۱۰٬۳۱۵
ویرایش
حافظ: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین محمد، حافظ شیرازی (متولد ح. ۷۲۷ (قمری) – وفات ۷۹۲ (قمری))نام پدرش بها الدین محمد اهل اصفهان که برای گریز از حمله مغول به شیراز مهاجرت کرده بود ولی از خانواده و اجداد او خبر چندانی در دست نیست. خواجه شمس‌الدین محمد تا سن بیست سالگی به تحصیل علوم رایج پرداخت و بطور خاص قرآن را به‌طور کامل از بر داشت و بر اساس یکی از ابیاتش قرآن را با ۱۴ روایت از بَر می‌خواند (عشقت رسد به فریاد ور خود به سان حافظ...قرآن ز بر بخوانی در [[چارده روایت]])<ref>سایت درباره شعر - [http://www.nosokhan.com/library/Topic/07R4 شماره ٩٤: زان يار دلنوازم شکريست با شکايت]</ref> برخی علت مبهم ماندن جزئیات زندگی مشهور ترین شاعر ایران را در مخالفت حافظ با دین رایج آنزمان و تکفیر متقابل وی از سوی علما و فضلای هم‌عصرش میدانند به نحوی که یافتن نسخه های اشعار حافظ نزد طلاب و هوادارانش جرم محسوب می‌شد و در خفا انجام می یافت(شیخم به طنز گفت حرامست، می مخور . . . گفتم به چشم، گوش به هر خر نمی‌کنم). وی در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در سر تا سر ایران دست یافت و اشعار او به مناطقی دور دست همچون هند نیز راه یافت.مریدان حافظ غزلیاتش را از بر میکردند و در فرصت مناسب و اَمن مجدداً به رشته تحریر در می‌آوردند و در سراسر دنیا انتشار می‌یافت که یکی از دلایل تفاوت‌ها و اختلاف در متن غزلیات و نسخه‌های خطی قدیمی است. بر همین سیاق بنا به روایاتی پس از مرگ حافظ نیز متعصبان که اشعار شاعر و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفر وی می دانستند مانع دفن حکیم به آیین مسلمانان شدند<ref>سایت بیتوته - [http://www.beytoote.com/scientific/scientist/hafezeshirazi.html زندگینامه حافظ شیرازی]</ref>. از علت و نحوه درگذشت حافظ نیز خبری باقی نمانده.زندگی حافظ از تولد تا مرگ در پرده ای از ابهام قرار دارد در نهایت گویا در گلگشت مصلی که منطقه ای زیبا و با صفا بود و حافظ علاقه زیادی به آن داشت به خاک سپرده شد اما تا ۶۵ سال مقبره ای بر مزارش ساخته نشد تا آنکه شمس الدین محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی؛ حاکم فارس، برای اولین بار عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و در سالیان بعد به شکل کنونی ([[حافظیه]])<ref name=":2" />در آمد. | |||
[[پرونده:حافظ به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی.jpg|جایگزین=دیوان خواجه حافظ شیرازی|بندانگشتی|دیوان خواجه حافظ شیرازی به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی]] | [[پرونده:حافظ به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی.jpg|جایگزین=دیوان خواجه حافظ شیرازی|بندانگشتی|دیوان خواجه حافظ شیرازی به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی]] | ||
تخلصش حافظ و ملقب به لسان الغیب، شمس‌الدین، لسان العرفا، ناظم الاولیا، خواجه عرفان، خواجه شیراز، ترجمان الحقیقه، کاشف الحَقایق، تَرجمانُ الاسرار، مَجذوبِ سالک، تَرجمانُ اللسان. همچنین خود حافظ القابی را در اشعارش بکار برده : {نکته دانی بذله گو چون | تخلصش حافظ و ملقب به لسان الغیب، شمس‌الدین، لسان العرفا، ناظم الاولیا، خواجه عرفان، خواجه شیراز، ترجمان الحقیقه، کاشف الحَقایق، تَرجمانُ الاسرار، مَجذوبِ سالک، تَرجمانُ اللسان. همچنین خود حافظ القابی را در اشعارش بکار برده : {نکته دانی بذله گو چون حافظ شیرین سخن} . . .{دلم از پرده بشد حافظ خوشگوی کجاست؟} . . .{حافظ خوشکلام شد مرغ سخن سرای تو} . . .اما آشنا ترین لقب خواجه شمس‌الدین محمد بدلیل حفظ قران همانا حافظ است. | ||
