سیمون دو بووار

سیمون دوبووار
نام اصلی	سیمون دوبووار
زمینهٔ کاری	فمینیسم و مبارزات برای برابری زنان
زادروز	۹ ژانویه ۱۹۰۸ پاریس
مرگ	۱۴ آوریل ۱۹۸۶ پاریس
ملیت	فرانسوی
محل زندگی	پاریس
علت مرگ	بیماری ذات الریه
جایگاه خاکسپاری	قبرستان مونپارناس
کتاب‌ها	جنس دوم، وداع با سارتر، ماندارن‌ها، تصاویر زیبا...
فرزندان	سیلوی
مدرک تحصیلی	ریاضیات، ادبیات و فلسفه
دانشگاه	سوربن پاریس
دلیل سرشناسی	مبارزات برای زنان
اثرگذاشته بر	مبارزات زنان برای برابری
اثرپذیرفته از	ژان پل سارتر

سیمون دوبووار (زاده‌ی ۹ ژانویه سال ۱۹۰۸، پاریس - درگذشته ۱۴ آوریل سال ۱۹۸۶، پاریس) نویسنده، فیلسوف، فمینیست شهیر فرانسوی است؛ و یکی از برجسته‌ترین زنان اثر‌گذار در تاریخ معاصر فرانسه به‌شمار می‌رود. این فیلسوف و نویسنده‌ی مشهور فرانسوی علاوه بر عضویت در جنبش سوسیالیستی، و حمایت از جنبش های آزادیخواهانه و استقلال‌طلبانه، بیشتر به خاطر اعتقادات فمینیستی‌اش تأثیرات به سزایی در میان زنان فرانسوی به‌جا گذاشت. سیمون دوبووار عمیقاً تحت تأثیر فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم قرار گرفت. وی نویسنده‌ی مشهور فرانسوی ژان پل سارتر را که از برجسته‌ترین فیلسوفان این مکتب فکری بود، به‌عنوان شریک زندگی برگزید و تا پایان عمر با او به‌سر برد، هرچند که بین آن‌ها ازدواجی صورت نگرفت. از سیمون دوبووار آثار ارزشمندی به‌جا مانده که معروف‌ترین آن‌ها کتاب جنس دوم بود. جدا ناشدنی‌ها اثر دیگر او است که سه دهه پس از مرگ وی به چاپ رسید.

زندگی سیمون دوبووار

سیمون دوبووار از پدر و مادری سرمایه‌دار و در عین حال روشنفکر، کاتولیک مذهب به دنیا آمد.

در سن ۱۷ سالگی از یک مدرسه کاتولیک مدرک دیپلم گرفت و همگام با آن در رشته‌های ریاضیات و ادبیات تحصیلات خود را ادامه داد. در سال ۱۹۲۶ به عضویت جنبش سوسیالیست‌ها درآمد و تحصیلاتش را در دانشگاه سوربن پاریس در رشته‌ی فلسفه ادامه داد. سه سال بعد در سال ۱۹۲۹، تحصیلات را در رشته فلسفه به پایان رساند و همان سال نقطه شروع آشنایی سیمون دوبووار با ژان‌پل سارتر فیلسوف و نویسنده‌ی مشهور فرانسوی بود.

نام کامل او سیمون لوسی ارنستین ماری برتراند دوبووار بود. وی در نوجوانی گرایشات مذهبی داشت و برای دوره‌ای هم تصمیم داشت که راهبه بشود؛ ولی با گذشت زمان از این ایده فاصله گرفت و اعتقاد به مذهب را کنار گذاشت.

آشنایی با ژان پل سارتر

سیمون دوبووار عضو یک گروه دوستی بود که از قضا ژان پل سارتر هم از اعضای آن به‌شمار می‌رفت. آن‌ها جهت دریافت اجازه‌ی تدریس فلسفه در سال ۱۹۲۹، باید در یک آزمون شرکت می‌کردند؛ سارتر و دوبووار به ترتیب رتبه‌ی نخست و دوم را در این آزمون کسب کردند. سیمون دوبووار جوان‌ترین عضو شرکت کننده در آن آزمون بود.

سیمون دوبووار و ژان پل سارتر به‌عنوان دو یار وفادار تا آخر عمر در کنار یکدیگر باقی ماندند و میان آن‌ها پیوند عاطفی شدیدی برقرار شد، هر چند که ازدواجی بین این دو شکل نگرفت.

