کاربر:Khosro/صفحه تمرین قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین
{{جعبه اطلاعات سند |نام سند=قراردداد ۲۵ سالهٔ ایران و چین |تصویر=[[پرونده:قرارداد ۲۵ ساله1.JPG |تاریخ ایجاد=۱۵ مردادماه ۱۳۹۹ |موضوع=قرارداد اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی |جای ایجاد سند=ایران و چین |نام_تصویر= }} قرداد ۲۵ ساله ایران و چین، یک قرارداد با ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی است که بین نظام جمهوری اسلامی ایران و چین بسته شده است. مردم ایران به‌شدت عصبانی هستند و این قرارداد را خیانت به منافع ملی توصیف می‌کنند. عده‌ای آن را با قراداد ترکمانچای مقایسه کرده‌اند که به خاطر دادن امتیازهای زیاد به کشور خارجی، در تاریخ ایران به عنوان قرارداد «ننگین» از آن یاد می‌شود. این قرارداد برای نخستین بار در تاریخ ۲۳ ژانویه ۲۰۱۶، و هم‌زمان با سفر شی‌جین پینگ رئیس جمهور چین به ایران، در بیانیه‌ای مشترک مطرح شد. این قرارداد دارای ابعاد سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی است. قرارداد مورد نظر رژیم ایران برای قرارداد جامع و راهبردی ۲۵ ساله با جمهوری خلق چین دارای تهدیدات راهبردی گسترده برای کشور بوده و با شئونات ملی، منافع ملی و امنیت ملی ایران تعارض دارد. طبق این قرارداد ۵ هزار پرسنل امنیتی چینی در ایران برای حفاظت از پروژه‌های چینی مستقر خواهند شد. به دنبال این قرارداد از نهم نوامبر آینده، یعنی از ۱۹ آبان‌ماه ۱۳۹۹، جنگنده‌های روسیه و چین، به پایگاه‌های هوایی ایران در همدان، بندرعباس، چابهار و آبادان دسترسی کامل خواهند داشت. در ازای این همکاریهای نظامی و اطلاعاتی، نظام جمهوری اسلامی ایران امتیازات اقتصادی گسترده‌ای به‌ویژه در حوزه انرژی به چین می‌دهد… همچنین دولت چین تمامی فرآوردهای نفتی ایران را حداقل ٣٢ درصد ارزانتر از بهای واقعی آن‌ها در بازارهای جهانی خریداری خواهد کرد.
پیشینه قرارداد ۲۵ ساله
برنامه بلندمدت همکاریهای رژیم ایران و چین که دولت حسن روحانی آن را «سند راهبردی» و مردم و مخالفان «قرارداد ترکمنچای» می‌خوانند، این روزها موضوع یکی از داغ‌ترین بحث‌ها شده است.
آنچه با چهارمین سفر وزیر خارجه رژیم ایران به پکن به موضوعی جنجالی بدل شده، ۵ سال پیش در تاریخ ۲۳ ژانویه ۲۰۱۶، در دیدار شی‌جین پینگ، رئیس جمهوری خلق چین و علی خامنه‌ای، رهبر رژیم ایران، کلید خورد. یعنی کمتر از دو هفته مانده به امضای برجام در تهران. خامنه‌ای با «حکمت‌آمیز» خواندن گفت‌وگوهایی که به توافق رئیسان جمهوری دو کشور منتهی شد؛ به «همکاریهای چین در دوران تحریم» اشاره نموده و گفته بود که این هم‌کاری‌ها را هیچ‌گاه فراموش نخواهد کرد.
ستایش خامنه‌ای از این برنامه ۲۵ ساله در صورتی است که بر اساس اصل ۷۷ قانون اساسی، «عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.» بنابراین مجلس یازدهم که از نظر گرایش سیاسی، مجلسی یک‌دست و متشکل از طیف‌های اصول‌گرایان است، بدون اشاره به پشتیبانی خامنه‌ای، دولت حسن روحانی را سرزنش می‌کنند. «سایت بی‌بی‌سی2»
طبق ماده ششم این توافقنامه، دو کشور نسبت به افزایش روابط و همکاری در حوزه‌های انرژی، زیرساخت‌ها، صنایع و فناوری تفاهم کرده‌اند. رژیم ایران و چین توافق کرده‌اند که مذاکرات و مشاوره‌های لازم برای دست‌یابی به قرارداد ۲۵ ساله، همکاریهای جامع مورد نظر دو کشور برگزار شود.
