۹٬۹۰۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
خلیفه معتصم دستور داد تا بابک را سوار بر فیل کردند و در شهر چرخاندند. در روز پنجشنبه دوم صفر سال ۲۲۳ به دستور خلیفه بابک خرمدین مثله شده و به قتل رسید<ref name=":0">فکور - [http://fakoor.net/history/زندگينامه-بابك-خرمدين/][http://fakoor.net/history/زندگينامه-بابك-خرمدين/ زندگینامه بابک خرمدین]</ref> | خلیفه معتصم دستور داد تا بابک را سوار بر فیل کردند و در شهر چرخاندند. در روز پنجشنبه دوم صفر سال ۲۲۳ به دستور خلیفه بابک خرمدین مثله شده و به قتل رسید<ref name=":0">فکور - [http://fakoor.net/history/زندگينامه-بابك-خرمدين/][http://fakoor.net/history/زندگينامه-بابك-خرمدين/ زندگینامه بابک خرمدین]</ref> | ||
یوسفی و نفیسی | یوسفی و نفیسی خرمدینی را ترکیبی از آیین زرتشت و مزدک میدانستند در حالی که ادموند باسورث، تاریخدان و خاورشناس انگلیسی، آئین بابک خرمدین را معادل مزدکگرائی نوین میداند.<ref name=":1">تاریخ ما مشاهیر - [https://mandegar.tarikhema.org/babak-khorramdin زندگانی بابک خرمدین]</ref> | ||
== زندگینامه بابک == | == زندگینامه بابک == | ||
خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
جاویدان بن شهرک رئیس جاویدانیّه (از خرّمیان) در مسیر بازگشت از زنجان در دهِ بلال آباد در منزل مادر بابک توقف میکند. به سبب کاردانی بابک جاویدان از بابک خوشش میآید و با اجازهٔ مادرش او را همراه خود میبرد و او را سرپرست اموال و املاک خود میسازد. مدتی پس از آن که بابک در خدمت جاویدان بهسر میبرد، جاویدان بر اثر زخمی از دنیا میرود. همسر جاویدان به سبب علاقهای که به بابک داشت به پیروان جاویدان اعلام میکند که روح جاویدان در بابک حلول یافتهاست و او میبایست جانشین جاویدان باشد. با کمک زن جاویدان، بابک طی تشریفاتی جانشین جاویدان و پیشوای خرّمیان میشود و بابک نیز آن زن را به همسری خود درمیآورد. خرّمیان به تناسخ اعتقاد داشتند و به «تغییر اسم و تبدیل جسم» قائل بودند.<ref name=":1" /> | جاویدان بن شهرک رئیس جاویدانیّه (از خرّمیان) در مسیر بازگشت از زنجان در دهِ بلال آباد در منزل مادر بابک توقف میکند. به سبب کاردانی بابک جاویدان از بابک خوشش میآید و با اجازهٔ مادرش او را همراه خود میبرد و او را سرپرست اموال و املاک خود میسازد. مدتی پس از آن که بابک در خدمت جاویدان بهسر میبرد، جاویدان بر اثر زخمی از دنیا میرود. همسر جاویدان به سبب علاقهای که به بابک داشت به پیروان جاویدان اعلام میکند که روح جاویدان در بابک حلول یافتهاست و او میبایست جانشین جاویدان باشد. با کمک زن جاویدان، بابک طی تشریفاتی جانشین جاویدان و پیشوای خرّمیان میشود و بابک نیز آن زن را به همسری خود درمیآورد. خرّمیان به تناسخ اعتقاد داشتند و به «تغییر اسم و تبدیل جسم» قائل بودند.<ref name=":1" /> | ||
== | == گستره و دلایل تحریف هویت بابک == | ||
[[پرونده:مجسمه بابک خرمدین در آذربایجان.jpg|بندانگشتی|مجسمه بابک خرمدین در آذربایجان]] | [[پرونده:مجسمه بابک خرمدین در آذربایجان.jpg|بندانگشتی|مجسمه بابک خرمدین در آذربایجان]] | ||
