کاربر:BABAK/صفحه تمرین شیر و خورشید

نماد شیر و خورشید در فرهنگ ایران

نماد شیر و خورشید، در فرهنگ و تاریخ ایران، همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها، زینت‌بخش درفش‌ها و پرچم‌های این سرزمین بوده است. هر نماد، نمایانگر یک کلیت فرهنگی، تاریخی و هویتی است. خورشید از دیرباز، علامت روشنایی، نیکی و زندگی بوده است. این خورشید، بر دوش یک شیر سوار است؛ شیری که نمادی از قدرت، شجاعت و رزمندگی است و در عین حال نگهبان نور و عزم مردم ایران نیز به شمار می‌رود. شمشیر در دست شیر، نشانه‌ای از جنگندگی و حفاظت از روشنایی و زندگی است. این ترکیب نمادین، تلفیقی از اصول معنوی و مادی است که ریشه در فرهنگ غنی ایران دارد. قبل از حمله اعراب به ایران، نماد اصلی ایرانیان درفش کاویانی بود؛ نمادی که بر اساس افسانه‌ها و تاریخ، یادآور قیام کاوه آهنگر علیه ضحاک است. این درفش، که به ابعاد ۵ متر در ۷ متر بوده، از چرم پیش‌بند کاوه ساخته شده بود و به عنوان نمادی از مقاومت و اتحاد مردم در برابر ظلم و ستم، در تاریخ ایران به یادگار مانده است. درفش کاویانی تا زمان حمله اعراب به ایران، به عنوان نماد ملی ایرانیان شناخته می‌شد. در آن زمان، خمینی و دیگر سران حکومت به دلیل محبوبیت بالای نماد شیر و خورشید در بین مردم، جرات حذف آن را نداشتند. اما با گذشت زمان و افزایش سلطه استبداد و اختناق در کشور، در تابستان ۱۳۵۹ خمینی فرمان حذف شیر و خورشید از پرچم ایران را صادر کرد. این تصمیم، نماد شیر و خورشید را از پرچم رسمی ایران حذف کرد، اما نتوانست جایگاه آن را در حافظه تاریخی و فرهنگی مردم ایران از بین ببرد. شورای ملی مقاومت ایران در جلسهٌ ۷شهریور ۱۳۷۲، به پیشنهاد آقای مسعود رجوی مسئول شورا نماد شیر و خورشید را به عنوان نماد شورای ملی مقاومت تصویب کرد.

پیشینه

نماد شیر و خورشید، در طول تاریخ ایران، همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها، زینت‌بخش درفش‌ها و پرچم‌های این سرزمین بوده است. هر نماد، نمایانگر یک کلیت فرهنگی، تاریخی و هویتی است. خورشید از دیرباز، علامت روشنایی، نیکی و زندگی بوده است. این خورشید، بر دوش یک شیر سوار است؛ شیری که نمادی از قدرت، شجاعت و رزمندگی است و در عین حال نگهبان نور و عزم مردم ایران نیز به شمار می‌رود. شمشیر در دست شیر، نشانه‌ای از جنگندگی و حفاظت از روشنایی و زندگی است. این ترکیب نمادین، تلفیقی از اصول معنوی و مادی است که ریشه در فرهنگ غنی ایران دارد.

پیشینه‌ی نمادهای ایرانی قبل از حمله اعراب

قبل از حمله اعراب به ایران، نماد اصلی ایرانیان درفش کاویانی بود؛ نمادی که بر اساس افسانه‌ها و تاریخ، یادآور قیام کاوه آهنگر علیه ضحاک است. این درفش، که به ابعاد ۵ متر در ۷ متر بوده، از چرم پیش‌بند کاوه ساخته شده بود و به عنوان نمادی از مقاومت و اتحاد مردم در برابر ظلم و ستم، در تاریخ ایران به یادگار مانده است. درفش کاویانی تا زمان حمله اعراب به ایران، به عنوان نماد ملی ایرانیان شناخته می‌شد.

ورود نماد شیر و خورشید به پرچم ملی ایران

پس از نابودی درفش کاویانی و با گذشت سده‌ها، نماد شیر و خورشید به‌عنوان جایگزینی جدید به پرچم ملی ایران وارد شد. این اتفاق در سده نهم هجری و در دوره تیموریان رخ داد. انتخاب این نماد، شاید به دلیل ترکیب مفاهیم معنوی و مادی در فرهنگ ایرانی بود که توانست توجه و حمایت مردم را به خود جلب کند. استقبال و ماندگاری بیش از ۵۰۰ ساله این نماد در فرهنگ ایرانی، نشان از محبوبیت و پذیرش عمیق آن در بین مردم دارد. قدیمی‌ترین پرچم شیر و خورشید نشان ایرانی که در دست است، مربوط به سال ۸۰۴ هجری شمسی در دوران تیموریان است. شیر و خورشید در دوره‌های مختلف تاریخی در دوره‌های مختلف تاریخی، این نماد با تغییراتی مواجه شده است، اما همچنان به عنوان نمادی از هویت ملی ایران باقی مانده است. در زمان صدارت امیرکبیر، پرچم شیر و خورشید نشان ایران حتی بر فراز سفارت ایران در لندن برافراشته بود. این اقدام، نه تنها بیانگر اهمیت نمادین این نشان بود، بلکه نشان‌دهنده تلاش‌های امیرکبیر برای تقویت هویت ملی ایران در برابر قدرت‌های خارجی نیز بود. با پیروزی انقلاب مشروطه و طبق اصل پنجم قانون اساسی مشروطه، پرچم سبز و سفید و سرخ همراه با نشان شیر و خورشید رسمیت یافت و به عنوان نماد رسمی ایران در جهان شناخته شد.

