برنامه جامع اقدام مشترک: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
== بندهای اصلی توافق برجام == | == بندهای اصلی توافق برجام == | ||
......................... | |||
مفاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به ۱۰۹ صفحه و ۵ ضمیمه میرسد. برخی از مهمترین بندهای این توافقنامه به قرار زیر است: | |||
امضای افراد کلیدی در مذاکرات هستهای روی جلد توافقنامه برجام به همراه مطلب فارسی نگارش شده توسط محمد جواد ظریف در اظهار ارادت به مجید تخت روانچی و عباس عراقچی | |||
=== انرژی هستهای[ویرایش] === | |||
* ایران به یاری «''گروه کار''» (اتحادیه اروپا+۳ متشکل از فرانسه، آلمان، انگلستان و شاید برخی کشورهای دیگر) رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک را بر اساس یک طرح مورد پذیرش این گروه و در جهت حمایت از اهداف صلحجویانه و تحقیقاتی در زمینه تولید انرژی هستهای، نوینسازی و بهینهسازی خواهند کرد. اما این یاریرسانی در جهت کاهش تولید پلوتونیم مورد نیاز برای ساختجنگافزار هستهای صورت خواهد پذیرفت. نیروی گریزانه تازه طراحی شده فراتر از ۲۰ مگاوات افزایش نخواهد یافت. کشورهای عضو گروه کار، ایران را در زمینه ساخت زمانبندی شده مجموعه اراک حمایت نموده و اسباب تسهیل انجام آن را فراهم خواهند نمود. تمامی سوخت هستهای مصرف شده از کشور ایران خارج خواهد شد. همچنین تمامی آب سنگین مازاد نیاز گریزانه تازه طراحی شده، برای فروش در بازارهای جهانی آماده خواهد شد. ایران به مدت ۱۵ سال اجازه نخواهد داشت در زمینه بازیافت هستهای به تحقیق و توسعه بپردازد. همچنین در طول این مدت ایران اجازه نخواهد داشت هیچگونه گریزانه آب سنگین تازهای ایجاد نموده یا در زمینه متراکمسازی آب سنگین فعالیتی داشته باشد. | |||
* ذخیره فعلی اورانیوم غنی شده با غلظت پایین در اختیار ایران با یک کاهش ۹۸ درصدی از ۱۰٬۰۰۰ کیلوگرم به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش میباید. این کاهش به مدت ۱۵ سال پابرجا باقی خواهد ماند. همچنین در این مدت ایران مجاز خواهد بود اورانیوم را تنها به میزان ۳٫۶۷٪ غنیسازی کند؛ میزانی که تنها برای بهرهبرداری صلحآمیز از انرژی هستهای و تحقیقات در این زمینه مناسب است و نه ساخت هیچگونه جنگافزار هستهای. این یک «کاهش بسیار» در زمینه فعالیتهای هستهای ایران به حساب میآید؛ چراکه پیش از به نتیجه رسیدن برجام، ایران موفق شده بود اورانیوم را به میزان ۲۰٪ غنیسازی نماید. | |||
* ایران، کمینهای به میزان دو سوم از شمار گریزانههایش (سانتریفیوژ یا گریزانه به ماشینی مخروطی شکل گفته میشود که در چرخه تولید انرژی هستهای، امکان غنیسازی اورانیوم را فراهم میآورد) را از ۱۹٬۰۰۰ عدد (که ۱۰٬۰۰۰ تای آن در حال فعالیت بودهاند) به ۶٬۰۱۴ عدد کاهش خواهد داد که از این میزان تنها ۵٬۰۶۰ تای آن اجازه غنیسازی اورانیوم در طی مدت ۱۰ سال پس از اجرای برجام را خواهند داشت. تمامی گنجایش غنیسازی اورانیوم ایران (یعنی تمامی ۵٬۰۶۰ گریزانه مجاز) تنها در تأسیسات نطنز اجازه کار خواهند داشت. گریزانههای مجاز به کار در تأسیسات نطنز از نوع IR-1 خواهند بود. گریزانههای IR-1 نخستین نسل قدیمیترین نوع از گریزانههای ساخت ایران هستند که سرعت پایینتری در مقایسه با دیگر گریزانهها دارند. ایران میبایست از بهکارگیری گریزانههای نوع IR-2M پیشرفته خود صرف نظر کند. حق مالکیت گریزانههای پیشرفته نوع IR-2M برای ایران محفوظ خواهد بود اما این گریزانهها به انباری در ایران تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی هستهای فرستاده شده و در آنجا نگهداری خواهند شد. | |||
* ایران، فعالیتهای مرکز هستهای فردو در زمینه غنیسازی اورانیوم و همچنین تحقیق و توسعه در این خصوص را به مدت ۱۵ سال متوقف خواهد نمود و آن را به یک مرکز تحقیقاتی فیزیک، انرژی هستهای و فناوریهای مرتبط تغییر کاربری خواهد داد. مرکز تحقیقاتی فردو اجازه خواهد داشت شمار ۱٬۰۴۴ گریزانه از نوع IR-1 را در ۶ ابشار واقع در یکی از جناحهای این مرکز نگهداری نماید. «۲ ابشار از شمار ۶ ابشار اشاره شده، با تغییر کاربری و سازه، بدون اورانیوم خواهند چرخید» تا ایزوتوپ پرتوزای مورد نیاز برای امور پزشکی، کشاورزی، صنعتی و پژوهشهای علمی را فراهم نمایند. «۴ آبشیب دیگر و سازههای مرتبط با آنها بلااستفاده باقی خواهند ماند.» ایران اجازه نخواهد داشت هیچگونه ماده شکافتپذیری را در فردو نگهداری نماید. | |||
* ایران به مدت ۱۵ سال اجازه ساخت هیچ گونه تأسیسات غنیسازی اورانیوم را نخواهد داشت. همچنین ایران به مدت ۱۵ سال اجازه نخواهد داشت هیچ گونه تأسیسات و گریزانههای آب سنگین تازهای ایجاد کرده یا درصدد ذخیرهسازی آب سنگین باشد. | |||
* ایران میبایست تغییراتی را در تأسیسات غنیسازی اورانیوم خود به انجام برساند. به منظور کاهش تهدید و عمل به پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای ایران میبایست تعداد گریزانههای موجود در تأسیسات آب سنگین اراک را کاسته و آن مجموعه را به گونهای بازسازی کند تا مورد پذیرش جامعه جهانی واقع شده و ایران نتواند پلوتونیم مورد نیاز برای ساخت جنگافزار تولید نماید. مادام که گریزانه اراک در حال کار باشد، تمامی سوخت هستهای مصرف شده از کشور خارج خواهد شد. | |||
* ایران اجازه دارد به مدت ۸ سال به تحقیق و توسعه در زمینه غنیسازی اورانیوم ادامه بدهد اما این امر تنها در تأسیسات نطنز میبایست صورت گیرد. این بدین سبب است که «زمان ایران برای تولید مواد مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هستهای» به ۱ سال برسد. | |||
* ایران پروتکل الحاقی آژانس بینالمللی انرژی اتمی به توافقنامه را تا زمانی که پایبندیاش به این پیماننامه را لغو نکرده باشد، اجرا خواهد نمود. این بدین معنیاست که نظارتهای آژانس حتی پس از اتمام زمان اجرایی برجام ادامه خواهند یافت. | |||