عباس زریاب روایتهایی را که در تاریخ الرسل و الملوک طبری و الفهرست ابن ندیم آمده و بابک را زنازاده معرفی میکند، ساخته و پرداختهٔ دشمنان بابک میداند. او همچنین عدهٔ کسانی را که به دست بابک کشته شدهاند و زنانی را که اسیر شدهبودند، مبالغهآمیز و جعل دشمنان بابک میداند. | عباس زریاب روایتهایی را که در تاریخ الرسل و الملوک طبری و الفهرست ابن ندیم آمده و بابک را زنازاده معرفی میکند، ساخته و پرداختهٔ دشمنان بابک میداند. او همچنین عدهٔ کسانی را که به دست بابک کشته شدهاند و زنانی را که اسیر شدهبودند، مبالغهآمیز و جعل دشمنان بابک میداند. | ||
خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
قابل ذکر است که تیر و کمان و اسلحه معمول زمان به سربازان و مستحفظانی که بر بلندی موضع میگرفتند به جهت بعد مسافت بی تأثیر بودند. در واقع قلعه بابک در سال ۱۳۴۵ با شماره ۶۲۳ در لیست آثار ملی، تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شد و مرمت آن از سال ۱۳۷۶ توسط اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آغاز گردیدهاست. این منطقه زیبا را برای گردش گری خود انتخاب کنید.<ref>جسارت - [http://www.jesarat.com/babak-fort/][http://www.jesarat.com/babak-fort/ قلعه بابک خرمدین]</ref> | قابل ذکر است که تیر و کمان و اسلحه معمول زمان به سربازان و مستحفظانی که بر بلندی موضع میگرفتند به جهت بعد مسافت بی تأثیر بودند. در واقع قلعه بابک در سال ۱۳۴۵ با شماره ۶۲۳ در لیست آثار ملی، تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شد و مرمت آن از سال ۱۳۷۶ توسط اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آغاز گردیدهاست. این منطقه زیبا را برای گردش گری خود انتخاب کنید.<ref>جسارت - [http://www.jesarat.com/babak-fort/][http://www.jesarat.com/babak-fort/ قلعه بابک خرمدین]</ref> | ||
== آغاز قیام خرمدینان علیه مأمون | == آغاز قیام خرمدینان علیه مأمون == | ||
پس از مرگ جاویدان، همسر وی زمینه را برای جانشینی بابک فراهم کرد و با موافقت اعضای فرقه با بابک ازدواج کرد. نخستین اقدام بابک تهاجم وسیع به یک روستای مسلمان نشین بود. این تهاجم که با روشی بسیار بی رحمانه صورت گرفت، با صلح جویی معمول و نرم خویی خرمدینان که خود منابع به آن اعتراف دارند در تضاد بود. تمامی ناحیه بذ در اختیار بابک بود و اعراب به مراغه عقب نشستند. بابک به دلیلهای امنیتی روستاها و شهرکهای اطراف قلعه خود را ویران کرد. | پس از مرگ جاویدان، همسر وی زمینه را برای جانشینی بابک فراهم کرد و با موافقت اعضای فرقه با بابک ازدواج کرد. نخستین اقدام بابک تهاجم وسیع به یک روستای مسلمان نشین بود. این تهاجم که با روشی بسیار بی رحمانه صورت گرفت، با صلح جویی معمول و نرم خویی خرمدینان که خود منابع به آن اعتراف دارند در تضاد بود. تمامی ناحیه بذ در اختیار بابک بود و اعراب به مراغه عقب نشستند. بابک به دلیلهای امنیتی روستاها و شهرکهای اطراف قلعه خود را ویران کرد. | ||
خط ۱۴۶: | خط ۱۴۶: | ||
== نبرد با فرمانده افشین == | == نبرد با فرمانده افشین == | ||
