|
|
خط ۱۱: |
خط ۱۱: |
|
| |
|
| همزمان نظامی انتخاباتی هم از صورت ساده خود کم کم به شکل امروز تکامل پیدا کرد که با اصول دموکراسی تعریف میشود. | | همزمان نظامی انتخاباتی هم از صورت ساده خود کم کم به شکل امروز تکامل پیدا کرد که با اصول دموکراسی تعریف میشود. |
|
| |
| === اصول دمکراسی ===
| |
| دموکراسی نشاندهنده مشارکت اکثریت مردم در امور حکومت بر مردم و برای مردم است.
| |
|
| |
| ۱- همگانی بودن مشارکت شهروندان
| |
|
| |
| ۲ - آزادی مشارکت، حکومتها حق تحمیل یا القای نظر خود به مردم را ندارند.
| |
|
| |
| ۳ - برابری در مشارکت، همه اقشار و اصناف و ملیتها حق شرکت برابر در انتخابات را دارند.
| |
|
| |
| ۴ - کثرتگرایی اندیشهها
| |
|
| |
| ۵ - کثرتگرایی نهادها در قالب احزاب و گروههای مختلف اجتماعی
| |
|
| |
| ۶ - تصمیم اکثریت و حقوق اقلیت، تصمیم اکثریت نباید ناقض حقوق پایهای اقلیت باشد.
| |
|
| |
| === اصول تضمینی دموکراسی ===
| |
| تناوب قدرت و محدودیت دوره حکومت
| |
|
| |
| تفکیک قوا
| |
|
| |
| حاکمیت قانون
| |
|
| |
| شفافیت
| |
|
| |
| دسترسی آزادانه به اطلاعات
| |
|
| |
| مسئولیت و پاسخگویی مجریان
| |
|
| |
| پس از انقلاب کبیر فرانسه و گسترش ابعاد مشارکت عمومی در روند تعیین سرنوشت خود، دولتهای بسیاری وادار به پذیرش حق انتخاب شهروندان شدند.
| |
|
| |
| انقلاب کبیر فرانسه با قدرت تمام حق تعیین نمایندگان مردم را بر کرسی نشاند.<ref>[https://vista.ir/m/a/zn1yf/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F سایت ویستا به نقل از روزنامه اعتماد ملی]</ref> طبق این حق نماینده به کسی گفته میشود که اظهارات و رای او از جانب همه ملت است. هنگامی که تصمیمی میگیرد، در حقیقت ملت است که تصمیم گرفته است. همچنین اراده نمایندگان ارادهی ملت است و اعمال نمایندگان، خواه عمل قانونگذاری خواه بازبینی و مهار اعمال فرمانروایان و خواه تعیین سایر کارگزاران حکومت در اغلب موارد، نیازی به تصویب مجدد مردم ندارد. بر مبنای حقوق عمومی نمایندگی پارلمان جنبه فردی و خصوصی ندارد. اعتبار این نمایندگی از جانب همهی مردم است.
| |
|
| |
| در منشور حقوق فرانسه که در سال ۱۷۸۹ م. وضع شد در ماده سوم چنین آمده است:
| |
|
| |
| "ملت، منشا و اساس حاکمیت است و هرگروه و شخصی که بخواهد زمام حکومت را به دست گیرد باید قدرتش را از ملت بگیرد" و نیز در قانون اساسی مصوب سال 2132 چنین آمده است:
| |
|
| |
| «سیادت و حاکمیت از آن ملت است و چشمپوشی یا تصرف و تجزیه آن ممکن نیست»
| |
|
| |
| ==== معنی انتخابات ====
| |
| لغتنامهی دهخدا انتخابات را اینگونه تعریف میکند:
| |
|
| |
| انتخابات. [ اِ ت ِ ] ( ع مص ) ج ِ انتخاب. رجوع به انتخاب شود. || جریان عمومی برگزیدن نمایندگان مجلس شورای ملی و مجلس سنا و انجمن شهر و دیگر انجمنها<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA/ دیکشنری آبادیس]</ref>
| |
|
| |
| انتخابات (election)، فرایند برگزیدن فرد یا افرادی برای تصدی نمایندگی عامه مردم در منصبی عمومی از راه رایگیری است. در جوامع باستان و دولتشهرهای یونان باستان این کار از طریق رایگیری از مردان غیر برده و ثروتمند انجام میشد و در جمهوریهای روم باستان قضات را اتباع آزاد کشور انتخاب میکردند.
