۱٬۱۹۴
ویرایش
کاربر:Hossein/1403619صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
در مکانی که بعدا زندان قصر نام گرفت یکی از قدیمی‌ترین کاخ های پادشاهان قاجار بود که در ۱۱۷۷خورشیدی و در ابتدای سلطنت فتحعلی شاه ساخته شد. وجه تسمیه نامگذاری '''زندان قصر''' نیز برگرفته از بنای پیشین، قصر قجری، است. این بنا فاقد پنجره‌های بیرونی بود و از این جهت بیشتر از آن که به یک کاخ پادشاهی شبیه باشد به یک قلعه نظامی شباهت داشت. در زمان مظفرالدین شاه این بنا از بین رفت و در زمان رضاشاه زندان جدید در آن ساخته شد. طراح زندان یک افسر قزاق روس‌تبار بود. بعد از کودتای ۱۳۳۲ قسمت‌های الحاقی ساخته شد و ساختمان زندان سیاسی نیز در همین سالها ساخته شد. زندان قصر برای دهه‌ها در زمان قاجار و پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. این زندان در سال 1383 تعطیل شد و در فهرست آثار ملی سازمان میراث فرهنگی جای گرفت. در سال 1391 این زندان توسط شهرداری تهران به باغ موزه تبدیل شد و در آبان همان سال افتتاح شد. | |||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
«زندان قصر جای مخوفی است. دیوارهای عظیم و متعّدد و کریدورهایی که زندان را احاطه کرده در تازه وارد چنین تاثیر می‌گذارد که انگار کسی که به دام این زندان افتاده‌است هیچ وقت رها نمی‌شود». بزرگ علوی، کتاب «پنجاه‌و‌سه نفر»<ref name=":1">[https://asre-nou.net/php/view.php?objnr=58930 زندان قصر نخستین زندان متمرکز تهران]</ref> | «زندان قصر جای مخوفی است. دیوارهای عظیم و متعّدد و کریدورهایی که زندان را احاطه کرده در تازه وارد چنین تاثیر می‌گذارد که انگار کسی که به دام این زندان افتاده‌است هیچ وقت رها نمی‌شود». بزرگ علوی، کتاب «پنجاه‌و‌سه نفر»<ref name=":1">[https://asre-nou.net/php/view.php?objnr=58930 زندان قصر نخستین زندان متمرکز تهران]</ref> | ||
منطقه ای که در آن امروزه موزه ی قصر احداث شده است در زمان قاجار در فاصله زیادی از تهران واقع شده بود. این مکان کنار مسیر جاده | منطقه ای که در آن امروزه موزه ی قصر احداث شده است در زمان قاجار در فاصله زیادی از تهران واقع شده بود. این مکان کنار مسیر جاده قدیم شمیران قرار داشت.<ref name=":0">[https://www.beytoote.com/iran/bastani/palace-museum02-garden.html آشنایی با باغ موزه قصر یا زندان قصر سابق] </ref> بنای تاریخی زندان قصر در آبان ماه ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۶۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.<ref name=":2">[https://tehranmoble.ir/blog/palace-museum-garden-or-former-palace-prison/ باغ موزه قصر یا زندان قصر سابق]</ref> | ||
== | == زندان قصر در عهد قاجار == | ||
در زمان قاجار این منطقه مکانی بود که بوستان خرم‌آباد نامیده می‌شد و در مسیر جاده قدیم شمیران واقع بود که شهر ری را به قیطریه متصل می‌نمود.<ref name=":2" /> | در زمان قاجار این منطقه مکانی بود که بوستان خرم‌آباد نامیده می‌شد و در مسیر جاده قدیم شمیران واقع بود که شهر ری را به قیطریه متصل می‌نمود.<ref name=":2" /> | ||
فتحعلی شاه قاجار در سال 1177 هجری خورشیدی مصادف با دومین سال سلطنت خود دستور داد که قصری خارج از تهران برایش بسازند با صدور دستور ساخت قصر در خارج تهران عمارتی بزرگ متشکل از اندرونی کلاه فرنگی و استخر بنا گردید.<ref name=":2" /> نام این قصر، قصر قاجار بود. چنان که از توصیفات اوژن فلاندن در کتابش بر می آید، این قصر دارای آمفی تئاتر و تزئینات آینه کاری زیبایی بوده است. | |||
