنام میکند و سپس تلاش میکند به آنها یرای یافتن کار، مشاوره بدهد و کمک کند. راهاندازی مشاغل خانگی، برگزاری دورههای آموزشی و جذب تسهیلات بانکی برای فعالان در حوزه اشتغالزایی از دیگر فعالیتهای این شرکت است.
شرکت پشتیبانی ایثار: این شرکت که سال ۱۳۹۱ تاسیس شده است، در حوزه تامین کالا در زمینه لوازم ورزشی، آشپزخانه، الکترونیک و رایانه، لوازم خانگی، صوتی و تصویری و لوازم اداری فعال است.
شرکت نوآوران موج: این شرکت در سال ۱۳۷۴ تاسیس شده و در حوزه بازرگانی، سیستمهای مخابرات و الکترونیک و خرید و فروش رایانه و تجهیزات رادیویی فعال است.
شرکت سرمایهگذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان: این شرکت که سال ۱۳۹۰ تاسیس شده است، در حوزههای مختلف سرمایهگذاری کرده است. این شرکت از سهامداران اصلی «هدلینگ فنآوا» محسوب میشوند که در زمینه توسعه خدمات اینترنتی فعال است و یکی از سه شرکت مهم در این حوزه محسوب میشود.
شرکت نگین ساحل رویال: این شرکت در حوزه سرمایهگذاری و خرید و فروش سهام شرکتهای بزرگ فعال است. در سالهای اخیر این شرکت، سهامدار شرکتهایی چون «هلدینگ توسعه معادن روی»، «تاید واتر خاورمیانه»، «خودروسازی بهمن» و «مهندسی تکنوتار» بوده است.
شرکت آتیهسازان مهر اقتصاد: این شرکت که سال ۱۳۹۵ تاسیس شده است، شرکت سهامی کارکنان «بانک مهر اقتصاد» محسوب میشود. حوزه فعالیت این شرکت، سرمایهگذاری، بازرگانی مجازی و لیزینگ تعریف شده است.
شرکت گسترش سرمایهگذاری تکتار: این شرکت که ۵۰ درصد سهام «هلدینگ توسعه معادن روی ایران» را در اختیار دارد، از سال ۱۳۹۶ به نمایندگی از بنیاد تعاون بسیج وارد خرید و فروش سهام شرکتهای بزرگ شده است.
شرکت مهندسی تکنوتار: این شرکت که سال ۱۳۷۵ تاسیس شده است، یکی از مهمترین شرکتهای تولیدکننده دستگاههای توزیع سوخت مایع در ایران است و در کلیه زمینههای پمپ بنزین فعال است.
نهادهای اجتماعی و فرهنگی تحت نظارت بسیج
خبرگزاری فارس: «خبرگزاری فارس» به عنوان یکی از بزرگترین رسانههای خبری فعال در ایران، سال ۱۳۸۱ تاسیس شده است و بودجه آن توسط «سازمان بسیج» تامین میشود. این خبرگزاری به صورت ۲۴ساعته، اخبار خود را به زبانهای فارسی، انگلیسی، ترکی و عربی منتشر میکند. این خبرگزاری دارای ۳۱ سایت استانی و ۱۷ دفتر است و یک سایت ویژه اخبار افغانستان، «باشگاه فرهنگی و هنری توانا» و «دانشکده رسانه» را تحت پوشش دارد. مدیران این خبرگزاری، این رسانه را «خاکریز مقدم جنگ نرم» توصیف کردهاند. خبرگزاری فارس در دهه گذشته، نقش مهمی در هدایت پروژههای معطوف به سرکوب فعالان مدنی و رسانهای، منتقدان سیاسی و اجتماعی داشته است و یک بازوی مهم تبلیغاتی برای سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی و قضایی محسوب میشود. خبرگزاری فارس همچنین از سال ۱۳۸۷ اقدام به راهاندازی «باشگاه آموزش خبرنگاری» کرد که در ادامه به «باشگاه توانا» تغییر نام داده است. این باشگاه وظیفه «فراخوان، جذب و گزینش اولیه» نیرو برای خبرگزاری فارس را برعهده دارد و در حوزههای «آموزش مجازی و تولید محتوا» نیز فعال است.
خبرگزاری دانشجو: خبرگزاری دانشجو وابسته به سازمان بسیج دانشجویی است. این خبرگزاری که از سال ۱۳۸۲ راهاندازی شده است، در ۳۱ استان دفتر دارد. این خبرگزاری همچنین از اعضای بسیج دانشجویی در دانشگاهها به عنوان خبرنگار افتخاری استفاده میکند.
خبرگزاری بسیج: این خبرگزاری به عنوان «پایگاه اطلاع رسانی بسیج» از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را شروع کرده است. از سال ۱۳۹۴، «باشگاه خبرنگاران بسیج» نیز به عنوان زیرمجموعه این خبرگزاری فعال شده است.
شبکه اطلاعرسانی بسیج: شبکه شباب، عنوان اختصاری شبکه اطلاعرسانی و بستر ارتباطی داخلی سازمان بسیج است که از سال ۱۳۹۱ راهاندازی شده است. این شبکه که در دو بخش سازمانی و غیرسازمانی فعالیت میکند، اطلاعات غیرطبقهبندیشده سازمان بسیج را در دسترس اعضای این سازمان قرار میدهد. مسئولان این شبکه مدعی هستند که در حال حاضر در ۴۴هزار نقطه در سراسر ایران، اعضای بسیج امکان دسترسی به این شبکه را دارند. بسیج همچنین یک شبکه ارتباطی تصویری داخلی هم راهاندازی کرده است که «مرکز سمت» نام دارد.
بنیاد روایت فتح: «انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس»، «شهرک سینمایی انقلاب و دفاع مقدس»، «انتشارات روایت فتح و ساقی» و ... زیرمجموعه بنیاد «روایت فتح» هستند. ساخت مستند، تولید تعزیه و تئاتر، برگزاری جشنوارهای سینمایی و کاریکاتور، برگزاری دورهها و اردوهای آموزشی از جمله فعالیتهای این بنیاد است. جشنوارههای ملی «فیلم مقاومت»، «تئاتر مقاومت» و «هنر مقاومت» نیز تحت نظر این بنیاد برگزار میشوند. دبیران این جشنوارهها به پیشنهاد مدیرعامل بنیاد و با حکم رئيس سازمان بسیج منصوب میشوند.
حلقههای صالحین: تشکیل «حلقههای صالحین» از سال ۱۳۸۷ مطرح شد. این طرح، از سال ۱۳۸۸، به عنوان مهمترین دستورکار بسیج اعلام شد و از آن به عنوان «نسخه اصلی برنامه ریزی استراتژیک فرهنگی جوامع شیعی، برای زمینهسازی ظهور منجی عالم بشریت مهدی موعود (عج)» یاد شد. ساختار کلی حلقههای صالحین دارای ۸ سطح (بسیج عمومی، بسیج عادی، بسیج فعال، سرگروه، مربی، سرمربی، استاد و مرکز تولید اندیشه اسلامی) بوده و مجمع اساتید حلقههای صالحین به صورت فصلی با حضور فرماندهان سپاه، و گاهی در حضور رهبر جمهوری اسلامی تشکیل جلسه داده و دستورات لازم را دریافت میکند. بر اساس چارت سازمانی، این ۸ سطح در نهایت منجر به تشکیل «شورای عالی تعلیم و تربیت صالحین» میشود. یک حلقه عادی، با حضور ۱۵ تا ۲۰ نفر از اعضای بسیج تشکیل میشود و با الگوگیری از نشستهای حلقهای مساجد صدر اسلام، اعضا روی زمین و به صورت رو در رو، وارد بحث و گفتوگو میشوند. هر حلقه میتواند ۲ ساعت در هفته (حلقه عادی)، تا ۴ ساعت در هفته (حلقه فعال) و یا ۶ ساعت در هفته (حلقه ویژه) جلسه تشکیل دهد. گروههای سنی هدف در ۵ سطح ( ۷ تا ۱۱ سال، ۱۲ تا ۱۷سال، ۱۸ تا ۲۹ سال، ۳۰ تا ۵۰ سال و ۵۰ سال به بالا) تعریف شدهاند.
در جلسات حلقه صالحین که توصیه شده قبل یا بعد از نماز مغرب و عشا برگزار شود، رصد مستمر و دقیق سخنان خامنهای و تحلیل مسائل سیاسی روز و رفع شبهات، دستور کار اصلی تعریفشده و سرگروه مجاز است که ارتباطات اعضا را کنترل کند، با محل تحصیل یا کار افراد ارتباط برقرار کند، تکالیف شرعی را به آنها یادآوری کرده و در صورت امکان، جلسات را در منزل اعضا برگزار کند.
«تقید به شنیدن و پیگیری سخنان رهبری»، «شرکت در راهپیمایی و انتخابات» و آمادگی برای حضور در برنامههای سپاه مانند اردوهای جهادی، گشتهای امنیتی و شناسایی افرادی که باید امر به معروف شوند، از اهم وظایف اعضای حلقههای صالحین است. اعضای حلقه باید ۳ مرحله را طی کنند. اول جذب شود، بعد مرحله تثبیت را طی کند، «به گونهای است که جدا شدن او از حلقه تربیتی به آسانی صورت نپذیرد.» در این مرحله عضو حلقه صالحین، ۴ گام را طی میکند: «تعمیق ارتباطات عاطفی، هویت بخشی، شناخت، آگاهی و بیداری و بسترسازی برای رشد.»
مرحله سوم، به مرحله رشد موصوف است و فرد در ۵ فاز عقلانی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و اعتقادی، آموزشهای لازم را دریافت میکند. در طول دورههای آموزشی به طور عمده، کتابهای مرتضی مطهری تدریس میشوند ولی در مورد آموزشهای قرآنی و مذهبی، کتابهای تفسیر نور (محسن قرائتی)، تفسیر نمونه (ناصر مکارم شیرازی) و تفسیر المیزان (طباطبایی)، میزان الحکمه (محمد محمدی ری شهری) نیز مورد توجه قرار دارند.
اعضا برای مطالعه علاوه بر سایتهای اختصاصی فعال درباره «طرح صالحین»، می توانند به پایگاه اطلاع رسانی رهبر جمهوری اسلامی و روزنامه جوان هم مراجعه کنند. در این حلقه ها برای گسترش دامنه اعضا، مانند روش عضوگیری در شبکههای هرمی، هر یک از اعضا باید بکوشند ۳ تا ۵ نفر دیگر از اعضای عادی، محله، خانواده و ... را تشویق به عضویت در حلقه صالحین کنند. راه اندازی دهها پایگاه اینترنتی، پایگاه ویژه آموزش زندگی، تالارهای گفت و گو پیرامون سبک زندگی، باشگاه خبرنگاران، رادیوی اینترنتی، سامانه پاسخگویی مجازی و ... از دیگر برنامههای مرتبط با حلقه صالحین است.
علاوه بر شرکت در کلاسهای آموزشی، فعالیتهای جنبی مانند دوره آموزش زبان انگلیسی، برنامههای کوهنوردی و ورزشی نیز برای اعضا تدارک دیده شده و برخی از اعضا نیز جذب گردانهای واکنش سریع موسوم به «بیت المقدس» میشوند. این گردانها با ماموریت «دفاع از کوی و برزن، امداد و نجات، مقابله با اغتشاشات، دفاع از مراکز حساس، ایست و بازرسی، کمین و ضدکمین» تشکیل شدهاند و بر اساس ساختار تعریف شده، «در دستههای واکنش سریع حاضر در رزمایش، فرمانده همان سرگروه حلقه صالحین است که بحثهای ارائه شده در حلقه را در صحنه رزم به نمایش میگذارد.»
محمدرضا نقدی، فرمانده وقت بسیج در سال ۱۳۹۳ ادعا کرده است بیش از ۱۵۰هزار حلقه صالحین برای مردان و ۱۰۰هزار حلقه صالحین برای زنان در کل کشور تشکیل شده است. وی همچنین از فعال بودن ۱۵هزار حلقه سرگروه، ۱۳۰۰ حلقه مربی و ۴۶حلقه سرمربی خبر داده است. اعضای گردانهای عاشورای بسیج از میان اعضای حلقههای صالحین انتخاب میشوند.
نیروی قدس
سابقه تشکیل نیروی قدس سپاه پاسداران مشهور به «سپاه قدس»، به «واحد نهضتهای آزادیبخش» باز میگردد که در فروردین سال ۱۳۶۰ در سپاه تشکیل شد. در این دوران، درخواست تشکیل «نیروی قدس سپاه» اندک اندک شکل گرفت. ۲۵خرداد ۱۳۶۱، گروهی از نمایندگان و رهبران گروههای شبه نظامی فعال در خاورمیانه و شمال آفریقا که در تهران به میزبانی «واحد نهضتهای آزادیبخش سپاه» گرد هم آمده بودند، در قطعنامه پایانی اعلام کردند که «خواستار تشکیل سپاه قدس از سوی جمهوری اسلامی هستیم.» همان روز دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه در اطلاعیهای از متقاضیان خواست «برای ثبتنام و سپس اعزام به سوریه و لبنان» مراجعه کنند.