* یک برنامه بازرسی جامع اعمال خواهد شد و ایران میبایست به بازرسان آژانس بینالمللی انرژی هستهای اجازه بازرسی از تمامی تأسیسات هستهای اعلامشده، از جمله تأسیسات نظامی واقع در پارچین را بدهد تا مشخص و تأیید شود که ایران به تعهدات خود در توافقنامه پایبند است و در پی ساخت هیچگونه مواد شکافت پذیر به صورت پنهانی نیست. | |||
** آژانس بینالمللی انرژی هستهای یک نظارت چندلایه را «بر زنجیره مواد هستهای ذخیره شده توسط ایران، کارخانههای تولید اورانیوم و تهیه و تدارک هر گونه فناوری هستهای توسط ایران اعمال خواهد نمود.» آژانس بینالمللی انرژی هستهای برای تأسیسات هستهای اعلام شده توسط ایران همچون فردو و نطنز نوعی نظارت «عندالمطالبه» اعمال نموده و محق خواهد بود به صورت مداوم چنین نظارتی را به انجام برساند. این نظارت ممکن است حتی با کمک فناوریهای پایشی صورت گیرد. از جمله این فناوریها میتوان به مهر و موم فیبر نوری بر روی تجهیزاتی که اطلاعات را به صورت الکترونیکی برای آژانس انرژی هستهای میفرستند،تصویربرداری ماهوارهای فروسرخ به منظور شناسایی تأسیسات هستهای مخفی، «حسگرهای محیطی با قابلیت شناسایی کوچکترین علامات از ذرههای هستهای» و دوربینهای ثبتکننده پرتوافشانی هستهای، اشاره کرد. دیگر ابزاری که آژانس انرژی هستهای به منظور نظارت بر برنامه هستهای ایران استفاده میکند عبارت است از نوعی نرمافزار رایانهای به منظور گردآوری اطلاعات و تشخیص فعالیتهای نامتعارف که به گردآوری دادههای عظیم از کالاهای وارداتی ایران میپردازد تا آژانس بتواند بر اقلامی با بیش از یک مصرف<small> (en)</small> وارداتی توسط ایران نظارت داشته باشد. | |||
** شمار بازرسانی که از سوی آژانس بینالمللی انرژی هستهای به منظور بازرسی از تأسیسات هستهای ایران در نظر گرفته شده بودند، سه برابر شده و از ۵۰ تن به ۱۵۰ تن افزایش مییابد. | |||
** چنانچه بازرسان آژانس در مورد اینکه ایران در یکی از تأسیسات اعلام نشده خود در حال توسعه انرژی هستهای شک داشته باشند، اجازه دارند درخواست دسترسی به این تأسیسات را بدهند «تا مطمئن شوند هیچگونه مواد هستهای اعلام نشدهای وجود نداشته باشد و ایران هیچگونه فعالیت هستهای مغایر با توافقنامه به انجام نرساند.» ایران میتواند درخواست بازرسان آژانس را برای ورود به چنین تأسیساتی قبول کرده یا راه حل دیگری به آژانس ارائه نماید تا نگرانیهای آژانس را برطرف نماید. اگر ایران چنین اجازهای ندهد، یک روند ۲۴ روزه آغاز میگردد. در طی این روند، ایران و آژانس بینالمللی انرژی هستهای ۱۴ روز فرصت دارند اختلافهایشان را حل کنند. چنانچه موفق نشدند، کمیسیون برجام (هر ۸ کشور عضو) یک هفته فرصت خواهند داشت عامل اصلی درخواست آژانس برای بازرسی را بررسی نمایند. پس از آن بیشترین اعضای کمیسیون (کمینه ۵ از ۸ عضو) به اطلاع ایران خواهند رساند چه فعالیتهایی میبایست در ۳ روز باقیمانده به انجام برساند. قانون رای بیشترین «بدین معناست که آمریکا و متحدان اروپاییاش—انگلیس، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا—محجازند بر درخواستشان پافشاری نمایند و ایران، روسیه و چین حق وتو نخواهند داشت.» اگر ایران تن به اجرای تصمیمهای گرفته شده در این ۳ روز ندهد، تحریمها به صورت خودکار دوباره اعمال خواهند شد. | |||
طبق مفاد ذکر شده در بالا "زمان ایران برای فرار"—وقت مورد نیاز ایران برای تولید مواد مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هستهای اگر این کشور توافقنامه را لغو کند—از ۲ تا ۳ ماه به ۱ سال افزایش خواهد یافت و این روند به مدت ۱۰ سال ادامه خواهد داشت. | |||
{| class="wikitable" | |||
|+چکیدهای از تعهدهای ایران در زمینه انرژی هستهای مندرج در برجام | |||
!گنجایش | |||
!پیش از برجام | |||
!پس از برجام | |||
|- | |||
|'''گریزانههای نصبشده از نوع نسل نخست''' | |||
|۱۹٬۱۳۸ | |||
|۶٬۱۰۴ | |||
|- | |||
|'''گریزانههای نصب شده از نوع پیشرفته''' | |||
|۱٬۰۳۴ | |||
|۰ | |||
|- | |||
|'''زمان مورد نیاز ایران برای فرار از توافق''' | |||
|۱–۲ ماه | |||
|۱ سال | |||
|- | |||
|'''بهرهگیری از گریزانه R&P''' | |||
|غیر اجباری | |||
|اجباری | |||
|- | |||
|'''ذخایر اورانیوم غنیشده با غلظت پایین''' | |||
|۱۹٬۲۱۱ پوند | |||
|۶۴۰ پوند | |||
|- | |||
|'''ذخایر اورانیوم غنیشده با غلظت میانه''' | |||
|۴۳۰ پوند | |||
|۰ پوند | |||
|} | |||
=== تحریمها[ویرایش] === | |||
اطلاعات بیشتر: تحریمها علیه ایران | |||
از جملهبندهایی که در برجام در رابطه با برداشتن تحریمهای ایران آورده شده، به موارد زیر اشاره میشود: | |||
* شورای امنیت سازمان ملل متحد طی جلسهای برجام را تأیید خواهد نمود و تمام مفاد قطعنامههای قبلی خود در خصوص موضوع هستهای ایران شامل ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)، ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) را همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شدهٔ مرتبط با هستهای توسط ایران که توسط آژانس راستیآزمایی میشوند لغو خواهد کرد. | |||
* طبق پیوست دوم این توافق، تحریمهای اتحادیه اروپایی و ایالات متحده در روز اجرایی شدن برجام لغو میشوند. این تحریمها در حوزههای مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتیرانی، کشتیسازی، ترابری، طلا و فلزات گرانبها، اسکناس، سکه، موارد مجاز هستهای، فلزات، نرمافزار و تسلیحات میباشند. همچنین نام برخی از شرکتها و اشخاص حقیقی ایرانی مرتبط با برنامه هستهای ایران طبق این پیوست از تحریم درآمد. | |||
* سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا هیچگونه تحریم یا اقدامات سختگیرانه دیگری در زمینه انرژی هستهای علیه ایران وضع نخواهند نمود. | |||
* ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریمهای مربوط به انرژی هستهای ایران (به گونهای که در ضمیمه ۲ توافقنامه آمده) را پس از آنکه آژانس بینالمللی انرژی هستهای تأیید کرد که ایران گامهای مؤثری برداشته، لغو خواهند نمود. | |||