غزلیات حافظ آمیزه ای از غزل عارفانه مولانا و غزل عاشقانه سعدی است. با آنکه حافظ غزل عارفانهٔ مولانا و غزل عاشقانهٔ سعدی را پیوند زده است، نوآوری اصلی به سبب تک بیت های درخشان، مستقل، وخوش مضمون فراوانی است که ایجاد کرده است. استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از ساختار سوره های قرآن تأثیر گرفته است، که آن را انقلابی در آفرینش اینگونه شعر دانسته اند (صفحهٔ 34 حافظ نامه، شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ، بخش اوّل. )<ref name=":1">file4 - [http://file4.qoup.ir/file4/26762/html مقاله خواجه محمد حافظ شیرازی]</ref>یاد واره حافظ مطابق تقویم رسمی ایران 20مهرماه می‌باشد و ادبا و محققان و هنرمندان از کشور های مختلف نیز در چنین روزی آخرین دستاورد هایشان در باره دیوان حافظ را ارايه می دهند.در این روز در کشور های دیگر مثل فرانسه روسیه آلمان و . . . نیز به بزرگداشت حافظ شیرازی می‌پردازند. | غزلیات حافظ آمیزه ای از غزل عارفانه مولانا و غزل عاشقانه سعدی است. با آنکه حافظ غزل عارفانهٔ مولانا و غزل عاشقانهٔ سعدی را پیوند زده است، نوآوری اصلی به سبب تک بیت های درخشان، مستقل، وخوش مضمون فراوانی است که ایجاد کرده است. استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از ساختار سوره های قرآن تأثیر گرفته است، که آن را انقلابی در آفرینش اینگونه شعر دانسته اند (صفحهٔ 34 حافظ نامه، شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ، بخش اوّل. )<ref name=":1">file4 - [http://file4.qoup.ir/file4/26762/html مقاله خواجه محمد حافظ شیرازی]</ref>یاد واره حافظ مطابق تقویم رسمی ایران 20مهرماه می‌باشد و ادبا و محققان و هنرمندان از کشور های مختلف نیز در چنین روزی آخرین دستاورد هایشان در باره دیوان حافظ را ارايه می دهند.در این روز در کشور های دیگر مثل فرانسه روسیه آلمان و . . . نیز به بزرگداشت حافظ شیرازی می‌پردازند. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
این ماییم که می خواهیم او را زمینی یا آسمانی ببینیم. شعر او چون دور دست افق بوسه گاهِ آسمان و زمین است. آسمانیست، زیرا آن‌چه از خوبی و پاکی و عدل و امن می جوید، دراین تیره خاکدان نمی یابد. زمینی‌است، زیرا آن‌چه از ناز و نوش و نوا می خواهد در همین سایه‌ی بید و لبِ کشت فراهم است. پس، اشاره‌اش به دورگاه آسمان است و چشم و دلش در زمین می گردد<ref>حافظ، به سعی سایه، ص۱۹ و ۲۰</ref>. | این ماییم که می خواهیم او را زمینی یا آسمانی ببینیم. شعر او چون دور دست افق بوسه گاهِ آسمان و زمین است. آسمانیست، زیرا آن‌چه از خوبی و پاکی و عدل و امن می جوید، دراین تیره خاکدان نمی یابد. زمینی‌است، زیرا آن‌چه از ناز و نوش و نوا می خواهد در همین سایه‌ی بید و لبِ کشت فراهم است. پس، اشاره‌اش به دورگاه آسمان است و چشم و دلش در زمین می گردد<ref>حافظ، به سعی سایه، ص۱۹ و ۲۰</ref>. | ||
== جادوی غزل های حافظ == | |||
جادوی غزل های حافظ | |||