علی خامنه‌ای، در دیدار با رئیس‌جمهور چین، ضمن اشاره به سیاست‌های برتری‌طلبانه بعضی کشورها، مخصوصاً ایالات متحده گفت: «دلیل علاقه کشورهای مستقل به همکاری با یکدیگر همین وضعیت است، و قرارداد ۲۵ ساله همکاری راهبردی بین ایران و چین باید توسط هر دو طرف با جدیت در این چارچوب دنبال شود.» «سایت بی‌بی‌سی فارسی»
خبرگزاری اسپوتنیک نیز در گزارشی با عنوان معامله هسته‌ای شرقی، به اطلاعاتی که در سپتامبر سال ۲۰۱۹ در مجله پترولیوم اکونومیست منتشر شده بود اشاره کرده است. مجله پترولیوم اکونومیست، با استناد به منابع آگاه نزدیک به وزارت نفت ایران نوشته بود که این توافقنامه در سال ۲۰۱۶ امضا شد؛ اما مقررات مخفی در سال ۲۰۱۹ اضافه شد که شامل تعدادی امتیازات به چین است. به‌طور مثال، مطابق با شرایط توافقنامه جدید، به چین حق تعویق پرداخت‌ها در عوض محصولات ایرانی تا ۲ سال داده خواهد شد. چین همچنین قادر خواهد بود، نفت ایران را نه به دلار بلکه به یوان یا ارزهای نرم پرداخت کند. «دویچه وله فارسی»
نقش علی خامنه‌ای در قرارداد ۲۵ساله با چین
انتشار یک ویدیویی کوتاه از پشت صحنه یک برنامه تلویزیونی، جنجال‌های تازه‌ای درباره‌ی قراداد ۲۵ساله رژیم ایران و چین به وجود آورده است. در پشت صحنه‌ی کوتاهی که از این برنامه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، مجیدرضا حریری رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین می‌گوید:
«ما پیام نظام را به چینی‌ها دادیم نه پیام دولت. چینی‌ها می‌دانند که دولت هیچ‌کاره است. واقعیتی که اکثر نیروها در داخل و خارج می‌دانند ولی بعضی از روی جهل و یا غرض آن را نفی می‌کنند… علی لاریجانی با پیام کتبی علی خامنه‌ای به چین رفته است… رهبری، علی‌لاریجانی و حسین آقامحمدی مشاور اقتصادی‌اش را به چین فرستاد تا پیام نظام برای بازسازی روابط اقتصادی را ببرند. سرنخ مذاکرات با چین علی لاریجانی بوده است. آقای لاریجانی به همراه آقای آقامحمدی نمایندگان بیت رهبری در مذاکرات با چین بوده‌اند. کلمه به کلمه مذاکرات با رهبر چک می‌شده». «ایندیپندنت فارسی»
محتوای قرارداد ۲۵ ساله
براساس گزارش رویداد ۲۴، قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین به موضوع جنجال‌برانگیز روز کشور تبدیل شده است. نمایندگان مجلس می‌گویند از محتوای این قرارداد که به گفته وزیر خارجه هنوز نهایی نشده، بی‌خبرند و همین موضوع صدای انتقاد آن‌ها را بلند کرده است. قراردادی که شواهد و قرائن بیانگر آن است که با اطلاع، توافق، تأیید و همراهی مسئولان ارشد کشور، اکنون به مراحل پایانی نزدیک شده است. «پایگاه خبری روزهای بروجرد»
محتوای قرارداد ۲۵ ساله بین رژیم ایران و چین نزد وزارت خارجه و احتمالاً مقام‌های بالاتر ایران از جمله علی خامنه‌ای است که با کلیات این تفاهم موافقت کرده‌اند. در حال حاضر ۴ روایت کُلی و عمده از این سند و توافق همکاری وجود دارد.
یکم: متن انگلیسی که رژیم ایران در ژانویه ۲۰۱۶، از این قرارداد منتشر کرد که در این متن کلیات همکاری از حوزه نفت، حمل و نقل، شیلات، کشاورزی گرفته تا همکاری نظامی در ۲۰ بند نوشته شده است.
دوم: روایت نشریه اقتصادی پترولیوم اکونومیست در اوت ۲۰۱۹ که جزئیات بیشتری را با عدد و رقم قرارداد ارائه داده‌است.
سوم: روایت منتقدان قرارداد که آن را واگذاری منابع طبیعی ایران می‌دانند. از واگذاری جزایر جنوبی ایران گرفته تا حق ماهیگیری نامحدود و بهره‌برداری از نفت و گاز و سایر منابع.
چهارم: متنی که به تازگی در چند رسانه منتشر شده و گفته شده است که در ژانویه ۲۰۱۶ تنظیم شده، اما کلیات تفاهم را مفصل‌تر از متن انگلیسی دولت شرح می‌دهد. این متن که در آن عدد و رقم وجود ندارد، نشان دهنده وسعت دربرگیری قرارداد از تفاهم اقتصادی، زیرساخت‌های حمل و نقل، نفت و انرژی، شیلات، کشاورزی تا بانکداری و تفاهم امنیتی نظامی است. «سایت بی‌بی‌سی1»
مفاد قرارداد ۲۵ ساله
مطابق گزارش رویداد ۲۴، یک منبع ایرانی در رابطه با مفاد قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین به پترولیوم اکونومیست اطلاع داده است که ۵ هزار پرسنل امنیتی چینی در ایران برای حفاظت از پروژه‌های چینی مستقر خواهند شد؛ و این تعداد علاوه بر پرسنل و مواد اولیه‌ای است که برای حفاظت از زنجیره توزیع مواد نفتی، گازی و پتروشیمی از ایران به چین در نظر گرفته شده است. یکی از مکان‌هایی که حضور نیروهای چینی که در آن ضروری است، خلیج‌فارس است.
همچنین، چین قادر است تمام محصولات نفتی، گازی و پتروشیمی را با حداقل تخفیف تضمین شده خریداری کند. بر اساس توافق جدید که جزییات آن در سال ۲۰۱۹، به‌دست پترولیوم اکونومیست رسیده است، جمهوری چین حق دارد در ازای خرید محصولات ایرانی تا ۲ سال در بازپرداخت بدهی‌اش تأخیر داشته باشد. چین همچنین می‌تواند بدهی‌هایش را به ارزهای موسوم به نرم ارز پرداخت کند. نرم‌ارزها به واحد پولی کشورهایی گفته می‌شود که با نوسان بالایی همراه هستند، مثل ایران. این نوسان می‌تواند ناشی از بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی کشورها باشد. دولت چین توافق کرده است که بدهی‌هایش را به رژیم ایران با ارز کشورهایی مانند کشورهای آفریقایی و اقمار شوروی سابق پرداخت کند؛ به این معنی که در تبادلات دو طرف، هیچ تبادل دلاری وجود نخواهد داشت. «پایگاه خبری روزهای بروجرد»
خبرگزاری انصاف‌نیوز و چند رسانه دیگر متنی را منتشر کرده‌اند و نوشته‌اند که پیش‌نویس «برنامه همکاریهای جامع بین جمهوری خلق چین و جمهوری اسلامی ایران» در سال ۲۰۱۶ است. این متن تقریباً با متن انگلیسی که سایت دولت ۴ سال پیش منتشر کرد، هماهنگی دارد اما مفصل‌تر از آن است که به شرح زیر است:
- مشارکت در ایجاد و تجهیز مخازن ذخیره نفت، گاز و محصولات پتروشیمی دو طرف: عرضه پایدار نفت خام به چین. مشارکت در ساخت و تجهیز مخازن ذخیره‌سازی نفت و افزایش صادرات پتروشیمی به چین.
- تشویق مشارکت شرکت‌های چینی در سرمایه‌گذاری وتأمین مالی طرح‌های برق، انرژی، آب و فاضلاب.
- تکمیل راه‌آهن شرق غرب ایران، و ایجاد راه‌آهن زیارتی پاکستان، ایران، عراق و سوریه و همین‌طور راه‌آهن شمال به جنوب
- توسعه و ساخت فرودگاه‌ها، خرید محصولات هوایی تولید مشترک ایران و چین.