افشین با آمادگی کامل و تجهیزات مفصّل به راه افتاد. ارتباط کامل بغداد را با اردبیل تأمین کرد و در محلی به نام برزند فرود | افشین با آمادگی کامل و تجهیزات مفصّل به راه افتاد. ارتباط کامل بغداد را با اردبیل تأمین کرد و در محلی به نام برزند فرود آمد و این شهر را بازسازی کرد و پایگاه فرماندهی خود در نبرد با بابک قرار داد. این شهر موقعیت استراتژیکی در مسیر جادهٔ اصلی اردبیل تا دشت مغان داشت. در نوشتهٔ ابن خردادبه افشین در فاصلهٔ دو فرسنگی برزند به سوی بذ، در سادراسب، یک خندق و با فاصلهٔ دو فرسنگ از آن در زهرکَش خندقی دیگر، و سپس در دو فرسنگی زهرکش، در دوالرود (یا روذالروذ) سومین خندق را حفر کرد تا از شبیخون سپاهیان بابک در امان باشد. از خندق سوم افشین تا قلعه بذ یک فرسنگ بیشتر فاصله نبود. اما طبری فاصلهٔ خندق سوم افشین را تا البذ دو فرسنگ مینویسد که کمابیش با فاصلهٔ دهکدهٔ قلعهٔ برزند کنونی به طور مستقیم به طرف غرب (تا قره سو) مطابقت میکند افشین شبکهٔ جاسوسی و خبرگیری منظمی هم برقرار کرد. سپاهیانش که مرکّب از عرب و ترک و فرغانهای و داوطلبان جهاد بودند به همه گونه تجهیزات رزمی مجهّز بودند. | ||
در جنگی که در ۲۲۰ میان بابک و افشین در محلّی به نام ارشق روی داد بابک شکست خورد و ناچار شد که از متصرّفات خود در اطراف اردبیل و برزند دست بکشد و به دشت مُغان برود و از آنجا به قلعهٔ بذ، که دژ اصلی او بود، پناه برد. در ۲۲۱ ه.ق در ناحیهٔ هشتادسر، میان یکی از سرداران افشین به نام بُغای بزرگ و یکی از | در جنگی که در ۲۲۰ میان بابک و افشین در محلّی به نام ارشق روی داد بابک شکست خورد و ناچار شد که از متصرّفات خود در اطراف اردبیل و برزند دست بکشد و به دشت مُغان برود و از آنجا به قلعهٔ بذ، که دژ اصلی او بود، پناه برد. در ۲۲۱ ه.ق در ناحیهٔ هشتادسر، میان یکی از سرداران افشین به نام بُغای بزرگ و یکی از فرماندهان بابک - آذین یا طرخان - جنگی درگرفت که به شکست بغا انجامید امّا در جنگهای بعدی شکست در جانب بابک بود.<ref name=":1" /> | ||
== نبرد در قلعهٔ بذ == | == نبرد در قلعهٔ بذ == | ||
خط ۱۶۷: | خط ۱۶۷: | ||
یاقوت در معجم الادبا از حمدون بن اسماعیل روایت کرد: «در مجلس معتصم سه کنیزک بودند، مرا پرسید که: ایشان را میشناسی؟ گفتم: نه. گفت: یکی از آنها دختر بابک خرمی و دیگری دختر مازیار و سومی دختر بطریق عموریه است»<ref name=":1" /> | یاقوت در معجم الادبا از حمدون بن اسماعیل روایت کرد: «در مجلس معتصم سه کنیزک بودند، مرا پرسید که: ایشان را میشناسی؟ گفتم: نه. گفت: یکی از آنها دختر بابک خرمی و دیگری دختر مازیار و سومی دختر بطریق عموریه است»<ref name=":1" /> | ||
== گفتگوی بابک با | == گفتگوی بابک با معتصم == | ||
خلیفه: عفوت میکنم به بشرطی که توبه کنی! بابک: توبه را گنهکاران کنند. | خلیفه: عفوت میکنم به بشرطی که توبه کنی! بابک: توبه را گنهکاران کنند. | ||
خط ۱۹۰: | خط ۱۹۰: | ||