فعالیتهای «واحد نهضتهای آزادی بخش» تا سال ۱۳۶۴ ادامه داشت. در طول این چهارسال، فعالیتهای «مهدی هاشمی»، که از نزدیکان «حسینعلی منتظری» بود، موجب بروز اختلافاتی در سپاه شد. این اختلافات که در نهایت منجر به بازداشت و اعدام مهدی هاشمی شد، سبب شد که سال ۱۳۶۴، واحد نهضتهای آزادیبخش از سپاه پاسداران به وزارت امورخارجه منتقل شود.
«جواد منصوری» که از فروردین تا اسفند ۱۳۵۸، فرمانده سپاه بوده است، در گفتگویی با ماهنامه رمز عبور که خرداد ۱۳۹۵ منتشر شد، گفته است پس از این جابجایی «دو سه سالی واحد نهضتها در وزارت خارجه بود و بعد دوباره به سپاه برگشت و نیروی قدس شد.»
ایده «صدور انقلاب» و میل به حمایت از گروههای شبهنظامی فعال عمدتا شیعه، که جمهوری اسلامی آنها را «نهضت آزادیبخش» توصیف میکرد و برنامهریزی برای اعزام نظامی و شبه نظامی به کشورهایی چون لبنان، سوریه و افغانستان که جمهوری اسلامی منافع خود را در آنجا میدید در این زمینه نقش داشتند.
در کشاکش جنگ با عراق، در بهرهبرداری از توان مخالفان صدام در کردستان و اسرای عراقی «سپاه بدر» را تشکیل داد که شامل دو شاخه احرار (اسرای عراقی) و مجاهدین (مخالفان اغلب شیعه صدام) بودند. این سپاه، بعدا ارتباط نزدیکی با سپاه قدس برقرار کرد. علاوه بر سپاه قدس، قرارگاه جنگی «رمضان» که با هدف انجام ماموريتهای اطلاعاتی و برونمرزی در راستای جنگهای نامنظم تشکیل و در مرزهای شمالی و جنوبی با گروههای کرد و شیعه عراقی در ارتباط بودند.
تشکیل سپاه قدس همچنین به فعالیت نیروی برون مرزی سپاه پاسداران در لبنان بر میگردد. این نیرو، که از طرف دولت جمهوری اسلامی به لبنان اعزام شد، نقش مهمی در ایجاد حزبالله لبنان در سال ۱۹۸۵ بازی کرد. با حمایت، «روحالله خمینی» و نظارت «علیاکبر محتشمی»، که در آن زمان سفیر ایران در سوریه بود، سپاه اقدام به بسیج و ساماندهی شبه نظامیان شیعه لبنان در «دره بقاع» کرد و حزباالله لبنان تاسیس شد. سپاه قدس در دوران پس از جنگ، به توسعه فعالیت خود در کشورهای مختلف مشغول شد، از جمله در یوگسلاوی سابق در دهه ۱۳۷۰. در کشاکش جنگ بوسنی، نیروی قدس سپاه به همراه حزبالله لبنان، حضور موثری در جنگ، آموزش نیروهای بوسنیایی و ارسال سلاح داشتند. در همین دوران و پس از جنگ اول «خلیجفارس»، سپاه قدس در درگیریهای داخلی کردستان عراق از حزب اتحادیه میهنی به رهبری «جلال طالبانی» حمایت و به او کمک کرد که همراه با «حزب دموکراتیک کردستان» به رهبری «مسعود بارزانی» منطقه خودمختار کردستان را رهبری کند. این حمایت باعث شد که فعالیتهای نیروی قدس در عراق وارد مرحله تازهای شود.
«اکبر هاشمی رفسنجانی» زمانی اعلام کرد: «... در عراق، سوریه، لبنان، افغانستان، یمن ... کسی نمیتواند سفیری را بدون موافقت سپاه قدس بگذارد.»
سران جکومت ایران از نیروی قدس برای پر کردن جیب خود یا دست زدن به کارهای غیر قانونی از جمله قاچاق اسلحه و مواد مخدر و جعل اسکناس استفاده کردهاند. بر اساس گزارشهای رسانهای پس از پایان جنگ بوسنی، تحقیقات نشان میداد که اعضای سپاه قدس در قاچاق اسلحه فعال بودهاند، پروندههای متعدد قاچاق اسحله توسط اعضای سپاه قدس به ویژه در کشورهای آفریقایی مثل نیجریه، کنیا، سودان و سنگال که به تشکیل پروندههای قضایی و صدور حکم محکومیت منجر شد، نشان میداد یک شبکه فعال وابسته به سپاه قدس در این حوزه فعال است.
از دیگر شاخههای این شبکه فعال میتوان به شبکه عراق اشاره کرد. آذر ۱۳۸۷، «نادر قربانی»، عضو نیروی قدس سپاه و بهمن همان سال، پنج افسر عضو سپاه قدس در عراق به اتهام قاچاق اسحله بازداشت شدند. تیر ۱۳۸۸، «ابومهدی المهندس»، فرمانده ارشد شبه نظامیان عراقی وابسته به ایران که با همکاری سپاه قدس یک شبکه قاچاق اسحله را اداره میکرد، در لیست تحریمهای آمریکا قرار گرفت. فروردین ۱۳۸۹، در جریان دادگاه، «منصور بن رجب»، مشاور وزیر در بحرین اعلام شد که در جریان فعالیتهای غیرقانونی او در حوزه پولشویی و سلاح، یکی از طرفهای معامله نیروی قدس سپاه بوده است. سال ۱۳۹۰، سازمان امنیت داخلی اسرائیل، از قاچاق اسحله از طریق مصر توسط سپاه قدس خبر داد. این اسحلهها برای گروههای فلسطینی مانند حماس و جهاد اسلامی ارسال شده بودند. سپاه در حال قاچاق سلاح به یمن و ارسال تسلیحات نظامی چون موشک و پهپاد برای شبه نظامیان «حوثی» است.
اسفند۱۳۹۰ وزارت خزانهداری آمریکا به صورت رسمی اعلام کرد که نام «غلامرضا باغبانی»، یکی از فرماندهان سپاه قدس را به اتهام مشارکت در قاچاق مواد مخدر، به فهرست قاچاقیان مواد مخدر تحت تحریم آمریکا اضافه میکند. بر اساس این گزارش، این مقام سپاه قدس به قاچاقچیان اجازه میداده که در صورت رساندن اسلحه به گروه طالبان، به داخل خاک ایران تریاک قاچاق کنند. علاوه بر این گزارشهایی درباره شبکههای قاچاق وابسته به سپاه قدس در ترکیه، آذربایجان، ایتالیا و ونزوئلا منتشر شده است. سپاه قدس در جریان این فعالیتها همکاری نزدیکی با حزبالله لبنان داشته است. بر اساس جزییاتی که از پروژه «کاساندرا» که یک طرح ویژه دولت اوباما برای رصد فعالیتهای غیرقانونی حزبالله لبنان بود، منتشر شده است، سپاه قدس در جعل اسکناس هم فعال بوده است. سال گذشته، دولت آمریکا اعلام کرد که یک شبکه فعال وابسته به سپاه قدس در یمن اقدام به جعل و توزیع اسکناس کرده است. مسئول این شبکه «محمود سیف» بود که در لیست تحریمهای آمریکا قرار گرفت. او در سال ۹۰ نیز در اروپای شرقی متهم به قاچاق سلاح شده بود.
سپاه قدس همچنین به ساماندهی برنامههای ترور به ویژه علیه مخالفان جمهوری اسلامی پرداخته است. دایره این ترورها از ترور خلبانهای جتهای جنگنده عراقی در روزگار پس از پایان جنگ ایران و عراق تا ترور مخالفان سیاسی جمهوری اسلامی را در برمیگیرد. در یکی از مشهورترین پروندهها، «منصور ارباب سیار» تبعه ایرانی که در آمریکا به اتهام تلاش برای ترور سفیر عربستان بازداشت شد، وابسته به سپاه قدس بود و در دادگاه اعتراف کرد که با کارتلهای مواد مخدر مکزیک در ارتباط بوده است.
انجام فعالیتهای جاسوسی در کشورهای مختلف یکی دیگر از اقدامات نیروی قدس سپاه است. در طول دهه گذشته در کشورهای بحرین، عربستان و کویت، پروندههایی قضایی و امنیتی با این اتهام علیه افرادی که با سپاه قدس در ارتباط بودهاند، تشکیل شده است.
تشکیل و هدایت گروههای سیاسی و واردکردن آنها به پروسههای انتخاباتی و سیاست داخلی از جمله دیگر برنامهریزیهای نیروی قدس سپاه است که نمونه قدیمی آن «حزبالله لبنان» و نمونه جدید آن، «حشد الشعبی» در عراق است.
سپاه قدس در طراحی و اجرای برنامههای خویش از حمایت و همراهی نهادهای گسترده خصوصی و دولتی چون هواپیمای ماهان برای حمل اسحله، جمعیت هلال احمر برای فعالیتهای پوششی در قالب کمکهای امدادی، وزارت دفاع برای تامین سلاح، ستاد بازسازی عتبات و عالیات برای اقدامات پوششی در قالب فعالیتهای عمرانی و بازسازی مراکز مذهبی بهره میگیرد و یک شبکه قدرتمند و موثر را تشکیل داده است.
تعداد نیروهای سپاه قدس بر اساس برخی ادعاهای رسانههای غربی، بین ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر برآورده شده است. این ادعاها قابل راستیآزمایی نیستند. بر اساس گزارش منتشره توسط نشریه نیویورکر، سپاه قدس حدفاصل سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ بیش از ۳۰ عملیات را در سراسر جهان رهبری کرده است، از خاورمیانه تا تایلند و نایروبی.
مهمترین گروههای شبهنظامی خارجی که با نیروی قدس سپاه در ارتباط هستند، عبارتند از «حشد الشعبی» در عراق، «قوات دفاع وطنی» در سوریه، «حزبالله» در لبنان، «انصارالله» در یمن و «جنبش جهاد اسلامی» در فلسطین. سپاه قدس همچنین گروههای شبهنظامی «فاطمیون» متشکل از اتباع افغانستانی و «زینبیون» متشکل از اتباع پاکستانی را سازماندهی کرده است که در جریان جنگ داخلی سوریه، زیر نظر سپاه قدس فعالیت میکردند.
سلیمانی در تقویت مالی و نظامی گروههای شبه نظامی (عمدتا شیعه) تقش بارزی داشته است. این شبهنظامیان شامل شاخه سابق نظامی مجلس اعلای عراق ، سپاه بدر، گروه شبه نظامی «جیش المهدی» به رهبری «مقتدی صدر» و گروههای شبه نظامی نو پا مانند «عصائب اهلالحق» به رهبری «قیس خرعلی» و «کتائب حزب الله» به رهبری «ابومهدی مهندس» بودهاند. بر اساس اطلاعات ستاد مرکزی آمریکا در عراق در سال ۲۰۰۸ ، سلیمانی در پیامی به «ژنرال دیوید پترائوس» فرمانده نیروهای ائتلا ف عنوان کرده که او مسئولیت «سیاست خارجی ایران در رابطه با عراق، لبنان، افغانستان و عراق » را بر عهده دارد.
فرمانده سپاه قدس
فرمانده سپاه قدس به پیشنهاد فرمانده سپاه و توسط ولی فقیه منصوب میشود. «احمد وحیدی» تا سال ۱۳۷۹و «قاسم سلیمانی» از شهریور سال ۱۳۷۹ تاکنون فرمانده سپاه قدس بودهاند.
سلیمانی همچنین مسئول هماهنگ سازی عملیات نیروهای نیروی قدس، نیروهای نظامی و امنیتی سوریه و نیروهای حزبالله با حملات هوایی روسیه بوده که منجر به کشتار مردم بیدفاع سوریه و حفظ بشار اسد دیکتاتور در قدرت شده است.
معاون فرمانده سپاه قدس
در زیرمجموعه فرماندهی سپاه قدس، «جانشین فرمانده»، «معاون فرهنگی»، «معاون هماهنگکننده»، «معاون اطلاعات» و «معاون نیروی انسانی» فعالیت میکنند. چون بخشی از فعالیتهای سپاه قدس کاملا محرمانه است، این عناوین همه معاونان فعال در این نیرو را در بر نمیگیرد. به گفته «آنتونی کردسمن» کارشناس مسائل امنیتی، سپاه قدس همچنین دارای معاونتهای ویژه برای ماموریت برون مرزی در کشورهای مختلف است. این معاونتها عبارتند از:معاونتهای عراق، لبنان فلسطین و اردن، افغانستان ،پاکستان و هند، ترکیه و شبهجزیره عربستان، کشورهای آسیایی اتحاد جماهیر شوروی سابق، کشورهای غربی(اروپا و آمریکای شمالی) و شمال آفریقا (مصر، تونس، الجزایر، سودان و مراکش).
