ایران گیت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ایران گیت''' که به '''ماجرای ایران کنترا''' و '''ماجرای مک فارلین''' نیز معروف است، یک رسوایی سیاسی است که در پی سفر یک هیأت آمریکایی به سرپرستی رابرت مک فارلین مشاور  سابق امنیت ملی آمریکا به ایران در ۴ خرداد ۱۳۶۵ رخ داد.  

برپایه‌ی بسیاری از گزارش‌ها و تحلیل‌ها هدف اصلی ریگان از این معامله برقراری رابطه با عناصری در داخل حاکمیت جمهوری اسلامی بود که به زعم او میانه رو بودند تا بتواند روی آنها سرمایه‌گذاری کرده و روابط ایران و آمریکا را عادی کند و از سر بگیرد.  

در آمریکا در ۲۵ نوامبر ۱۹۸۶ ریگان طی یک کنفرانس مطبوعاتی ماجرا را شرح داد و مسئولیت آنرا به عهده گرفت. کمیسیون تاور به دستور ریگان برای تحقیق در این ماجرا تشکیل شد. در تحقیقات کمیسیون تاور مشخص شد که ماجرای فروش سلاح به ایران و کمک به کنتراها به هم ارتباط داشتند و سود حاصل از معامله سلاح با ایران برای کمک به کنتراها اختصاص یافته است. ریگان، آدمیرال پویند کستر مشاور امینت ملی و اولیور نورث را برکنار کرد. کمیسیون تاور در پایان تحقیقات ضمن انتقاد از رونالد ریگان او را تبرعه کرد و اعلام کرد که او از عملکرد زیر دستانش اطلاع نداشته است. رابرت مک فارلین در مارس ۱۹۸۷ با خوردن قرص والیوم خودکشی کرد ولی جان سالم به‌در برد.

با حمله عراق به ایران، جمهوری اسلامی از سال ۱۳۵۹ وارد [[جنگ ایران و عراق|جنگ با عراق]] شد. از همان سال‌‌های اولیه‌ی جنگ، صلح در دسترس بود و به ویژه پس از بازپس گیری خرمشهر از عراق ادامه جنگ نامشروع می‌نمود. بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای عربی میانجی‌گری کردند تا جنگ پایان یابد. اما [[روح‌الله خمینی|خمینی]] به آتش بس و صلح تن نداد و جنگ را به مدت ۸ سال ادامه داد. در نیمه‌ی دهه ۶۰ خورشیدی، ایران از نظر تجهیزات و سلاح و مهمات در تنگتا قرار گرفت زیرا تجهیزات و سلاح‌های ارتش ایران تماما آمریکایی بودند که از زمان شاه باقی مانده بود. در جریان گروگان‌گیری در سفارت آمریکا در تهران دولت آمریکا ایران را تحریم تسلیحاتی کرده بود و کشورهای متحد خود را نیز تشویق می‌کرد که به ایران سلاح نفروشند. مسئولان عالی رتبه‌ی جمهوری اسلامی در تلاش بودند که به هر نحوی سلاح‌های مورد نیاز خود را تهیه کنند. در سال ۱۳۶۵ مصادف با ۱۹۸۶ میلادی و قبل از آن، مذاکرت محرمانه‌ای از طرف دولت جمهوری اسلامی با مقامات و واسطه‌های آمریکایی انجام شد. دولت ریگان که در دومین دوره‌ی ریاست جمهوری خود بود؛ با مسئله گروگان‌گیری دیپلمات‌های خود در لبنان از طرف گروه عماد مغنیه روبرو بود. در ملاقات‌ بین طرف‌های ایرانی و آمریکایی، دولت آمریکا برای نشان دادن حسن نیت در جندین نوبت سلاح‌های مورد نیاز جمهوری اسلامی را تامین کرد. به .یژه محموله‌هایی حاوی موشک‌های ضد تانک تاو و ضد هوایی هاوک به ایران ارسال شد. در مقابل دولت آمریکا درخواست کرد که ایران در ماجرای گروگان‌گیری اعضای سفارت آمریکا در لبنان میانجی‌گری کند و گروگان‌‌‌ها آزاد شوند.  

طرف ایرانی ملاقات کننده محسن کنگرلو مشاور امنیتی [[میرحسین موسوی]] نخست وزیر وقت ایران بود که به واسطه‌گی منوچهر قربانی فر یک دلال اسلحه با آمریکایی‌ها ارتباط برقرار کرد. در طرف آمریکا نیز مک فارلین مشاور سابق امنیت ملی رونالد ریگان و سرهنگ اولیور نورث از اعضای شورای امنیت ملی آمریکا به عنوان نفرات اصلی حضور داشتند.

