اولین باغچه‌بان

اِولین باغچه بان Evlin Baghtcheban(1389 ـ ۱۳۰۷) زادهٔ مرسین درترکیه است. وی تحصیلات هنری خود را در سن سیزده چهارده سالگی و در رشتهٔ پیانو و آواز اپرا در کنسرواتوار موسیقی آنکارا آغاز کرده و با درجه ممتاز به پایان رساند. در سال ۱۳۲۹ پس از ازدواج با ثمین باغچه بان که او نیز در رشته آهنگسازی در همین کنسرواتوار تحصیل کرده بود، به ایران رفت و تا سال ۱۳۷۳ که خانواده مجدد به ترکیه مهاجرت نمود، فعالیتهای خود را در زمینه خوانندگی، تعلیم آواز، رهبری کُر، مدیریت و سرپرستی موسیقی و کُر کودکان بی سرپرست در تهران ادامه داد.

زندگی‌نامه

اِولین باغچه بان و زنده یاد فاخره صبا جزو اولین خوانندگان اپرا در ایران بودند که آموزش این رشتهٔ هنری را در هنرستان عالی موسیقی نیز برعهده داشتند. اِولین باغچه بان علاوه برتدریس، با انجام رسیتالهای آواز از آهنگسازان معروف جهان و آثار آهنگسازان ایرانی مانند ثمین باغچه بان و حسین ناصحی، علاوه بر معرفی آثار این هنرمندان به شنوندگان ایرانی، کنسرتهایی نیز در سایر کشورها برگزار نموده و شنوندگان اروپایی را با آثار آوازی نامبردگان آشنا نمود.

اِولین باغچه بان هم‌زمان با تدریس آواز در هنرستان عالی موسیقی، به تشکیل گروه کُر از هنرجویان آواز و هنرجویان سایر رشته‌های موسیقی هنرستان اقدام نموده و خود نیز رهبری این گروه را بر عهده داشت. این گروه آواز جمعی برنامه‌هایی را نیز به همراه ارکستر زهی هنرستان عالی موسیقی به-رهبری واحه خوجایان هنرآموز ویولن، در دانشگاه تهران، باشگاه ارامنه و تلویزیون ملی آن زمان (تلویزیون ثابت پاسال) به اجرا گذاشت که البته بعلت شرایط فنی موجود نه با ضبط قبلی و سپس پخش بلکه بطور زنده اجرا و همزمان مستقیماً از تلویزیون پخش می‌گردید. قطعه «استابات ماتر» «مرثیه در سوگ عیسی مسیح» اثر معروف «پرگولزی» با تک خوانی سودابه صفائیه و ناهید همت‌آبادی نیز از جمله کار مشترک گروه کُر و ارکستر هنرستان عالی موسیقی ست که آن زمان در باشگاه ارامنه و تلویزیون اجرا گردید.

فعالیتهای هنری

اِولین باغچه بان همراه با فاخره صبا و منیر وکیلی از پایه گزاران اپرای تهران می‌باشند. هنگام افتتاح تالار رودکی ـ اپرای تهران (فعلاً بنام تالار وحدت) به-سال ۱۳۴۶ اِولین باغچه بان اجرای نقشی را در اپرای آتوسا اثر توماس کریستین داوید آهنگساز اتریشی به عهده داشت و پس از آن نیز با ادامه و گسترش فعالیتهای اپرای تهران، رلهای اول متعددی را در اپراهای مختلف اجرا و بازی نمود که از آن جمله می‌توان از اپرای: کارمن و جمیله اثر ژرژ بیزه، شوالیه روستایی اثر پی یترو ماسکانی، زنها همه اینطورند اثر ولفگانگ آمادئوس موتسارت، خوانندگان دوره‌گرد اثر جوزپّه وردی، آرایشگر شهر سویل اثر جواکینو روسینی نام برد.

اِولین باغچه بان با صدای زیبای متزوسوپرانو، احساس هنری و موزیکالیته عالی حاصل از تحصیلات موسیقی، توانایی تکنیکی و هنری خود را در اجرای نقشهای گوناگون به نمایش گذاشته و با تحسین بسیار از سوی بینندگان و شنوندگان، مورد استقبال قرار می‌گرفت.

با افتتاح تالار رودکی، کُر هنرستان عالی موسیقی نیز بطور رسمی در اپرا ادغام شده و بنام کُر ملی تهران در برنامه‌های گوناگون اپرا و اجرای کنسرتها شرکت داشت که رهبری بعضی از آنها را همچنان اِولین باغچه بان بر عهده داشت از جمله در مراسم تاجگذاری شاه و فرح در کاخ گلستان. اما پیشآمد اختلاف بین عده ای از هنرمندان تالار رودکی از جمله اِولین باغچه بان و مدیر وقت اپرا، او را به-ترک تالار و عدم شرکت در برنامه‌های بعدی اپرا واداشت:

«با رضایی نساختیم. از دفتر فرح پهلوی سراغ من آمدند که گروه کنسرتی از بچه‌های یتیم درست کنیم. من هم به چند شهرستان رفتم و از میان شش هزار نفر، دویست نفر آوردم و پس از یک سال اولین کنسرت را دادیم.»

کُر کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۵۷ در اجرای قطعهٔ رنگین کمون اثر ثمین باغچه بان و به همراهی ارکستر سنفونی وین که اِولین باغچه بان و منصوره قصری سولیست آن هستند نیز همکاری کرده‌است.

بازگشت به ترکیه

خانواده باغچه بان از سال ۱۳۶۳ در ترکیه ـ استانبول اقامت گزید و اِولین نیز تا سال ۱۳۷۳ که از دانشگاه معمار سنان استانبول بازنشسته گردید، در این مؤسسه به تعلیم پیانو پرداخت. خودش می‌گوید:

«ترکیه وطن من است و من مثل یک درخت در آنجا رشد کردم اما میوه‌هایم را در ایران دادم و در ایران به بار نشست. برای همین هر دو کشور را دوست دارم و هر دو را وطن خود می‌دانم.»

اِولین باغچه بان طی اقامت سالیان در ترکیه، کتب و مقالاتی چند دربارهٔ تکنیک و متد نوازندگی پیانو و آواز از فرانسه به ترکی ترجمه، کتابهایی برای کودکان تهیه و کتابی نیز دربارهٔ هنرمندان ایرانی به فرانسه نگاشته که حق استفاده از تمام حقوق آنها را به دانشگاه معمار سنان واگذار کرده‌است:

«تمام حقوق این کتابها را به دانشگاه معمار سنان هدیه کردم به عنوان سپاس از خدماتی که ملت و دولت ترکیه به من داده بود چون که من تحصیلاتم را که به پایان رساندم به ترکیه هیچ خدمتی انجام نداده، آمدم ایران، تمام خدماتم را اینجا انجام دادم و آنجا نتوانستم. بخاطر اینکه وجدانم آسوده باشد همه این آثار را که ترجمه کردم به آن دانشگاه هدیه دادم که یک وظیفه بود»

اِولین باغچه بان بتاریخ ۹ آبان ۱۳۸۹ در سن ۸۲ سالگی بعلت ایست قلبی در استانبول درگذشت و روز ۱۰ آبان پیکر او در قسمت آسیایی گورستان ایرانیان در کنار مزار ثمین باغچه بان به خاک سپرده شد.