واحد ۴۰۰
«یگان عملیات ویژه ۴۰۰»، مشهورترین یگان شناخته شده نیروی قدس سپاه است که مهمترین ماموریتهای برونمرزی این نیرو را بر عهده دارد. عمده این ماموریتها بر اساس ادعاهای رسانهای در حوزه تررویسم و بمبگذاری است. به گفته رسانههای غربی این واحد در سال ۲۰۱۲به دستور خامنهای موظف شد فعالیت سپاه قدس را در کشورهای غربی افزایش دهد. به باور رسانههای غربی فرمان خامنهای برای تشکیل این واحد بعد از حمایت غرب برای برکناری بشار اسد در سوریه صورت گرفته بود.
نمایندگی ولی فقیه در سپاه
طبق اساسنامه مصوب ۱۵شهریور ۱۳۶۱ در ساختار سازمانی سپاه به عنوان یک «معاونت سپاه» شناخته میشود ولی در عمل به صورت یک تشکیلات مستقل است که به طور مستقیم زیر نظر ولی فقیه فعالیت میکند. این نهاد از نظر سازمانی جزو ارکان تشکیلاتی و یا سلسله مراتب فرماندهی سپاه محسوب نمیشود ولی نقش تعیین کنندهای در ساختار بالادستی دارد. نماینده ولیفقیه در سپاه همچنین عضو هیات مرکزی گزینش و هیات عالی انضباطی سپاه است. نماینده ولیفقیه میتواند بر کلیه امور سپاه و تصمیمات فرماندهان از نظر انطباق با موازین شرعی و دستورات ولی فقیه نظارت کند و اگر موردی را مغایر تشخیص دهد، مسئولین ملزم به تجدیدنظر هستند.
نمایندگان ولی فقیه در سپاه
در طول چهار دهه گذشته، این افراد نماینده ولی فقیه در سپاه بودهاند: حسن لاهوتی (شهریور تا آذر ۱۳۵۸)، فضل الله محلاتی (خرداد ۱۳۵۹ تا آذر ۱۳۶۰)، محمدرضا فاکر (آذر ۱۳۶۰ تا تیرماه ۱۳۶۲)، حسن طاهری خرم آبادی (تیرماه ۱۳۶۲ تا آذر ۱۳۶۲) فضلالله محلاتی (آذر ۱۳۶۲ تا اسفند ۱۳۶۴)، محمود محمدی عراقی (اسفند ۱۳۶۴ تا اسفند ۱۳۶۷ در مقام جانشین نماینده ولیفقیه)، عبدالله نوری (اسفند ۱۳۶۷ تا تیرماه ۱۳۶۹)، محمود محمدیعراقی (تیرماه ۱۳۶۹ تا بهمن ۱۳۷۰)، محمدعلی موحدیکرمانی (بهمن ۱۳۷۰ تا دی ماه ۱۳۸۴)، علی سعیدی (دی ماه ۱۳۸۴ تا اسفند ۱۳۹۶)، عبدالله حاجصادقی (اسفند ۱۳۹۶ تا (دیماه ۱۳۹۷)).
سازمان حفاظت اطلاعات سپاه
سازمان «حفاظت اطلاعات سپاه»، یک سازمان متمرکز مستقل است. رئيس این سازمان با پیشنهاد فرمانده کل سپاه و با تایید و حکم ولی فقیه تعیین و منصوب میشود. عزل رئيس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه نیز مستلزم تایید رهبری است. عزل و نصب سایر افراد فعال در این سازمان توسط رئيس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه انجام میشود ولی مستلزم تایید نماینده رهبری در سپاه است.
سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، از سال ۱۳۶۲ فعالیت خود را شروع کرده است.
فرماندهان حفاظت اطلاعات سپاه
«محمدحسین نجات» از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲، «علی سعیدی» از سال ۱۳۶۲ تا سال ۱۳۶۶، «احمد وحیدی»، از سال ۱۳۶۶ تا سال ۱۳۶۸، «علی سعیدی»، از سال ۱۳۶۸ تا سال ۱۳۷۲، «مرتضی رضایی» از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۵، «غلامحسین رمضانی» از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۸ و «محمد کاظمی» از سال ۱۳۸۸ تا (دیماه ۱۳۹۷) مسئولیت این سازمان را بر عهده داشتهاند.
سازمان حفاظت سپاه:
مسئولیت حفاظت از اماکن حیاتی و حساس، اماکن و اجلاسهایی که با حضور سران قوای سهگانه جمهوری اسلامی و رهبر جمهوری اسلامی برگزار می شود، حفاظت از شخصیتهای استانها، حفاظت از شخصیتهای بلندپایه نظام، حفاظت از میهمانان عالی رتبه اجلاسهای ملی و بین المللی، تامین امنیت پرواز فرودگاهها از طریق استقرار گارد امنیت در پروازهای غیرنظامی و تامین امنیت پروازها از طریق بازرسی مسافرین و پایانه ها را بر عهده دارد. در حال حاضر سردار علی نصیری، مسیولیت این نهاد را بر عهده دارد. در زیرمجموعه این سازمان، سه سازمان حفاظت «انصارالمهدی» و سازمان «حفاظت هواپیمایی» فعالیت میکنند.
سپاه حفاظت انصارالمهدی:
این نیروی حفاظتی در اوایل انقلاب و پس از عملیات نظامی علیه مسئولان ارشد جمهوری اسلامی شکل گرفت و ماموریت خود را پس از آنکه روحالله خمینی در سال ۱۳۵۸ دستور داد: «پاسداران انقلاب و روسای آنان، موظف هستند از شخصیتها حفاظت کنند و رفت و آمدهای مشکوک را تحت نظر بگیرند، اگرچه خود آنان راضی نباشند.» آغاز نمود.
مقر رسمی سپاه حفاظت انصارالمهدی در دو ساختمان ۶ طبقه در خیابان پاستور تهران قرار دارد ولیکن این نیرو در نقاط دیگر شهر تهران نیز دارای مقر های ستادی و عملیاتی میباشد از جمله سفارت سابق آمریکا (مرکز خنثی سازی بمب) و محمدشهر کرج که پادگان آموزشی این نیرو ست .
وظیفه اصلی سپاه حفاظت انصارالمهدی ، محفاظت از جان تمام مقامهای سیاسی جمهوری اسلامی از نمایندگان ارشد مجلس گرفته تا روسای جمهور و وزیران سابق میباشد.
تعداد اعضای ستادی و عملیاتی این نیرو حدودا ۳۰۰۰۰ هزار نفر تخمین زده میشود و هم اکنون فرماندهی این سپاه را شخصی بنام سردار ابوالقاسم ( که به احتمال زیاد اسم مستعار این فرمانده اطلاعاتی و عملیاتی میباشد ) برعهده دارد . وی قبلا مسئول عملیات حفاظت و امنیت بوده است .
سپاه حفاظت هواپیمایی:
از ۵ دی ۱۳۶۳ با فرمان روحالله خمینی مبنی بر استقرار سپاه در فرودگاهها تشکیل شد و مسئول تامین امنیت پروازها و مقابله با اقدامات خرابکارانه و هواپیما ربایی است. سرتیپ دوم «صفرعلی موسوی»، از سال ۹۳ تاکنون فرماندهی حفاظت هواپیمایی را بر عهده دارد.
سازمان سپاه ولی امر:
نسخه گسترش یافته تشکیلات حفاظت از ولایت فقیه است که در دهه اول انقلاب در دفترخمینی مستقر بود و «سراج الدین موسوی»، مسئولیت آن را بر عهده داشت ولی از سال ۱۳۶۷ با تشکیل سپاه ولی امر، این مسئولیت به صورت سازمانی پیگیری شد. نیروهای اولیه این سپاه از تیپ ۶۶ هوابرد سپاه و لشگر ۶ ویژه سپاه پاسداران تامین شد که دو نهاد مهم و مسئول در عملیاتهای برون مرزی و چریکی محسوب میشدند. در دوران خامنهای، مسئولیت ارتباط با سپاه ولی امر بر عهده «اصغر حجازی»، یکی از مسئولان ارشد دفتر ولی فقیه بوده است. سپاه ولی امر در ابتدا شامل چهار یگان اصلی بود که مسئولیت حفاظت شخصیتها و حفاظت فرودگاهها را نیز بر عهده داشت ولی در سالهای بعد، دو سپاه حفاظت هواپیمایی شخصیتها (انصارالمهدی) به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه دادند و وظیفه انحصاری این سپاه، محافظت از جان ولی فقیه تعیین شد. اعضای این سپاه ۱۲هزار نفر برآورده شده است. فرماندهی سپاه ولی امر از سال ۱۳۸۹بر عهده سرتیپ تمام «ابراهیم جباری» است. پیش از او، «محمدحسین نجات » این وظیفه را تا سال ۱۳۸۹برعهده داشت. «علی مسجدیان» و «خسرو عروج»، دیگر فرماندهان این سپاه بودهاند.
فرماندهی پدافند سایبری سپاه
«فرماندهی پدافند سایبری» سپاه که در سال ۱۳۹۳ تاسیس شده است را میتوان یک سازمان امنیتی در حوزه مجازی توصیف کرد. «نظارت و بررسی جرائم سازمان یافته تروریستی، جاسوسی و اقتصادی و اجتماعی در فضای مجازی»، «مقابله با تخریب نظام فرهنگی و اجتماعی جامعه»، «رصد هتک حرمت و توهین و ارزشهای انقلابی»، «ارتقای امنیت کاربران فضای مجازی» و «تولید محتوا» از مهمترین دستورکارهای این فرماندهی است. در زیرمجموعه فرماندهی پدافند سایبری، «مرکز بررسی جرایم سازمان یافته سایبری سپاه» و «سایت گرداب» فعال هستند.
مرکز بررسی جرائم سازمان یافته سپاه سال ۱۳۸۶ تاسیس شد و به ارتش سایبری هم مشهور شده بود. این مرکز، مدیریت پروژههای متعددی چون «مضلین» که شناسایی و تعطیلی سایتهای پورنوگرافی را در دستور کار داشت و پروژههای «فتنه عمیقِ»، «دارکوب» و «مرصاد» که به رصد سایتهای سیاسی و فرهنگی منتقد و مخالف نظام میپرداخت را بر عهده داشت. در نتیجه فعالیتها و گزارشهای این مرکز، دهها نفر از فعالان فضای مجازی و مدیران سایتها بازداشت شدند. فرماندهی پدافند سایبری سپاه همچنین پروژههای متعددی را در قالب همکاری یا پیمانکاری با «قرارگاه سایبری خیبر» – که یک قرارگاه سایبری متشکل از نیروهای امنیتی وزارت اطلاعات، سپاه و وزارت دفاع است-، دانشگاه امام حسین سپاه و شرکت های مرصاد و نصر – که در حوزه هک فعال هستند- انجام داده است.
سازمان اطلاعات سپاه
يك سازمان ترسناک اطلاعاتی است كه در دستگيری و شكنجه و اعدام و ترور مخالفان و در جاسوسی حتی عليه جناحهای درون رژيم جمهوری اسلامی بيشترين نقش را دارد.
اداره اطلاعات سپاه از سال ۱۳۵۸ شروع به کار کرده است. این واحد در ابتدا به نام «واحد اطلاعات و تحقیقات» کار میکرد که به عضوگیری برای سپاه و برخورد با مخالفان مشغول بود ولی همان سال ۱۳۵۸ به «اداره اطلاعات» تغییر نام داد و به کارهای اطلاعاتی و امنیتی مشغول شد.
سالهای ۱۳۶۲ و ۱۳۶۳ درگیریهای سیاسی و امنیتی فراوانی در ساختار سیاسی رخ داد و در نهایت اول مهرماه ۱۳۶۳ با دستور خمینی بخش اعظم واحد اطلاعات سپاه به وزارت اطلاعات واگذار شد. با این وجود در طول سالهای بعد به ویژه پس از جنگ، اداره اطلاعات سپاه قادر به بازیابی موقعیت سیاسی و امنیتی خود شد و به معاونت اطلاعات تبدیل شد. این معاونت مهرماه سال ۱۳۸۸ در قالب سازمان اطلاعات سپاه به فعالیت خود ادامه داد.