- توسعه سواحل مکران، توسعه‌ی بندر جاسک، تأسیس شهر صنعتی و ساخت پالایشگاه و صنایع پتروشیمی.
- ساخت شهر هوشمند در مکران و تیس.
- تشویق شرکت‌های چینی به سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ایران از جمله قشم، اروند و ماکو.
- توسعه بلندمدت جزایر منتخب با هدف گردشگری.
- سرمایه‌گذاری بلندمدت چین در صنعت پالایشگاهی در بندر جاسک و ساخت بندر جاسک.
- سرمایه‌گذاری بلند مدت در شهرک پتروشیمی چابهار.
- ایجاد منطقه مشترکت فرامرزی در کشور ثالث.
- طراحی شهرک صنعتی تولید خودرو.
- تشویق سرمایه‌گذاری در بهره‌برداری از معادن مس، سنگ آهن، فولاد و صنایع آلیاژی.
- توسعه مجتمع‌های کشتی‌سازی و لوام خانگی.
- سرمایه‌گذاری در خط متروی ۱۰ کلان‌شهر ایران.
- مرمت و احیای بافت‌های تاریخی.
- همکاری در زمینه فناوری و ارتباطات راه دور، توسعه نسل پنجم ارتباطات از راه دور، پروژه مشترک توسعه و تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، موتور جست‌وجوگر، پست الکترونیک و پیام‌رسان‌های اجتماعی.
- همکاری نظامی امنیتی دوجانبه، تبادل تجربیات نظامی و رزمایش مشترک.
- همکاری سیاسی در مجامع، سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی.
- تشویق به سرمایه‌گذاری در کشاورزی، شیلات و آبخیزداری.
- سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و تبادل دانشجو.
- سرمایه‌گذاری و توسعه بخش بهداشت و درمان.
در قبال این امتیازها، رژیم ایران امیدوار است رابطه‌اش را با متحد سیاسی خود، یعنی چین که از طرف‌های امضای توافق هسته‌ای است حفظ و تقویت کند؛ و به توسعه میادین نفت و گاز خود سرعت بخشد و سرانجام در دوران تحریم، صادرات نفت را افزایش دهد. «سایت بی‌بی‌سی1»
واکنش‌ها و موضع‌گیری‌ها
ایرانیان به شدت از قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین، عصبانی شده‌اند و آن را سرمنشاء «استعمار» چین می‌دانند. در فضای مجازی نیز هشتگ #ترکمنچای_چینی، در زمان کوتاهی ۱۰ هزار بار توییت شد که به قرارداد ترکمنچای و واگذاری بخش‌های بزرگی از ایران به امپراتوری چین اشاره دارد.
گروهی قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین را خیانت به منافع ملی می‌دانند. برخی از مقامات رژیم ایران مانند اسحاق جهانگیری می‌گویند که این قرارداد برای توسعه است و باید با شهامت از آن دفاع کرد، اما پنهان از چشم مردم. چرا مردم حق اطلاع از جزئیات این سند را ندارند. «دویچه وله فارسی»
روزنامه اصول‌گرای جوان، قرارداد ۲۵ ساله بین ایران و چین را پیمان شیر و اژدها خوانده است. «سایت بی‌بی‌سی فارسی»
محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهوری دولت‌های نهم و دهم، در نشستی در استان گیلان برای نخستین‌بار درباره این قرارداد و ابعاد پنهانش اظهار نظر کرد و گفت:
«هر قراردادی که مخفیانه و بدون در نظر گرفتن خواست و اراده ملت ایران با طرف‌های خارجی منعقد شود و برخلاف منافع کشور و ملت باشد، معتبر نیست و ملت ایران آن را به رسمیت نخواهد شناخت.» «کیهان لندن»
کارنامه‌ی محمود احمدی‌نژاد برای ملت ایران بوضوح روشن است. احمدی‌نژاد با خار و خاشاک خواندن جوانان معترض، راه را برای سرکوب قیام ششم دیماه ۱۳۸۸ باز کرد. میزان فروش نفت در دو دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد به میزان ۸۰۰ میلیارد دلار بوده که این رقم، برابر با فروش نفت ایران در صد سال گذشته است. یعنی دولت احمدی‌نژاد به تنهایی به اندازه صد سال سرمایه ایران را برباد داده است. اما حالا این قرارداد ۲۵ساله با چین به قدری فاجعه‌بار است که او هم صدایش درآمده است. «ایران آزادی»
محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۷ قراردادی با چین منعقد کرد که از آن به نام ترکمانچای ارزی یاد می‌شود؛ که در تاریخ ایران این نام در کنار سایر قراردادهای ننگین و خیانت به مردم ایران ثبت شده است. بر اساس این قرارداد، چین در مقابل صادرات نفتی رژیم ایران پولی به این کشور پرداخت نمی‌کرد؛ و از آن به‌عنوان ضمانت «ال سی» های خرید کالاهای چینی استفاده می‌کرد. حتی مدیریت این پول نه برعهده ایران بلکه چین بود. قراردادی به شدت خفت‌بار که جمهوری اسلامی را مسئول زیان ناشی از نوسانات ارزی و از بین رفتن پول می‌کرد. قراردادی که با مخالفت و عدم پیگیری مجلس هشتم و نهم روبرو شد. «رادیو پیام اسرائیل»
در بین ایرانیان خارج از کشور نیز قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین مخالفان بسیاری دارد که آن را با قرارداد ترکمانچای مقایسه می‌کنند و خیانت به منافع ملی ایران می‌دانند. تا آن‌جا که شاهزاده رضا پهلوی هم، در حساب توییتری خود از قرار داد یاد شده به عنوان قراردادی ننگین یاد کرده که هدفش تاراج منابع کشور و پذیرش ارتش بیگانه در خاک میهن است.
روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله روز سه‌شنبه ۱۷ تیرماه ۱۳۹۹ خود، در انتقاد از پنهان نگاه داشتن محتوای این سند از افکار عمومی نوشت: چین و ایران یک سال است که در حال تلاش برای نهائی کردن سند ۲۵ ساله‌اند و پرسیده است که چرا مردم از جزئیات این سند بی‌اطلاعند؟ بعضی افراد ادعا کرده‌اند از محتوای این سند خبردار شده‌اند. اگر چنین است، چرا عموم مردم نباید از آن مطلع شوند؟
سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی یک قدم جلوتر رفته و به سابقه مناسبات دو کشور و «متحدی» اشاره کرده است که در طول مناسبات با ایران تنها به منافع یک‌جانبه خود توجه کرده است. در این رابطه نوشته است: درست در زمانی که بحث‌های مربوط به سند ۲۵ ساله ایران و چین مطرح است، چین آشکارا اعلام می‌کند نفت عربستان را جایگزین نفت ایران کرده است. درحالی که ما هنوز زخم‌های برجای مانده از تخلفات چین در قرارداد ارزی دوران دولت احمدی‌نژاد، که یک ترکمانچای ارزی بود، را بر تن داریم، نباید به قرارداد دیگری آن‌هم ۲۵ ساله با چین تن بدهیم. «دویچه وله فارسی»
پس از افشای قرارداد ۲۵ ساله چین و ایران، مردم جزیره کیش و قشم در واگذاری سواحل این جزایر، زنجیره انسانی تشکیل داده و بر روی پلاکاردهایشان نوشتند فروش سواحل خیانت به مردم است. مردم جزیره کیش و قشم، تلاش می‌کردند با تن‌هایشان از این قرارداد ۲۵ساله که آن را وطن فروشی توصیف نموده‌اند، جلوگیری کنند. «سایت ایران ما»
در حالی که رژیم ایران از انتشار مفاد قرارداد ۲۵ساله خود با چین امتناع می‌کند، گزارش‌های منتشر شده حاکی است که امتیازات باور نکردنی در رابطه با جزیره کیش و امتیازات کلان اقتصادی در ازای حمایت‌های نظامی و منطقه‌ای از طرف چین است. «سایت ایران ما»
واکنش به قرارداد ۲۵ ساله رژیم ایران و چین علاوه بر ایرانیان داخل و خارج کشور، توجه روزنامه‌نگاران و تحلیل‌گران خارجی را هم به خود جلب کرده است، طی هفته جاری برایان هوک، مسئول ویژه امور ایران در وزارت خارجه آمریکا و کیث کراچ، معاون رشد اقتصادی و محیط زیست مایک پومپئو، هر دو از شورای سردبیری واشینگتن‌پست و تحلیل‌گران اقتصادی مجله فوربس، همگی در یادداشت‌ها و سرمقاله‌های متعدد به آن پرداخته‌اند. هر کدام از دیدگاه خود؛ یکی آن را اتحاد دو حکومت مستبد و دیگری نتیجه خروج آمریکا از برجام ارزیابی کرده‌اند. «بی‌بی‌سی3»
برایان هوک، و کیث کراچ، در یادداشتی مشترک که روز ۲۰ ژوئیه در وال استریت ژورنال منتشر کرده‌اند؛ گفته‌اند که باید به اهداف بلندپروازانه قرارداد ایران و چین با شک و تردید نگاه کرد؛ چرا که عملی کردن آن چندان هم آسان نیست. حتی اگر چنین قراردادی میان تهران و پکن امضاء شود، شرکت‌های خصوصی چین ممکن است از هراس تحریم‌های آمریکا، جرأت ورود به ایران را پیدا نکنند؛ چرا که در این صورت میلیاردها دلار سرمایه و فرصت‌های اقتصادی در سایر نقاط جهان را به خطر خواهند انداخت. منطقی است اگر بگوییم این قرارداد پر از اهداف اغراق‌آمیز است. با این حال، این قرارداد حقایقی را درباره ایران و چین به ما گوشزد می‌کند. این که ایران، از سر ناچاری و استیصال به این شراکت روی آورده. چرا که رژیم ایران به شدت ضعیف شده است که البته بخشی از آن ناشی از تحریم‌های آمریکاست. این قرارداد نشان می‌دهد که چه طور آخوندها برای بقا خود، آماده معامله با قدرتی یغماگر هستند. این که رژیم ایران چه‌طور حاضر به در آغوش کشیدن حزب کمونیست چین است آن‌هم در حالی که پکن مسلمانان ایغور را در کمپ‌های اجباری محصور کرده. «بی‌بی‌سی3»
پیش‌نویس قراداد ۲۵ ساله ایران و چین که از سوی مسئولین حکومت ایران راهبردی خوانده شده، موجب واکنش‌های گسترده‌ای شده و در خود حکومت نیز مخالفت‌ها با آن رو به گسترش است. رویداد ۲۴ در تفسیری پیرامون این قرارداد نوشته است: نمایندگان مجلس از محتوای این قرارداد بی‌خبرند و گفته شده تنها مقامات ارشد نظام از آن باخبرند. نمایندگان مجلس می‌گویند از محتوای این قرارداد که به گفته‌ی وزیر خارجه هنوز نهایی نشده، بی‌خبرند و همین موضوع صدای انتقاد آن‌ها را بلند کرده است. قراردادی که شواهد و قرائن بیانگر آن است که با اطلاع، توافق، تأیید و همراهی مسئولان ارشد کشور، اکنون به مراحل پایانی نزدیک شده است. «سایت اخبار روز»
چهارشنبه ۱۸ تیرماه، محمدرضا صباغیان عضو هیئت رئیسه مجلس رژیم ایران، بی‌توجه به توضیحات دولت، تأکید کرد که نمایندگان باید نظارت بیشتری بر مذاکرات دولت ایران و چین داشته باشند. وی با انتقاد از دولت گفت: «نباید اجازه داد آشی را که آقای ظریف و دولت می‌پزند، ما در ۲۰ دقیقه همچون برجام سربکشیم.»
شماری دیگر از نمایندگان مجلس هم با این انتقاد هم‌صدا شدند. همچنین انتقادهای تندی از این توافق مطرح شده است؛ و حتی عده‌ای آن را با قراداد ترکمانچای مقایسه کرده‌اند که به خاطر دادن امتیازهای زیاد به کشور خارجی، در تاریخ ایران به عنوان قرارداد «ننگین» از آن یاد می‌شود. «سایت بی‌بی‌سی1»
قراداد ۲۵ ساله، فاجعه‌ای برای ایران
قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین، تأثیرات مخربی برای ایران دارد و با توجه به ویژگی اقتدارگرایانه دولت چین و تمایل آن به تثبیت الگوی توسعه آمرانه در جهان به‌عنوان بدیل دمکراسی و نادیده گرفتن موازین حقوق بشری، مانع جدی دیگری را به گذار دمکراسی در ایران تحمیل می‌کند.