این قصر در زمان ناصرالدین شاه به مکانی برای اردوی سالیانه فوج قزاق تبدیل شد و به کلی تغییر کرد. سپس در دوران مظفرالدین شاه این باغ قصر به ژاندارمری تحویل داده شد. در سال 1282 قسمت های زیادی از این قصر بر اثر سیل و بارندگی های شدید از بین رفت. سال ها بعد زمانی که سوئدی ها اداره ی شهربانی تهران را به عهده داشتند در این مکان اداره ی شهربانی تأسیس شد و به آن زندان نظمیه نیز اضافه شد. این ساختمان دارای چند اتاقک بود و زیرزمین آن به زندانیان اختصاص داده شده بود.<ref name=":0" /> | |||
در زمان محمدعلی شاه کارکرد نظامی قصر پُررنگ‌تر شد. بریگاد قزاق تابستان‌ها برای هواخوری و فرار از گرما به آنجا می‌رفت. قصر مزبور بعدها پایگاه نظامی حکومت برای حمله به مشروطه‌خواهان شد.<ref name=":1" /> | در زمان محمدعلی شاه کارکرد نظامی قصر پُررنگ‌تر شد. بریگاد قزاق تابستان‌ها برای هواخوری و فرار از گرما به آنجا می‌رفت. قصر مزبور بعدها پایگاه نظامی حکومت برای حمله به مشروطه‌خواهان شد.<ref name=":1" /> | ||
==== زندان=آب خنک خوردن | ==== زندان=آب خنک خوردن ==== | ||
ماژور ژوبر در توصیف این قصر گفته بود: قصر قاجار بر فراز تپه‌ای واقع و بنایی است بسیار زیبا و ساخته‌شده با آجر که باغ وسیعی بر آن احاطه دارد. نهر آبی از وسط باغ جاری است که پس از تشکیل حوض‌ها و فواره‌ها در جلگه زیردست گم میشود. | ماژور ژوبر در توصیف این قصر گفته بود: قصر قاجار بر فراز تپه‌ای واقع و بنایی است بسیار زیبا و ساخته‌شده با آجر که باغ وسیعی بر آن احاطه دارد. نهر آبی از وسط باغ جاری است که پس از تشکیل حوض‌ها و فواره‌ها در جلگه زیردست گم میشود. به دلیل وجود نهر و آب گوارای آن، اصطلاح '''آب خنک خوردن''' در میان اهالی تهران معروف شد و دهان به دهان گشت تا بین همه اهالی ایران جا افتاد. | ||
== | == زندان قصر در عهد رضاشاه == | ||
با شروع حکومت رضاشاه زندان‌های موجود در زندان قصر دیرگ کافی نبود و به همین خاطر رئیس شهربانی آن زمان که سرتیپ درگاهی بود دستور مکانی برای ساخت | با شروع حکومت رضاشاه زندان‌های موجود در زندان قصر دیرگ کافی نبود و به همین خاطر رئیس شهربانی آن زمان که سرتیپ درگاهی بود دستور مکانی برای ساخت زندان جدید در این مکان را داد. قصر قاجار برای تاسیس زندان برگزیده شد.<ref name=":2" /> | ||
زندان قصر یکی از مهم‌ترین و بزرگترین زندان‌های رژیم پهلوی بود که به وسیله رضاخان در ۱۳۰۸خورشیدی دوباره بازسازی شد و در طول سال‌های مختلف گسترش یافت. بخش سیاسی این زندان در سال‌های بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ساخته شد و بسیاری از مبارزان و انقلابیون مدتی را در این مکان به اسارت بسر برده‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83577320/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%B5%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%AE%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B1%DA%AF درباره زندان قصر | روایت‌هایی از دخمه مرگ]</ref> | زندان قصر یکی از مهم‌ترین و بزرگترین زندان‌های رژیم پهلوی بود که به وسیله رضاخان در ۱۳۰۸خورشیدی دوباره بازسازی شد و در طول سال‌های مختلف گسترش یافت. بخش سیاسی این زندان در سال‌های بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ساخته شد و بسیاری از مبارزان و انقلابیون مدتی را در این مکان به اسارت بسر برده‌اند.<ref>[https://www.irna.ir/news/83577320/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%82%D8%B5%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%AE%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B1%DA%AF درباره زندان قصر | روایت‌هایی از دخمه مرگ]</ref> | ||
در | ==== طراح وساختار زندان قصر ==== | ||