رییس سازمان اطلاعات سپاه توسط ولایت فقیه منصوب میشود. تاکنون درباره چهار رکن این سازمان یعنی «جانشین رئیس سازمان»، «معاونت بررسی و عملیات روانی»، «فرماندهی سایبری» و «معاونت عملیات» اطلاعات محدودی منتشر شده است. همچنین بر اساس اطلاعاتی که آبان ۱۳۹۳ توسط وب سایت سحام نیوز منتشر شده، «اداره کارآمدی» نیز در زیرمجموعه سازمان اطلاعات سپاه فعال است. این اداره شامل زیرمجموعههایی با عنوان «خانههای امن» است که به ایجاد سیستمهای موازی برای هر وزارتخانه به رصد فعالیتهای وزارتخانههای دولت و اقدامات تخریبی علیه آن وزارتخانه مشغول هستند. خانههای امن با تابلوهای پوششی مثل موسسههای فرهنگی و علمی و رسانهای در حال فعالیت هستند. طبق اصلاحیه ماده ۳ قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب ۲۴خرداد ۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی، سازمان اطلاعات سپاه، ضابط قوه قضاییه است.
«حسین طائب» از سال ۱۳۸۸ تاکنون (۱۳۹۸) فرمانده سازمان اطلاعات سپاه است.
مرکز مطالعات راهبردی سپاه:
مرکز مطالعات راهبردی در ۲۹ مرداد ماه ۱۳۸۴ به دستور علی خامنهای، تشکیل شد. هدف از تشکیل این مرکز، «تعیین راهبردهای عمومی سپاه» اعلام شده است. تشکیل این مرکز منجر به تعیین فعالیتهای استراتژیک، راهبردی و سیاستگذاری سپاه در یک مجموعه مرتبط با سپاه شده است. به گفته «محمدعلی جعفری»، فرمانده کل سپاه، رصد تغییرات محیطی در اطراف کشور و ترسیم استراتژیهای اصلی سپاه برای جهتگیری حرکتی این نهاد نظامی یکی از وظایف اصلی این مرکز است.
این مرکز همچنین طرحی با عنوان «طرح راهبردی غدیر» را با ۱۲ هدف و ۵۱ راهبرد تهیه کرده است که شامل رسالت، ماموریت و دکترین، تهدیدات و سازماندهی سپاه است. مجموعه این فعالیتها در راستای «طرح تحول و تعالی» سپاه صورت میگیرد. طرح تحول و تعالی سپاه شامل ۱۲ ماموریت و ۱۵۱ راهبرد است. این طرح از سال ۱۳۷۸ در سپاه به دستور خامنهای تنظیم و اجرایی شده است.
مرکز مطالعات راهبردی سپاه در حال حاضر در برخی معاونتهای سپاه پاسداران دارای دفتر است و در حال گسترش تشکیلات خودش است. نخستین رییس این مرکز، محمدعلی جعفری بود. او سال ۱۳۸۶ به عنوان فرمانده کل سپاه منصوب شد و «علیاکبر احمدیان» از سوی ولی فقیه حکم ریاست این مرکز را دریافت کرد. در حکم صادره برای علی اکبر احمدیان اشاره به پیشنهاد فرمانده سپاه نشده و از او خواسته شده که با فرمانده سپاه در تعامل باشد. بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که این مرکز به طور مستقیم زیر نظر ولی فقیه فعالیت میکند.
فعالیتهای سپاه پاسداران
فعالیتهای اتمی سپاه پاسداران
پس از شکست عملیات کربلای ۴ و ۵ محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران در گزارش به خمینی اعلام کرد: کسب آمادگی مجدد برای انجام عملیات آفندی و بسیج نیرو نیازمند ۵ سال وقت است.
بهدنبال این شکست بود که دستیابی بهبمب هستهیی بهعنوان ضرورت پیروزی در جنگ برای رژیم ایران مطرح شد.
خمینی این ضرورت را طی سخنانی در سالخطاب به مسئولان انرژی اتمی و سپاه پاسداران مطرح کرد. بهدنبال اعلام این ضرورت توسط خمینی محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران، دستیابی بهسلاح هستهیی را در دستور کار جدی سپاه پاسداران قرار داد و اقدامات زیر را انحام داد:
۱) مرکز تحقیقات سپاه برای دستیابی بهعلم و تکنیک سلاح هستهیی، ارتباطات فعالی با کشورهای روسیه و پاکستان برقرار کرد و مذاکرات و همکاریهایی با این دو کشور داشت.
۲) از سال یکی از مراکز تحقیقات هستهیی سپاه تحت پوش «مرکز آموزشی کادر فنی دریایی سپاه» فعال شد. محل این مرکز در نزدیکی نیاوران (تهران) بود که رابطه فعالی با روسیه و پاکستان در زمینهی هستهیی داشت.
۳) در سال ... پاکستان یک موافقتنامه همکاری هستهیی با ایران منعقد کرد که متخصصان ایران برای دیدن دوره آموزشی به پاکستان رفتند.
۴) ارتباط با عبدالقادرخان (پدر اتمی پاکستان) در سال ...برقرار شد. سه نفر از مقامات سپاه پاسداران حداقل دوبار در تهران با عبدالقادرخان ملاقات کردند. سرپرست هیأت ملاقاتکننده سپاه، محمد سلامی، رئیس مرکز تحقیقات سپاه پاسداران بود. در آن زمان مأموریت اصلی مرکز تحقیقات سپاه، کار تحقیقاتی در زمینه سلاح هستهیی بود.
۵) در سال ...محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه، در ملاقات با سه نفر از استادان فیزیک دانشگاه کرمان، از آنها خواست که جهت ساخت بخشهای مختلف سلاح هستهیی همکاری کنند و به آنها قول داد که هشتصد میلیون دلار جهت تحقیقات تولید سلاح هستهیی اختصاص میدهد.
۶) محسن رضایی از این سه نفر میخواهد که از آن پس در تعطیلات آخر هفته با هواپیما به تهران بروند و به این ترتیب آنها مدتها هر هفته به تهران رفته و در آنجا به یکی از مراکز تحقیقات سپاه در اطراف لویزان، موسوم به «مرکز آموزشی کادر فنی دریایی سپاه» برده میشدند. در این مرکز درمورد تحقیقات لیزری در غنیسازی هستهیی تحقیق میشد.
۷) در همان زمان سه استاد فوقالذکر، جهت دستیابی بهعلم و تکنیک هستهیی، به چند مأموریت خارج کشور در ایتالیا، آلمان و ژاپن فرستاده شدند. ازجمله در سالآنها به ایتالیا فرستاده شده و از دو مرکز اتمی ایتالیا بازدید کردند. یکی از این مراکز در شهر پدوا واقع شده بود. این نفرات در آنجا از سه شتابدهنده نوترون بازدید به عمل آورند. این مسافرت تحت پوشش مرکز تحقیقات فیزیک صورت گرفت در حالیکه هزینه بلیت هواپیما را سپاه پرداخته بود. در پایان این بازدیدها، آنها نقشههای آزمایشگاههای مختلف این مراکز را دریافت کرده و بعد از بازگشت در اختیار سپاه پاسداران قرار دادند.
۸) از سال ۱۳۶۶ سپاه پاسداران در چندین دانشگاه ایران دفاتر تحقیقات هستهیی ایجاد میکند که مهمترین آنها در دانشگاه تهران و دانشگاه شیراز بود. یک نمونه از اقدامات سپاه جهت استخدام متخصصان هستهیی، استخدام ۱۴نفر از فارغالتحصیلان دانشگاه صنعتی شریف با حقوق اولیه ۶ هزار دلار در ماه بود. درحالیکه حقوق متخصصان سازمان انرژی اتمی در این زمان کمتر از این مبلغ بود.
۹) در سالهای ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۱ طرحهای آزمایشهای مربوط به ایمپلوژن (انفجار مقدماتی انفجار هستهیی) در پادگان سپاه پاسداران دنبال میشد. در سال...یک آزمایش اولیه ایمپلوژن در یکی از پادگانهای سپاه واقع در کرمان صورت گرفت. مطابق اظهارات یک شاهد عینی، آنها با استفاده از لوله توپ این آزمایش را انجام دادند. در داخل یک لوله توپ که قطر خارجی آن ۲۵ سانتیمتر بود چند لوله گذاشته بودند بهطوریکه قطر لوله داخلی ۶ یا ۷ سانتیمتر بود و سپس مقداری تی.ان.تی را داخل آن گذاشته و دو طرف آنرا بسته و آزمایش انفجار ایمپلوژن صورت گرفت. آزمایش ایمپلوژن در همین پادگان تا چند سال بعد ادامه داشت تا اینکه در سال...این فعالیتها به وزارت دفاع منتقل شد.
نهادهای اجتماعی ، فرهنگی و علمی تحت نظارت سپاه
دانشگاه امام حسین در ابتدا در قالب «مرکز آموزش عالی امام حسین» با مجوز «شورای گسترش وزارت فرهنگ و آموزش عالی» شروع به کار کرد و دوسال بعد، مجوز تبدیل به یک دانشگاه جامع را دریافت کرد.
هیات امنا بر اساس سیاستهای ابلاغی رهبر جمهوری اسلامی به تعیین سیاستهای کلی دانشگاه میپردازد
هیاتهای اندیشهورزی طبق تاکید «آیتالله خامنهای» تشکیل شدهاند.
بیمارستان قلب جماران، در خیابان نیاوران، خیابان جماران، کوچه شهید حسنی واقع شده و از مراکز تخصصی قلب محسوب میشود و به بیمارستان بقیهالله شماره دو نیز شهرت دارد.بیمارستان قلب جماران، در خیابان نیاورا
روزنامه «جوان» از سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را شروع کرد. این روزمامه وابسته به دفتر سیاسی سپاه است و هر روز صبح منتشر میشود.
دفتر سیاسی سپاه:
سابقه تشکیل دفتر سیاسی سپاه که «اداره سیاسی سپاه» هم خوانده میشود، به سال ۱۳۵۸ باز میگردد. این دفتر طبق بند ۲۸ اساسنامه سپاه، جزو مجموعه فرماندهی کل سپاه است و مسئولیت «گردآوری و تدوین و تحلیل اخبار و رویدادهای سیاسی» را بر عهده دارد ولی در جریان تغییرات داخلی ساختار سپاه، مسئولیت این دفتر بر عهده «نمایندگی ولی فقیه در سپاه» قرار گرفته است. بولتن «رویدادها و تحلیلها» یکی از مهمترین نشریات داخلی سپاه است که توسط دفتر سیاسی سپاه منتشر میشود. این بولتن دارای دو طبقهبندی خیلی محرمانه (ویژه فرماندهان سپاه) و عمومی (ویژه ردههای مختلف سپاه) است. این دفتر همچنین روزنامه جوان و هفتهنامه صبح صادق را منتشر میکند. «سایت بصیرت» نیز به این دفتر وابسته است.
هیات عالی اندیشهورزی:
«هیات عالی اندیشهورزی» که زیرمجموعه فرمانده کل سپاه فعالیت میکند، از اردیبهشت ۱۳۹۶ فعالیت خود را شروع کرده است. «خامنهای» با تاکید بر تشکیل این هیاتها در سطح بدنه و راس، «طراحی برای ماموریتهای مختلف اعم از جنگ سخت و جنگ نرم، سازندگی و خدماترسانی» را وظیفه این هیاتها اعلام کرده است.
خبرگزاری تسنیم :
از سال ۱۳۹۱ با هدف «اطلاعرسانی در زمینه حرکتهای بیداری اسلامی در سراسر جهان» راهاندازی شد. امتیاز این خبرگزاری متعلق به موسسه «آتیسازان فرهنگ تسنیم» است.
روزنامه جوان:
روزنامه «جوان» از سال ۱۳۷۷ فعالیت خود را شروع کرد. این روزنامه وابسته به دفتر سیاسی سپاه است و هر روز صبح منتشر میشود. مدیر عامل این روزنامه «عبدالله گنجی»، ازجناح تندروی «اصولگرا» است.
نهادهای علمی ، آموزشی و پزشکی
دانشگاه جامع امام حسین
دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله
بیمارستان قلب جماران
بیمارستان نجمیه
بیمارستان بقیهالله
دانشگاه جامع امام حسین:
سابقه تاسیس «دانشگاه جامع امام حسین» که مهمترین نهاد آموزش عالی سپاه محسوب میشود، به سال ۱۳۶۵ باز می گردد.
ماموریتهای اصلی این دانشگاه، برگزاری دورههای علمی و تخصصی نظامی، ویژه افرادی که قصد استخدام شدن در سپاه دارند و انجام پژوهشهای نظامی تعریف شده است. دانشگاه جامع امام حسین، علاوه بر پذیرش از طریق کنکور، مجوز برگزاری آزمون مستقل نیز دارد. این دانشگاه در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا به جذب دانشجو میپردازد. دانشجویان در طول تحصیل، کمک هزینه تحصیلی دریافت میکنند و پس از پایان تحصیل، به عضویت رسمی سپاه در میآیند.