اگر قرارداد ۲۵ ساله بین رژیم ایران و چین منعقد شود؛ موقعیت سیاسی ایران در داخل و خارج تضعیف می‌شود. مطابق این قرارداد، قرار است چین فرصت‌ها و موقعیت‌هایی را در خلیج فارس و دریای عمان پیدا کند و به‌ویژه در جزیره جاسک تأسیساتی را ایجاد کند. این اتفاق به‌خصوص که بخشی از قرارداد شامل همکاریهای امنیتی و نظامی است، موقعیت ژئوپلتیک ایران در خاورمیانه را تضعیف می‌کند و پیامد آن تشدید بی‌ثباتی در منطقه با افزایش رقابت ایالات متحده آمریکا و چین خواهد بود. سیاست مطلوب برای رژیم ایران افزایش همکاریهای منطقه‌ای و کاربست موازنه منفی برای قدرت‌های خارجی و بیرون از منطقه است، نه این‌که پای قدرت دیگر را برای ایجاد موازنه با آمریکا باز کرد. نتیجه این رویکرد در درازمدت مشکل‌سازتر از وضعیت فعلی است. قرارداد مورد نظر رژیم ایران برای قرارداد جامع و راهبردی ۲۵ ساله با جمهوری خلق چین دارای تهدیدات راهبردی گسترده برای کشور بوده و با شئونات ملی، منافع ملی و امنیت ملی ایران تعارض دارد. «رادیو فردا»
پیش‌نویس قرارداد ۲۵ ساله رژیم ایران و چین که از سوی منابع غربی منتشر شده است به طور کلی، سرمایه‌گذاری حدود ۴۰۰ میلیاد دلاری چین و ورود این کشور به بازار ایران در کلیه بخش‌ها، از کشاورزی تا انرژی و ارتباطات تا حمل و نقل را شامل می شود. چین که در طول این روند از ایران انرژی با قیمت پایین خریداری خواهد کرد، به علاوه برخی از بنادر استراتژیک را نیز به صورت اجاره بلند مدت در اختیار خواهد داشت؛ و اقدام به احداث راه‌های آهن در مسیر پاکستان تا لبنان خواهد کرد. همچنین برخی ادعاهای تأیید نشده از احتمال حضور هزاران تن از نیروهای نظامی چین در خاک ایران حکایت دارد. «سایت تی.آر. تی»
بر اساس گزارش رادیو فرانسه، علی خامنه‌ای با پیشنهاد فرماندهان سپاه پاسداران و سرویس‌های امنیتی سپاه، مبنی بر افزودن همکاریهای گسترده نظامی و اطلاعاتی به توافق ۲۵ساله ایران و چین موافقت کرد. قرار است در دومین هفته ماه اوت ۲۰۲۰، برابر با نیمه مهرماه ۱۳۹۹، نمایندگان نظامی و اطلاعاتی حکومت‌های ایران، چین و روسیه با یکدیگر ملاقات و در مورد جزئیات این بخش از هم‌کاری‌ها با یکدیگر گفتگو کنند. به دنبال این گفت‌وگوها از نهم نوامبر آینده، یعنی از ۱۹ آبان‌ماه ۱۳۹۹، جنگنده‌های روسیه و چین، به پایگاه‌های هوایی ایران در همدان، بندرعباس، چابهار و آبادان دسترسی کامل خواهند داشت. در ازای این همکاریهای نظامی و اطلاعاتی، نظام جمهوری اسلامی ایران امتیازات اقتصادی گسترده‌ای به‌ویژه در حوزه انرژی به چین می‌دهد… همچنین دولت چین تمامی فرآوردهای نفتی ایران را حداقل ٣٢ درصد ارزانتر از بهای واقعی آن‌ها در بازارهای جهانی خریداری خواهد کرد. (رادیو فرانسه۱۷تیر) «سایت ایران ما»
قراردادی که چینی‌ها با رژیم ایران بسته‌اند؛ از نظر انحصارهایی که چین توانسته بر رژیم تحمیل کند، در تمام قراردادها با کشورهای دیگر بی‌سابقه است؛ و در واقع با این قرارداد ایران را به مستعمره چین مبدل می کند. اما مقامات حکومتی ایران، تلاش دارند که این سند را به سود مردم معرفی کنند. در حالی که مقامات رژیم ایران این قرارداد را توسعه ملی دانسته و به قول عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه رژیم ایران، آن را افتخاری برای ایران می داند، احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون سازمان محیط زیست، از نابودی زیستگاه آبزیان خلیج فارس و دریای عمان توسط صید ترال چینی‌ها خبر داد و گفت:
«یکی از بزرگترین جنایت محیط زیستی که در منطقه توسط چینی ها در حال گسترش است باید متوقف شود. صید ترال روشی است که ماهی‌ها و هر آنچه در کف دریا است را قتل وعام می‌کند. در این روش تورهایی روانه کف دریا می‌شود و چند شناور آن را به دنبال خود می‌کشد که هر موجود زنده و غیر زنده‌ای که در مسیر باشد را جمع می‌کند و با خود از آب بیرون می‌کشد. قایق‌های صید ترال چینی‌ها در خلیج فارس و دریای عمان دارند با کشیدن ابزار سنگین ماهیگیری در کف دریا، نسل آبزیان در خلیج فارس را به نابودی می‌کشانند.»