سیمون دو بوار و ژان پل سارتر

دوبووار و سارتر هر دو به‌شدت متأثر از تفکرات اگزیستانسیالیستی یکدیگر بودند. سیمون دوبووار در مصاحبه‌ای در نشریه پاریس ریویو در رابطه با یک‌نواختی زندگی‌اش گفته بود:

«گرچه معمولاً از آغاز روز بیزارم امّا همیشه برای شروع کردن هم عجله دارم. اوّل چای می‌نوشتم، حدود ساعت ده شروع به کار می‌کنم و تا یک ادامه می‌دهم. سپس دوستانم را می‌بینم و بعد هم حدود ساعت ۵ برمی‌گردم سرکار و تا نه ادامه می‌دهم. اصلاً برایم سخت نیست که بعدازظهرها کار را از سر بگیرم.»

حمایت از مبارزات سایر ملل

سیمون دوبووار نه تنها در جنبش زنان بلکه در جریان مبارزات استقلال‌طلبانه‌ی مردم الجزایر نیز نقش مؤثری ایفا کرد.

تصویری از ملاقات سیمون دوبووار، ژان پل سارتر و چه‌گوارا در کوبا - ۱۹۶۰ میلادی

شایان ذکر است که سیمون دوبووار در سال ۱۹۶۰، به اتقاق ژان پل سارتر با ارنستو چه گوارا، چریک آزادی‌خواه آرژانتینی‌ نیز در کوبا ملاقات کرد.

سیمون دوبووار، روشنفکر فمینیست

سیمون دوبووار در شمار برجسته‌ترین زنان روشنفکر قرن بیستم به‌حساب می‌آید. از او به‌عنوان نویسنده و فیلسوف فمنیست فرانسوی و مدافع حقوق زنان در قرن بیستم یاد شده‌است. کتاب جنس ضعیف یا جنس دوم از آثار معروف سیمون دوبووار است. او به‌نسبت سایر زنان معاصر خود از افکار متفاوتی برخوردار بود. پدرش در این رابطه می‌گفت:

«سیمون مانند یک مرد فکر می‌کند. او برخلاف عرف معمول اجتماعی به جای تشکیل خانواده به ادامه تحصیل روی آورد. وی در رابطه با خودش در کتاب خاطرات یک دختر شاد نوشته بود: فردگرایی و معیارهای اخلاقی پدرم در مقابل اخلاق عرفی مادرم قرار داشت؛ و با آن کاملاً در تضاد بود، همین باعث رشد روشنفکری در من بود.»

سیمون دوبووار در ملاقات با زنان مصری در سفر به آن کشور - ۱۹۶۷

سیمون دوبووار که در دانشگاه سوربن در رشته‌ی فلسفه درس می‌خواند، پس از پایان تحصیلات مقدماتی خود در موسسه‌ی کاتولیک‌ها، در ۲ رشته ریاضیات و فلسفه به ادامه تحصیل پرداخت.

سیمون دوبووار به‌عنوان یک فمینیست در تعریف آن گفته بود:

«به یاد دارم که در پایان کتاب جنس دوم ذکر کرده بودم که من آنتی‌فمینیست هستم، زیرا فکر می‌کردم با توسعه‌ی جامعه در مسیر سوسیالیسم مشکل زنان خودبه‌خود حل خواهد شد. فمینیست‌ها زنان یا مردانی هستند که بدون توقع تغییرات حتمی در تمامی جامعه، برای حقوق زنان مبارزه می‌کنند. به این مفهوم من در حال حاضر فمینیست هستم، چون می‌پذیرم که مبارزه در صحنه‌ی سیاسی سریعاً به دستیابی به هدف ختم نمی‌شود؛ بنابراین ما باید پیش از رسیدن به سوسیالیسم آرمانی خود، در راستای رسیدن به یک جایگاه مشخص و عینی برای زنان مبارزه کنیم.»

با وجود آن‌که کار برای سیمون دوبووار اهمیت فوق‌العاده و اولویت خاصی داشت اما باعث نشد که بر رابطه‌ی عمیقش با سارتر سایه افکند و آن‌دو کماکان رابطه‌ی عاشقانه‌ی خود را حفظ کردند.

ارزش‌های بورژوایی مانند شب‌نشینی و میهمانی‌های آن‌چنانی در زندگی این دو نویسنده شهیر نقش چندانی نداشت و آن‌ها زندگی بی‌پیرایه و ساده خود را پی می‌گرفتند و بیشتر اوقات‌شان را به کار اختصاص می‌دادند.