...غزل عارفانه و عاشقانه، در خاقانی تأیید و تثبیت شد و در حافظ به انتها رسید، یعنی او مطالب عارفانه و عاشقانه را به عالی ترین وجهی در هم آمیخت و در معنی و لفظ کرد. این امر در آثار خواجو و عماد کرمانی و سلمان نیز دیده می شود اما اوج آن در حافظ است. از این رو می توان گفت که حافظ دقیقاً وارث مولوی و سعدی، یعنی نمایندگان تمام عیار غزل عارفانه و عاشفانه است. | ...غزل عارفانه و عاشقانه، در خاقانی تأیید و تثبیت شد و در حافظ به انتها رسید، یعنی او مطالب عارفانه و عاشقانه را به عالی ترین وجهی در هم آمیخت و در معنی و لفظ کرد. این امر در آثار خواجو و عماد کرمانی و سلمان نیز دیده می شود اما اوج آن در حافظ است. از این رو می توان گفت که حافظ دقیقاً وارث مولوی و سعدی، یعنی نمایندگان تمام عیار غزل عارفانه و عاشفانه است. | ||
[[پرونده:از صدای عشق.JPG|جایگزین=از صدای عشق ندیدم خوشتر یادگاری که در این گنبد دوار بماند|بندانگشتی|از صدای عشق ندیدم خوشتر یادگاری که در این گنبد دوار بماند]] | [[پرونده:از صدای عشق.JPG|جایگزین=از صدای عشق ندیدم خوشتر یادگاری که در این گنبد دوار بماند|بندانگشتی|از صدای عشق ندیدم خوشتر یادگاری که در این گنبد دوار بماند]] | ||
| خط ۱۶۷: | خط ۱۶۴: | ||
در طول تاریخ دیوان حافظ به اکثر زبانهای دنیا ترجمه شده است و در مواردی ترجمه به صورت موزون(با [[وزن و قافیه]]) همراه بوده، | در طول تاریخ دیوان حافظ به اکثر زبانهای دنیا ترجمه شده است و در مواردی ترجمه به صورت موزون(با [[وزن و قافیه]]) همراه بوده، | ||
ترجمه حافظ به زبان انگلیسی: | |||
دیک دیویس، شاعر و مترجم انگلیسی منطقالطیر و تعدادی از غزلیات حافظ، شاعرانی همچون پوشکین، گوته و حافظ را که چکیده و عصاره ملت خود هستند شاعرانی میداند که شعرشان در برابر ترجمه مقاومت میکند. اما به زعم او ترجمه آثار این بزرگان امر خطیری است که به زحمتش می‌ارزد.جفری اسکوایرز، مترجم و شاعر ایرلندی، بازنشستۀ دانشگاه هال است که در حال حاضر در انگلستان زندگی میکند. به رغم قابلیتهای بسیار او در مقام مترجم شعر فارسی، تسلط بر زبان فارسی، داشتن تجربه زندگی سه ساله در ایران و هشت سال تحقیقات مستمر در زمینه غزلیات حافظ، ترجمۀ او از دیوان حافظ منحصر به فرد است، وی در مقام یک شاعر انگلیسی تلاش کرده است تا بتواند ریتم را در ترجمهاش ایجاد کند. به این دو بیت نظری بیندازید: we who are free and without pretence/ who are not concerned with trying to save face/ are better than these po-faced hypocrites/ as those in the know know | دیک دیویس، شاعر و مترجم انگلیسی منطقالطیر و تعدادی از غزلیات حافظ، شاعرانی همچون پوشکین، گوته و حافظ را که چکیده و عصاره ملت خود هستند شاعرانی میداند که شعرشان در برابر ترجمه مقاومت میکند. اما به زعم او ترجمه آثار این بزرگان امر خطیری است که به زحمتش می‌ارزد.جفری اسکوایرز، مترجم و شاعر ایرلندی، بازنشستۀ دانشگاه هال است که در حال حاضر در انگلستان زندگی میکند. به رغم قابلیتهای بسیار او در مقام مترجم شعر فارسی، تسلط بر زبان فارسی، داشتن تجربه زندگی سه ساله در ایران و هشت سال تحقیقات مستمر در زمینه غزلیات حافظ، ترجمۀ او از دیوان حافظ منحصر به فرد است، وی در مقام یک شاعر انگلیسی تلاش کرده است تا بتواند ریتم را در ترجمهاش ایجاد کند. به این دو بیت نظری بیندازید: we who are free and without pretence/ who are not concerned with trying to save face/ are better than these po-faced hypocrites/ as those in the know know | ||
| خط ۱۷۹: | خط ۱۷۶: | ||
