۷٬۳۴۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
| sidebox = | | sidebox = | ||
}} | }} | ||
'''قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲'''، پس از انقلاب سفید رژیم [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]] اتفاق افتاد. چند روز پیش از ۱۵ خرداد با فراخوان جبههی ملی و تشکلهای اصناف و بازاریان، مردم به خیابانها ریختند. قیام خرداد ۱۳۴۲ سه روز به طول انجامید و نه تنها تهران و قم بلکه اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز را نیز در بر گرفت. سرانجام شاه این قیام را در ۱۵ خرداد با وارد کردن نیروی نظامی به طرز خونینی سرکوب کرد که صدها و شاید هزاران کشته و مجروح بر جای گذاشت. پس از سرکوب خونین ۱۵ خرداد، کلیه جریانهای سنتی سیاسی از تداوم مبارزه مأیوس شدند؛ و با تشدید سرکوب و اختناق نظام شاه، مجدداً از صحنهی مبارزه کنارهگیری کردند. از این تاریخ بهعنوان گورستان رفرمیسم یا پایان امکان مبارزهی پارلمانتاریستی در ایران نام برده میشود. پس از این واقعه، رهبران [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] دستگیر شدند و نهضت آزادی نیز منحل شد. در این شرایط که رژیم شاه تمامی راههای مسالمت آمیز را بسته و اجازهی فعالیت به هیچ جریان سیاسی مخالفی را نمیداد؛ گروهی از جوانان که بهدنبال راهی برای اصلاح امور جامعه بودند، پس از مطالعاتی در تاریخ ایران و تاریخ انقلابات جهان به تشکیل سازمانهایی انقلابی مبادرت کردند که اصلیترین آنها [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] و [[سازمان چریکهای فدایی خلق ایران|چریکهای فدایی خلق ایران]] بودند. این گروهها، راه مبارزه با دیکتاتوری شاه را مبارزهی مسلحانه و قهرآمیز دانسته و به مبارزهی حرفهای روی آوردند. | '''قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲'''، پس از انقلاب سفید رژیم [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]] اتفاق افتاد. | ||
انقلاب سفید در حقیقت گذار از یک وضعیت نیمهفئودالی(ارباب- رعیتی) در جامعه ایران به وضعیت بورژوازی کمپرادور( سرمایهداری وابسته) بود. انقلاب سفید و چرخش از یک بافت روستایی به سمت بافت شهری و بورژوایی، ایران را از سویی برای سرمایهگذاران آمریکایی مساعد میکرد و از سوی دیگر زمینهی یک انقلاب سرخ را که آمریکا از آن بیم داشت از میان میبرد. از سویی میتوان این انقلاب را نقطهی عطف چرخش شاه از استعمار انگلیس به سمت آمریکا دانست زیرا برای انگلستان حفظ همان وضعیت فئودالیته در ایران و تنها بهرهوری سنتی از نفت ایران کافی بود. شاه همچنین با انقلاب سفید حاکمیت خود را یکدست کرده و هر گونه صدای مخالف را خاموش کرد. او سران احزاب سیاسی که مبارازات پارلمانتاریستی و مسالمتآمیز را از سالهای قبل در پیش گرفته بودند دستگیر و روانه زندان کرد. به همهی این دلایل جو سیاسی در ایران بسیار ملتهب بود و | |||
در ۱۳ خرداد سال ۱۳۴۲ خمینی در مدرسه فیضیه قم یک سخنرانی اعتراضی و شدیداللحن داشت. گفته میشود در این دوران [[محمدرضا پهلوی|محمدرضاشاه]] با انقلاب سفید روی به آمریکا آورده از انگلستان روی گردانده بود. آخوندها که با انگلستان و فئودالهای مورد حمایت او همراه بودند از این موضع ناراضی بودند. گفته میشود در همین دوران انگلیسیها به خمینی اطمینان دادند که شاه ضعیف است و در صورتی که وی علیه او موضع گیری کند از او حمایت خواهند کرد. این موضوع خمینی را در ایراد این سخنرانی تشجیع کرد. خمینی به همین دلیل بازداشت شد. | |||
چند روز پیش از ۱۵ خرداد با فراخوان جبههی ملی و تشکلهای اصناف و بازاریان، مردم به خیابانها ریختند. قیام خرداد ۱۳۴۲ سه روز به طول انجامید و نه تنها تهران و قم بلکه اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز را نیز در بر گرفت. سرانجام شاه این قیام را در ۱۵ خرداد با وارد کردن نیروی نظامی به طرز خونینی سرکوب کرد که صدها و شاید هزاران کشته و مجروح بر جای گذاشت. پس از سرکوب خونین ۱۵ خرداد، کلیه جریانهای سنتی سیاسی از تداوم مبارزه مأیوس شدند؛ و با تشدید سرکوب و اختناق نظام شاه، مجدداً از صحنهی مبارزه کنارهگیری کردند. از این تاریخ بهعنوان گورستان رفرمیسم یا پایان امکان مبارزهی پارلمانتاریستی در ایران نام برده میشود. پس از این واقعه، رهبران [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] دستگیر شدند و نهضت آزادی نیز منحل شد. در این شرایط که رژیم شاه تمامی راههای مسالمت آمیز را بسته و اجازهی فعالیت به هیچ جریان سیاسی مخالفی را نمیداد؛ گروهی از جوانان که بهدنبال راهی برای اصلاح امور جامعه بودند، پس از مطالعاتی در تاریخ ایران و تاریخ انقلابات جهان به تشکیل سازمانهایی انقلابی مبادرت کردند که اصلیترین آنها [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] و [[سازمان چریکهای فدایی خلق ایران|چریکهای فدایی خلق ایران]] بودند. این گروهها، راه مبارزه با دیکتاتوری شاه را مبارزهی مسلحانه و قهرآمیز دانسته و به مبارزهی حرفهای روی آوردند. | |||
== پیشنه == | == پیشنه == |