سیمون دوبووار با گسترش فمینیسم در فرانسه، با ارائه دیدگاه‌های خود بر پایه‌ی اگزیستانسیالیسم به تبیین وضعیت زنان و ستم‌هایی که بر آن‌ها می‌رود، پرداخت. به‌همین علت نظرات متفاوتی در مورد وی در میان پیروانش وجود دارد. عده‌ای تئوری‌های او را موجب شکوفایی نسل جوان ارزیابی می‌کنند. اما منتقدانش وی را به‌خاطر فمینیسم بودن طرد می‌کنند. آن‌ها با نقد نظریات سیمون دوبووار، دو تئوری معروف وی نابرابری جنسی و دیگری را از اعتبار علمی ساقط می‌شمارند. زیرا به زعم آنان هیچ راه‌حلی برای کاهش معضلات زنان ارائه نمی‌دهند. گفتنی است که در حال حاضر حتی فمینیسم که در دوره‌ای بسیار متأثر از نظرات دوبووار بود، این جمله‌ی مشهور وی را که ما زن زاده نشده‌ایم را طرد می‌نماید و عبارت من یک زنم شما چرا نباشید؟ را جای‌گزین آن می‌کند. چرا که فمینیسم جدید وجود مرد را نه یک سالار برتر بلکه بی‌فایده به‌شمار می‌آورد.

آراء جنجالی سیمون دوبووار

انتشار دفتر خاطرات سیمون دوبووار قضاوت‌های گوناگونی درمیان روشنفکران فرانسه پدیدآورد که تصویری سرد وحساب‌گر از وی به نمایش می‌گذاشت. حتی برخی او را روشنفکری زن‌ستیز ارزیابی کردند.

از جمله کتاب‌های مشهور دوبووار که در سال ۱۹۴۹، غوغایی برانگیخت آن‌چنان‌که کلیسای کاتولیک آن را ممنوع اعلام کرد، جنس دوم بود.

با وجود آن‌که آلبرکامو و فرانسوا ماریاک نویسندگان مطرح فرانسوی نسبت به کتاب جنس دوم واکنش منفی نشان دادند؛ اما در میان زنان اقبال گسترده‌ای یافت به‌نحوی‌که بیست هزار نسخه از آن به فروش رفت. این کتاب ۲ سال پس از آن‌که زنان در فرانسه از حق رای برخوردار شدند، منتشر شد؛ و تاکنون به ۴۰ زبان مختلف ترجمه شده‌است. به‌علاوه دوبووار در خلال دهه ۷۰ بود که برغم انکارهای اولیه بر اعتقادش به فمنیسم صحه گذاشت.

سیمون دوبووار افزون بر نظرات فمینیستی که برای زنان جوان فمنیست بسیار جذاب بود، در مورد مهم‌ترین مسائل روز هم از جمله جنگ موضع‌گیری کرده و نظرش را ابراز می‌نمود.

آثار سیمون دوبووار

سیمون دوبووار به‌عنوان فیلسوف و روشنفکر و مادر فمینیسم آثار زیادی از جمله پنج رمان مختلف، یک نمایش‌نامه، چندین جلد خاطرات و مقالات فلسفی و سیاسی متعدد از خود به جا گذاشته‌است:

• جنس دوم
• وداع با سارتر
• ماندارن‌ها
• تصاویر زیبا
• وانهاده
• مرگ بسیار آرام
• مرگی بسیار آرام
• خون دیگران
• همه می‌میرند
• میهمان
• خاطرات
• سالخوردگی (دو جلدی)
• خاطرات یک دختر مطیع
• او آمده که بماند
• زن واشکسته
• نامه‌هایی به سارتر
• سال‌های خوب زندگی
• اجبار محیط
• آمریکا، روزبه‌روز
• پیرهوس و سینئاس
• خاطرات جنگ
• (the ethics of ambiguity) ابهام اخلاقی

رمان جدا نشدنی‌ها

رمان جدا ناشدنی‌ها یکی از آثار سیمون دوبووار است که مناقشات زیادی را برانگیخت. به‌طوری‌که حتی مورد علاقه ژان پل سارتر قرار نگرفت و لذا دوبووار از انتشار آن منصرف شد و به این دلیل وی آن را بدون عنوان باقی گذاشت و تنها ۳۴ سال پس از مرگ دوبووار بود که دخترش سیلوی وارث آثار او، هنگام انتشار، عنوان جدا ناشدنی‌ها را برای آن کتاب برگزید.