آغاز ماجرا به گفته اکبر هاشمی رفسنجانی با تماس منوچهر قربانی فر<ref name=":0">[http://ensani.ir/fa/article/44836/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%DA%A9-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D9%82%D8%B1%D مروری بر ماجرای مک‌فارلین و رابطه‌ای که برقرار نشد- پرتال جامع علوم انسانی]</ref> یک عضو سابق ساواک<ref>[https://article.mojahedin.org/i/news/191614 یادنامه رفسنجانی! - سایت مجاهدین خلق ایران] </ref> با محسن کنگرلو مشاور امنیتی [[میرحسین موسوی]] نخست وزیر وقت بود. قربانی فر در نامه‌ی خود متذکر شده بود که آمریکایی‌های تمایل دارند که از نظر تسلیحاتی ایران را تامین کنند و اینکه به جای تهیه تسلیحات از بازار آزاد بهتر است سلاح را از سرچشمه یعنی آمریکا تهیه کنید. محسن کنگرلو مقامات ایران از جمله [[روح‌الله خمینی|خمینی]] ولی فقیه جمهوری اسلامی و سران سه قوه و [[میرحسین موسوی]] را در جریان این نامه‌نگاری قرار می‌دهد و آن‌‌ها نیز موافقت خود را اعلام می‌کنند. در مقابل آمریکا از جمهوری اسلامی می‌خواهد که در قضییه آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان کمک کند.<ref name=":0" />

هیأت آمریکایی پس از چند روز معطلی در تهران بدون نتیجه به آمریکا بازگشت. البته محموله‌ی سلاح تحویل ایران گردید. چند ماه پس از ماجرای سفر مک فارلین به ایران  مذاکرات با آمریکا برای خرید تسلیحات از کانال دیگری از سر گرفته شد.<ref name=":1" />  

[[پرونده:ریگان درکنفرانس خبری پس از اعلام گزارش کمیسیون تاور.JPG|جایگزین=کنفرانس خبری کمیسیون تاور و ارائه گزارش نهایی در مورد رسوایی ایران گیت|بندانگشتی|کنفرانس خبری کمیسیون تاور و ارائه گزارش نهایی در مورد رسوایی ایران گیت]]

در ماجرای مک فارلین و معامله سلاح با ایران توافق شده بود که قیمت تسلیحات تحویل داده شده به ایران که ۲۱ میلیون دلار بود پس از چند روز به آمریکائی‌ها پرداخت شود. [[حسن روحانی]] که آن زمان جانشین هاشمی رفسنجانی در فرماندهی جنگ بود و مسئولیت تایید پرداخت‌های خرید تسلیحات را به عهده داشت پول یک محموله از سلاح‌ها را به منوچهر قربانی فر پرداخت نکرد. مبلغی که به آمریکائی‌ها داده شد ۱۴ میلیون دلار بود. استدلال روحانی این بود که آمریکائی‌ها سلاح‌ها را گران حساب کرده‌اند. منوچهر قربانی فر نامه‌هایی را در این‌باره به  محسن کنگرلو فرستاد و از این موضوع شکایت کرد اما نتیجه‌ای نگرفت.<ref name=":1" /> قربانی فر کپی نامه‌های خود به کنگرلو را از طریق فتح‌الله امید نجف آبادی برای آیت‌الله منتظری ارسال کرد و ماجرا را با او در میان گذاشت. تا قبل از آن ماجرای سفر مک فارلین به ایران مخفی مانده بود.<ref>کتاب خاطرات منتظری</ref> سید مهدی هاشمی مسئول نهاد نهضت‌های آزادی‌بخش سپاه که برادرش داماد منتظری بود ماجرا را به سرتیپ ایاد محمود کاردار سفارت سوریه در تهران خبر می‌دهد و او نیز از طریق عناصر وابسته به خود که در سوریه و لبنان مستقر بودند، ماجرا را به حسن صبرا سردبیر روزنامه الشراع لبنان که با او آشنایی داشت اطلاع می‌دهد. روزنامه‌ی الشراع شرح ماجرای سفر مک فارلین و معامله سلاح را در روز ۱۱ آبان ۱۳۶۵ شمسی منتشر کرد. سید مهدی هاشمی در زمان افشای ماجرای مک فارلین در روزنامه‌ی الشراع به جرم خیانت در زندان بود و پس از مدتی اعدام شد.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=t4ZHbsfQBOs مصاحبه بی بی سی با حسن صبرا - یوتیوب]</ref> پس از بر ملا شدن سفر مک فارلین، [[روح‌الله خمینی|خمینی]] به هاشمی رفسنجانی ماموریت می‌دهد که قبل از لو رفتن ابعاد ماجرا و برای جلوگیری از رسوایی، در راهپیمایی ۱۳ آبان که به مناسبت سالروز [[گروگان گیری در سفارت آمریکا|گروگان‌گیری در سفارت آمریکا]] انجام می‌شود روایت جمهوری اسلامی را از ماجرای مک فارلین ارائه دهد. هاشمی رفسنجانی در سخنرانی خود در روز ۱۳ آبان ۶۵ در شرح ماجرا گفت که مقامات ایران از سفر هیات آمریکایی اطلاع نداشتند و غافلگیر شدند. هاشمی در سخنان خود مقامات آمریکایی را تقبیح کرد.<ref name=":0" />