این دانشگاه همچنین از طریق دو طرح «کسر خدمت» و «جایگزین خدمت»، به جذب پژوهشگران مشغول است. در طرح کسر خدمت، افرادی که پروژههای تحقیقی برای دانشگاه انجام دهند، دو ماه از سربازیشان کسر میشود. در طرح جایگزین خدمت، نخبگانی که از سوی «بنیاد ملی نخبگان» و «بنیاد نخبگان نیروهای مسلح» معرفی شوند، میتوانند به جز دوره آموزش رزم مقدماتی، بقیه خدمتشان را در قالب طرح تحقیقاتی به عنوان پژوهشگر سپری کنند.
هیات امنای دانشگاه امام حسین ۱۳ نفر عضو دارد: فرمانده سپاه، نماینده ولی فقیه در سپاه، وزیر دفاع، وزیر علوم یا نماینده وی، رئيس سازمان برنامه و بودجه یا نماینده وی، روسای ستاد مشترک و نیروی زمینی سپاه، روسای اداره آموزش و نیروی انسانی ستاد مشترک سپاه، دو عضو هیات عملی به پیشنهاد فرمانده سپاه، یک نفر به انتخاب رئيس ستاد کل نیروهای مسلح و فرمانده دانشگاه. فرمانده کل سپاه، رئیس هیات امنا و فرمانده دانشگاه، دبیر هیات امنا هستند.
دانشکدهها
دانشکدههای وابسته به این دانشگاه عبارتند از: «دانشکده مدیریت و برنامهریزی راهبردی»، «دانشکده فرماندهی و مدیریت ولایت»، «دانشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات»، «دانشکده فنی و مهندسی»، «دانشکده علوم پایه»، «دانشکده امام هادی» و «دانشکده پیامبر اعظم» . هر کدام از این دانشگاهها، دارای پژوهشکده هستند. دانشکده امام هادی، وابسته به «سازمان حفاظت اطلاعات» سپاه است و به تربیت نیروهای امنیتی و اطلاعاتی میپردازد.
جزئیات دانشکده های دانشگاه جامع امام حسین به شرح زیر است:
دانشکده پیامبر اعظم:
دارای ۶ مرکز تحقیقاتی در زمینه علوم و فناوری و ۳۰ گروه آموزشی و علمی است. این دانشکده به ارائه رشتههای کارشناسی ارشد در جغرافیا و دفاع مقدس، جغرافیای نظامی، اطلاعات استراتژیک، سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعات دفاع) می پردازد. این دانشکده دارای دو نشریه پژوهشی «آفاق امنیت» و «جغرافیای نظامی» است.
پژوهشکده سایبر الکترونیک:
دارای پنج مرکز علمی و فن آوری و ۲۵ گروه پژوهشی و آموزشی است. این دانشکده به ارائه رشته دکترا در زمینه مهندسی برق، جنگ الکترونیک (مخابرات، رادار، الکترومغناطیس) و مدرک کارشناسی ارشد در مهندسی الکترونیک / جنگ الکترونیک می پردازد. این پژوهشکده دو نشریه «پدافند الکترونیکی» و «سایبری دفاعی و رعد» را منتشر میکند.
پژوهشکده علوم دفاعی و امنیتی:
دارای چهار مرکز و بیست گروه آموزشی و پژوهشی است. این دانشکده به ارائه رشته کارشناسی ارشد در «مطالعات دفاعی» میپردازد و دارای دو نشریه است: «سیاست دفاعی» و «دفاع مقدس».
دانشکده فرماندهی و مدیریت ولایت: دارای یک مرکز علمی و ۱۲ گروه آموزشی و پژوهشی است. کمیتههای تحقیقاتی این دانشکده در زمینه آموزش، فرماندهان و مدیران زمین، هوا، دریایی و عرصه مقاومت مردمی فعال هستند. این دانشکده به ارائه رشتههای کارشناسی ارشد در زمینه «مدیریت امور دفاعی» (هوایی، زمین، نیروی دریایی، لجستیک و خدمات رزم و مقاومت مردمی) میپردازد.این دانشکده دارای انتشارات، مدیریت و پژوهشهای دفاعی است.
دانشکده و پژوهشکده امام هادی:
دارای یک مرکزعلمی و ۶ گروه تحقیقاتی است. این دانشکده و پژوهشکده به ارائه رشته کارشناسی ارشد در «علوم حفاظتی وامنیتی»، «پدافند غیرعامل» (امنیت ملی) می پردازد. این دانشکده فصلنامه پژوهشی حفاظتی و امنیتی را منتشر میکند.
دانشکده و پژوهشکده علوم اجتماعی و فرهنگی:
دارای پنج مرکز علمی و فن آوری و ۲۵ گروه پژوهشی و آموزشی است. کمیتههای علمی این دانشکده فعال در زمینه علوم اجتماعی و فرهنگی، مدیریت بحران، عملیات روانی و جنگ نرم، مدیریت فرهنگی، ارتباطات و رسانهها و آموزش هستند. این دانشکده به ارائه رشته کارشناسی ارشد در «مدیریت بحران» میپردازد و نشریاتی در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی، زنان و خانواده، روانشناسی نظامی، مدیریت بحران، رصدجنگ نرم، مطالعات انقلاب اسلامی و مطالعات دفاع مقدس منتشر میکند.
دانشکده و پژوهشکده مدیریت و برنامهریزی راهبردی:
دارای شش مرکز علمی و فن آوری و ۳۵ گروه آموزشی و تحقیقاتی است. کمیتههای تحقیقاتی این دانشکده در زمینههای تفکر استراتژیک، مدیریت دانش و پژوهش، برنامهریزی راهبردی، سرمایه انسانی، مدیریت عملکرد، برنامه ریزی استراتژیک و اقتصاد مقاومتی، بودجه و مالی فعالیت میکنند. این دانشکده و و پژوهشکده به ارائه رشته دکتری در «مدیریت صنعتی» (گرایش مدیریت سیستمها) و کارشناسی ارشد در «آماد» میپردازد و انتشارات «مدیریت اسلامی پژوهشهای مدیریت، منابع انسانی و مدیرت راهبردی دانش سازمانی» است.
پژوهشکده مطالعات بینالملل:
دارای چهار مرکزعلمی و ۲۰ گروه آموزشی و پژوهشی است. این پژوهشکده به ارائه رشته دکتری در زمینه م«طالعات منطقهای» و مدرک کارشناسی ارشد «مدیریت امور دفاعی» (با تمرکز بر عملیات ویژه)می پردازد.
دانشکده و پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات:
دارای شش مرکز علمی و فناوری و ۲۵ گروه پژوهشی و آموزشی است. کمیتههای پژوهشی این پژوهشکده در زمینههای علوم و مهندسی برق، مهندسی رایانه و فناوری سامانههای الکترونیکی، مهندسی فرماندهی و کنترل، مهندسی ارتباطات داده، مهندسی سونار و هواپایه ، مهندسی نرمافزارهای پایه و کاربردی، امنیت و رمزفعال هستند. این دانشکده و پژوهشکده به ارائه دوره کارشناسی ارشد در زمینه «افزارهای میکرو و نانوالکترونیک سیستمهای قدرت/ الکترونیک قدرت و ماشینهای الکترونیکی مخابرات میدان و موج مخابرات سیستم مخابرات امن و رمزنگاری، مهندسی کامپیوتر با گرایشهای نرمافزار، رایانش امن و شبکههای کامیپوتری» می پردازد. این دانشکده و پژوهشکده دارای دو نشریه «رادار» و «مرآت» است.
دانشکده و پژوهشکده فنی و مهندسی:
دارای ۶ مرکز علمی و فنآوری و ۳۰ گروه آموزشی و تحقیقاتی است. کمیته تحقیقاتی دانشکده در زمینه «مهندسی هوافضا، مهندسی مکانیک، مهندسی صنایع، مهندسی شیمی و فنآوریهای جدید» فعالیت میکند. این دانشکده به ارائه دوره دکتری در «مهندسی مکانیک»؛(گرایش طراحی کاربردی)، «مهندسی صنایع» و دوره کارشناسی ارشد در «مهندسی صنایع»؛(گرایش های مهندسی لجستیک و زنجیره تأمین/ سیستم کلان)، «مهندسی مکانیک»؛(گرایشهای تبدیل انرژی)، «طراحی کاربردی شیمی»؛(گرایش پیشرانه)، «مهندسی شیمی»؛(گرایش طراحی فرآیندها)، «هوافضا»؛(گرایش های آیرودینامیک/ سازه های هوایی) میپردازد. این دانشکده دارای نشریات «مکانیک هوافضا و مکانیک سیالات و آیرودینامیک» است.
دانشکده و پژوهشکده علوم پایه:
دارای ۵ مرکز علمی و فنآوری و ۲۵ مرکز آموزشی و تحقیقاتی است. دانشکدهها دورههای دکتری در «فیزیک»؛ (فناوری نانو)، «شیمی»؛ (ارگانیک و تحلیلی) و دوره های کارشناسی ارشد در شیمی (ارگانیک، معدنی و تحلیلی)، «زیست شناسی»؛ (سلول های مولکولی)، «فیزیک»؛ (هسته و اتم مولکولی)، «نانوشیمی» و «ریاضیات کاربردی» ارائه میدهد. دانشکده دارای نشریه علوم و فناوریهای «پدافند نوین» است.
پژوهشکده مهندسی ایمنی و پدافند غیرعامل:
دارای ۵ مرکز علمی و ۱۵ گروه آموزشی و پژوهشی است. کمیتههای تحقیقاتی دانشکده در زمینههای «مهندسی عمران»، «پدافند غیرعامل» و «ایمنی و هماهنگی علوم و فنآوریهای جدید» فعال هستند. این پژوهشکده دوره کاشناسی ارشد در زمینه «پدافند غیرعامل» و «مهندسی عمران» ارائه میدهد. این پژوهشکده دارای نشریه «پدافند غیرعامل» است.
از دیگر مراکز وابسته به این دانشگاه میتوان به مراکز زیر اشاره کرد.
پژوهشکده ضدتروریسم:
مأموریت مرکز هماهنگ ساختن مطالعه مبارزه با تروریسم با تجربه ایران در جنگ و اصول اسلامی است . به گفته «حسن آهنگر»؛فرمانده دانشگاه امام حسین، این مرکز برای آموزش کادر فنی و ایجاد برنامه آموزشی برای ارتقاء مکتب امنیت انقلاب اسلامی طراحی شده است.
مرکز مطالعات و پژوهشهای لجستیک:
در سال ۱۳۷۷ در دانشگاه امام حسین تاسیس شد. این مرکز با هدف ارتقای ادغام و هماهنگی در مطالعات لجستیکی، تولید دانش و فنآوری تدارکات، حل مسائل مربوط به تدارکات و استفاده از ظرفیت های مازاد برای بهبود توسعه و سیستم های لجستیک نیروهای مسلح و بخش های عمومی و خصوصی فعالیت می کند.
مرکز مواد پیشرفته و نانوفناوری:
این مرکز در سال ۱۳۹۵ با حضور معاون فرمانده سپاه پاسداران ، سردار «حسین سلامی»، افتتاح شد. این مرکز دارای ۷ آزمایشگاه تخصصی سنتز ۱ و ۲ ، تولید پودر، خواص مکانیکی و ساخت مواد پیشرفته است. این مرکز همچنین دارای سه گروه تحقیقاتی در مواد فتونیکی، الکترونیکی و مواد الکترومغناطیسی و ساختاری است و یک کتابخانه با بیش از ۴۰۰ عنوان کتاب دارد.
مرکز آموزش خاتمالانبیا:
در سال ۱۳۹۱ با هدف گسترش ظرفیت فنی و علمی مدیران «خاتمالانبیا» تأسیس شد. این مرکز دورههای آموزشی ویژه مدیران «قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء» برگزار میکند. فارغ التحصیلان این دانشگاه در صورتی که بورسیه باشند، ملزم به خدمت در سپاه هستند. دانشگاه امام حسین فقط از میان داوطلبان مرد اقدام به پذیرش میکند و پذیرفته شدن در بدو ورود ملزم به گذارندن ۶ ماه آموزش عمومی پاسداری هستند. این دانشگاه در سالهای اخیر تمرکز بیشتری روی دورههای کارشناسی ارشد و دکترا داشته است. دانشگاه امام حسین در حال حاضر در ۳۳ رشته کارشناسی ارشد و ۹ رشته دکترا دانشجو میپذیرد. این دانشگاه دو پایگاه آموزشی نظامی در تهران و قم دارد که مخصوص دورههای کوتاه مدت سیاسی، عقیدتی و نظامی است. در این دانشگاه ۳۰۰ عضو هیات علمی و ۲۳۰۰ دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا مشغول به تدریس و تحصیل هستند.
دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین:
سابقه تاسیس این دانشگاه به سال ۱۳۸۷ باز میگردد. در این سال با تصمیم فرمانده سپاه، دانشکده از دانشگاه امام حسین جدا و به دانشکده افسری تبدیل شد. بر اساس این طرح، قرار بود دانشگاه امام حسین به ۳ دانشگاه جامع، افسری و پژوهشی تبدیل شود که با مخالفت آیتالله خامنهای، تاسیس دانشگاه پژوهشی منتفی شد.