کتاب جدا ناشدنی‌ها - سیمون دو بووار

این کتاب اثری است که سیمون دوبووار در آن زندگی‌نامه‌ی خود را نگاشته‌است. الیزابت لاکوان بهترین دوستش که در ۲۱ ساله‌گی در اثر بیماری درگذشت، از جمله شخصیت‌هایی است که دوبووار به رابطه‌اش با وی پرداخته و به جای نام اصلی دوست خود، با عنوان زازا از او یاد کرده‌است.

رمان جدا ناشدنی‌ها که از جمله آثار فمنیستی دوبووار به‌شمار می‌رود، بازتاب نظرات وی در مورد زنان و مردان است. از این رو در بررسی سیر نویسندگی سیمون دوبووار اهمیت به سزایی دارد.

شایان ذکر است که دوبووار بیشتر به آثار فمنیستی خود از جمله رمان ماندارین‌ها که در سال ۱۹۵۴، جایزه‌ی معتبر کنگو را به خود اختصاص داد، شناخته می‌شود.

تاکنون ۱۷ ناشر از کشورهای مختلف امتیاز چاپ رمان ۱۷۶ صفحه‌ای جدا ناشدنی‌ها را خریداری کرده‌اند و ترجمه‌ی انگلیسی آن در سال ۲۰۲۱، در آمریکا به بازار خواهد آمد.

به‌رغم مناقشات و مخالفت‌های سرسختانه‌ای که در اثر انتشار دیدگاه‌های فلسفی سیمون دوبووار به‌وجود آمده بود اما تأثیر عمیق وماندگار نظرات وی در مبارزات زنان را نمی‌توان منکر شد. دوبووار بر این باور است که زنان برای به‌دست آوردن برابری، در وهله‌ی اول لازم است از تمام بندهایی که جامعه به دست وپای آن‌ها بسته خود را رها کنند؛ باوری که مورد قبول طیف گسترده‌ای از فمینیست‌ها نیز قرا گرفته‌است.

کار در بیرون خانه و خودداری از ازدواج دو گام اساسی است که به اعتقاد دوبووار رهایی زنان را محقق می‌کند. گام‌هایی که باعث استقلال مالی و تثبیت هویت اجتماعی زنان گشته و به آزادی آن‌ها منتهی خواهد شد.

به باور سیمون دوبووار ازدواج بندی است که باید از دست و پای زنان باز شود. او در کتاب جنس دوم مطرح می‌کند که چه‌گونه زنان با ازدواج جزو مایملک مردان محسوب و به بیگاری کشیده می‌شوند. آن‌ها حتی صاحب اموال قانونی خود هم نیستند وهمه دارایی‌شان به همسران‌شان سپرده می‌شود. از آن‌جا که طی دهه‌های ۴۰ قوانین ازدواج در فرانسه بسیار دست و پاگیر و حق طلاق برای زنان محدود بود، روشن است که چرا دوبووار ازدواج را بندی به دست و پای زنان می‌شمرد.

از فعالیت‌های قابل ذکر دوبووار مبارزه او برای کسب حق بازگشت دخترانی بود که باردار شده و به این علت از تحصیل محروم گشته و در مراکز بسته‌ای نگهداری می‌شدند. این شیوه‌ای بود که در جامعه آن روزگار فرانسه هم پذیرفته شده بود. دوبووار درجریان این مبارزه ضمن ملاقات با مقامات عالی‌رتبه آموزش و پرورش فرانسه آن‌ها را متقاعد کرد که این حق را به رسمیت بشمارند؛ و پس از این پیروزی بود که نظر مردم فرانسه نسبت به این قشر از دختران جوان تغییر یافت.

درگذشت سیمون دوبووار

سیمون دوبوار در سن هفتاد سالگی به خاطر ذات‌الریه در پاریس درگذشت.

پس از درگذشت سیمون دوبووار یکی از روزنامه فرانسوی چنین نوشت:

«خانم‌ها، شما همه چیز را به او مدیون هستید!»

سیمون دوبووار در کنار شریک زندگی‌اش ژان پل سارتر به خاک سپرده شد؛ مردی‌که از سال ۱۹۲۹ تا ۱۹۸۰، با او در زندگی مشترک بود.

سنگ مزار مشترک سیمون دوبووار و ژان پل سارتر

در مراسم تدفین این تاثیرگذارترین زن فرانسوی در سده‌ی بیستم، در گورستان مون‌پارناس که خالق کتاب مشهور جنس دوم، و مادر جنبش مدرن زنان بود، ۵ هزار نفر شرکت داشتند.