آن که او عالم سر است بدین حال گواست<ref>pdf نقشی دیگر از حافظ - [http://motarjemjournal.ir/wp-content/uploads/2015/03/%D9%86%D9%82%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8.pdf معرفی ترجمه ای جدید از غزلیات به انگلیسی: سمانه فرهادی]</ref> | آن که او عالم سر است بدین حال گواست<ref>pdf نقشی دیگر از حافظ - [http://motarjemjournal.ir/wp-content/uploads/2015/03/%D9%86%D9%82%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8.pdf معرفی ترجمه ای جدید از غزلیات به انگلیسی: سمانه فرهادی]</ref> | ||
ترجمه حافظ به زبان آلمانی: | |||
دیوان غربی-شرقی گوته، تنها یکی از آثار بزرگ گوته در آخرین سال‌های عمر اوست، اما او در این اثر به ادراک تازه‌ای از زیبایی دست می‌یابد و قالب غریب غزلیات حافظ را با عمیق‌ترین مقاصد خود هماهنگ میکند و تلفیقی خلاقانه از هنر شرق و غرب به دست می‌دهد.اما اخیراً دیوان حافظ شیرازی با ترجمه‌ی منظوم (با رعایت عروض و قافیه)وینسنتس ریترفون روزنتسوایگ و تصحیح علی عبداللهی منتشر شده <ref>پایگاه خبری گلووَنی - [http://golvani.ir/1396/12/%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8-%D8%A8%D9%87-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D9%86%D8%B8%D9%85-%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C/ دیوان حافظ به صورت نظم و به زبان آلمانی منتشر شد]</ref> | دیوان غربی-شرقی گوته، تنها یکی از آثار بزرگ گوته در آخرین سال‌های عمر اوست، اما او در این اثر به ادراک تازه‌ای از زیبایی دست می‌یابد و قالب غریب غزلیات حافظ را با عمیق‌ترین مقاصد خود هماهنگ میکند و تلفیقی خلاقانه از هنر شرق و غرب به دست می‌دهد.اما اخیراً دیوان حافظ شیرازی با ترجمه‌ی منظوم (با رعایت عروض و قافیه)وینسنتس ریترفون روزنتسوایگ و تصحیح علی عبداللهی منتشر شده <ref>پایگاه خبری گلووَنی - [http://golvani.ir/1396/12/%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8-%D8%A8%D9%87-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA-%D9%86%D8%B8%D9%85-%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C/ دیوان حافظ به صورت نظم و به زبان آلمانی منتشر شد]</ref> | ||
| خط ۱۸۷: | خط ۱۸۴: | ||
نزدیک۱۰۰۰ نسخه خطی دیوان حافظ دز ۱۵۰ کشور جهان یافت میشود، تعداد اشعار و ابیات غزلیات در این نسخه ها با یکدیگر متفاوت اند، یکی از دلایل تفاوت‌ها و اختلاف در متن غزلیات در نسخه‌های خطی قدیمی این میتواند باشد که مریدان حافظ غزلیاتش را از بر میکردند و در فرصت مناسب و اَمن مجدداً به رشته تحریر در می‌آوردند و در سراسر دنیا انتشار می‌یافت و شاید بدلیل فراموش کردن یک یا چند واژه و بیت مشابه آنرا نقل میکردند، علت دیگر تصحیحات غزلیات و اشعار توسط حود حافظ در سنوات بعدی بوده که روال همه شعراست،همچنین در اصیل بودن بعضی از غزلیات بین محققین اختلاف نظر وجود دارد و آن غزل ها را منتصب به حافظ میدانند، تحقیق و تدقیق بر سر کمیت و کیفیت غزلیات حافظ موضوع یکی از کار های آکادمیک در دانشگاه های ادبیات ایران و جهان می باشد. | نزدیک۱۰۰۰ نسخه خطی دیوان حافظ دز ۱۵۰ کشور جهان یافت میشود، تعداد اشعار و ابیات غزلیات در این نسخه ها با یکدیگر متفاوت اند، یکی از دلایل تفاوت‌ها و اختلاف در متن غزلیات در نسخه‌های خطی قدیمی این میتواند باشد که مریدان حافظ غزلیاتش را از بر میکردند و در فرصت مناسب و اَمن مجدداً به رشته تحریر در می‌آوردند و در سراسر دنیا انتشار می‌یافت و شاید بدلیل فراموش کردن یک یا چند واژه و بیت مشابه آنرا نقل میکردند، علت دیگر تصحیحات غزلیات و اشعار توسط حود حافظ در سنوات بعدی بوده که روال همه شعراست،همچنین در اصیل بودن بعضی از غزلیات بین محققین اختلاف نظر وجود دارد و آن غزل ها را منتصب به حافظ میدانند، تحقیق و تدقیق بر سر کمیت و کیفیت غزلیات حافظ موضوع یکی از کار های آکادمیک در دانشگاه های ادبیات ایران و جهان می باشد. | ||