تحولات نماد شیر و خورشید در دوران صفوی و قاجار

در دوران صفویان، نماد شیر و خورشید به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفت. این نماد نه‌تنها در پرچم‌ها و نشان‌های رسمی، بلکه در معماری، سکه‌ها و هنرهای دستی نیز به‌کار می‌رفت. صفویان به عنوان حامیان اصلی مذهب شیعه، از این نماد به عنوان نشانه‌ای از قدرت و مشروعیت خود استفاده می‌کردند. ترکیب شیر، به‌عنوان نمادی از امام علی (ع) که به شیر خدا معروف بود، و خورشید که نمایانگر درخشش و روشنایی اسلام است، در این دوره به اوج محبوبیت رسید.

در دوره قاجار، نماد شیر و خورشید با تغییراتی همراه شد. فتحعلی‌شاه قاجار، نماد شیر و خورشید را با تغییرات جزئی در پرچم‌های رسمی و نشان‌های دولتی تثبیت کرد. او با توجه به تنوع قومی و مذهبی ایران، تلاش کرد تا این نماد را به‌عنوان نشانی از وحدت و همبستگی ملی معرفی کند. در این دوره، نقش‌های جدیدی به نماد اضافه شد؛ برای مثال، شیر به‌جای خوابیده، ایستاده به تصویر کشیده شد و شمشیر نیز در دست شیر قرار گرفت، که بیانگر قدرت نظامی و سیاسی حکومت قاجار بود.

اهمیت تاریخی و فرهنگی نماد شیر و خورشید

نماد شیر و خورشید نه تنها بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران است، بلکه نمایانگر هویت ملی و مقاومت مردم این سرزمین در برابر ظلم و ستم نیز می‌باشد. این نماد، ترکیبی از مفاهیم معنوی و مادی است که در طول تاریخ ایران جایگاهی ویژه پیدا کرده و با وجود تلاش‌ها برای حذف آن، همچنان در حافظه تاریخی و فرهنگی مردم ایران باقی مانده است. امروز، شیر و خورشید به عنوان یک نماد ملی و فرهنگی، همچنان به عنوان نشانه‌ای از هویت و مقاومت مردم ایران در برابر بی‌عدالتی‌ها و تلاش برای حفظ استقلال و آزادی، ارزشمند است. تلاش برای حفظ و احیای این نماد، نمایانگر احترام به تاریخ و هویت ملی ایران است و نشان‌دهنده پیوند عمیق مردم ایران با ارزش‌های فرهنگی و تاریخی‌شان می‌باشد.

مقایسه با نمادهای ملی در دیگر کشورها

نمادهای ملی در سراسر جهان نقش مهمی در تعریف هویت ملی و فرهنگی دارند. برای مقایسه، می‌توان به نماد عقاب در ایالات متحده یا نشان اژدها در چین اشاره کرد. هر دو این نمادها، مانند شیر و خورشید در ایران، به عنوان نشانه‌هایی از قدرت، شجاعت و تاریخ ملی شناخته می‌شوند. عقاب به‌عنوان نمادی از قدرت و آزادی در ایالات متحده، و اژدها به‌عنوان نمادی از امپراتوری و قدرت در چین، هر دو نقش مهمی در ساخت هویت ملی و فرهنگی این کشورها ایفا کرده‌اند.

شیر و خورشید نیز در طول تاریخ ایران، نمادی از قدرت، روشنایی و هویت ملی بوده است. این نماد، علاوه بر اینکه نمایانگر تاریخ و فرهنگ ایران است، ارتباطی عمیق با مفاهیم معنوی و دینی دارد. در واقع، این ترکیب خاص از عناصر طبیعی و حیوانی در نماد شیر و خورشید، چیزی است که آن را از دیگر نمادهای ملی در جهان متمایز می‌کند.

نماد شیر و خورشید در ادبیات و هنر ایران

شیر و خورشید نه تنها در سیاست و تاریخ، بلکه در هنر و ادبیات ایرانی نیز جایگاه ویژه‌ای داشته است. شاعران و نویسندگان بزرگ ایرانی همچون فردوسی، سعدی و حافظ از این نمادها در اشعار و آثار خود استفاده کرده‌اند تا مفاهیم عمیق انسانی و فرهنگی را به تصویر بکشند. برای مثال، فردوسی در شاهنامه، بارها به نماد شیر اشاره کرده و آن را به عنوان نمادی از شجاعت و رزمندگی پهلوانان ایرانی به تصویر کشیده است. این اشاره‌ها نشان از جایگاه ویژه این نماد در ذهن و فرهنگ ایرانی دارد.