معمار روسی مشهور با نام نیکولا مارکوف کسی بود که زندان قصر را طراحی نمود این زندان 192 اتاق برای نگهداری زندانیان داشت که در این میان 96 اتاق 5 نفره بودند و باقی ساختاری انفرادی و تک نفره داشتند البته در این مجموعه بیمارستان نیز | |||
ساخته شده بود که از 6 اتاق 6 تخته و 16 اتاق یک تخته تشکیل شده بود. سرتیپ درگاهی کسی بود که نیاز به زندان جدید را مطرح نمود در زمان افتتاح زندان توسط رضا شاه سرتیپ از شاه دعوت نمود تا درون یکی از سلولهای زندان بیاید و همین عاملی شد تا سرتیپ دو روز در زندانی که خودش ساخته بود زندانی باقی بماند. از این رو سرتیپ درگاه خود یکی از اولین زندانیان زندان قصر بود. | |||
==== فاز یک زندان قصر ==== | ==== فاز یک زندان قصر ==== | ||
در زمان رضا شاه، فاز یک این زندان به بهره برداری رسید. این مکان امروزه ساختمان نیکولای نام دارد. مساحت آن حدود 8800 متر مربع می باشد. | در زمان رضا شاه، فاز یک این زندان به بهره برداری رسید. این مکان امروزه ساختمان نیکولای نام دارد. مساحت آن حدود 8800 متر مربع می باشد. | ||
=== زندانیان مشهور زندان قصر === | |||
افراد مشهوری زیادی در زندان قصر روزگار گذرانده اند. در این میان میتوان به قوام السلطنه صولت الدوله صارم الدوله عبدالحسین تیمورتاش بزرگ ،علوی محمد فرخی دکتر تقی ارانی و علیمردان خان بختیاری اشاره نمود بزرگ علوی نیز در کتابی به نام 53 نفر سرگذشت اسارت خود و زندانیان دیگر را به رشته تحریر درآورده است. | |||
== زندان قصر در عهد محمدرضا شاه == | |||
=== زندان سیاسی === | |||
زندان سیاسی پنج هزار متر مربع مساحت دارد. پس از کودتای 28 مرداد، سه و چهار ساختمان به زندان قصر اضافه شد زیرا به دلیل افزایش زندانیان سیاسی فضای کافی وجود نداشت. برای آنها نبود به همین خاطر ساختمان زندانیان سیاسی به طور کامل از زندانیان عمومی جدا گردید.<ref name=":2" /> | |||
=== ساختار زندان قصر === | |||
==== برج‌های دیده‌بانی ==== | |||
برج های دیده بانی در گوشه های محوطه قرار دارند برج جنوب شرقی محوطه دارای دوربین دوچشمی تلسکوپ است که از آن برای رصد نجومی و شهری استفاده میگردد.<ref name=":2" /> | |||
==== نمای بیرونی زندان قصر ==== | |||
معماری هشتی در کل ساختمان دیده میشود شکل کلی ساختمان به شکل مربع است که دو گوشه این مربع دارای ضلع خارجی است و هر گوشه مربع یک هشتی قرار دارد و بندها از طریق اضلاع و مرکزیت هشتیها به هم متصل میشوند همین شباهت در بندها باعث سردرگمی افراد میشود و فرار از زندان را بسیار دشوار میکند مرکز مربع هم محوطه هواخوری مرکزی به حساب می آید.<ref name=":2" /> | |||
=== زندانیان مشهور زندان قصر === | |||
در دوره پهلوی چهره های سیاسی برجسته‌ای مثل مسعود رجوی موسی خیابانی از سازمان مجاهدین خلق ایران و بیژن جزنی و امبرپرویز پویان و ...و چهره‌های مذهبی مثل آیت الله طالقانی، اکبر هاشمی رفسنجانی محمد تقی شریعتی مرتضی مطهری و بسیاری دیگر در این زندان زندانی بودند. امیر عباس هویدا که در اواخر دوره شاه و به دستور شاه دستگیر شده بود یکی از زندانیان آن بود. اغلب زندانیان اعدامی رژیم پهلوی نیز در این زندان نگهداری میشدند.<ref name=":2" /> | |||
=== فرار از زندان قصر === | |||
بزرگترین و معروفترین فرار از این زندان که در سال های پیش از انقلاب رخ داد فرار سید فرهاد نامی بوده است. این فرار در زمان محمدرضا شاه رخ داد. اشرف دهقان نیز توانست از زندان قصر فرار کند مدتی قبل از انقلاب نیز درهای زندان توسط زندانیان باز شد و آنها بخشهایی از دیوار را تخریب نمودند. دو آمریکایی که متهم به اختلاس بودند در این زندان قصر زندانی بودند که داستان فرارشان توسط نویسنده آمریکایی به نام فالت به رشته تحریر در آمده است و فیلمی نیز از روی این داستان با نام فرار عقابها ساخته شده است. | |||