لیست دستنوشته های دیوان حافظ به ترتیب:تاریخ کتابت، نام کتاب، محل نگهداری(تعلیق) و تعداد غزل‌ها: | |||
{| | {| | ||
| | | | ||
* | * نسخه‌های سدهٔ هشتم هجری | ||
# ۷۹۱–۷۹۲؛ علاء مرندی؛ کتابخانهٔ بادلیان، دانشگاه آکسفورد، لندن؛ این مجموعهٔ گران‌سنگ در دل جُنگ شعری است به شناسهٔ (ms.e.d.clarke or.24)؛ ۴۹ + یک تک‌بیت. | # ۷۹۱–۷۹۲؛ علاء مرندی؛ کتابخانهٔ بادلیان، دانشگاه آکسفورد، لندن؛ این مجموعهٔ گران‌سنگ در دل جُنگ شعری است به شناسهٔ (ms.e.d.clarke or.24)؛ ۴۹ + یک تک‌بیت. | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
* | * نسخه‌های سدهٔ نهم هجری | ||
# ۸۰۷؛ ابراهیم ابرقوهی؛ آکادمی علوم تاجیکستان؛ ۴۱. | # ۸۰۷؛ ابراهیم ابرقوهی؛ آکادمی علوم تاجیکستان؛ ۴۱. | ||
# ۸۱۱؛ حسن‌بن نصرالله؛ کتابخانهٔ کوپرولو استانبول؛ ۳۶. | # ۸۱۱؛ حسن‌بن نصرالله؛ کتابخانهٔ کوپرولو استانبول؛ ۳۶. | ||
| خط ۲۴۳: | خط ۲۴۰: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
* | * سدهٔ دهم هجری | ||
# ۹۰۰؛ کتابخانهٔ ملی وین اتریش. | # ۹۰۰؛ کتابخانهٔ ملی وین اتریش. | ||
# ۹۰۵؛ سلطان‌علی مشهدی؛ متلعق به حاج سید نصرالله تقوی. | # ۹۰۵؛ سلطان‌علی مشهدی؛ متلعق به حاج سید نصرالله تقوی. | ||
| خط ۲۵۵: | خط ۲۵۲: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
* | * هزارهٔ دوم هجری | ||
# ۱۰۰۴؛ کتابخانهٔ دیوان هند در لندن. | # ۱۰۰۴؛ کتابخانهٔ دیوان هند در لندن. | ||
|- | |- | ||
| خط ۲۶۱: | خط ۲۵۸: | ||
|} | |} | ||
قديم ترين نسخه هاي کهنه اي که شادروان پرويز ناتل خانلري در تصحيح ديوان حافظ ازآن بهره جسته مورخ ٨١١ هجري است. اين نسخه ناقص است و تنها بخشي از اشعار حافظ بهره جسته و(٣٦ غزل) را شامل مي شود.تمت الکتاب نسخه است. تاريخ کتابت (۸۰۳) و نام کاتب در پايان اشعار چنين آمده است:« بحمدال الملک الوهاب و خدم بامر المخدوم العظم الـکرم اعلي ال تعالي في الخافقين شد ّ ه و مد ال ظلله مجدالدوله و الدين و العبد الضعيف برهان بن غياث الکرماني في | قديم ترين نسخه هاي کهنه اي که شادروان پرويز ناتل خانلري در تصحيح ديوان حافظ ازآن بهره جسته مورخ ٨١١ هجري است. اين نسخه ناقص است و تنها بخشي از اشعار حافظ بهره جسته و(٣٦ غزل) را شامل مي شود.تمت الکتاب نسخه است. تاريخ کتابت (۸۰۳) و نام کاتب در پايان اشعار چنين آمده است:« بحمدال الملک الوهاب و خدم بامر المخدوم العظم الـکرم اعلي ال تعالي في الخافقين شد ّ ه و مد ال ظلله مجدالدوله و الدين و العبد الضعيف برهان بن غياث الکرماني في شهور سنه ثلث و ثمانمائه»<ref>سند PDF - [http://persianacademy.ir/UserFiles/File/NF/09/NF-09-02.pdf کهن ترين نسخه ديوان حافظ مورخ۸۰۳هجری سيد علي آل داود]</ref> | ||