این دانشگاه وظیفه تربیت افسران و فرماندهان جزء سپاه، از دسته تا گردان را بر عهده دارد. علاوه بر این، دورههای آموزشی کوتاهمدت فرماندهان میانی سپاه نیز در این دانشگاه برگزار میشود. تحصیلات در این دانشگاه تا مقطع لیسانس است و متقاضیان تحصیلات تکمیلی، به دانشگاه جامع امام حسین میروند. فرمانده این دانشگاه توسط فرمانده کل سپاه منصوب میشود.
در حال حاضر همه دانشگاههای بسیج و سپاه در مقطع کارشناسی تحت لیسانس این دانشگاه قرار دارند. از جمله دانشگاه «علوم و فنون هوافضا»، «شهید محلاتی» و همچنین دانشکده «مطهری» وابسته به بسیج.
این دانشگاه در جریان جنگ سوریه ۱۰۰ نیروی نظامی برای ماموریتهای مربیگری و فرماندهی به این کشور اعزام کرده است. برخی فرماندهان سپاه مانند «محمدعلی جعفری»، «یحیی رحیم صفوی» و «علی فضلی» در این دانشگاه تدریس میکنند.
تعداد دانشجویان این دانشگاه، ۵ هزار نفر اعلام شده است. در این دانشگاه، علاوه بر آموزشهای نظامی، دورههای آموزشی در حوزه فرهنگی، عقیدتی و بصیرتی و مقابله با جنگ نرم نیز در دستور کار قرار دارد. از سال ۱۳۸۷ تاکنون، هر سال مراسم دانش آموختگی دانشجویان این دانشگاه با حضور رهبر جمهوری اسلامی برگزار شده است.
در زیرمجموعه این دانشگاه ، چهار دانشکده فعالیت میکنند:
امنیت :
تربیت دانشجویان رشتههای مرتبط با امنیت را برعهده گرفته وتربیت نیروهای مورد نیاز گردانهای امنیتی «امام علی»، گردانهای امنیت پرواز و حفاظت از شخصیتهای جمهوری اسلامی میپردازد.
دانشکده اطلاعات :
که تربیت دانشجویان برای رشتههای اطلاعات را انجام میدهد و در در هشت گرایش، تربیت نیروهای مورد نیاز بخشهای امنیتی و اطلاعاتی سپاه را بر عهده دارد.
دانشکده فنی و مهندسی:
دانشجویان رشتههای فنی و مهندسی را تربیت میکند.
دانشکده فرهنگی و ترییت و رسالت (علوم انسانی):
که دربخشهای علوم انسانی و قدرت نرم آموزش می دهد.
دانشکده علوم پایه جهادی (علوم پایه نظامی سابق): همه ورودیها باید دوره عمومی خود را در این دانشکده سپری کنند. دانشجویانی که در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری قبول میشوند، باید دروس عمومی خود را در دانشکده علوم انسانی سپری کنند. افراد متقاضی تحصیل در این دانشکده، ابتدا توسط هیاتهای گزینش سپاه، بررسی و تایید میشوند و پس از آن در آزمون مستقل این دانشگاه شرکت میکنند.
دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله:
دانشگاه علوم پزشکی «بقیه الله» در ابتدا به صورت «دانشکده علوم پزشکی» تحت نظر دانشگاه جامع امام حسین مشغول به فعالیت بود. در سال ۱۳۶۹ و در پی برخی تغییرات در ساختار دانشگاه امام حسین، دانشکده علوم پزشکی به صورت مستقل فعالیت خود را شروع کرد. تشکیل این دانشگاه در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۷۳ به تایید رهبر جمهوری اسلامی رسید و در تاریخ ۲۲ دیماه ۱۳۷۴، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به صورت رسمی با تشکیل آن موافقت کرد.
«آموزش عالی و تخصصی کادر بهداشتی و درمانی مورد نیاز سپاه» و «انجام پژوهشهای دانشگاهی»، مهمترین ماموریتهای این دانشگاه است. تمام مراکز آموزش بهداری که در نیروهای چهارگانه سپاه و سازمان بسیج فعال هستند، از نظر علمی وابسته و زیرنظر دانشگاه بقیهالله محسوب میشوند.
در حاضر پذیرش دانشجو در این دانشگاه به صورت بورسیه انجام میشود. دانشجویان متقاضی تحصیل، پیش از ورود به دانشگاه، دورههای آموزش عمومی نظامی را در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین طی میکنند. دانشگاه بقیهالله، علاوه بر پذیرش دانشجو از طریق کنکور سراسری، مجوز پذیرش دانشجو از طریق آزمون مستقل را نیز دارد. دانشجویان پیش از قبولی در این دانشگاه باید به تایید مراکز ذیربط گزینش در سپاه برسند و پس از قبولی در دانشگاه، عضو رسمی سپاه محسوب میشوند.
نهادهای وابسته: در زیرمجموعه این دانشگاه، چهار دانشکده فعال هستند.
دانشکده علوم پزشکی:
دانشکده علوم پزشکی بقیه الله از سال ۱۳۷۱ اقدام به پذیرش دانشجو در رشته پزشکی کرده است. در سالهای ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵ با توجه به نیاز سپاه به کادر درمانی هر ساله حدود ۱۰۰ دانشجوی پزشکی پذیرش شدهاند و از سال ۱۳۷۵ به بعد هر سال حدود ۳۰ دانشجو میپذیرد. این دانشکده شامل دو گروه آموزشی پایه و بالینی است. در دانشکده پزشکی دورههای فوق تخصص گوارش، نفرولوژی و ریه ارائه میشود.
دانشکده داروسازی:
این دانشکده از سال ۱۳۹۲ شروع به پذیرش دانشجو نمود. در سال ۱۳۹۵ رئیس دانشکده «عبدالمجید چراغعلی» اعلام کرد که این دانشکده در رشته «دکترای داروسازی» از میان داوطلبان بسیجی و غیربسیجی بورسیه در کنکور سراسری دانشجو می پذیرد. وی افزود که دانشجویان پذیرفته شده، از مزایا و حقوق کارکنان رسمی نیروهای مسلح برخوردار خواهند شد.
دانشکده بهداشت:
این دانشکده پیش از این به عنوان گروه بهداشت در دانشگاه امام حسین تاسیس شد. در سال ۱۳۷۲ با هدف آموزش پرسنل بهداشتی برای بهداشت نظامی و تامین نیازهای سپاه، همراه با انجام تحقیقات در زمینه سلامتی نظامی راهاندازی شد. از سال ۱۳۷۶، این دانشکده شروع به ارائه مدرک کارشناسی ارشد در رشته «سلامت نظامی» و از سال ۱۳۸۴ مدرک کارشناسی ارشد در «تغذیه نظامی» پرداخت. از سال ۱۳۹۰، این دانشکده برای دورههای «لیسانس سلامت»، «لیسانس بهداشت حرفهای مهندسی»، لیسانس «مدیریت خدمات بهداشتی» و دورههای کارشناسی ارشد در «بهداشت»، از جمله «مهندسی بهداشت محیطم، «سلامت حرفهای» و «سلامت عمومی» دانشجو می پذیرد.
دانشکده پرستاری:
این دانشکده با هدف آموزش نیروی انسانی متخصص «مومن و متعهد انقلابی» با پیشینه نظامی در زمینه پرستاری، به ویژه پزشکی رزمی، برای پاسخگویی به نیازهای نیروهای مسلح (از جمله سپاه پاسداران) و خانوادههای آنها فعالیت میکند.
پژوهشکده طب رزمی، مرکز تحقیقات ژنتیک، مرکز آزمایشگاهی رشد و مرکز تحقیقات علوم رفتاری از دیگر مجموعههای مهم زیرمجموعه این دانشگاه محسوب میشوند.
بیمارستان قلب جماران:
سابقه تاسیس این بیمارستان به سال ۱۳۶۲ باز میگردد. در این سال، با توجه به بیماری قلبی «آیتالله روحالله خمینی»، با پیگیری«احمد خمینی»، فرزندش و «اکبر هاشمی رفسنجانی»، «سازمان بهداری» سپاه اقدام به راهاندازی یک مرکز تخصصی قلب برای مراقبت از رهبر سابق جمهوری اسلامی کرد و این مرکز از سال ۱۳۶۳ راهاندازی شد. این مرکز در ابتدا به نام «بیمارستان امام خمینی» شهرت داشت. پس از مرگ آیتالله خمینی در سال ۱۳۶۸، سپاه پاسداران اقدام به توسعه این مرکز درمانی کرد. این بیمارستان اکنون با عنوان «قلب جماران» در حوزههای جراحی قلب، آنژیوگرافی، اورژانس قلب، رادیولوژی و دندانپزشکی مشغول به فعالیت است. بیمارستان قلب جماران، در خیابان نیاوران، خیابان جماران، کوچه شهید حسنی واقع شده و از مراکز تخصصی قلب محسوب میشود و به بیمارستان بقیهالله شماره دو نیز شهرت دارد.
بیمارستان نجمیه:
سابقه تاسیس بیمارستان نجمیه به سال ۱۳۰۸ باز میگردد که به عنوان نخستین بیمارستان مدرن و خصوصی تهران راهاندازی شد. مالک و واقف این بیمارستان، «ملک تاج»، معروف به «نجم السلطنه»، مادر دکتر «محمد مصدق» است. او پس از ساخت بیمارستان با ثروت شخصی خودش، نیمی از تختهای بیمارستان را وقف بیماران فقیر کرد و حق نظارت بر بیمارستان را به دخترانش واگذار نمود. این بیمارستان که در فهرست «سازمان اوقاف و امور خیریه» قرار دارد، به سبب برخی حاشیههای سیاسی مانند بستری بودن دکتر محمد مصدق در آخرین روزهای حیاتش در این بیمارستان، همواره مورد توجه رسانهها بوده است. بیمارستان نجمیه که در دوران شاه، زیرمجموعه «مرکز پزشکی شاهنشاهی» بود، پس از انقلاب مصادره شد و تحت نظارت سپاه پاسداران قرار گرفت. این بیمارستان، اولین بیمارستان سپاه پس از انقلاب بود که در ابتدای فعالیت به درمان زخمیهای جنگ ایران و عراق میپرداخت. این بیمارستان یک مرکز درمانی تخصصی در حوزه زنان و زایمان و جراحی داخلی محسوب میشود.
بیمارستان بقیهالله:
سابقه تاسیس بیمارستان بقیهالله به قبل از انقلاب ۱۳۵۷ باز میگردد. «شرکت سهامی خاص گروه پزشکی برزویه»، تصمیم به تاسیس چند مرکز درمانی در اراک و تهران میگیرد. این گروه موفق میشود مرکز اراک را راهاندازی و کارهای ساخت و ساز بیمارستان تهران را تا ۸۰درصد پیش ببرد. با وقوع انقلاب اسلامی، مراکز پزشکی اراک و تهران مصادره و در اختیار «بنیاد مستضعفان» قرار میگیرد و مدیرعامل این گروه پزشکی نیز از ایران فرار میکند. اسفندماه سال ۱۳۶۳، وزیر سپاه در نامهای به آیتالله خمینی درخواست میکند که سهام متعلق به بنیاد مستضعفان در گروه پزشکی برزویه به سپاه واگذار شود تا بتواند از این مرکز برای درمان زخمیهای جنگ ایران و عراق استفاده کند. آیتالله خمینی با این درخواست موافقت میکند. خرداد ۱۳۶۴، اعضای هیات مدیره گروه پزشکی برزویه نامهای به آیتالله خمینی میشوند و خواستار جلوگیری از تضییع حقوقشان میشوند. آیتالله خمینی به «میرحسین موسوی»، نخست وزیر وقت ایران نامهای مینویسد و خواستار رسیدگی برای جلوگیری از تضییع حقوق آنها میشود ولی اتفاق مهمی رخ نمیدهد و بیمارستان در کنترل سپاه باقی میماند.
گروه پزشکی برزویه در سالهای بعد نیز تلاشهای خود را ادامه داد و از طریق «دیوان عدالت اداری» تلاش کرد که مراکز پزشکی مصادره شده را بازپس بگیرد ولی به نتیجه نرسید. زمین اولیه این بیمارستان که مصادره شد، ۳هزار متر بود. سپاه پس از تکمیل بخشهای مختلف آن را تحت نظر دانشگاه جامع امام حسین برد و بیمارستان توسط دانشکده علوم پزشکی سپاه اداره میشد. سال ۱۳۶۸، آیتالله خامنهای دستور داد که از بیمارستان برای اهداف آموزشی استفاده شود و همین دستور بستری برای تشکیل دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله شد. این بیمارستان در حال حاضر با ۶۵۰ تخت و ارائه خدمات به ۵۰۰۰ هزار نفر در روز، یکی از مجموعههای عظیم درمانی در تهران محسوب میشود. اولویت خدماترسانی این بیمارستان به پرسنل سپاه و بستگان آنها است ولی خدمات عمومی نیز ارائه میدهد.