** تحریمهای مربوط به فناوری موشکهای بالستیک به مدت ۸ سال پابرجا خواهند ماند. همچنین برخی تحریمهای مشابه علیه فروش جنگافزارهای متعارف به ایران به مدت ۵ سال باقی خواهند ماند. | |||
** بر اساس توافقنامه و به مدت ۸ سال پس از اجرایی شدن آن، برخی تحریمهای ''اتحادیه اروپا'' علیه برخی شرکتها و افراد ایرانی (همچون قاسم سلیمانی) برداشته خواهند شد. | |||
** با این وجود تمامی تحریمهای ''ایالات متحده آمریکا'' علیه ایران که مربوط به نقض حقوق بشر، فناوریهای ساخت موشک و حمایت از وحشتافکنی میشوند، برداشته نخواند شد. تحریمهای وضع شده توسط ایالات متحده آمریکا سختگیرانهتر به نظر میآیند چراکه تأثیرات فرامنطقهای دارند؛ یعنی در سراسر جهان اجرایی هستند. در مقابل، تحریمهای وضع شده از سوی اتحادیه اروپا تنها در این قاره اجرایی هستند. | |||
* چنانچه ایران به توافق خود عمل ننماید، یک «راهکار مقابله سریع» به صورت خودکار مقرر خواهد شد که توسط آن، تحریمها دوباره و به سرعت اعمال خواهند شد. | |||
** از جمله راهکارهایی که در برجام برای قطعنامه حل اختلاف<small> (en)</small> در نظر گرفته شده است، میتوان به این روند اشاره نمود: چنانچه یکی از اعضای تعهد برجام اعتقاد داشته باشد که عضو دیگر متعهد این توافقنامه به وظایف خود عمل نمیکند، در آن صورت عضو شاکی میتواند شکایت خود را به کمیسیون برجام ارائه نماید. کمیسیون برجام عبارت است از گروهی که به منظور نظارت بر درست اجرا شدن آن ایجاد شدهاست. اگر عضو شاکی، کشوری غیر از ایران باشد و به شکایتش تا ۳۵ روز پس از ارائه، رسیدگی نشده و رضایتش جلب نگردد، در آن صورت آن کشور مجاز است از این مسئله حل نشده به عنوان بهانهای برای امتناع از ادامه تعهد به توافقنامه با دیگر اعضای برجام بهره ببرد. البته عضو شاکی میبایست با در جریان قرار دادن شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعلام دارد که معتقد است که مشکلی که به سبب آن شکایت به وجود آمده، سبب ناکارآمدی توافقنامه شدهاست. سپس شورای امنیت ۳۰ روز فرصت خواهد داشت راه حلی بیابد تا روند برداشت تحریمها ادامه یابد. در غیر این صورت، تمامی تحریمهای مربوط به انرژی هستهای شورای امنیت سازمان ملل متحد که پیش از انعقاد برجام تصویب شده بودند به صورت خودکار دوباره برقرار خواهند شد. تأثیر چنین قانونی آن خواهد بود که اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد (ایالات متحده آمریکا، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه) مجاز خواهند بود هرگونه لغو تحریم که در آن زمان در جریان باشد را وتو کنند، اما هیچ عضوی اجازه نخواهد داشت برقراری خودکار تحریمها را وتو کرده و مانع آن شود. نتیجه آن میشود که راه فرار ایران از برقراری دوباره و خودکار تحریمها در حالی که به تعهدات خود نسبت به برجام عمل نمیکند، بهطور کلی بسته شود. | |||
** دوباره اعمال شدن تحریمها به صورت خودکار «نسبت به قراردادهای منعقده فیمابین یکی از اعضا با ایران ویا شرکتها و اشخاص ایرانی، پیش از تاریخ اجرایی شدن برجام، عطف به ما سبق نمیگردد؛ بدین شرط که اجرای چنین قراردادها یا به انجام رساندن چنین فعالیتهایی، با برجام و همچنین قطعنامههای پیشین و فعلی تصویبشده توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد مطابقت داشته باشد.» | |||
........................ | |||
== بند های مورد مناقشه(غیر قابل راستیآزمایی) == | |||
بند «تی»، بخشی از متمم اول برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام در زمینه تعهدات هستهای است. این بخش به «فعالیتهایی که میتواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هستهای مشارکت کند» اشاره دارد. | بند «تی»، بخشی از متمم اول برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام در زمینه تعهدات هستهای است. این بخش به «فعالیتهایی که میتواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هستهای مشارکت کند» اشاره دارد. | ||
نسخهٔ ۲۷ آوریل ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۵۰
توافق جامع و نهایی هستهای وین (برجام) توافق هستهای ایران( به دنبال تفاهم هستهای لوزان، در سهشنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش )و گروه ۱+۵ (شامل چین،فرانسه، روسیه،بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و آلمان) منعقد شده است.برجام (به انگلیسی: Joint Comprehensive Plan of Action) نامیده می شود
تاریخچه
توافق موقت ژنو بر روی برنامه هستهای ایران یا توافق هستهای ژنو [۱]، توافقنامهای ۶ ماهه و قابل تمدید پیرامون برنامه هستهای ایران است که در متن (سندE۳/EU+۳) در ۳ آذر ۱۳۹۲ (برابر با ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) میان جمهوری اسلامی ایران و گروه ۱+۵ امضا شد.
هدف این توافقنامه[۲] که«رسیدن به یک راهحل جامع بلندمدت و مورد توافق طرفین»به منظور«تضمیننمودن صلحآمیزبودن برنامه هستهای ایران» ذکر شده، طرفین «به صورت داوطلبانه» متعهد میشوند تا اقدامات متقابلی را به عنوان گام اول یک راهحل جامع انجام دهند.
براساس این توافقنامه[۳] ایران غنی سازی اورانیوم را به شکل محدود و کنترم شده ادامه خواهد داد و نظارت آژانس بین المللی اتمی را تسهیل خواهد کرد.در عوض بخشی از تحریم های قبلی برداشته می شود و تحریم های جدید همه جانبه یا یکجانبه بکار نخواهد رفت .
افشای پنهانکاری اتمی
بیانیه نهایی
در نهایت روز سهشنبه۲۳ تیرماه (۱۴ ژوئیه) در یک نشست رسمی در وین پایتخت اتریش و با حضور خبرنگاران خارجی با شرکت فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران طرفین اعلام کردند که توافق نهایی در برنامه هستهای ایران به دست آمدهاست.و بیانیه مشترکشان را به زبان های فارسی و انگلیسی را خواندند.[۴]
امضاکنندگان
بندهای اصلی توافق برجام
.........................
مفاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به ۱۰۹ صفحه و ۵ ضمیمه میرسد. برخی از مهمترین بندهای این توافقنامه به قرار زیر است:
امضای افراد کلیدی در مذاکرات هستهای روی جلد توافقنامه برجام به همراه مطلب فارسی نگارش شده توسط محمد جواد ظریف در اظهار ارادت به مجید تخت روانچی و عباس عراقچی
انرژی هستهای[ویرایش]
- ایران به یاری «گروه کار» (اتحادیه اروپا+۳ متشکل از فرانسه، آلمان، انگلستان و شاید برخی کشورهای دیگر) رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک را بر اساس یک طرح مورد پذیرش این گروه و در جهت حمایت از اهداف صلحجویانه و تحقیقاتی در زمینه تولید انرژی هستهای، نوینسازی و بهینهسازی خواهند کرد. اما این یاریرسانی در جهت کاهش تولید پلوتونیم مورد نیاز برای ساختجنگافزار هستهای صورت خواهد پذیرفت. نیروی گریزانه تازه طراحی شده فراتر از ۲۰ مگاوات افزایش نخواهد یافت. کشورهای عضو گروه کار، ایران را در زمینه ساخت زمانبندی شده مجموعه اراک حمایت نموده و اسباب تسهیل انجام آن را فراهم خواهند نمود. تمامی سوخت هستهای مصرف شده از کشور ایران خارج خواهد شد. همچنین تمامی آب سنگین مازاد نیاز گریزانه تازه طراحی شده، برای فروش در بازارهای جهانی آماده خواهد شد. ایران به مدت ۱۵ سال اجازه نخواهد داشت در زمینه بازیافت هستهای به تحقیق و توسعه بپردازد. همچنین در طول این مدت ایران اجازه نخواهد داشت هیچگونه گریزانه آب سنگین تازهای ایجاد نموده یا در زمینه متراکمسازی آب سنگین فعالیتی داشته باشد.
- ذخیره فعلی اورانیوم غنی شده با غلظت پایین در اختیار ایران با یک کاهش ۹۸ درصدی از ۱۰٬۰۰۰ کیلوگرم به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش میباید. این کاهش به مدت ۱۵ سال پابرجا باقی خواهد ماند. همچنین در این مدت ایران مجاز خواهد بود اورانیوم را تنها به میزان ۳٫۶۷٪ غنیسازی کند؛ میزانی که تنها برای بهرهبرداری صلحآمیز از انرژی هستهای و تحقیقات در این زمینه مناسب است و نه ساخت هیچگونه جنگافزار هستهای. این یک «کاهش بسیار» در زمینه فعالیتهای هستهای ایران به حساب میآید؛ چراکه پیش از به نتیجه رسیدن برجام، ایران موفق شده بود اورانیوم را به میزان ۲۰٪ غنیسازی نماید.
- ایران، کمینهای به میزان دو سوم از شمار گریزانههایش (سانتریفیوژ یا گریزانه به ماشینی مخروطی شکل گفته میشود که در چرخه تولید انرژی هستهای، امکان غنیسازی اورانیوم را فراهم میآورد) را از ۱۹٬۰۰۰ عدد (که ۱۰٬۰۰۰ تای آن در حال فعالیت بودهاند) به ۶٬۰۱۴ عدد کاهش خواهد داد که از این میزان تنها ۵٬۰۶۰ تای آن اجازه غنیسازی اورانیوم در طی مدت ۱۰ سال پس از اجرای برجام را خواهند داشت. تمامی گنجایش غنیسازی اورانیوم ایران (یعنی تمامی ۵٬۰۶۰ گریزانه مجاز) تنها در تأسیسات نطنز اجازه کار خواهند داشت. گریزانههای مجاز به کار در تأسیسات نطنز از نوع IR-1 خواهند بود. گریزانههای IR-1 نخستین نسل قدیمیترین نوع از گریزانههای ساخت ایران هستند که سرعت پایینتری در مقایسه با دیگر گریزانهها دارند. ایران میبایست از بهکارگیری گریزانههای نوع IR-2M پیشرفته خود صرف نظر کند. حق مالکیت گریزانههای پیشرفته نوع IR-2M برای ایران محفوظ خواهد بود اما این گریزانهها به انباری در ایران تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی هستهای فرستاده شده و در آنجا نگهداری خواهند شد.
- ایران، فعالیتهای مرکز هستهای فردو در زمینه غنیسازی اورانیوم و همچنین تحقیق و توسعه در این خصوص را به مدت ۱۵ سال متوقف خواهد نمود و آن را به یک مرکز تحقیقاتی فیزیک، انرژی هستهای و فناوریهای مرتبط تغییر کاربری خواهد داد. مرکز تحقیقاتی فردو اجازه خواهد داشت شمار ۱٬۰۴۴ گریزانه از نوع IR-1 را در ۶ ابشار واقع در یکی از جناحهای این مرکز نگهداری نماید. «۲ ابشار از شمار ۶ ابشار اشاره شده، با تغییر کاربری و سازه، بدون اورانیوم خواهند چرخید» تا ایزوتوپ پرتوزای مورد نیاز برای امور پزشکی، کشاورزی، صنعتی و پژوهشهای علمی را فراهم نمایند. «۴ آبشیب دیگر و سازههای مرتبط با آنها بلااستفاده باقی خواهند ماند.» ایران اجازه نخواهد داشت هیچگونه ماده شکافتپذیری را در فردو نگهداری نماید.
- ایران به مدت ۱۵ سال اجازه ساخت هیچ گونه تأسیسات غنیسازی اورانیوم را نخواهد داشت. همچنین ایران به مدت ۱۵ سال اجازه نخواهد داشت هیچ گونه تأسیسات و گریزانههای آب سنگین تازهای ایجاد کرده یا درصدد ذخیرهسازی آب سنگین باشد.
- ایران میبایست تغییراتی را در تأسیسات غنیسازی اورانیوم خود به انجام برساند. به منظور کاهش تهدید و عمل به پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای ایران میبایست تعداد گریزانههای موجود در تأسیسات آب سنگین اراک را کاسته و آن مجموعه را به گونهای بازسازی کند تا مورد پذیرش جامعه جهانی واقع شده و ایران نتواند پلوتونیم مورد نیاز برای ساخت جنگافزار تولید نماید. مادام که گریزانه اراک در حال کار باشد، تمامی سوخت هستهای مصرف شده از کشور خارج خواهد شد.
- ایران اجازه دارد به مدت ۸ سال به تحقیق و توسعه در زمینه غنیسازی اورانیوم ادامه بدهد اما این امر تنها در تأسیسات نطنز میبایست صورت گیرد. این بدین سبب است که «زمان ایران برای تولید مواد مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هستهای» به ۱ سال برسد.
- ایران پروتکل الحاقی آژانس بینالمللی انرژی اتمی به توافقنامه را تا زمانی که پایبندیاش به این پیماننامه را لغو نکرده باشد، اجرا خواهد نمود. این بدین معنیاست که نظارتهای آژانس حتی پس از اتمام زمان اجرایی برجام ادامه خواهند یافت.
- یک برنامه بازرسی جامع اعمال خواهد شد و ایران میبایست به بازرسان آژانس بینالمللی انرژی هستهای اجازه بازرسی از تمامی تأسیسات هستهای اعلامشده، از جمله تأسیسات نظامی واقع در پارچین را بدهد تا مشخص و تأیید شود که ایران به تعهدات خود در توافقنامه پایبند است و در پی ساخت هیچگونه مواد شکافت پذیر به صورت پنهانی نیست.