| |
|
| |
| عمومی شدن این فرایند در جهان امروز از قرن هفدهم و پس از انقلاب کبیر فرانسه به این سو شکل گرفت. مردم با این کار نسبت به گزینش نمایندگان و رهبران خود اقدام میکنند تا امور جامعه را بر اساس نظر اکثریت مردم در یک شرایط دموکراتیک به عهده بگیرند. این به معنای در نظر گرفتن حقوق اقلیت نیز هست.<ref>[https://www.ru.edu.af/da/RanaMagazine/67/newsDetail سایت رنا]</ref> در کشورها انتخابات بطور معمول بهصورت دورهای میباشد و این دورهها را در هر کشور قوانین آنجا تعیین میکند. پیشنهادات برای نمایندگی و یا ریاست جمهوری توسط احزاب عموما مطرح میشود و در برخی کشورها هم کاندیداهای مستقل خود مستقیما وارد عرصهی رقابت میشوند. و هرکسی بتواند بیش ۵۰ درصد آرای ماخوذه را کسب کند برندهی انتخابات است. رایگیری گاهی علنی و گاهی مخفیانه است و رای زنان از سال ۱۹۲۸ به بعد رسمی شد.<ref>[https://www.irna.ir/news/83518503/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA سایت ایرنا]</ref>
| |
|
| |
| === تاریخچه انتخابات پس از انقلاب مشروطه ===
| |
| [[پرونده:اولین مجلس نمایندگان.JPG|بندانگشتی|'''اولین مجلس نمایندگان پس از مشروطه''']]
| |
| پس از انقلاب مشروطه و امضای فرمان آن توسط مظفرالدین شاه در ۱۳ مرداد سال ۱۲۸۵ اولین دوره مجلس شورای ملی از ۱۷ مهر ۱۲۸۵ أغاز شد و تا پیروزی انقلاب ضد سلطنتی ۲۴ دوره قانونگذاری برگزار شد. در اولین دوره، مدت نمایندگی دو سال و تعداد نمایندگان ۱۵۶ نفر بود که ۶۰ نفر از تهران و ۹۶ نفر از سایر شهرستانها انتخاب میشدند. در دوره یکم انتخابات صنفی بود و همه طبقات مردم در آن شرکت نداشتند.<ref>کتاب مجلس و انتخابات نوشته منصوره اتحادیه صفحه ۸۷</ref>
| |
|
| |
| === مجلس سنا ===
| |
| پیش از انقلاب ضد سلطنتی، به موجب اصل ۴۳ قانون اساسی مصوب ۱۲۸۵ هجری شمسی مقرر گردید، مجلس دیگری به نام مجلس سنا به عنوان مکمل مجلس شورای ملی تشکیل گردد. این مجلس در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی با عضویت ۶۰ نفر شکل گرفت. از این تعداد ۳۰ نفر نماینده انتصابی از طرف شاه و ۳۰ نفر دیگر منتخب مردم بودند. مدت نمایندگی این مجلس تا سال ۱۳۲۴ هجری شمسی، ۶ سال بود. به موجب اصلاحی که در ماده ۲۹ قانون انتخابات مجلس سنا در ۲۳/۳/۴۵ هجری شمسی صورت گرفت، مدت دوره از ۶ سال به ۴ سال تقلیل یافت که شامل دوره چهارم مجلس سنا نیز میشد. به موجب این اصلاحیه، انتخابات هر دو مجلس شورای ملی و سنا همزمان و در یک روز برگزار میشد. قانون مجلس سنا مشتمل بر ۳۹ ماده بود که در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و به موجب بند ۱ ماده ۶ و همچنین بند ۲ ماده ۹ این قانون سن انتخابکنندگان و انتخابشوندگان به ترتیب حداقل ۲۵ سال و ۴۰ سال تمام باید باشد و بر اساس ماده ۱۰ نیز اشخاص میتوانند برای سنا انتخاب شوند.