فعالیتهای اقتصادی سپاه
قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری با سوریه
سوريه ما به ازای هزينه هايی كه رژيم ایران در سوريه كرده است، در ۱۷ ماه ژانويه ۲۱۰۷ توافقنامه اي توسط نخست وزير سوريه (عماد خميس) با اسحاق جهانگيری معاون اول رئيس جمهور امضا كرد كه ديون رژيم سوريه به رژيم ايران طي بيش از ۲۵سال (قابل تمديد تا ۴۰ سال) را برگرداند. اين طرح شامل ۶ قرارداد بزرگ ميباشد.
حجم مبلغ توافقنامه : حجم پروژه پرداخت ديون سوريه به ایران مبلغی تا سقف ۲۰ ميليارد دلار ارزيابی شده است. اين مبلغ فقط شامل نفت و اعتباراتی است كه رژیم ايران براي سوريه در طی دوره حاكميت بشار اسد، بويژه طی دوره جنگ پرداخته است. از اين مبلغ، هزينه نفت كه رژيم به سوريه داده حداقل حدود ۸ ميليارد دلار ارزيابی شده است. اين مبلغ شامل كمكهای نظامی و تسليحاتی به ارتش و دولت سوريه نميشود كه چند برابر مبالغ فوق است.
قرارگاه خاتم الانبياء سپاه پيمانكار طرح در سوريه: طبق دستور خامنهای و مصوبه شورايعالی امنيت ملی، پيمانكار اين طرح قرارگاه خاتم الانبياء (ارگان مهندسی كل سپاه پاسداران) به رياست سرتيپ پاسدار عبادالله عبدالهی است و كليه فعاليتهای اقتصادی مربوط به اين پروژه در سوريه تحت كنترل اين قرارگاه صورت ميگيرد.
انتصاب پاسدار سرتيپ دهقان: پاسدار سرتيپ دهقان (وي هم نام وزير دفاع حسين دهقان است) از طرف قرارگاه خاتم الانبياء به عنوان مدير اين پروژه در سوريه مشخص شده است. دهقان قبلا در لبنان پروژه های قرارگاه خاتم الانبياء را دنبال ميكرده است و پروژه ساخت ۲۸۰ آپارتمان بلند در لبنان را به اتمام رسانده است. وی از طرف رئيس قرارگاه سازندگی خاتم سرتيپ پاسدار عبدالله عبداللهی اختيارات تام برای پيشبرد اين پروژه در سوريه را دارد.
شركت نيرو گستر نماينده قرارگاه خاتم الانبياء: قرارگاه خاتم الانبياء سپاه پاسداران، شركت نيرو گستر از شركتهاي زير مجموعه اين قرارگاه را مامور پيشبرد كل اين طرح قرار داده است. رئيس اين شركت سرتيپ پاسدار امان الله زارع است و كارهاي تخصصی آن توسط مهندس صابری دنبال ميشود.
پولشویی در بحرین
در ماه مارس سال ۲۰۱۰ یک شبکه پولشویی در کشورهای عربی که گفته میشد زیرنظر سپاه پاسداران فعالیت میکرده توسط مقامات بحرینی و کویتی کشف شد. گفته میشد این پول از طریق قاچاق مواد مخدر بدست میآمدهاست. منصور بن رجب وزیر کشور بحرین در ۲۳ مارس با حکم پادشاه این کشور از مقام خود برکنار و به جرم پولشویی و همکاری با سپاه بازداشت شد.این برای اولین بار در تاریخ بحرین بود که یک وزیر به اتهام مالی دستگیر میشد. به ادعای برخی از رسانهها علی جنتی سفیر ایران در کویت و فرزند احمد جنتی در این پولشویی و فساد مالی دست داشتهاست. ولی علی جنتی این ادعا را بی اساس دانست و از آن اظهار بی اطلاعی کرد. او همچنین گفت سپاه نیاز به پولشویی ندارد. امیرحسین عبدالهیان سفیر ایران در بحرین نیز این اتهامات را رد کرد.
رانتهای بانکی سپاه
اعطای وام با بهره استثنائی از سوی بانک ملّی به سپاه; به عنوان نمونه در دهه ۲۰۰۰ نیروی ویژه قدس وابسته به سپاه در عرض چهار سال ۱۰۰ میلیون دلار از این بانک وام گرفت. در رأس مؤسساتی که پس از انقلاب و با بودجه دولتی تشکیل شد اغلب فرماندهان سپاه قرار گرفتند. قرارداد یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری احداث خط لوله گاز از منطقه عسلویه به ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان، بدون رعایت قوانین مربوط به برگزاری مناقصه، برگزار و این امتیاز به طور ویژه به سپاه داده شد . گروه مهندسی سپاه، قرارداد ۲٫۳ میلیارد دلاری توسعه یک میدان گازی را در خلیج فارس از آن خود کرد. قراداد ۱٫۳ میلیارد دلاری ساخت لوله گازی میان ایران و پاکستان توسط سپاه گرفته شد.
نهادهای اقتصادی تحت نظر سپاه
«بنیاد تعاون سپاه» در تاریخ اول شهریور ۱۳۶۵ تاسیس شد. بر اساس اساسنامه بنیاد تعاون سپاه، این بنیاد، یک نهاد غیرانتفاعی وابسته به سپاه است که توسط هیات امنا اداره میشود. اعضای هیات امنای این بنیاد توسط ولی فقیه منصوب میشوند. تشکیل شعبه یا موسسه تابعه بنیاد تعاون سپاه در خارج از ایران نیز نیازمند تصویب ولی فقیه است.
اهداف تشکیل بنیاد عبارتند از «تامین نیازمندیهای پرسنل کادر ثابت سپاه در ابعاد مسکن و وام»، «پشتیبانی از تعاونیهای مسکن زمین» از طریق تامین زمین و تولید و عرضه مصالح و محصولات ساختمانسازی. این بنیاد حق فعالیت در حوزه نظامی و تجهیزات نظامی را ندارد. درآمد آن پس از کسر هزینههای جاری و سرمایهگذاری باید صرف امور خدماتی وام مسکن پرسنل کادر ثابت سپاه و بسیج شود. منابع درآمدی بنیاد عبارتند از «درآمدهای ناشی از فعالیتهای تولیدی، عمرانی و تجاری بنیاد، کمکهای دریافتی از سپاه، درآمدهای ناشی از مشارکت با سایر مراکز، کمکها و وامهای بانکی و وجوه دریافتی قرضالحسنه».
بر اساس اساسنامه، کلیه سرمایه و داراییهای بنیاد تعاون سپاه متعلق به ولی فقیه بوده و در صورت انحلال بنیاد، پس از تسویه، کلیه مایملک و داراییهای این بنیاد در اختیار ولی فقیه قرار خواهد گرفت. اساسنامه بنیاد تعاون سپاه در اردیبهشت ۱۳۷۲ به تصویب خامنهای رسیده است.
هیات امنا:
ریاست هیات امنای بنیاد تعاون سپاه با فرمانده کل سپاه است. علاوه بر او «نماینده ولی فقیه در سپاه، رئیس ستاد مشترک سپاه، فرمانده سازمان بسیج، فرماندهان نیروهای زمینی و دریایی، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، رئيس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه و یک پاسدار به انتخاب رئیس ستاد کل نیروهای مسلح» اعضای هیات امنای بنیاد تعاون سپاه را تشکیل ميدهند.
مدیرعامل:
مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه، بالاترین مقام اجرایی این نهاد است و با پیشنهاد هیات مدیره و تصویب هیات امنا به مدت دو سال این مسئولیت را بر عهده میگیرد. حکم مدیرعاملی بنیاد تعاون سپاه توسط فرمانده سپاه پاسداران در مقام رئيس هیات امنای بنیاد، صادر و ابلاغ میشود. قائم مقام بنیاد تعاون سپاه نیز با حکم فرمانده سپاه منصوب میشود. «محسن رفیق دوست»، «اکبر غمخوار»، «احمد وحید دستجردی»، «اصغر صالحی اصفهانی»، «پرویز فتاح» و «مجید خراسانی»، مدیران عامل بنیاد تعاون سپاه بودهاند.
فعالیتهای اقتصادی:
بنیاد تعاون سپاه در حوزه مسکن، مخابرات، خودرو، بانکداری و موسسات مالی، کشاورزی و غذایی، صنعت و معدن فعال است. در زیرمجموعه بنیاد تعاون سپاه، ۲۴ شرکت تعاونی مسکن در استانهای مختلف ایران مشغول به فعالیت هستند. از دیگر نهادهای مالی مهم که بنیاد تعاون سپاه در آن سرمایهگذاری کرده است، «بانک انصار» است. این بنیاد همچنین در بانکهای «مهراقتصاد ایرانیان» و موسسه مالی و اعتباری «ثامن» نیز جزو سهامداران اصلی است.
در حوزه مخابرات، مهمترین شرکت وابسته به بنیاد تعاون سپاه، شرکت «شهریار مهستان» است. شرکت صنایع معدنی شهاب سنگ، کشت و صنعت فردوس، شرکت ایرانیان اطلس که در حوزه مسکن فعال است، شرکت سرمایهگذاری نگین خاتم و شرکت توسعه اعتماد مبین که از سرمایهگذاران فعال در حوزه بانکی و مالی از جمله بانک انصار و صرافی انصار هستند. «جهاد خانهسازی رزمندگان» و موسسه آموزشی و پشتیبانی «دستواره»، نیز زیرمجموعه بنیاد تعاون سپاه هستند.
ارزیابی دقیق فعالیت شرکتهای وابسته به بنیاد تعاون سپاه غیرممکن است. مدیران این بنیاد به طور مداوم به خرید و فروش سهام و جابهجایی از شرکتها و تاسیس شرکتهای مختلف مشغول هستند. بنیاد تعاون سپاه در فهرست تحریمهای اقتصادی آمریکا قرار دارد و بخشی از تغییر و تحولات اقتصادی این بنیاد برای فرار کردن از تله تحریمها و ناشناس ماندن است. بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی بنیاد تعاون سپاه توسط «هلدینگ اقتصادی یاس» هدایت میشد. این هلدینگ پس از تشکیل یک پرونده فساد ۱۳۰۰۰ هزار میلیارد تومانی منحل شده و انبوه شرکتهای زیرمجموعه آن سرنوشتی نامعلوم دارند.
جزئیات شرکتهای وابسته به بنیاد تعاون سپاه به شرح زیر است:
بانک انصار: در دهه اول انقلاب با نام «صندوق قرضالحسنه انصارالمجاهدین» با هدف ارائه وامهای بدون بهره به جانبازان و اعضای فعال وظیفه سپاه و بسیج و خانوادههای آنها راهاندازی شد. این مؤسسه به عنوان یکی از شرکتهای وابسته به بنیاد تعاون سپاه در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۸۷ به علت نگرانی بانک مرکزی در مورد عدم پاسخگویی مؤسسات مالی و اعتباری بدون مجوز و در راستای شفافیتسازی بانکی، این موسسه به بانک انصار تبدیل شد. براساس تارنمای انصار، این بانک دارای ۶۷۰ شعبه در سراسر ایران است. این بانک با هدف تشویق محیط مناسب برای رقابت، صرفهجویی و سرمایهگذاری، محافظت از حق سرمایهگذاران و کمک به رشد و توسعه اقتصادی فعالیت میکند.
شرکت ایرانیان اطلس:
این شرکت در سال ۱۳۶۵ به عنوان «شرکت بازرگانی و صنعتی ایران اطلس» با هدف فعالیت تجاری و صنعتی تاسیس شد. از سال ۱۳۸۴، این شرکت فعالیت خود را در ساخت ساختمانها و مجتمعهای مسکونی، عمومی و تجاری و همچنین سرمایهگذاری در صنعت ساخت و ساز گسترش داد. سهامدار اصلی این شرکت، بانک انصار وابسته به بنیاد تعاون سپاه است. این شرکت یک پیمانکار اصلی در «پروژه اطلس مال» بوده و همچنین به عنوان پیمانکار همکار قرارگاه خاتم الانبیا در پروژه «مترو حقانی» به شمار میآید.