- آژانس بینالمللی انرژی هستهای یک نظارت چندلایه را «بر زنجیره مواد هستهای ذخیره شده توسط ایران، کارخانههای تولید اورانیوم و تهیه و تدارک هر گونه فناوری هستهای توسط ایران اعمال خواهد نمود.» آژانس بینالمللی انرژی هستهای برای تأسیسات هستهای اعلام شده توسط ایران همچون فردو و نطنز نوعی نظارت «عندالمطالبه» اعمال نموده و محق خواهد بود به صورت مداوم چنین نظارتی را به انجام برساند. این نظارت ممکن است حتی با کمک فناوریهای پایشی صورت گیرد. از جمله این فناوریها میتوان به مهر و موم فیبر نوری بر روی تجهیزاتی که اطلاعات را به صورت الکترونیکی برای آژانس انرژی هستهای میفرستند،تصویربرداری ماهوارهای فروسرخ به منظور شناسایی تأسیسات هستهای مخفی، «حسگرهای محیطی با قابلیت شناسایی کوچکترین علامات از ذرههای هستهای» و دوربینهای ثبتکننده پرتوافشانی هستهای، اشاره کرد. دیگر ابزاری که آژانس انرژی هستهای به منظور نظارت بر برنامه هستهای ایران استفاده میکند عبارت است از نوعی نرمافزار رایانهای به منظور گردآوری اطلاعات و تشخیص فعالیتهای نامتعارف که به گردآوری دادههای عظیم از کالاهای وارداتی ایران میپردازد تا آژانس بتواند بر اقلامی با بیش از یک مصرف (en) وارداتی توسط ایران نظارت داشته باشد.
- شمار بازرسانی که از سوی آژانس بینالمللی انرژی هستهای به منظور بازرسی از تأسیسات هستهای ایران در نظر گرفته شده بودند، سه برابر شده و از ۵۰ تن به ۱۵۰ تن افزایش مییابد.
- چنانچه بازرسان آژانس در مورد اینکه ایران در یکی از تأسیسات اعلام نشده خود در حال توسعه انرژی هستهای شک داشته باشند، اجازه دارند درخواست دسترسی به این تأسیسات را بدهند «تا مطمئن شوند هیچگونه مواد هستهای اعلام نشدهای وجود نداشته باشد و ایران هیچگونه فعالیت هستهای مغایر با توافقنامه به انجام نرساند.» ایران میتواند درخواست بازرسان آژانس را برای ورود به چنین تأسیساتی قبول کرده یا راه حل دیگری به آژانس ارائه نماید تا نگرانیهای آژانس را برطرف نماید. اگر ایران چنین اجازهای ندهد، یک روند ۲۴ روزه آغاز میگردد. در طی این روند، ایران و آژانس بینالمللی انرژی هستهای ۱۴ روز فرصت دارند اختلافهایشان را حل کنند. چنانچه موفق نشدند، کمیسیون برجام (هر ۸ کشور عضو) یک هفته فرصت خواهند داشت عامل اصلی درخواست آژانس برای بازرسی را بررسی نمایند. پس از آن بیشترین اعضای کمیسیون (کمینه ۵ از ۸ عضو) به اطلاع ایران خواهند رساند چه فعالیتهایی میبایست در ۳ روز باقیمانده به انجام برساند. قانون رای بیشترین «بدین معناست که آمریکا و متحدان اروپاییاش—انگلیس، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا—محجازند بر درخواستشان پافشاری نمایند و ایران، روسیه و چین حق وتو نخواهند داشت.» اگر ایران تن به اجرای تصمیمهای گرفته شده در این ۳ روز ندهد، تحریمها به صورت خودکار دوباره اعمال خواهند شد.
طبق مفاد ذکر شده در بالا "زمان ایران برای فرار"—وقت مورد نیاز ایران برای تولید مواد مورد نیاز برای ساخت تنها یک سلاح هستهای اگر این کشور توافقنامه را لغو کند—از ۲ تا ۳ ماه به ۱ سال افزایش خواهد یافت و این روند به مدت ۱۰ سال ادامه خواهد داشت.
گنجایش | پیش از برجام | پس از برجام |
---|---|---|
گریزانههای نصبشده از نوع نسل نخست | ۱۹٬۱۳۸ | ۶٬۱۰۴ |
گریزانههای نصب شده از نوع پیشرفته | ۱٬۰۳۴ | ۰ |
زمان مورد نیاز ایران برای فرار از توافق | ۱–۲ ماه | ۱ سال |
بهرهگیری از گریزانه R&P | غیر اجباری | اجباری |
ذخایر اورانیوم غنیشده با غلظت پایین | ۱۹٬۲۱۱ پوند | ۶۴۰ پوند |
ذخایر اورانیوم غنیشده با غلظت میانه | ۴۳۰ پوند | ۰ پوند |
تحریمها[ویرایش]
اطلاعات بیشتر: تحریمها علیه ایران
از جملهبندهایی که در برجام در رابطه با برداشتن تحریمهای ایران آورده شده، به موارد زیر اشاره میشود:
- شورای امنیت سازمان ملل متحد طی جلسهای برجام را تأیید خواهد نمود و تمام مفاد قطعنامههای قبلی خود در خصوص موضوع هستهای ایران شامل ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)، ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) را همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شدهٔ مرتبط با هستهای توسط ایران که توسط آژانس راستیآزمایی میشوند لغو خواهد کرد.
- طبق پیوست دوم این توافق، تحریمهای اتحادیه اروپایی و ایالات متحده در روز اجرایی شدن برجام لغو میشوند. این تحریمها در حوزههای مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتیرانی، کشتیسازی، ترابری، طلا و فلزات گرانبها، اسکناس، سکه، موارد مجاز هستهای، فلزات، نرمافزار و تسلیحات میباشند. همچنین نام برخی از شرکتها و اشخاص حقیقی ایرانی مرتبط با برنامه هستهای ایران طبق این پیوست از تحریم درآمد.
- سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا هیچگونه تحریم یا اقدامات سختگیرانه دیگری در زمینه انرژی هستهای علیه ایران وضع نخواهند نمود.
- ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریمهای مربوط به انرژی هستهای ایران (به گونهای که در ضمیمه ۲ توافقنامه آمده) را پس از آنکه آژانس بینالمللی انرژی هستهای تأیید کرد که ایران گامهای مؤثری برداشته، لغو خواهند نمود.
- تحریمهای مربوط به فناوری موشکهای بالستیک به مدت ۸ سال پابرجا خواهند ماند. همچنین برخی تحریمهای مشابه علیه فروش جنگافزارهای متعارف به ایران به مدت ۵ سال باقی خواهند ماند.
- بر اساس توافقنامه و به مدت ۸ سال پس از اجرایی شدن آن، برخی تحریمهای اتحادیه اروپا علیه برخی شرکتها و افراد ایرانی (همچون قاسم سلیمانی) برداشته خواهند شد.
- با این وجود تمامی تحریمهای ایالات متحده آمریکا علیه ایران که مربوط به نقض حقوق بشر، فناوریهای ساخت موشک و حمایت از وحشتافکنی میشوند، برداشته نخواند شد. تحریمهای وضع شده توسط ایالات متحده آمریکا سختگیرانهتر به نظر میآیند چراکه تأثیرات فرامنطقهای دارند؛ یعنی در سراسر جهان اجرایی هستند. در مقابل، تحریمهای وضع شده از سوی اتحادیه اروپا تنها در این قاره اجرایی هستند.
- چنانچه ایران به توافق خود عمل ننماید، یک «راهکار مقابله سریع» به صورت خودکار مقرر خواهد شد که توسط آن، تحریمها دوباره و به سرعت اعمال خواهند شد.
- از جمله راهکارهایی که در برجام برای قطعنامه حل اختلاف (en) در نظر گرفته شده است، میتوان به این روند اشاره نمود: چنانچه یکی از اعضای تعهد برجام اعتقاد داشته باشد که عضو دیگر متعهد این توافقنامه به وظایف خود عمل نمیکند، در آن صورت عضو شاکی میتواند شکایت خود را به کمیسیون برجام ارائه نماید. کمیسیون برجام عبارت است از گروهی که به منظور نظارت بر درست اجرا شدن آن ایجاد شدهاست. اگر عضو شاکی، کشوری غیر از ایران باشد و به شکایتش تا ۳۵ روز پس از ارائه، رسیدگی نشده و رضایتش جلب نگردد، در آن صورت آن کشور مجاز است از این مسئله حل نشده به عنوان بهانهای برای امتناع از ادامه تعهد به توافقنامه با دیگر اعضای برجام بهره ببرد. البته عضو شاکی میبایست با در جریان قرار دادن شورای امنیت سازمان ملل متحد، اعلام دارد که معتقد است که مشکلی که به سبب آن شکایت به وجود آمده، سبب ناکارآمدی توافقنامه شدهاست. سپس شورای امنیت ۳۰ روز فرصت خواهد داشت راه حلی بیابد تا روند برداشت تحریمها ادامه یابد. در غیر این صورت، تمامی تحریمهای مربوط به انرژی هستهای شورای امنیت سازمان ملل متحد که پیش از انعقاد برجام تصویب شده بودند به صورت خودکار دوباره برقرار خواهند شد. تأثیر چنین قانونی آن خواهد بود که اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد (ایالات متحده آمریکا، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه) مجاز خواهند بود هرگونه لغو تحریم که در آن زمان در جریان باشد را وتو کنند، اما هیچ عضوی اجازه نخواهد داشت برقراری خودکار تحریمها را وتو کرده و مانع آن شود. نتیجه آن میشود که راه فرار ایران از برقراری دوباره و خودکار تحریمها در حالی که به تعهدات خود نسبت به برجام عمل نمیکند، بهطور کلی بسته شود.
- دوباره اعمال شدن تحریمها به صورت خودکار «نسبت به قراردادهای منعقده فیمابین یکی از اعضا با ایران ویا شرکتها و اشخاص ایرانی، پیش از تاریخ اجرایی شدن برجام، عطف به ما سبق نمیگردد؛ بدین شرط که اجرای چنین قراردادها یا به انجام رساندن چنین فعالیتهایی، با برجام و همچنین قطعنامههای پیشین و فعلی تصویبشده توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد مطابقت داشته باشد.»
........................
بند های مورد مناقشه(غیر قابل راستیآزمایی)
بند «تی»، بخشی از متمم اول برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام در زمینه تعهدات هستهای است. این بخش به «فعالیتهایی که میتواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هستهای مشارکت کند» اشاره دارد.
متن بند مورد مناقشه
بند «تی» در روزهای اخیر پس از آن خبرساز شد که خبرگزاری رویترز در وین در این باره از یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی سؤال کرد. آقای آمانو در پاسخ به این سؤال گفته بود که ابزار آژانس برای راستیآزمایی در این زمینه «محدود» است.
تحریمها
واکنشهای بین المللی
گامهای بعدی
تاثیرات افتصادی
گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی
تلاش امریکا برای خروج از برجام
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا، از زمان آغاز به کار خود در سمت ریاست جمهوری از برجام به عنوان توافقی «بد» یاد کرده که باید با اعمال نظر آمریکا اصلاح شود و اگر نظر آمریکا اعمال نشود، آمریکا از این توافق خارج میشود. اما خروج آمریکا از توافق بینالمللی هستهای میان ایران و گروه ۵+۱ برای جهان چه پیامدهایی در پی خواهد داشت؟
ترامپ در عرض دو هفته عذر دو عضو تیم سیاست خارجی خود را خواست و دو عضو جدید را جایگزین کرد. رکس تیلرسون، وزیر سابق امور خارجه آمریکا و هربرت ریموند مکمستر، مشاور امنیت ملی این کشور که همیشه ترامپ را ترغیب به ادامه توافق هستهای ایران با ۵+۱ (برجام) میکردند به ترتیب با مایک پمپئو، مدیر سازمان سیا، و جان بولتن، سفیر اسبق آمریکا در سازمان ملل، جایگزین شدند، سیاستمدارانی که همسو با ترامپ فکر میکنند و خروج از برجام را از اولویتهای سیاست خارجی خود میخوانند.[۵]
ترامپ درباره اختلاف نظرهای خود با تیلرسون درباره ایران بارها سخن گفته بود و در عین حال تاکید میکرد حرف آخر، حرف اوست. با روی کار آمدن دو چهره جدید جمهوریخواه، میتوان گفت که گاردریلهای طرف آمریکایی در توافق هستهای با ایران افتاده است و باید منتظر هر تصمیمی بود. در حال حاضر تنها دو مقام در کابینه ترامپ باقی ماندند که ماندن در توافق هستهای را گزینه درست این راه میدانند. جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا و دن کوتس، مدیر اطلاعات ملی آمریکا تنها کسانی هستند که به ادامه توافق بینالمللی میان ایران و آمریکا اعتقاد دارند.
ترامپ بارها درباره اصلاح برجام تا تاریخ ۱۵ ماه مه (برابر ۲۵ اردیبهشت) سخن گفته و تاکید کرده که اگر فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین و آلمان کاری برای اصلاح این توافق با توجه به خط مشی آمریکا نکنند، این کشور تحریمهای هستهای علیه ایران را دوباره اعمال میکند. تعلیق تحریمها به واقع اصلیترین دلیل ایران برای پایبندی به برجام است. اگر چنین اتفاقی بیفتد ایران انگیزهای برای ماندن در این توافق نخواهد داشت.
با دستور خروج از پیمان پاریس، ترامپ آمریکا را از چارچوب پیماننامه سازمان ملل در تغییر آب و هوا خارج کرد و برای خود سابقه خروج از تعهدهای بینالمللی در چارچوب سازمان ملل را ساخت و نشان داد تصمیم کابینه او قابلیت اجرایی بالاتری نسبت به تعهدات سازمان مللی دارد.
خروج از برجام چه پیامی برای کره شمالی دارد؟
اگر تیم سیاست خارجی ترامپ تصمیم به خروج از برجام گرفته و موضعشان را نسبت به برنامه هستهای ایران این چنین نمایش دهند، کره شمالی چه پیشبینیای درباره رابطه طولانی مدت با آمریکا خواهد داشت؟
برجام یک توافق هستهای تاریخی بود که خروج از آن پیامدهای زیادی برای همه طرفهای قرارداد خواهد داشت. به همان اندازه آینده مذاکرات احتمالی آمریکا با کره شمالی هم به خطر خواهد افتاد. اگر آمریکا از موضع خود نسبت به ایران عقب نشینی کند، کیم جونگ اون دلیلی برای اعتماد به ترامپ در طول مذاکرات هستهای و برنامه موشکی پیونگیانگ نخواهد داشت.
«باب کورکر» سناتور متنفذ جمهوریخواه و رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا نگران پیامدهای منفی خروج از این توافق بوده و هشدار داده است که خروج از برجام می تواند پیامدهای منفی برای بحران جاری با کره شمالی داشته باشد. او در مصاحبهای با شبکه سیبیاس توپ را به زمین اروپاییها انداخت و گفت: «به نظر من رییسجمهوری میخواهد از توافق هستهای با ایران خارج شود مگر آن که همپیمانان اروپایی ما برای تنظیم چارچوب جدید همکاری کنند.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
آمریکا از چین درخواست کرده بود که با تحریم کرهشمالی شرایط را برای این کشور سختتر کنند تا برنامه موشکی خود را متوقف کند. اما چین این ایده را اجرایی نکرد و آمریکا شیوه مذاکره را پیش گرفت.