شماری از رسانه‌های اجتماعی نیز پیش‌تر فیلمی از صید ترال توسط قایق‌های چینی در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که نشان می‌داد کشتی‌های چینی با استفاده از شوک برقی و تجهیزات صید ترال چه‌گونه آبزیان را در خلیج فارس صید می‌کنند. نکته‌ی جالب توجه این است که این گزارش توسط صدا و سیما هرمزگان تهیه شده بود. تاکنون هیچ‌یک از مقامات حکومتی ایران در این زمینه واکنشی نشان نداده‌اند. «رادیو پیام اسرائیل»
جزئیات تکان‌دهنده قرارداد ۲۵ ساله
اویل پرایس، وبسایت تخصصی حوزه نفت و انرژی، در گزارشی به قلم سیمون واتکینز، در روز ۶ ژوییه ۲۰۲۰، برابر با ۱۸ تیرماه ۱۳۹۹، جزییات تکان‌دهنده‌ای از برنامه ۲۵ ساله همکاریهای جامع ایران و چین را به نقل از یک منبع آگاه در ایران منتشر کرده است. در روزهای گذشته بخش‌های پراکنده‌ای از این گزارش در رسانه‌های فارسی‌زبان منتشر شده است. کیهان لندن متن کامل آن را به فارسی در دسترس همگان قرار داده است. در ابتدای این گزارش آمده است که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه رژیم ایران اوت گذشته، یعنی ابتدای شهریور ۱۳۹۸ در دیدار با وانگ یی، همتای چینی خود از ارائه یک نقشه راه برای مشارکت استراتژیک جامع ۲۵ ساله میان ایران و چین خبر داد که توافق اولیه آن در سال ۲۰۱۶ میان دو کشور امضا شده بود. در آن زمان این توافقنامه به‌طور عمومی منتشر نشد اما هم‌زمان بخشی از آن توسط اویل پرایس منتشر شد.
مهمترین بخش گزارش «اویل پرایس» به امتیازات ویژه نظامی و امنیتی قرارداد ۲۵ ساله مربوط است که برای نخستین‌بار جزییاتی از آن فاش شده است. امتیازهایی که نه تنها به تسلط چین و روسیه بر زیرساخت‌های نظامی رژیم ایران منجر می‌شود بلکه در مناسبات ژئوپلیتیک خاورمیانه و امنیت جهانی نیز تغییراتی مهم ایجاد خواهد کرد.
سایمون واتکینز به نقل از یک منبع در وزارت نفت جمهوری اسلامی نوشته است که هفته گذشته، علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی با گسترش ابعاد قرارداد فعلی موافقت کرد و محورهای نظامی که از طرف یک مقام ارشد سپاه پاسداران و نهادهای امنیتی پیشنهاد شده بود، به قرارداد افزوده شد. این محورها، همکاری کامل نظامی در حوزه هوایی و دریایی میان ایران و چین خواهد بود که روسیه نیز در این میان نقشی کلیدی بازی خواهد کرد. این منبع ایرانی افزوده است که اگر همه چیز بر اساس برنامه پیش رود، از ۹ نوامبر، نیمه مهرماه ۱۳۹۹ بمب‌افکن‌ها، جنگنده‌ها و هواپیماهای لجستیک چین و روسیه دسترسی نامحدودی به پایگاه‌های هوایی ایران خواهند داشت.
در گزارش ارزیابی شده که حمایت چین از رژیم ایران و رویارویی چین و روسیه با ایالات متحده بر سر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه نظام جمهوری اسلامی ایران ریشه در همین قرارداد ۲۵ ساله همکاریهای نظامی، امنیتی و اقتصادی میان تهران و پکن دارد.
به نظر می‌رسد متن ۱۸صفحه‌ای که به نام وزارت امور خارجه با عنوان ویرایش نهایی برنامه همکاریهای جامع ۲۵ساله ایران و چین در خردادماه ۱۳۹۹، به بیرون درز پیدا کرده و به روزنامه‌نگاران و رسانه‌های فارسی‌زبان فرستاده می‌شود، با هدف خنثی کردن این گزارش نگران‌کننده‌ی اویل پرایس باشد؛ چرا که از هیچ جزئیاتی در آن خبری نیست. بر اساس این گزارش در قرارداد ۲۵ ساله میان ایران و چین، امتیازهایی باورنکردنی در حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، حمل‌ونقل و صنایع نظامی ایران به‌مدت ربع قرن به چین واگذار می‌شود. در محورهای نظامی این قرارداد بخشی از پایگاه‌های نوژه همدان، بندرعباس، چابهار و آبادان در اختیار چین و روسیه قرار داده می‌شود و این دو کشور تجهیزات پیشرفته جنگ الکترونیک و سامانه‌های دفاع موشکی خود را در ایران مستقر می‌کنند. همچنین در ازای آموزش سالانه ۱۱۰ افسر ارشد سپاه پاسداران در چین و روسیه، ۱۱۰ مستشار از چین و روسیه در ایران مستقر خواهند شد. این گزارش تکان‌دهنده و نگران‌کننده، در ادامه به نقل از منابع ارشد مرتبط با وزارت نفت ایران نوشته است که محورهای پنهانی قرارداد ۲۵ ساله، تنها در حوزه تجاری نیست بلکه چین بخش‌هایی در زمینه نظامی و امنیتی نیز در آن گنجانده است که پیامدهایی گسترده برای امنیت جهانی دارد. «کیهان لندن»
امتیاز تصاحب نفت و گاز به شرکت‌های چینی
یکی از محورهای پنهانی قرارداد ۲۵ ساله بین رژیم ایران و چین، سرمایه‌گذاری ۲۸۰ میلیارد دلاری چین برای توسعه بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران است که این مبلغ در ۵ سال نخست پس از آغاز این قرارداد ۲۵ ساله پرداخت خواهد شد؛ و آن‌طور که تا کنون مشخص شده، در چهار دوره ۵ ساله بعدی نیز مبالغ دیگری بر اساس توافق طرفین، تعیین و برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها پرداخت خواهد شد. براساس این گزارش بخش دیگری از قرارداد به سرمایه‌گذاری ۱۲۰ میلیارد دلاری برای ارتقای زیرساخت‌های حمل و نقل طی یک دوره ۵ ساله است و مانند قرارداد نفت، گاز و پتروشیمی در صورت موافقت هر دو طرف، در هر دوره ۵ ساله بعدی افزایش می‌یابد.
این موضوع، شهریور ۱۳۹۸، از طرف فریال مستوفی عضو اتاق بازرگانی تهران، به آن اشاره شده بود. فریال مستوفی قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین را قراردادی خوانده بود که چیزی کم از یک فاجعه ندارد و گفته بود جزییاتی از این قرارداد را از برخی شرکت‌های چینی شنیده است که با توجه به آن شرکت‌های چینی قادر خواهند بود بدون رعایت تشریفات مناقصه در ایران فعالیت کنند.
تخفیف‌های نفتی رژیم ایران به چین طی ۲۵ سال بر اساس این قرارداد، چین قادر خواهد بود هرگونه محصولات نفتی، گازی و پتروشیمی را با حداقل تخفیف تضمینی ۱۲ درصد به میانگین قیمت متوسط ۶ ماهه آن محصول خریداری کند.