[[پرونده:نسخه خطی کهن ۸۰۱ هجری کتابخانه نورعثمانیه استانبول.jpg|جایگزین= میراث مکتوب - این دستنویس کهن ترین نسخه شناخته شده و کامل از دیوان حافظ است و به شماره 5149 در کتابخانه نورعثمانیه (استانبول) نگهداری می شود.|بندانگشتی| میراث مکتوب - این دستنویس کهن ترین نسخه شناخته شده و کامل از دیوان حافظ است و به شماره 5149 در کتابخانه نورعثمانیه (استانبول) نگهداری می شود.]] | [[پرونده:نسخه خطی کهن ۸۰۱ هجری کتابخانه نورعثمانیه استانبول.jpg|جایگزین= میراث مکتوب - این دستنویس کهن ترین نسخه شناخته شده و کامل از دیوان حافظ است و به شماره 5149 در کتابخانه نورعثمانیه (استانبول) نگهداری می شود.|بندانگشتی| میراث مکتوب - این دستنویس کهن ترین نسخه شناخته شده و کامل از دیوان حافظ است و به شماره 5149 در کتابخانه نورعثمانیه (استانبول) نگهداری می شود.]] | ||
کهن ترین نسخه دستنویس شناخته شده و کامل از دیوان حافظ است و به شماره 5149 در کتابخانه نورعثمانیه (استانبول) نگهداری می شود.<ref>مرکزپژوهشی میراث مکتوب - [http://www.mirasmaktoob.ir/fa/news/3813 نگاهی به دیوان حافظ (کهن ترین نسخه کامل شناخته شده) کتابت 801 ق]</ref> | کهن ترین نسخه دستنویس شناخته شده و کامل از دیوان حافظ است و به شماره 5149 در کتابخانه نورعثمانیه (استانبول) نگهداری می شود.<ref>مرکزپژوهشی میراث مکتوب - [http://www.mirasmaktoob.ir/fa/news/3813 نگاهی به دیوان حافظ (کهن ترین نسخه کامل شناخته شده) کتابت 801 ق]</ref> | ||
| خط ۲۹۷: | خط ۲۹۴: | ||
. . . وانواع دیگران. | . . . وانواع دیگران. | ||
=== نمونه هایی از ایهام در شعر حافظ<ref name=":4" />: === | === '''نمونه هایی از ایهام در شعر حافظ<ref name=":4" />:''' === | ||
ایهام | ایهام تضاد | ||
دوش دیدم که ملایک در می‌خانه زدند | دوش دیدم که ملایک در می‌خانه زدند | ||
گِل آدم بسرشتند و به | گِل آدم بسرشتند و به پیمانه زدند | ||
واژه | واژه پیمانه هم به معنای پیاله می قابل تفسیر است یعنی از روز ازل و آفرینش آدم، سرشت او را از می و مستی زده بودند و هم به معنای قالب زدن گِل آدم با زهد وتقوا توسط ملایکه که دو طرز تفکر متضاد را راضی میکند! | ||
...................... | ...................... | ||
ایهام | ایهام تناسب: . . . | ||
کسی به وصل تو چون شمع یافت | کسی به وصل تو چون شمع یافت پروانه | ||
که زیر تیغ تو هر دم سر دگــــــــــــــر دارد | که زیر تیغ تو هر دم سر دگــــــــــــــر دارد | ||
«پروانه» به معنای اجازه است اما با شمع تناسب دارد. | |||
...................... | ...................... | ||
ایهام | ایهام مرشحه(پرورش دهنده معنی دورِ غیر مورد نظر از معنی نزدیک) | ||
کمند ِ صید ِ بهرامی بیفکن، جام جم بردار | کمند ِ صید ِ بهرامی بیفکن، جام جم بردار | ||
| خط ۳۲۴: | خط ۳۲۱: | ||
که من پیمودم این صحرا ، نه بهرام است و نه گورش | که من پیمودم این صحرا ، نه بهرام است و نه گورش | ||
ایهام با کلمه «گور»که هم معنای دور ''' | ایهام با کلمه «گور»که هم معنای دور قبر و هم به معنای نزدیک '''«'''گورخر'''»''' دارد. | ||
ایهام | ایهام کنایی | ||
چنگ خمیده قامت می‌خواندت به عشرت | |||
بشنو که پند | بشنو که پند پیران هیچت زیان ندارد | ||
مصرع دوم خودش یک ضربالمثل مشهور است اما در این مصرع واژه | مصرع دوم خودش یک ضربالمثل مشهور است اما در این مصرع واژه پیران به استعاره‌ی خمیده بودن چنگ به‌سان افراد پیر هم اشاره (کنایه)دارد<ref>کیهان فرهنگی ۱۳۸۵ - [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/20035/33/text ایهام در شعر حافظ]</ref> | ||
== باورهای مردم درباره حافظ == | == باورهای مردم درباره حافظ == | ||
| خط ۳۶۱: | خط ۳۵۸: | ||
«شاه اسماعیل» خوشحال شد و پوزخند خرسندی ترکاند و از ویران کردن مزار گذشت. اما «ملا‌مگس» همچنان پافشاری می‌کرد. «شاه اسماعیل» باز دیوان را برداشت. گفت: «ای خواجه جواب ملا را هم بده! ». فال گرفت. این بیت برآمد : | «شاه اسماعیل» خوشحال شد و پوزخند خرسندی ترکاند و از ویران کردن مزار گذشت. اما «ملا‌مگس» همچنان پافشاری می‌کرد. «شاه اسماعیل» باز دیوان را برداشت. گفت: «ای خواجه جواب ملا را هم بده! ». فال گرفت. این بیت برآمد : | ||
ای | ای مگس عرصه‌ی سیمرغ نه جولانگه تست | ||
عــرض خود می‌بــری و زحمت مـــا می‌داری! | عــرض خود می‌بــری و زحمت مـــا می‌داری! | ||
| خط ۳۷۱: | خط ۳۶۸: | ||
در داستانی دیگر یکی از مریدان حافظ با لباس زردوزی شده از آرامگاه حافظ می‌گذشت.از دیوان حافظ '''فالی''' گرفت.این بیت آمد: | در داستانی دیگر یکی از مریدان حافظ با لباس زردوزی شده از آرامگاه حافظ می‌گذشت.از دیوان حافظ '''فالی''' گرفت.این بیت آمد: | ||
سرمست در قبای زرافشان چو بگذری یک بوسه نذر حافظ پشمینه پوش کن | |||
آن مرید از این بیت حیرت کرد و گفت : به چشم ,دوبوسه هم بخواهی تقدیم خواهم کرد. | آن مرید از این بیت حیرت کرد و گفت : به چشم ,دوبوسه هم بخواهی تقدیم خواهم کرد. | ||
سال بعد که از آرامگاه حافظ می‌گذشت با خود گفت: | سال بعد که از آرامگاه حافظ می‌گذشت با خود گفت:فالی دیگر بگیریم ببینیم چه میگوید.دیوان را که باز کرد این بیت را خواند: | ||
گفته بودی که شوم مست و دو بوست بدهم وعده از حد بشد و ما نه دو دیدیم و نه یک | |||
آن مرید ازاین شعر متحیر ماند و گفت: سه بوسه هم بخواهی نثار تو خواهم کرد | آن مرید ازاین شعر متحیر ماند و گفت: سه بوسه هم بخواهی نثار تو خواهم کرد | ||
| خط ۳۸۳: | خط ۳۸۰: | ||
سال سوم که گذرش به شیراز و بر سر آرامگاه حافظ افتاد,برای سوم بار تفأل زد و این شعر آمد | سال سوم که گذرش به شیراز و بر سر آرامگاه حافظ افتاد,برای سوم بار تفأل زد و این شعر آمد | ||
سه بوسه کز دو لبت کرده ای وظیفه ی من اگر ادا نکنی وام دار من باشی | |||
و اینجا بود که آن مرید خود را به روی سنگ آرامگاه انداخت, آن را در آغوش گرفت و اشک‌ریزان ,بوسه باران کرد<ref>یادداشت های یک نقطه - [http://www.dil.blogfa.com/post-49.aspx حکایت حافظ و بوسه های خاتون!]</ref> | و اینجا بود که آن مرید خود را به روی سنگ آرامگاه انداخت, آن را در آغوش گرفت و اشک‌ریزان ,بوسه باران کرد<ref>یادداشت های یک نقطه - [http://www.dil.blogfa.com/post-49.aspx حکایت حافظ و بوسه های خاتون!]</ref> | ||
| خط ۸۹۱: | خط ۸۸۸: | ||
در ایران کمتر خواننده ، نوازنده و موسیقی دانی یافت می شود که از شعر حافظ بهره نجسته و الهامبخشش نبوده باشد، در موسیقی اصیل ایرانی [[غلامحسین بنان|استاد بنان]] و [[محمد رضا شجریان]] غزلیات متعددی از حافظ را در دستگاه [[موسیقی اصیل ایرانی]] اجرا کرده اند: | در ایران کمتر خواننده ، نوازنده و موسیقی دانی یافت می شود که از شعر حافظ بهره نجسته و الهامبخشش نبوده باشد، در موسیقی اصیل ایرانی [[غلامحسین بنان|استاد بنان]] و [[محمد رضا شجریان]] غزلیات متعددی از حافظ را در دستگاه [[موسیقی اصیل ایرانی]] اجرا کرده اند: | ||
خانم مرضیه،موسیقی و پیانو: استاد شمس، شعر غزل حافظ<ref>YouTube - [https://www.youtube.com/watch?v=pcO_RYj8qIg خانم مرضیه - مرا عهدی‌ست باجانان - آلبرت‌هالِ لندن] </ref> | |||
{| | {| | ||
|الا ای پیر فرزانه مکن عیبم ز می‌خانه | |الا ای پیر فرزانه مکن عیبم ز می‌خانه | ||
| خط ۹۰۱: | خط ۸۹۸: | ||
|هواداران کویش را چو جان خویشتن دارم | |هواداران کویش را چو جان خویشتن دارم | ||
|} | |} | ||
استادان بنان، محجوبی تجویدی، چهارگاه،شعر غزل حافظ <ref>YouTube - [https://www.youtube.com/watch?v=5_m0zNykBUs استادان بنان، محجوبی تجویدی، چهارگاه، حسب حالی ننوشتیم]</ref> | |||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|حسبِ‌حالی ننوشتی و شد ایامی چند | |حسبِ‌حالی ننوشتی و شد ایامی چند | ||
| خط ۹۱۲: | خط ۹۰۹: | ||
|} | |} | ||
خواننده: | خواننده: خانم ملوك ضرابي، سازنده: استاد مهرتاش در دستگاه چهارگاه، شعر: غزل حافظ<ref>YouTube - [https://www.youtube.com/watch?v=xvOWkvPRXUI خواننده: ملوك ضرابي سازنده: استاد مهرتاش در دستگاه چهارگاه شعر: غزل حافظ]</ref> | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| خط ۹۲۴: | خط ۹۲۱: | ||
|} | |} | ||
آواز: | آواز: محمدرضا شجریان، گلهای تازه شماره ۱۵۸، سنتور: فرامرز پایور، کمانچه: رحمت‌ا... بدیعی؛ شعر: حافظ <ref>YouTube - [https://www.youtube.com/watch?v=i4e3vxAqchs از زیباترین آوازهای شور شجریان: گلهای تازهٔ۱۵۸]</ref> | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| خط ۹۴۴: | خط ۹۴۱: | ||
این بنا یک بار در اوایل قرن یازدهم هجری، در زمان حکومت شاه عباس کبیر و دیگر بار، ۳۵۰ سال پس از وفات حافظ، به دستور نادرشاه افشار '''مرمت''' شد. در سال ۱۱۸۷ ه. ق. کریم خان زند بر مقبره حافظ، بارگاهی به سبک بناهای خود ساخت و بر تربتش سنگی مرمرین نهاد که امروز نیز باقی است. دو غزل از حافظ به خط حاج آقاسی بیگ افشار بر آن نوشته شده که مطلع آن دو غزل چنین است: <ref name=":2">سایت چیدانه - [https://www.chidaneh.com/ideabooks/decoration/decorating-styles/iranian-islamic-spaces/34782 مقبره حافظ، اثری ماندگار از آندره گدار]</ref> | این بنا یک بار در اوایل قرن یازدهم هجری، در زمان حکومت شاه عباس کبیر و دیگر بار، ۳۵۰ سال پس از وفات حافظ، به دستور نادرشاه افشار '''مرمت''' شد. در سال ۱۱۸۷ ه. ق. کریم خان زند بر مقبره حافظ، بارگاهی به سبک بناهای خود ساخت و بر تربتش سنگی مرمرین نهاد که امروز نیز باقی است. دو غزل از حافظ به خط حاج آقاسی بیگ افشار بر آن نوشته شده که مطلع آن دو غزل چنین است: <ref name=":2">سایت چیدانه - [https://www.chidaneh.com/ideabooks/decoration/decorating-styles/iranian-islamic-spaces/34782 مقبره حافظ، اثری ماندگار از آندره گدار]</ref> | ||
مژده ی وصل تو کو کز سر جان برخیزم طایر قدسم و از دام جهان برخیزم | |||
ایدل غلام شاه جهان باش و شاه باش پیوسته در حمایت لطف الله باش | |||
بعد از عمارتی که کریم خان زند بر مقبره حافظ ساخت در طول ۱۶۰ سال، تعمیرات متعددی به وسیله اشخاص خیرخواه انجام گرفت تا آنکه در سال ۱۳۱۵ به کوشش شادروان علی اصغر حکمت، بنای کنونی با بهره گیری از عناصر معماری روزگار کریم خان زند و یادمان | بعد از عمارتی که کریم خان زند بر مقبره حافظ ساخت در طول ۱۶۰ سال، تعمیرات متعددی به وسیله اشخاص خیرخواه انجام گرفت تا آنکه در سال ۱۳۱۵ به کوشش شادروان علی اصغر حکمت، بنای کنونی با بهره گیری از عناصر معماری روزگار کریم خان زند و یادمان های حافظیه، توسط آندره گدار فرانسوی طراحی و به اجرا در آمد. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||