اینک با خروج آمریکا از برجام، کرهشمالی دست بالا را خواهد گرفت و با اعتماد به نفس وارد مذاکره با آمریکا خواهد شد. مذاکراتی که ترامپ آن را مفید و حذف برنامه هستهای و موشکی کرهشمالی به واسطه آن را محتمل خواند، آغاز میشود اما با بدبینی به پایبندی آمریکا به تعهدات احتمالی، احتمال پایبندی کرهشمالی به مذاکرات و تعهدات آتی پایین است.
درخواست دهها نظامی سابق و سفیر آمریکا از ترامپ برای حمایت از توافق ایران
گروهی متشکل از بیش از یکصد مقام پیشین امنیت ملی آمریکا از دو حزب جمهوریخواه و دموکرات، از جمله پنجاه افسر بازنشسته ارتش ایالات متحده و دست کم چهار سفیر سابق این کشور در اسرائیل در بیانیهای ده دلیل برای حفظ توافق هسته ای ایران آوردهاند.
از جمله دلایل «ائتلاف ملی برای جلوگیری از یک ایران مسلح به جنگ افزار هستهای»، نظر بازرسان سازمان ملل متحد به کارآیی برجام، اهمیت حفظ آن برای ادامه روابط نزدیک با متحدان عمده اروپایی که از برجام حمایت میکنند و امکان رسیدن به یک توافق هستهای با کرهشمالی است که در صورت عدم پایبندی ایالات متحده به تعهدات بینالمللی خود ممکن است تمایلی به مذاکره نشان ندهد.
امضاکنندگان این بیانیه اعتقاد دارند ادامه توافق هستهای ایران میتواند نفوذ سیاسی و اقتصادی روسیه و چین در ایران را کمتر و کنترل شده کند. به اعتقاد این سیاستمدارن کهنهکار، کمرنگ شدن همپیمانی استراتژیک ایران و روسیه، انتقال اسلحه و تسلیحات نظامی از روسیه به ایران را کنترل میکند.
امضاء کنندگان در این بیانیه میگویند: «پرزیدنت ترامپ باید حافظ تعهد ایالات متحده به توافق هستهای ایران باشد. چنین امری مزایای بسیاری به همراه خواهد آورد و دست آمریکا را در برخورد با کره شمالی و همچنین ایران تقویت کرده و به قابل اتکا بودن کلام آمریکا و نفوذ آن به عنوان یک رهبر جهان کمک میکند. ابطال آن هیچ هدف امنیت ملی را تامین نمیکند.»
تلاش اروپا برای حفظ توافق هستهای
کرنلیا ارنست، نماینده پارلمان اروپا و نایب رییس کمیسیون مربوط به مذکرات ایران، در مصاحبهای با یورونیوز تاکید کرد اروپاییها به هر قیمتی به برجام متعهد خواهند ماند چرا که برای خلع سلاح هستهای در جهان ابتدا «باید از آسیایی شروع کنند که سلاحهای هستهای زیادی در آن وجود دارد» و «نمیتوانند اجازه دهند کشوری که به شکل خود خواسته گسترش انرژی هستهایاش را کاهش داده است، دوباره به پیش از برجام بازگردد».
ارنست با یادآوری موضع جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در قبال توافق هستهای، گفت: «زمانی که با دکتر ظریف گفتگو کردیم به ما گفت شما در مقام افرادی بزرگ باید سیاست و استراتژیهای خود را بدون نگاه به ایالات متحده پیش ببرید. ظریف به ما گفت ایران حتی در صورت خروج آمریکا از برجام حاضر است به تعهداتش عمل کند و ما در مقام اتحادیه اروپا به حرفهای او باور داریم.»
به گفته وی اروپا تلاش دارد به هر نحوی که شده برجام را حفظ کند، چرا که آمریکا «سیاستهای کاملا عقب مانده و احمقانهای» را در قبال ایران پیش گرفته و حتی بسیاری از دموکراتها و جمهوریخواهان آمریکایی با «سیاستهای احمقانه دولت ترامپ» مخالف هستند.
منزوی شدن آمریکا
نظر ارنست، تأییدی بر نگرانی وندی شرمن دیپلمات آمریکایی درباره ایزوله شدن آمریکا پس از خروج از توافق هستهای است. شرمن معتقد است، انتصاب جان بولتن، «مردی که از حمله آمریکا به عراق دفاع کرد و فکر میکند آمریکا سالها پیش باید ایران را بمباران میکرد»، راه را برای ترامپ برای خروج از برجام باز کرده است.
شرمن در این مقاله خود چاپ نیویورک تایمز تاکید میکند، خروج از توافق هستهای دست ایران را برای غنیسازی اورانیوم باز میکند و همان قدر که آمریکا به این توافق متعهد نمیماند، ایران هم خود را ملزم به تعهد به توافق هستهای نمیبیند. اما بیشتر از برنامه هستهای روابط ترنس-آتلانتیک (همپیمانی اتحادیهٔ اروپا و ایالات متحده امریکا) برای شرمن مهم است که اروپاییها نسبت به تعهد آمریکا به ساز و کار هر توافقی مطمئن باشند. اگر آمریکا همپیمان قابل اعتمادی نباشد، کشورهای اروپایی آمریکا را در معادلات بینالمللی بازی نمیدهند.
به باور شرمن خروج آمریکا از توافق هستهای موجب تیره شدن روابط ایالات متحده با همپیمانان آسیایی نظیر کرهجنوبی، ژاپن و هند میشود. این سه کشور قدرتمند آسیایی در راستای سیاستهای آمریکا و توافق هستهای میزان واردات نفت از ایران را کاهش دادند؛ و با پایبند نبودن آمریکا به تعهدات خود، نمیتوان انتظار پایبندی آنان به تحریمهای یک طرفه آمریکا علیه ایران را داشت.
پیامدهای خروج آمریکا از برجام
سایت العالم
«دونالد ترامپ» حتی پیش از قرار گرفتن در جایگاه ریاست جمهوری آمریکا به صراحت با توافق هسته ای با تهران که در دوره «باراک اوباما» میان تهران و گروه کشورهای 1+5 امضا شد، مخالفت می کرد.
به رغم این مخالفت ها ترامپ پس از ورود به کاخ سفید چند بار این توافق را تمدید کرد و تحریم ها علیه ایران را به حالت تعلیق در آورد. گفته می شود مشاوران و نزدیکان وی در زمینه جلوگیری از نابودی توافق بر رئیس جمهوری آمریکا فشار زیادی را وارد کردند.[۶]
رییس جمهوری آمریکا در آخرین تمدید دوره ای برجام در ماه ژانویه سال جاری میلادی(دی ماه 1396) دشمنی خود با این توافق را نشان داد و اعلام کرد که دولت ایالات متحده در صورت بازبینی و اصلاح در برجام تا 12 ماه می (22 اردیبهشت 1397) و لحاظ کردن چهار شرط در توافق هسته ای باقی می ماند.
تغییرات در کابینه ترامپ و ورود نفرات جدیدی به عنوان وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی به کاخ سفید که دیدگاه هایی مشابه رئیس جمهوری آمریکا نسبت به برجام دارند، احتمال خروج ایالات متحده از توافق هسته ای برجام و فروپاشی آن را برای تحلیلگران مسائل بین المللی بیشتر کرده است.