ولی این تنها تخفیف تضمینی و حداقلی برای محصولات نفت، گاز و پتروشیمی رژیم ایران به چین طی ربع قرن نخواهد بود و در کنار این تخفیف، یک تخفیف ۶ تا ۸ درصدی نیز به بهانه‌ی زیان‌های احتمالی مشمول حال این کشور خواهد شد..
در ادامه چین می‌تواند پول محصولاتی را که با این‌همه تخفیف خریداری می‌کند را ۲ سال پس از تحویل گرفتن محصول پرداخت کند. ارز پرداختی به رژیم ایران نیز قطعاً ارزهای قوی چون دلار نخواهد بود و با انتخاب چین ارزهای ضعیفی مانند ارزهایی که در ازای تجارت با آفریقا یا کشورهای استقلال یافته پس از فروپاشی شوروری مانند ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و… استفاده می‌شود به ایران پرداخت خواهد شد. همچنین تأکید شده که با توجه به نرخ تبدیل ارزهای ضعیف دریافتی از چین، به ارزهای قوی که ایران می‌تواند از بانک‌های غربی دوست خود دریافت کند، تخفیفی ۸ تا ۱۲ درصدی دیگر نیز مشمول چین خواهد شد. این به معنای این است که چین در مجموع از تخفیف ۳۲ درصدی برای خرید نفت، گاز و محصولات پتروشیمی از جمله بنزین و مواد معدنی، طی ربع قرن آینده برخوردار خواهد شد. «کیهان لندن»
چین قصد آن را دارد که بر صنایع نفت و گاز ایران مسلط شود؛ و با در اختیار گرفتن این سرمایه ملی مردم ایران، در شورای امنیت به کمک رژیم ایران بیاید. علی خامنه‌ای و حسن روحانی معتقدند که می‌توانند با تاراج دادن سرمایه‌های تاریخی مردم ایران به چین و روسیه، حق وتوی این دو کشور را در شورای امنیت ملل متحد از آن خود کنند تا حلقه تحریم‌ها را برگردنشان شُل کنند. «ایران آزادی»
استثمار نیروی کار ایرانی
بر اساس گزارش اویل پرایس، یکی از بخش‌های مهم پنهانی قرارداد ۲۵ ساله، این است که چین به‌طور یک‌پارچه در بنای زیرساخت‌های اصلی ایران وارد خواهد شد که با پروژه کلیدی- ژئوپلیتیک، یک کمربند، یک راه در هم‌سویی کامل خواهد بود..
براساس این قرارداد، بهرهکشی از نیروی ارزان کار در ایران به‌دلیل اختلاف ارزش ریال با دیگر ارزها، کارخانه‌هایی خواهد ساخت تا محصولات چینی را در ایران تولید کند و از طریق پروژه «یک کمربند، یک راه» به غرب بفرستد. تأمین منابع مالی، طراحی، ساخت و نظارت بر پروژه‌ها با کمپانی‌های سازنده بزرگ چینی خواهد بود و این کارخانه‌ها مشابه آنچه را در چین وجود دارد در ایران پیاده خواهند کرد.
تابستان گذشته و هم‌زمان با امضای تفاهم نامه این قرارداد ۲۵ ساله میان دو کشور ایران و چین، اسحاق جهانگیری معاون اول حسن روحانی از قرارداد احداث قطار برقی ۹۰۰ کیلومتری با چین در مسیر تهران- مشهد خبر داده بود. در این گزارش به نقل از جهانگیری آمده است که چنین برنامه‌هایی برای ایجاد خط قطار پر سرعت تهران- قم- اصفهان و گسترش این شبکه ارتقاء یافته و تا شمال غربی از طریق تبریز نیز در نظر گرفته شده است. در گزارش اویل پرایس تأکید شده که چند مرکز مهم مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی در تبریز واقع شده است. همچنین نقطه آغاز خط لوله انتقال گاز تبریز- آنکارا، نقطه محوری از ۲۳۰۰ کیلومتری جاده ابریشم جدید است که چین از طریق این مسیر که از مبدأ ارومچی، مرکز استان سین کیانگ غربی آغاز می‌شود، به قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان و به ایران و سپس از طریق ترکیه به اروپا متصل می‌شود. این پروژه‌ها و بهرهکشی از نیروی کار ایرانی برای گسترش تجارت چین با غرب است. «کیهان لندن»
پایگاه‌های نظامی ایران تحت اختیار چین و روسیه
مهمترین بخش گزارش اویل پرایس به امتیازات ویژه نظامی و امنیتی این قرارداد ۲۵ ساله مربوط است که برای نخستین‌بار جزییاتی از آن فاش شده است؛ امتیازهایی که نه تنها به تسلط چین و روسیه بر زیرساخت‌های نظامی ایران منجر می‌شود بلکه در مناسبات ژئوپلیتیک خاورمیانه و امنیت جهانی نیز تغییراتی مهم ایجاد خواهد کرد. این بخش که به تازگی به قرارداد افزود شده است، کُل توازن قدرت ژئوپلیتیک در خاورمیانه را تغییر خواهد داد.
سیمون واتکینز در گزارش خود به‌نقل از یک منبع در وزارت نفت نظام جمهوری اسلامی نوشته است که هفته گذشته، علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی با گسترش ابعاد قرارداد فعلی موافقت کرد و محورهای نظامی که از طرف یک مقام ارشد سپاه پاسداران و نهادهای امنیتی پیشنهاد شده بود، به قرارداد افزوده شد. این محورها، همکاری کامل نظامی در حوزه هوایی و دریایی میان ایران و چین خواهد بود که روسیه نیز در این میان نقشی کلیدی بازی خواهد کرد. در این‌باره نشستی نیز در هفته دوم اوت ۲۰۲۰، میان گروهی متشکل از مقامات جمهوری اسلامی و همتایان چینی و روسی آن‌ها ترتیب داده شده است. در این نشست قرار است درباره‌ی جزییات محورهای همکاری نظامی این سه کشور گفتگو شود. این منبع ایرانی افزوده است که اگر همه چیز بر اساس برنامه پیش رود، از ۹ نوامبر، یعنی نیمه‌ی مهرماه ۱۳۹۹ بمب‌افکن‌ها، جنگنده‌ها و هواپیماهای لجستیک چین و روسیه دسترسی نامحدودی به پایگاه‌های هوایی ایران خواهند داشت. همچنین فاش شده است که کشتی‌های نظامی چین و روسیه نیز می‌توانند از تسهیلات دارای کاربری دوگانه که به تازگی در بندر مهم چابهار، بندر بوشهر و بندرعباس توسط کمپانی‌های چینی ساخته شده، استفاده کنند.