شرکت توسعه اعتماد مبین:
این شرکت، یک شرکت تابعه بنیاد تعاون سپاه در حوزه فناوری ارتباطات و مخابرات است که در سال ۱۳۸۳، به نام شرکت سرمایه گذاری توسعه اعتماد تشکیل شد. در سال ۱۳۸۸،این شرکت با یک شرکت وابسته دیگر به بنیاد تعاون سپاه،شرکت شهریار مهستان، کنسرسیوم اعتماد مبین را تشکیل داده و همراه با شرکت تابعه ستاد فرمان امام، شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران، به خرید سهم ۵۱ درصدی شرکت مخابرات ایران به ارزش بیش از۸ میلیارد دلار اقدام نمود. در مهر ماه سال ۱۳۹۷، رسانه های ایران گزارش دادند که بنیاد تعاون سپاه از سهامداری کنسرسیوم اعتماد مبین، کناره گیری و سهم خود را در شرکت مخابرات ایران و گذار می کند. در همین حال جزئیات چندانی از چگونگی این واگذاری هنوز در دسترس نیست و به نقل از رسانه های ایران این اقدام در راستای فرمان ستاد مشترک نیروهای مسلح صورت می گیرد.
شرکت سرمایه گذاری نگین حاتم:
این شرکت، پس از آنکه بانک انصار در تابستان سال ۱۳۹۰ سهام خود را به بازار بورس تهران عرضه کرد، یکی از مهمترین سهامداران بانک انصار شد.
شرکت نوین پدیده:
بر اساس تارنمای شرکت نوین پدیده، این شرکت «یکی از شرکتهای زیرمجموعه بانک انصار است که زمینه فعالیت آن در حوزه اجرا و ارائه خدمات است. خدمات ارائه شده این شرکت مانند خدمات نظافت، پذیرایی و تشریفات، تحصیلداری، امور اداری، امور مهندسی و نگهبانی است که با توجه به گسترش بانک انصار و تعدد شعب در سطح کشور در حال حاضر تعداد زیادی نیروی انسانی در آن مشغول خدمت می باشند.»
شرکت حفیظ سامانه:
این شرکت در سال۱۳۷۹ تاسیس شد و درزمینههای «طراحی سیستمها و فرآیندهای سازمانی، حسابرسی و همچنین تحلیل و طراحی و استقرار نرمافزارهای MIS در حوزههای دولتی، بازرگانی و پیمانکاری مشغول به فعالیت شد.» برخی مشتریان این شرکت عبارتند از: بانک انصار، مؤسسه مالی و اعتباری قوانین، بنیاد تعاون سپاه، شرکت صنایع غذایی مائده، دانشگاه امام حسین، دانشگاه بقیهالله، بیمارستان بقیهالله و درمانگاههای زیر مجموعه، شرکتهای خانهسازی رزمندگان، شرکت ایرانیان اطلس و شرکتهای تابعه.
شرکت شهریار مهستان:
این شرکت، یک شرکت تابعه بنیاد تعاون سپاه در حوزه فنا وری ارتباطات و مخابرات است. در سال ۱۳۸۸، این شرکت با یک شرکت وابسته دیگر به بنیاد تعاون سپاه،شرکت توسعه اعتماد، کنسرسیوم اعتماد مبین را تشکیل داده و همراه با شرکت تابعه ستاد فرمان امام، شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران، به به خرید سهم۵۱ درصدی شرکت مخابرات ایران به ارزش بیش از ۸ میلیارد دلار اقدام نمود. در مهر ماه سال ۱۳۹۷، رسانه های ایران گزارش دادند که بنیاد تعاون سپاه از کنسرسیوم اعتماد مبین کناره گیری کرده و سهم خود را در شرکت مخابرات ایران و گذار می کند. در همین حال جزئیات چندانی از چگونگی این واگذاری هنوز در دسترس نیست و به نقل از رسانه های ایران این اقدام در راستای فرمان ستاد مشترک نیروهای مسلح صورت می گیرد.
شرکت صنایع معدنی شهاب سنگ:
این شرکت در سال ۱۳۷۰ با هدف کاوش، استخراج و فرآوری مواد معدنی تاسیس شد. این شرکت یکی از مهمترین تامینکنندگان سنگهای تزئینی در کشور است. براساس تارنمای «شرکت شهاب سنگ»، این شرکت بخش عمدهای از تقاضای داخلی و خارجی را با بهرهگیری از معادن بزرگ موجود در استانهای ایران تامین میکند. این شرکت متعلق به بنیاد تعاون سپاه و همچنین سهامدار جهاد خانهسازی رزمندگان است.
صرافی انصار: «صرافی انصار» در سال ۱۳۹۰ با هدف ارتقای ظرفیتهای مالی بینالمللی و بانکداری تاسیس شد. این صرافی به ارائه خدمات برای خرید و فروش ارزهای خارجی، طلا، نقره و انتقال پول میپردازد.
کشت و صنعت فردوس:
این شرکت متعلق به بنیاد تعاون سپاه است و در پرورش طیور، ماهیگیری ، کشت داروی گیاهی و برنج، پرورش ماهی و پرورش بوقلمون مشارکت دارد.
هتل پنج ستاره «مدینهالرضا»:
۴۵۰ اتاق دارد در ۴۶ هزار متر مربع و در ۱۶ طبقه در سال ۱۳۹۲ به بهرهبرداری رسیده است. این هتل تنها ۱۵۰ متر با آرامگاه امام هشتم شیعیان فاصله دارد که قرار گرفتن در چنین موقعیتی نیاز به توان مالی و لابیهای قدرتمندی است.
مؤسسه مالی و اعتباری ثامن:
این موسسه در سال ۱۳۷۶ تاسیس شد. مالکیت این مؤسسه از سال ۱۳۸۶ محل اختلاف قانونی بین ۹۰۰ عضو سپاه پاسداران و ارگان سپاه پاسداران بوده است. «این ۹۰۰ نفر برای حکمیت در حل اختلاف بین پاسداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ۵۱ نماینده خود که اشخاص حقیقی بودند وکالت دادند، اما سپاه با وکالتنامههای ماخوذه تعاونی اعتبار ثامنالائمه را به نام ۴۶ شرکت از شرکت های وابسته به بنیاد تعاون سپاه واگذار کرد.» به نظر میرسید این مؤسسه در سال ۱۳۹۶ ورشکسته شده است. این مساله همراه با خبر ادغام این موسسه با بانک کوثر و بانک مهر اقتصاد، باعث اعتراض گسترده اعضای حسابدار ثامن شد که خواستار بازگشت پول خود بودند. در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ ، رسانههای ایران از ادغام موسسه ثامن در بانک انصار خبر دادند. این طرح از سوی بانک مرکزی و به منظور مقابله با بحران بانکی ناشی از فعالیت موسسه اعتباری و مالی بدون مجوز به خصوص موسسههای مالی و اعتباری وابسته به نیروهای نظامی و امنیتی صورت گرفته است.
بر اساس تحقیقات مؤسسه رند، سپاه پاسداران ایران از زمان پایان جنگ ایران و عراق تاکنون با انعقاد ۷۶۵۰ قرارداد از طریق مؤسسات وابسته به خود فعالیتهای اقتصادی گستردهای داشتهاست. موقعیت ویژهُ سپاه، این نهاد را از شرکت در مزایدههای اقتصادی برای خرید سهام شرکتها بینیاز کردهاست و این مسئله موجب رنجش بخش خصوصی شدهاست. همچنین به دلیل انحصارگرایی شرکتهای زیر مجموعه قرارگاه سازندگی خاتمالانبیا سپاه در اجرای پروژههای نفتی، شرکتهای مهندسی سازه و ناموران، بعنوان دو شرکت بزرگ طراحی و مهندسی و با سابقه در ایران، در آستانهٔ ورشکستگی قرار گرفتند.
روزآنلاین از تحلیلگران اقتصادی ایران نقل کرده که درآمد حاصل از فعالیت سپاه در «عرصههای غیرقانونی اقتصاد» تا ۱۲ میلیون دلار در سال میرسد. البته هیچ گزارش مالی درباره فعالیتهای اقتصادی سپاه منتشر نمیشود و بودجه آن نیز محرمانهاست.
این نهاد در حوزههای نفت و گاز، راه سازی، سدسازی و ساخت تونل، کشاورزی، مخابرات (به عنوان سهامدار عمده شرکت مخابرات ایران)، ساختمان سازی و حتی جراحیهای سرپایی با لیزر حضور فعال دارد. به علاوه با در اختیار داشتن ۴۵٪ سهام شرکت بهمن در تولید خودروی مزدا شریک است. گفته میشود قاچاق بنزین جیرهبندی شده از طریق استان هرمزگان تحت نظارت تعدادی از فرماندهان سپاه انجام میگیرد. همچنین علی لاریجانی در نشستی با فرماندهان و مسئولین قرارگاه خاتمالانبیا به آنان توصیه کرد که فعالیتهای سپاه پاسداران رقابتسوز نباشد بلکه به دنبال رقابتسازی باشد.
سپاه گاه برای ابراز ناخرسندی خود از انعقاد قراردادهای اقتصادی دست به نمایش قدرت میزند. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۴ دولت خاتمی هنگام افتتاح فرودگاه بینالمللی خمینی در تهران مجبور شد قراردادی را که با یک شرکت ترکیهای بسته بود لغو کند زیرا پاسداران، خشمگین از اینکه خود طرف قرارداد نبودند، باند فرودگاه را در روز افتتاح اشغال کردند. همچنین یکی از نمایندگان مجلس ایران در جلسه علنی مجلس، در مورد وجود ۶۰ بندر غیرقانونی متعلق به این نهاد نظامی دست به افشاگری زد.
فعالیت سیاسی
طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و دستور روحالله خمینی و علی خامنهای سپاهیان تا هنگامی که در سازمان سپاه خدمت میکنند حق فعالیت در زمینههای سیاسی را ندارند. محمدباقر ذوالقدر معاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود و در دولت نهم (محمود احمدی نژاد) به سمت معاونت وزارت کشور و معاون امنیتی انتظامی این وزراتخانه منصوب شد. روابط عمومی وزارت کشور اعلام کرد چون سردار ذوالقدر با حکم سید علی خامنهای در سمت «جانشین فرماندهی کل سپاه» فعالیت داشت، با کسب مجوز از وی به سمت جدید منصوب شد.
جاسوسی در کویت
در ماه مه سال ۲۰۱۰ یک گروه ۷ نفره متهم به جاسوسی برای سپاه پاسداران ایران در کویت دستگیر شدند. روزنامه القبس چاپ کویت به نقل از مقامهای سازمانهای اطلاعاتی کویت اعلام نمود که این افراد در وزارت دفاع و وزارت کشور کویت کار میکردند و با عکسبرداری از مراکز حساس نظامی کویت و پایگاههای نظامیان آمریکا در این کشور، اطلاعات مربوط به آن مراکز را در اختیار سپاه پاسداران ایران قرار میدادند. ۱ روز پس از انتشار این خبر، مقامات ایرانی با «بی پایه و اساس» اعلام کردن این خبر، آن را بخشی از «پروژه سپاه هراسی» دانستند. در پی این اتفاقها تعدادی از نمایندگان مجلس کویت خواستار اخراج سفیر ایران از آن کشور شدند. در ۶ مه ۲۰۱۰ مقامات کویتی حاضر در اجلاس وزرای کشور شورای همکاری خلیج فارس این اتهام را تایید کردند و ادعا نمودند این گروه جاسوسی ایرانی، امنیت دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس را هم خدشه دار کردهاست.
تروریسم سپاه
با انتشار اسناد بسیار محرمانه دولت بیل کلینتون، مشخص شد او در تابستان ۱۹۹۹ در پیامی کتبی به محمد خاتمی همتای ایرانی خود، سپاه پاسداران را مسئول بمبگذاری برجهای خبر در عربستان سعودی دانسته و خواستار استرداد متهمین این حادثه بودهاست. در مقابل دولت وقت ایران اتهام های آمریکا را نادرست و غیر قابل پذیرش میخواند و تأکید میکند هیچ سازمان وابسته به جمهوری اسلامی ایران هیچگونه دخالتی در طراحی، پشتیبانی و یا اجرای این بمبگذاری نداشته است. البته ویلیام پری، وزیر دفاع آمریکا در زمان بیل کلینتون، در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد به این نتیجه رسیدهاند که بمبگذاری کار القاعده بوده و نه ایران.
تحریمهای بینالمللی
بر اساس توافق وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا، تمام حسابهای بانکی که به اعضا و وابستگان سپاه پاسداران تعلق دارند مسدود خواهد شد. استرالیا، نام رستم قاسمی، فرمانده قرارگاه خاتمالانبیا سپاه پاسداران، را در فهرست تحریمهای یکجانبه این کشور قرار داد.
وزارت خزانهداری آمریکا در چارچوب اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت علیه ایران، فرمانده سپاه و وزیر دفاع ایران را به همراه نيروی هوايی و فرماندهی موشکی سپاه و شرکت مهندسی نفت و گاز سپانير و شرکت راه ساحل وابسته به قرارگاه خاتمالانبیا در فهرست تحريم خود قرار داد. محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج، و احمد وحیدی، وزیر دفاع، در فهرست افراد مورد تحريم قرار گرفتند.