بسیاری از کارشناسان با انتقاد از رویکرد بدون پشتوانه و غیرمنطقی آمریکا در تقابل با برجام، ارزیابی های گوناگونی را از آینده تحولات در صورت خروج ترامپ از توافق ارائه می کنند.
دولت لجوج ترامپ
از آنجا که اتحادیه اروپا وجهه سیاسی خود را برای امضای برجام صرف کرده بود اکنون برای حفظ برجام از طریق رایزنی میان ایران و آمریکا تلاش بسیاری را انجام داده است. با این وجود تحولات نشان می دهند که سه کشور اروپایی نتوانسته اند موفقیتی در این زمینه کسب کنند. از یک طرف ایران به شدت با خواسته های فرا برجامی آمریکا مخالفت کرده و از طرف دیگر رویکرد کلی این اتحادیه و مخالفت برخی کشورها با تحریم ایران و زیاده خواهی های آمریکا، شرایط را برای سه کشور اروپایی پیچیده کرده است.
روزنامه انگلیسی «گاردین» در گزارشی به تصمیم جدی دولت ترامپ برای از بین بردن برجام اشاره دارد و مذاکره با آمریکا را همچون سخن گفتن با ناشنوایان بی حاصل توصیف کرده است.
به نوشته این روزنامه، ترامپ تنش آفرینی و درام را در کنار تعیین ضرب الاجل دوست دارد اما هیچ یک از زمان های تعیین شده از سوی وی به اندازه 22 اردیبهشت امسال مهم و تاثیرگذار نیستند. امضا کنندگان اروپایی توافق هسته ای تلاش می کنند تا آن زمان به سازوکاری دست پیدا کنند و مانع از خروج آمریکا از برجام شوند زیرا اروپا با تغییر در برجام موافق نیست. کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس بر تعهد جامعه بین المللی به اجرای برجام تاکید می کنند.
یک دیپلمات ارشد اروپایی رایزنی های برجامی اخیر با دولت آمریکا را با گفت وگوهای تجاری ترانس آتلانتیک مقایسه کرد و عنوان داشت این مذاکره ها همچون گفت وگو با ناشنوایان است و طرف آمریکایی بدون توجه به سخنان طرف مقابل بر موضع خود پافشاری می کند.
تارنمای شبکه تلویزیونی سی.ان.ان هم در تحلیلی ضمن بررسی امکان خروج ترامپ از توافق در تبیین رویکرد کاخ سفید عنوان داشت که دولت آمریکا با دو نگاه توافق هسته ای با ایران را دنبال می کند. کاخ سفید همزمان که به رایزنی با متحدان خود برای گنجاندن خواسته ها در توافق ادامه می دهد آن ها را برای خروج خود از این توافق بین المللی آماده می کند.
این شبکه خبری آمریکایی، در زمینه علت تعیین ضرب الاجل برای تعیین موضع خود و آینده برجام بر این باور است که با توجه به وضع موجود، برخی مقام ها در واشنگتن گمان دارند اگر ایالات متحده و اروپا هماهنگ با یکدیگر عمل کنند می توانند توافق را اصلاح کنند. در این صورت چین و روسیه نیز وادار می شوند با دیگر کشورها در مذاکرات همراهی کنند و ایران راهی جز پذیرش شروط نخواهد داشت.
از طرف دیگر برای کشورهای اروپایی نیز تغییر در توافق برجام قابل تصور نیست و از هم اکنون شکاف میان آمریکا و متحدان آن عمیق و وسیع ارزیابی می شود. به نوشته سی.ان.ان با وجود تغییرمقامات ارشد سیاست خارجی و امنیتی کاخ سفید اما ترامپ به مذاکرات با کشورهای اروپایی امید دارد و دیدارهایی میان مقام های وزارت خزانه داری آمریکا با مقامات اروپا انجام شده است.
با این حال به اعتقاد تحلیلگران امنیتی و نظامی در آمریکا هر اقدام آمریکا می تواند پیامی را برای کشورهای جهان ارسال کند و یکی از مهمترین پیامدهای خروج از توافق هسته ای با ایران، بر گفت وگوهای احتمالی واشنگتن و پیونگ یانگ خود را نشان خواهد داد.
خروج آمریکا از برجام پیروزی ایران
منتقدان سیاست های کاخ سفید هم اعتقاد دارند خروج از توافق برجام به روابط آمریکا با متحدان اروپایی آن آسیب جدی وارد می آورد. این اقدام علاوه بر تهدیدی که علیه منافع امنیت ملی آمریکا ایجاد می کند توانایی بین المللی برای نظارت بر فعالیت های ایران را کاهش می دهد. سی.ان.ان تاکید دارد در این حالت پیامی آشکار و صریح نیز به کره شمالی ارسال خواهد شد که ایالات متحده در زمینه احترام به توافق های هسته ای شریک قابل اعتمادی نیست.
به گزارش ایرنا، اندیشکده پژوهشی و مطالعاتی «بروکینگز» هم در تحلیلی با اشاره به فرارسیدن سال نو در ایران نوشت: در سال جدید نخستین موضوع مهمی که برای ایران وجود دارد رویکردی است که دولت آمریکا نسبت به توافق سال 2015 اتخاذ می کند. تغییرات در کاخ سفید به ویژه ورود «جان بولتون» به عنوان مشاور امنیت ملی ، آینده را مبهم تر هم کرده است زیرا وی اصرار دارد که آمریکا باید در اولین فرصت خود را از دست این توافق نامطلوب آزاد کند.
بروکینگز اعتقاد دارد ممکن است آمریکا از توافق خارج شود و تحریم ها را به ویژه در زمینه صنعت نفت علیه ایران به اجرا در آورد. اما باید توجه داشت که اروپا رویکردی که آمریکا توقع دارد انجام نمی دهد ضمن اینکه ایران در زمینه مقابله با تحریم ها تجربه فراوانی دارد.
این اندیشکده تاکید دارد: واشنگتن باید به یاد داشته باشد که هزینه های نابود کردن توافق هسته ای تنها بر ایران تحمیل نخواهد شد؛ فروپاشی برجام دورنمای مثبت را در مورد فعالیت هسته ای ایران از بین می برد و باعث می شود تا شکاف دو سوی آتلانتیک بیشتر شود. این تحولات بحران در شبه جزیره کره را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در این فرایند بر میزان نفوذ روسیه و چین در خاورمیانه افزوده می شود و بسیاری از کشورها را نسبت به آینده بی اعتماد می سازد.
شاید از این رو است که «دنیس راس» تحلیلگر ارشد آمریکایی و از افراد برجسته در فرایند مذاکرات هسته ای در روزنامه واشنگتن پست تاکید دارد خروج ترامپ از برجام، یک پیروزی برای ایران است.
واکنش ایران
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران -متن توافق جمهوری اسلامی ایران و گروه 5+1
- ↑ حقوقی و امور مچلس - متن انگلیسی و ترجمه جمع بندی مذاکرات برجام در ۱۵۹ صفحه منتشر شد.
- ↑ وزارت امور خارجه - برنامه جامع اقدام مشترك
- ↑ BBCفارسی - ایران بر سر برنامه هستهای خود با قدرتهای جهانی به توافق رسید
- ↑ [۱] - پیامدهای تصمیم ترامپ برای خروج از برجام بر روابط بینالمللی آمریکا
- ↑ [1] - تبعات خروج ترامپ از برجام