| |
|
| |
| ==== حق رای زنان ====
| |
| [[پرونده:جدول انتخابات.JPG|بندانگشتی|'''جدول انتخابات از کتاب مجلس و انتخابات منصوره اتحادیه صفحه ۲۵۶''']]
| |
| زنان از ۶ بهمن ۱۳۴۱ در ایران طی رفراندومی صاحب حق رای شدند. در انتخابات سال ۱۳۴۲ برای دورهی بیست و یکم مجلس شورا ۶ زن نخستین بار انتخاب شدند. پس از انقلاب ضد سلطنتی نام مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر کرد. و ارگان دیگری برای فیلتر کردن نمایندگان به فرمان روحالله خمینی تشکیل شد که تحت عنوان نظارت استصوابی شورای نگهبان به کار خود ادامه میدهد. سن رای دهندگان در ایران به ۱۵ سال تقلیل یافت. گاهی انتخابات در یک دور انجام میشود و گاه به دورهای بعدی کشیده میشود.
| |
|
| |
|
| === رفراندوم جمهوری اسلامی === | | === رفراندوم جمهوری اسلامی === |
خط ۸۵: |
خط ۲۷: |
|
| |
|
| در انتخابات ریاست جمهوری سراسر مملکت به منزله یک حوزه انتخابیه تلقی میشود و تقسیمات خاصی وجود ندارد. زیرا کل کشور فقط یک نفر برای احراز مقام ریاست جمهوری انتخاب میگردد؛ بنابراین هر فرماندار در قلمرو یک شهرستان به کمک بخشداران تابع خود انتخابات را برگزار و نتایج حاصله از رأی گیری را به مرکز منعکس میکند تا با نتایج سایر شهرستانها جمع شود و نتیجه نهایی انتخابات که عبارتست از جمع آرای بدست آمده از کل کشور، اعلام گردد. ضمنا در انتخابات ریاست جمهوری و همه پرسی علاوه بر اخذ رأی از هم وطنان ایرانی از ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز با هماهنگی سفارتخانهها و کنسولگریها و نمایندگیهای سیاسی توسط وزارت امور خارجه اخذ رأی به عمل میآید و نتیجه نهایی انتخابات توسط وزارت امورخارجه به ستاد انتخابات کشور اعلام میشود. | | در انتخابات ریاست جمهوری سراسر مملکت به منزله یک حوزه انتخابیه تلقی میشود و تقسیمات خاصی وجود ندارد. زیرا کل کشور فقط یک نفر برای احراز مقام ریاست جمهوری انتخاب میگردد؛ بنابراین هر فرماندار در قلمرو یک شهرستان به کمک بخشداران تابع خود انتخابات را برگزار و نتایج حاصله از رأی گیری را به مرکز منعکس میکند تا با نتایج سایر شهرستانها جمع شود و نتیجه نهایی انتخابات که عبارتست از جمع آرای بدست آمده از کل کشور، اعلام گردد. ضمنا در انتخابات ریاست جمهوری و همه پرسی علاوه بر اخذ رأی از هم وطنان ایرانی از ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز با هماهنگی سفارتخانهها و کنسولگریها و نمایندگیهای سیاسی توسط وزارت امور خارجه اخذ رأی به عمل میآید و نتیجه نهایی انتخابات توسط وزارت امورخارجه به ستاد انتخابات کشور اعلام میشود. |
|
| |
| ==== انتخابکننده ====
| |
| انتخابکننده یا رأیدهنده عبارتست از شخصیتی حقیقی، بالغ، عاقل، دارای هویت و مشخصات معلوم و تابعیت مشخص با دارا بودن حق فقط یک رأی که این حق قائم به فرد است و قابل تفویض به دیگری نمیباشد. این رأی باید به صورت مخفی، مکتوب، آزاد و در جوی عاری از هرگونه تطمیع، تهدید و ارعاب اعلام شود.<ref name=":0">[https://www.tabnak.ir/fa/tags/448/1/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA سایت تابناک]</ref>
| |
|
| |
| ==== انتخابشونده ====
| |
| انتخابشونده کسی است که دارای شرایط و صلاحیتهای از پیش تعیین شده است و با کسب رأی تمایل اکثریت انتخابکنندگان، برای منصب خاصی برگزیده میشود.