جسارت، زیرکی و استعداد بابک در فرماندهی نظامی در مبارزه طولانی و اعتمادی که پیروانش به او داشتند، استثنائی است. طبری میگوید هیچیک از خرمدینها جرئت این را نداشتند که امان نامه خلیفه را به فرمان افشین به بابک برسانند. وقتی فرستاده افشین به بابک رسید، بابک عصبانی گفت که این پیغام را به پسرم برسان: «ممکن است زنده بمانم یا نه. من به عنوان فرمانده شناخته شدهام. هر جا که من باشم یا از من یاد شود، من (آنجا) پادشاهم». این کلمات بلندپروازی و اراده وسیع بابک را نشان میدهد. بابک در گفتگو با سهل بن سنباط (به روایت طبری) گفت: «این خوب نیست که من و برادرم در یک جا باشیم، اگر یکی از ما را بگیرند، دیگری میتوان زنده بماند. من نمیدانم چه اتفاقی رخ خواهد داد. ما هیچ جانشینی برای رهبری این جنبش نداریم». در حقیقت، بابک هنگام پناه بردن به سهل بن سنباط برادر خود را به جای دیگری فرستاد، به امید آنکه جنبش ادامه پیدا کند. همچنین به روایت طبری هنگامی که افشین خواست آذربایجان را (به سمت سامرا) ترک کند از بابک پرسید که آیا خواستهای دارد یا نه. بابک جواب داد که میخواهد شهرش را ببیند. افشین در شب مهتابی بابک را با چند نگهبان به بذ فرستاد و اجازه داد که به دور شهر بگردد. این نشانه عشق او به وطنش است.<ref name=":1" /> | جسارت، زیرکی و استعداد بابک در فرماندهی نظامی در مبارزه طولانی و اعتمادی که پیروانش به او داشتند، استثنائی است. طبری میگوید هیچیک از خرمدینها جرئت این را نداشتند که امان نامه خلیفه را به فرمان افشین به بابک برسانند. وقتی فرستاده افشین به بابک رسید، بابک عصبانی گفت که این پیغام را به پسرم برسان: «ممکن است زنده بمانم یا نه. من به عنوان فرمانده شناخته شدهام. هر جا که من باشم یا از من یاد شود، من (آنجا) پادشاهم». این کلمات بلندپروازی و اراده وسیع بابک را نشان میدهد. بابک در گفتگو با سهل بن سنباط (به روایت طبری) گفت: «این خوب نیست که من و برادرم در یک جا باشیم، اگر یکی از ما را بگیرند، دیگری میتوان زنده بماند. من نمیدانم چه اتفاقی رخ خواهد داد. ما هیچ جانشینی برای رهبری این جنبش نداریم». در حقیقت، بابک هنگام پناه بردن به سهل بن سنباط برادر خود را به جای دیگری فرستاد، به امید آنکه جنبش ادامه پیدا کند. همچنین به روایت طبری هنگامی که افشین خواست آذربایجان را (به سمت سامرا) ترک کند از بابک پرسید که آیا خواستهای دارد یا نه. بابک جواب داد که میخواهد شهرش را ببیند. افشین در شب مهتابی بابک را با چند نگهبان به بذ فرستاد و اجازه داد که به دور شهر بگردد. این نشانه عشق او به وطنش است.<ref name=":1" /> | ||
== خشونت خرمدینان | == خشونت خرمدینان و برخی روایات == | ||
تحت حکومت بابک، خرمیان که تا پیش از زمان بابک کشاورزانی صلحجو بودند و از کشتن و آزار رساندن به دیگران خودداری میکردند، به سربازان جنگی تبدیل شدند که مشتاق جنگیدن و کشتن، تخریب آبادیها و حمله به کاروانها بودند. گزارشها حاکی از آن است که بابک مردان جنگی خود را به کشتن مردم و تخریب آبادیها و بستن راهها امر میکرد. | تحت حکومت بابک، خرمیان که تا پیش از زمان بابک کشاورزانی صلحجو بودند و از کشتن و آزار رساندن به دیگران خودداری میکردند، به سربازان جنگی تبدیل شدند که مشتاق جنگیدن و کشتن، تخریب آبادیها و حمله به کاروانها بودند. گزارشها حاکی از آن است که بابک مردان جنگی خود را به کشتن مردم و تخریب آبادیها و بستن راهها امر میکرد. | ||
ویرایش