در گزارش اویل پرایس ارزیابی شده که حمایت چین از نظام جمهوری اسلامی و رویارویی چین و روسیه با آمریکا بر سر تمدید تحریم های تسلیحاتی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران ریشه در همین قرارداد ۲۵ ساله همکاریهای نظامی، امنیتی و اقتصادی میان تهران و پکن دارد؛ چرا که چین و روسیه، دو پنجم از کل آرای اعضای دائمی شورای امنیت را در کنار ایالات متحده آمریکا، انگلیس و فرانسه دارند و به خوبی خواهند توانست حامی رژیم ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد باشند.
شایان ذکر است که سیمون واتکینز نویسنده این گزارش، تاجر بازار ارز و گزارشگر و نویسنده‌ی مسائل امور مالی و دارای کتاب‌های پرفروش در این عرصه است. وی مدیر بخش فروش و معاملات تجاری بازار بورس، از جمله در بانک مونترال و همچنین مدیر نشریه هفتگی و نویسنده اصلی بیزنس مونیتور اینترنشنال بوده است. سیمون واتکینز برای بسیاری از نشریات مهم اقتصادی در زمینه‌ی نفت و گاز و ارز و بورس، گزارش تهیه کرده و به‌عنوان مشاور با بسیاری از صندوق‌های مهم مالی از جمله در لندن، مسکو، و دوبی همکاری کرده است. او ۵ کتاب درباره‌ی تجارت و بازارهای مالی منتشر کرده است. «کیهان لندن»
اعزام نیروی امنیتی چین به ایران
پترولیوم اکونومیست که رسانه‌ای تحلیلی در حوزه‌ی انرژی است ۱۲ شهریور۱۳۹۸، نوشت: قرار است چین ۲۸۰ میلیارد دلار در صنایع نفت و گاز و ۱۲۰ میلیارد دلار در صنعت حمل و نقل ایران سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری که همراه با تخفیف در خرید نفت بود؛ در اجرای طرح‌های توسعه به چین اولویت می‌داد و امکان حضور۵ هزار نیروی امنیتی چین در خاک ایران را فراهم می‌کرد. محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح رژیم ایران نیز سال گذشته به پکن سفر و از جمله با رئیس ستاد مشترک ارتش چین گفت‌وگو کرده بود. وی سپس وعده توسعه چشمگیری در رابطه با روابط دفاعی و نظامی دو کشور را داد. رئیس جمهور رژیم ایران حسن روحانی از تصویب پیش‌نویس نهایی در جلسه روز اول تیرماه ۱۳۹۹، هیئت دولت سخن گفته و رئیس اتاق بازرگانی رژیم ایران و چین از طی شدن تنها «۵۰ درصد مسیر» خبر داده است.
منابع
قرارداد ۲۵ ساله و زوال رؤیای ایرانی «رادیو فردا»
https://www.radiofarda.com/a/commentary-on-iran-china-economic-cooperation/30746744.html
ــ
نگاهی به قرارداد ۲۵ ساله همکاریهای مشترک ایران و چین «سایت تی.آر. تی»
https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/07/09/ay-khrjyn-my-twnnd-z-hll-hmr-trkhyh-khmkh-nqdy-dryft-khnnd-1452270
ــ
افشاگری درباره نقش علی خامنه‌ای در قرارداد ۲۵ساله با چین «ایندیپندنت فارسی»
https://www.independentpersian.com/node/73326/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%DB%B2%DB%B5%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%DA%86%DB%8C%D9%86
ــ
متن قرارداد ۲۵ ساله ی چین و جمهوری اسلامی «سایت اخبار روز»
https://www.akhbar-rooz.com/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-25-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%DB%8C-%DA%86%D9%8A%D9%86-%D9%88-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/
ــ
قرارداد همکاری ایران و چین؛ یا مستعمره شدن ایران برای ۲۵ سال «رادیو پیام اسرائیل»
https://radis.org/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%86%DB%8C%D9%86%D8%9B-%DB%8C%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%B1%D9%87/
ــ
آنچه درباره‌ی قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین باید بدانید «پایگاه خبری روزهای بروجرد»
https://borujerdtimes.ir/1399/04/%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%DB%B2%DB%B5-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88/
ــ
قرارداد ۲۵ساله ایران با چین، سند به تاراج دادن یا سند افتخار؟ «ایران آزادی»
https://fa.iranfreedom.org/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%DB%B2%DB%B5%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%DA%86%DB%8C%D9%86/
ــ
جزییات قرارداد وطن فروشانه ۲۵ساله بین رژیم ایران و چین «سایت ایران ما»
https://irane-ma.com/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%88%D8%B7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%DB%B2%DB%B5%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%86/
ــ
ایران‌فروشی فراتر از تفاهم‌نامه و قرارداد «کیهان لندن»
https://kayhan.london/fa/1399/04/18/%D9%85%D8%AA%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%84-%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B3-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A7
ــ
سند توسعه یا خیانت به منافع ملی؟ «دویچه وله فارسی»
https://www.dw.com/fa-ir/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%86%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87-%DB%8C%D8%A7-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9-%D9%85%D9%84%DB%8C/a-54082335
ــ
سند همکاری ایران و چین؛ 'حکمت‌آمیز' یا 'قرارداد ترکمنچای «سایت بی‌بی‌سی2»
https://www.bbc.com/persian/iran-features-53324843
ــ
بازتاب 'قرارداد ایران و چین' در رسانه‌های آمریکا «بی‌بی‌سی3»
https://www.bbc.com/persian/iran-53508030
ــ
پیمان 'شیر و اژدها'؛ چین و ایران در برابر آمریکا؟ «سایت بی‌بی‌سی فارسی»
https://www.bbc.com/persian/iran-features-53351303
ــ
از توافق ۲۵ ساله ایران و چین چه درز کرده؟ «سایت بی‌بی‌سی1»
https://www.bbc.com/persian/iran-53334115