| |
|
| |
| در هر انتخابات برای تایید انتخابشونده سوابق سجلی، شغلی، سیاسی و اجتماعی مربوط به زندگی حال و گذشته او بررسی و استعلام میشود و پس از تحقیق و استعلام از مراکز قانونی نتیجه را در اختیار مجریان ذیربط انتخاباتی قرار میدهند.
| |
|
| |
| در پایان مهلت رسیدگی به صلاحیت، داوطلبان در دو گروه قرار میگیرند، اول آنهایی که واجد شرایط هستند و صلاحیتشان به عنوان یک داوطلب قانونی مورد تأیید قرار گرفته است و گروهی دیگر آنهایی که فاقد یک یا چند شرط از شرایط مقرر میباشند و صلاحیت آنان به عنوان یک داوطلب قانونی رد میشود.<ref name=":0" />
| |
|
| |
| ==== نامزد انتخاباتی ====
| |
| کلیه داوطلبانی که پس از پایان مهلت رسیدگی به صلاحیت، اسامی آنان به عنوان افراد صاحب صلاحیت و واجد شرایط قانونی برای انتخاب شدن آگهی رسمی منتشر میشود و به اطلاع همه میرسد.<ref name=":0" />
| |
|
| |
|
| ==== گاهشمار انتخابات ریاست جمهوری ==== | | ==== گاهشمار انتخابات ریاست جمهوری ==== |
خط ۲۱۶: |
خط ۱۴۵: |
| مرحله دوم انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در روز جمعه ۲۱ اردیبهشت ماه برگزار خواهد شد. | | مرحله دوم انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در روز جمعه ۲۱ اردیبهشت ماه برگزار خواهد شد. |
|
| |
|
| === انتخاب شورای شهر === | | == بزرگترین تحریم انتخابات در تاریخ جمهوری اسلامی == |
| در انتخابات شوراهای اسلامی کشوری مانند انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات مجلس خبرگان، تقسیمات مخصوصی وجود ندارد بلکه همان محدوده واحدهای تقسیماتی روستا، دهستان، شهر، بخش، شهرستان و استان، که هر کدام محدوده یک حوزه انتخابیه مستقل را تشکیل میدهند، ملاک عمل است. | | انتخابات دور چهاردهم ریاست جمهوری اسلامی در ایران چند ساعت پس از موعد متعارف (ساعت ۱۸) نیز تمدید شد و ادامه یافت. |
| | |
| | با تصمیم ستاد انتخابات کشور حوزههای اخذ رأی تا پاسی از نیمه شب باز ماندند. این اقدام تلاشی از سوی حکومت برای افزایش مشارکت مردم عنوان شده است، مشارکتی که در طول روز اندک و بیرمق و گزارش شده بود. |
| | |
| | سخنگوی ستاد انتخابات در گفتوگوی زنده با خبرنگاران اعلام کرد که قانون اجازه تمدید بیشتر از ساعت ۲۴ را نمیدهد. |
| | |
| | به گفته او مطابق قانون اساسی، رای گیری باید در روز جمعه انجام بگیرد لذا بعد از ساعت ۲۴ صفها به داخل شعبه هدایت و دربها نیز بسته می شوند. |
| | |
| | این در حالی بود که در دوره قبلی انتخابات ریاست جمهوری که حکومت هدف بیرون آوردن نام ابراهیم رئیسی از صندوقها با آرایی هر چه بیشتر را دنبال میکرد انتخابات تا ساعت دو بعد از نیمه شب نیز تمدید شد. ظاهرا در این دور از انتخابات محاسبات دیگری راهنمای عمل حکومت بوده است. |