همچنین در نقاشی‌های مینیاتور ایرانی، نماد شیر و خورشید به‌طور مکرر به‌کار رفته است. این نقاشی‌ها که اغلب صحنه‌هایی از داستان‌های اساطیری و تاریخی ایران را به تصویر می‌کشند، از نماد شیر و خورشید به عنوان نمادی از قدرت و روشنایی بهره برده‌اند. استفاده از این نمادها در هنرهای دستی و معماری نیز به فراوانی دیده می‌شود، به‌ویژه در فرش‌های ایرانی که نقش شیر و خورشید به‌عنوان یکی از الگوهای محبوب در طرح‌ها دیده می‌شود.

دشمنی خمینی با نماد مردمی شیر و خورشید

پس از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷، نماد شیر و خورشید به یکی از موضوعات مورد مناقشه تبدیل شد. ره خمینی، از همان ابتدا به‌دلیل دیدگاه‌های ضدسلطنتی و مذهبی‌اش، مخالفت خود را با این نماد که به‌عنوان یکی از عناصر هویت ملی ایران شناخته می‌شد، اعلام کرد. خمینی در یک سخنرانی در ۱۰ اسفند ۵۷ به صراحت خواستار تغییر نشان شیر و خورشید شد و با سوءاستفاده از احساسات ضدسلطنتی مردم گفت: «ما یک مملکت محمدی ایجاد می‌کنیم. بیرق ایران نباید بیرق شاهنشاهی باشد، آرم‌های ایران نباید آرم‌های شاهنشاهی باشد. باید آرم‌های اسلامی باشد. از همه وزارتخانه‌ها، از همه ادارات، باید این شیر و خورشید منحوس قطع بشود؛ علم اسلام باید باشد. آثار طاغوت باید برود. اینها آثار طاغوت است.»

تلاش برای حذف نماد شیر و خورشید

در آن زمان، خمینی و دیگر سران حکومت به دلیل محبوبیت بالای نماد شیر و خورشید در بین مردم، جرات حذف آن را نداشتند. اما با گذشت زمان و افزایش سلطه استبداد و اختناق در کشور، در تابستان ۱۳۵۹ خمینی فرمان حذف شیر و خورشید از پرچم ایران را صادر کرد. این تصمیم، نماد شیر و خورشید را از پرچم رسمی ایران حذف کرد، اما نتوانست جایگاه آن را در حافظه تاریخی و فرهنگی مردم ایران از بین ببرد.

تصویب شیر و خورشید به‌ عنوان آرم رسمی شورای ملی مقاومت

شورای ملی مقاومت ایران در جلسهٌ ۷شهریور ۱۳۷۲، به پیشنهاد آقای مسعود رجوی مسئول شورا نماد شیر و خورشید را به عنوان نماد شورای ملی مقاومت تصویب کرد.

در مصوبه شورای ملی مقاومت در رابطه با نماد شیر و خورشید آمده است:

نظر به‌این‌که خورشید سوار بر شیر از دوران باستان مظهر نگاهبانی ایران‌زمین بوده و در طول تاریخ به عنوان آرم ایرانیان به‌کار رفته است؛ نظر به‌این‌که در انقلاب مشروطیت نیز این علامت به‌عنوان حافظ آزادی و استقلال ایران بر سر در مجلس شورای ملی نصب شده است؛ نظر به‌این‌که پرچم سه‌رنگ ایران: سبز و سفید و سرخ، میراث انقلاب مشروطیت است و به‌عنوان خونبهای شهیدان راه آزادی مورد احترام همهٌ ‌ایرانیان می‌باشد؛ نظر به‌این‌که نگاهبانی میراث فرهنگی و شعائر ملی و احترام به سنتهای تاریخی از اهّم تکالیف شورای ملی مقاومت ایران می‌باشد؛

شورای ملی مقاومت ایران در جلسهٌ ۷شهریور ۱۳۷۲، پیشنهاد آقای مسعود رجوی مسئول شورا را به‌شرح زیر تصویب کرد:

۱ـ علامت شیر و خورشید آرم رسمی شورای ملی مقاومت ایران خواهد بود.

۲ـ پرچم ایران به رنگهای سبز و سفید و سرخ که تاکنون در تمام مراسم رسمی و جلسات شورا برافراشته بوده و ارتش آزادیبخش ملی ایران در تمام نبردهای خود علیه حاکمیت غاصب و بیدادگر خمینی،  آن را به‌عنوان نشانهٌ حاکمیت ملی با خود حمل و از آن نگهبانی کرده است، به علامت شیر و خورشید مزین خواهد شد.