۲٬۳۹۰
ویرایش
کاربر:Abbas/صفحه تمرین2: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''۱۷شهریور۱۳۵۷''' نام واقعه‌ای است که از آن با نام «جمعه سیاه»، «جمعه خونین»، «کشتار ۱۷ شهریور» و «واقعه‌ی میدان ژاله» نیز نام برده‌اند. این واقعه نقطه عطفی در سلسله رویدادهای [[انقلاب ضد سلطنتی]] بود که به سرنگونی [[سلطنت پهلوی]] انجامید.<ref name=":0">[http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721 ۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد'] سایت بی بی سی فارسی</ref> | '''۱۷شهریور۱۳۵۷''' نام واقعه‌ای است که از آن با نام «جمعه سیاه»، «جمعه خونین»، «کشتار ۱۷ شهریور» و «واقعه‌ی میدان ژاله» نیز نام برده‌اند. این واقعه نقطه عطفی در سلسله رویدادهای [[انقلاب ضد سلطنتی]] بود که به سرنگونی [[سلطنت پهلوی]] انجامید.<ref name=":0">[http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721 ۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد'] سایت بی بی سی فارسی</ref> | ||
در پی تظاهرات عید فطر در ۱۳شهریور و بعد از آن در ۱۶ شهریور ۱۳۵۷، مردم به طور خود جوش قرار تظاهراتی را در میدان ژاله برای روز بعد، یعنی جمعه ۱۷شهریور گذاشتند. این موضوع باعث نگرانی سران حکومت و شخص شاه شد. در شامگاه ۱۶شهریور شورای امنیت ملی به ریاست نخست | در پی تظاهرات عید فطر در ۱۳شهریور و بعد از آن در ۱۶ شهریور ۱۳۵۷، مردم به طور خود جوش قرار تظاهراتی را در میدان ژاله برای روز بعد، یعنی جمعه ۱۷شهریور گذاشتند. این موضوع باعث نگرانی سران حکومت و شخص شاه شد. در شامگاه ۱۶شهریور شورای عالی امنیت ملی به ریاست نخست وزیر «شریف امامی» تشکیل جلسه داد و تصمیم به اعلام حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر گرفت. در پی آن هیئت دولت نیز تشکیل جلسه داد و طرح اعلام حکومت نظامی را به تصویب رساند. شاه تیمسار غلامعلی اویسی را به فرمانداری نظامی تهران منصوب کرد. | ||
در سحرگاه ۱۷ شهریور در ساعت ۶ صبح فرماندار نظامی تهران طی اولین اطلاعیه خود حکومت نظامی را از رادیو اعلام کرد. تعداد بسیاری از مردم در میدان ژاله ( شهدای کنونی) تجمع کردند. حدود ساعت ۹:۱۵ دقیقه صبح شلیک به سوی جمعیت آعاز شده و بسیاری از تظاهرکنندگان کشته و مجروح شدند. درگیریها بین نیروهای امنیتی و مردم در تمام روز ۱۷شهریور ادامه داشت.<ref name=":0" /> | در سحرگاه ۱۷ شهریور در ساعت ۶ صبح فرماندار نظامی تهران طی اولین اطلاعیه خود حکومت نظامی را از رادیو اعلام کرد. تعداد بسیاری از مردم در میدان ژاله ( شهدای کنونی) تجمع کردند. حدود ساعت ۹:۱۵ دقیقه صبح شلیک به سوی جمعیت آعاز شده و بسیاری از تظاهرکنندگان کشته و مجروح شدند. درگیریها بین نیروهای امنیتی و مردم در تمام روز ۱۷شهریور ادامه داشت.<ref name=":0" /> | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
== پیش زمینه واقعه ۱۷ شهریور == | == پیش زمینه واقعه ۱۷ شهریور == | ||
جرقه‌های اولیه‌ی اعتراضاتی که به انقلاب ضد سلطنتی و سرنگونی نظام پهلوی در ۲۲بهمن ۱۳۵۷ انجامید، در آبان و بعد از آن در دی ۱۳۵۶ زده شد. در پی تظاهراتی که در قم در اعتراض به مقاله‌ای به | جرقه‌های اولیه‌ی اعتراضاتی که به انقلاب ضد سلطنتی و سرنگونی نظام پهلوی در ۲۲بهمن ۱۳۵۷ انجامید، در آبان و بعد از آن در دی ۱۳۵۶ زده شد. در پی تظاهراتی که در قم در اعتراض به مقاله‌ای به قلم، احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات، برگزار شد، نیروهای انتظامی شاه معترضان را به گلوله بستند. بدین ترتیب ناآرامی‌های سه مرحله‌ای چهلم‌ها آغاز گشت که اولین آن به مناسبت چهلم شهدای قم در شهرهای مختلف برگزار شد. آخرین تظاهرات خشونت آمیز در ۱۹ اردیبهشت ۵۷ برگرار شد. شاه سعی کرد با برخی نمایشهای اصلاحی اوضاع را آرام کند. از جمله این اقدامات وضع قوانینی برای خانواده سلطنتی بود که در آن به پنجاه تن از وابستگان خود دستور داد تا به فعالیتهای اقتصادی خود پایان دهند. همجنین شاه به زیارت مرقد امام رضا (ع) رفت که با تبلیغات بسیاری نیز همراه بود. شاه ارتشبد نصیری رئیس ساواک را برکنار کرد. جمشید آموزگار نخست وزیر وقت نیز برای مهار اوضاع دست به اصلاحاتی در امور اقتصادی زد.<ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ۶۲۸ ـ ۶۲۹</ref> | ||
در دو ماه نخست تابستان ۱۳۵۷ ناآرامی عمده‌ای رخ نداد. در ۲۸مرداد۱۳۵۷ واقعه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان رخ داد. در پنج شهریور شاه آموزگار را برکنار و شریف امامی را به نخست وزیری برگزید. | در دو ماه نخست تابستان ۱۳۵۷ ناآرامی عمده‌ای رخ نداد. در ۲۸مرداد۱۳۵۷ واقعه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان رخ داد. در پنج شهریور شاه آموزگار را برکنار و شریف امامی را به نخست وزیری برگزید. | ||
=== تظاهرات ۱۳ شهریور === | === تظاهرات ۱۳ شهریور === | ||
شریف | شریف امامی، بعد از رسیدن به نخست وزیری اقداماتی را انجام داد و با رهبران مخالفان به توافقاتی رسید. او اجازه تظاهرات عید فطر را صادر کرد و مخالفان نیز توافق کردند که تظاهرات مسالمت آمیز و در مسیرهای تعیین شده باشد. روز ۱۳ شهریور مصادف بود با عید فطر، که بعد از برگزاری نماز تظاهرات بزرگی در تهران برگزار شد. تظاهرات در میدان آزادی (شهیاد) پایان یافت. | ||
=== تظاهرات ۱۶ شهریور === | === تظاهرات ۱۶ شهریور === | ||
در سه روز بعد از تظاهرات عید | در سه روز بعد از تظاهرات عید فطر، بحران شدت گرفت و جمعیت همچنان به خیابان می‌ریختند<ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ـ ۶۳۵</ref> درروز ۱۵شهریور هیئت دولت، طی بیانیه شدید‌اللحنی، هرگونه تجمع را ممنوع اعلام کرد. این بیانیه که به معنای حکومت نظامی نبود از طرف مردم جدی گرفته نشد.<ref name=":0" /> در روز ۱۶ شهریور ۵۰۰ هزار نفر از مردم تهران تظاهرات کردند. این بزرگترین گردهمایی برگزار شده در ایران بود. شعارها نیز شدیدتر شده بود. <ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ۶۳۵</ref>در پایان این تظاهرات تعدادی از مردم به طور خودجوش، قرار تظاهرات روز بعد در میدان ژاله تهران را گذاشتند. این در حالی بود که رهبران مذهبی، تاریخی را برای برگزاری تظاهرات دیگری مشخص نکرده بودند و به دنبال رادیکال شدن اعتراضات نبودند.<ref name=":0" /> | ||
شامگاه ۱۶ شهریور شورای عالی امنیت ملی | شامگاه ۱۶ شهریور شورای عالی امنیت ملی شاه، به ریاست نخست وزیر تشکیل جلسه داد تا برای برقراری حکومت نظامی تصمیم‌گیری کند. در این جلسه سپهبد مقدم گفت: «قرار است فردا در مملکت آشوب به پا کنند و مملکت را به هم بزنند. من مراتب را به عرض اعلیحضرت رساندم که به نظر من ضرورت دارد که اعلام حکومت نظامی بشود.»<ref name=":0" /> | ||
درپی آن هیئت دولت جلسه اضطراری تشکیل داد و طبق دستور شاه، اعلام حکومت نظامی تصویب شد.<ref name=":0" /> حکومت نظامی علاوه بر | درپی آن هیئت دولت جلسه اضطراری تشکیل داد و طبق دستور شاه، اعلام حکومت نظامی تصویب شد.<ref name=":0" /> حکومت نظامی علاوه بر تهران، در یازده شهر دیگر شامل قم، تبریز،مشهد، اصفهان، شیراز، آبادان، اهواز، قزوین، کازرون، جهرم و کرج نیز اعلام شد. | ||
شاه ارتشبد غلامعلی اویسی را که در پی قیام خرداد ۱۳۴۲ به «قصاب ایران» مشهور | شاه ارتشبد غلامعلی اویسی را که در پی قیام خرداد ۱۳۴۲ به «قصاب ایران» مشهور شد، به فرمانداری نظامی تهران منصوب کرد.<ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ۶۳۵ ـ ۶۳۶</ref> | ||
فرمانداران نظامی سایر شهرها نیز به ترتیب زیر انتخاب شدند: سرتیپ جهانگیر اسفندیاری (آبادان)، سرلشگر رضا ناجی (اصفهان)، سرتیپ شمس تبریزی (اهواز)، سرلشکر بیدآبادی (تبریز)، سرلشکر عبدالرضا اسفندیاری (شیراز)، سرتیپ غفاری (کازرون)، سرتیپ شاپور میرهادی (کرج)، سرتیپ نادور (جهرم)، سرتیپ نعمت الله معتمدی (قزوین)، سرلشگر کمال نظامی (قم)، سرتیپ عبدالرحیم جعفری (مشهد)<ref name=":0" /> | فرمانداران نظامی سایر شهرها نیز به ترتیب زیر انتخاب شدند: سرتیپ جهانگیر اسفندیاری (آبادان)، سرلشگر رضا ناجی (اصفهان)، سرتیپ شمس تبریزی (اهواز)، سرلشکر بیدآبادی (تبریز)، سرلشکر عبدالرضا اسفندیاری (شیراز)، سرتیپ غفاری (کازرون)، سرتیپ شاپور میرهادی (کرج)، سرتیپ نادور (جهرم)، سرتیپ نعمت الله معتمدی (قزوین)، سرلشگر کمال نظامی (قم)، سرتیپ عبدالرحیم جعفری (مشهد)<ref name=":0" /> | ||
== روز ۱۷ شهریور۱۳۵۷ == | == روز ۱۷ شهریور۱۳۵۷ == | ||
بامداد جمعه هفدهم | بامداد جمعه هفدهم شهریور، بیانیه هیئت دولت که در آن تظاهرات و اعتراضات مردم را به طرفهای خارجی نسبت داده، برای اعلام حکومت نظامی نهایی می‌شود. دراین بیانیه آمده است: «با آگاهی دقیق از ریشه‌های این توطئه عمیق که با پول و نقشه خارجی و تحریکات بیگانه هر روز ابعاد تازه‌ای را در برمی‌گیرد و همچنین با اطلاع ازچگونگی تجاوز مسلحانه گروه‌های تروریست و مخرب... ناگزیرحکومت نظامی را برای مدت شش ماه درشهرهای تهران، کرج، قزوین، قم، مشهد، تبریز، آبادان، اصفهان، شیراز، کازرون، جهرم اعلام می‌نماید.»<ref name=":0" /> | ||
درساعت ۶ صبح ۱۷شهریور اطلاعیه شماره ۱ فرمانداری نظامی تهران برای اعلام حکومت نظامی از رادیو خوانده شد. عملا مردم از اعلام حکومت نظامی با خبر نشده بودند.<ref name=":0" /> | درساعت ۶ صبح ۱۷شهریور اطلاعیه شماره ۱ فرمانداری نظامی تهران برای اعلام حکومت نظامی از رادیو خوانده شد. عملا مردم از اعلام حکومت نظامی با خبر نشده بودند.<ref name=":0" /> | ||