| | |
| | آمارهایی که مشارکت کمرمق را نشان میدادند |
| | |
| | درحالی که مسئولان جمهوری اسلامی تلاش میکنند تا شمار بیشتری از مردم را به پای صندوقهای رای بیاورند آمارهای غیررسمی منتشر شده در طول روز از کم بودن حضور مردم در پای صندوقهای رای حکایت داشتند. |
| | |
| | در همین زمینه سید محمد آقا میری، استاندار قم اعلام کرده است که تا کنون ۲۵ درصد مردم قم در انتخابات شرکت کردهاند. او گفت که مشارکت مردم قم در پای صندوقهای رای در سطح کشوری رتبه سوم بوده است. در ساعات شامگاهی و شبانگاهی ۸ تیر برخی رسانههای جمهوری اسلامی مدعی شدند که رجوع به حوزههای اخذ رأی بر خلاف ساعات روز رو به افزایش است. |
| | |
| | در خارج از کشور نیز حوزههای رأیگیری سوت و کور بودند و مخالفان حکومت نیز با شمار معدودی که برای رأیدادن به این حوزهها رجوع میکردند وارد بحثها و جدل میشدند. |
| | |
| | در تمامی طول روز انتخابات نیز اعلام موضع برخی از چهرههای سیاسی و اجتماعی در مورد امتناع از رأیدادن یا دعوت به عدم مشارکت در انتخابات کماکان در جریان بود. |
| | |
| | اینانتخابات برای ایران که با تنشهای داخلی و بحرانهای ژئوپلیتیکی از جنگ غزه تا پرونده هستهای مواجه است، در شرایط حساسی قرار دارد. |
| | |
| | اگر هیچ یک از این کاندیداها اکثریت مطلق آرا را به دست نیاورند، انتخابات به دور دوم کشیده میشود، اتفاقی که تنها یک بار در سال ۲۰۰۵ یعنی از زمان تأسیس جمهوری اسلامی در ۴۵ سال پیش رخ داده است. |
| | |
| | خامنهای و مسئولان حکومتی همواره تلاش میکنند با دعوت از مردم، آمار مشارکت در انتخابات را بالا ببرند. این در حالی صورت میگیرد که تهران از تکرار سناریوی آنچه در انتخابات پارلمانی گذشته رخ داد، بیم دارد، جایی که نرخ مشارکت در آن بیسابقه بود. |
| | |
| | انتظار میرود اولین نتایج رایگیری روز شنبه و نتایج رسمی حداکثر تا یکشنبه منتشر شود. |
| | |
| | مقام ریاست جمهوری در ایران آنطور که در دیگر کشورهاست، بالاترین مقام دولتی نیست، و اختیار تام در همه زمینهها ندارد. |
| | |
| | قدرت واقعی در دستان علی خامنهای، رهبر ۸۵ ساله ایران است که نفوذ بسیار و تعیین کنندهای بر شورای نگهبان دارد، یکی از وظایف شورای نگهبان بررسی صلاحیت کاندیداها است که تنها شماری معدود و نزدیک به حکومت از این فیلتر امکان عبور مییابند. |
| | |
| | منتقدان حکومت ایران میگویند که مشارکت کم و رو به کاهش در سالهای اخیر نشان میدهد که مشروعیت نظام از بین رفته است. |
| | |
| | <nowiki>https://www.aftabkaran.com/2024/06/29/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%AC%D9%85%D9%87/</nowiki> |
| | |
| * | | * |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |