۷۳۵
ویرایش
←سبک شعر حافظ(سمبولیزم)
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین محمد، حافظ شیرازی''' (متولد ح. ۷۲۷ (قمری) – وفات ۷۹۲ (قمری))نام پدرش بها الدین محمد اهل اصفهان که برای گریز از حمله مغول به شیراز مهاجرت کرده بود ولی از خانواده و اجداد او خبر چندانی در دست نیست. خواجه شمس‌الدین محمد تا سن بیست سالگی به تحصیل علوم رایج پرداخت و بطور خاص قرآن را به‌طور کامل از بر داشت و بر اساس یکی از ابیاتش قرآن را با ۱۴ روایت از بَر می‌خواند (عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ / قرآن ز بر بخوانی در '''[[چارده روایت]]''')<ref>گنجور - [http://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh94/ غزل شماره ۹۴]</ref> برخی علت مبهم ماندن جزئیات زندگی مشهور تریت شاعر ایران را در مخالفت حافظ با دین رایج آنزمان و تکفیر متقابل وی از سوی علما و فضلای هم‌عصرش میدانند به نحوی که یافتن نسخه های اشعار حافظ نزد طلاب و هوادارانش جرم محسوب می‌شد و درخفا انجام می یافت. وی در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در سر تا سر ایران دست یافت و اشعار او به مناطقی دور دست همچون هند نیز راه یافت.مریدان حافظ غزلیاتش را از بر می‌کردند و در فرصت مناسب و اَمن مجدداً به رشته تحریر در می‌آوردند در سراسر دنیا انتشار می‌یافت که یکی از دلایل تفاوت‌ها و اختلاف در متن غزلیات و نسخه‌های خطی قدیمی است. بر همین سیاق بنا به روایاتی پس از مرگ حافظ نیز متعصبان که اشعار شاعر و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفروی می دانستند مانع دفن حکیم به آیین مسلمانان شدند<ref>سایت بیتوته - [http://www.beytoote.com/scientific/scientist/hafezeshirazi.html زندگینامه حافظ شیرازی]</ref>. از علت و نحوه درگذشت حافظ نیز خبری باقی نمانده.زندگی حافظ از تولد تا مرگ در پرده ای از ابهام قرار دارد در نهایت گویا در گلگشت مصلی که منطقه ای زیبا و با صفا بود و حافظ علاقه زیادی به آن داشت به خاک سپرده شد و از آن پس آن محل به حافظیه مشهور گشت. | '''خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین محمد، حافظ شیرازی''' (متولد ح. ۷۲۷ (قمری) – وفات ۷۹۲ (قمری))نام پدرش بها الدین محمد اهل اصفهان که برای گریز از حمله مغول به شیراز مهاجرت کرده بود ولی از خانواده و اجداد او خبر چندانی در دست نیست. خواجه شمس‌الدین محمد تا سن بیست سالگی به تحصیل علوم رایج پرداخت و بطور خاص قرآن را به‌طور کامل از بر داشت و بر اساس یکی از ابیاتش قرآن را با ۱۴ روایت از بَر می‌خواند (عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ / قرآن ز بر بخوانی در '''[[چارده روایت]]''')<ref>گنجور - [http://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh94/ غزل شماره ۹۴]</ref> برخی علت مبهم ماندن جزئیات زندگی مشهور تریت شاعر ایران را در مخالفت حافظ با دین رایج آنزمان و تکفیر متقابل وی از سوی علما و فضلای هم‌عصرش میدانند به نحوی که یافتن نسخه های اشعار حافظ نزد طلاب و هوادارانش جرم محسوب می‌شد و درخفا انجام می یافت. وی در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در سر تا سر ایران دست یافت و اشعار او به مناطقی دور دست همچون هند نیز راه یافت.مریدان حافظ غزلیاتش را از بر می‌کردند و در فرصت مناسب و اَمن مجدداً به رشته تحریر در می‌آوردند در سراسر دنیا انتشار می‌یافت که یکی از دلایل تفاوت‌ها و اختلاف در متن غزلیات و نسخه‌های خطی قدیمی است. بر همین سیاق بنا به روایاتی پس از مرگ حافظ نیز متعصبان که اشعار شاعر و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفروی می دانستند مانع دفن حکیم به آیین مسلمانان شدند<ref>سایت بیتوته - [http://www.beytoote.com/scientific/scientist/hafezeshirazi.html زندگینامه حافظ شیرازی]</ref>. از علت و نحوه درگذشت حافظ نیز خبری باقی نمانده.زندگی حافظ از تولد تا مرگ در پرده ای از ابهام قرار دارد در نهایت گویا در گلگشت مصلی که منطقه ای زیبا و با صفا بود و حافظ علاقه زیادی به آن داشت به خاک سپرده شد و از آن پس آن محل به حافظیه مشهور گشت. | ||
تخلصش حافظ و ملقب به لسان الغیب، شمس‌الدین، لسان العرفا، ناظم الاولیا، خواجه عرفان، خواجه شیراز، ترجمان الحقیقه، کاشف الحَقایق، تَرجمانُ الاسرار، مَجذوبِ سالک، تَرجمانُ اللسان. همچنین خود حافظ القابی را در اشعارش بکار برده : {نکته دانی بذله گو چون '''حافظ شیرین''' سخن} . . .{دلم از پرده بشد '''حافظ خوشگوی''' کجاست؟} . . .{'''حافظ خوشکلام''' شد '''مرغ سخن سرای''' تو} . . .اما آشنا ترین لقب '''خواجه شمس‌الدین محمد''' بدلیل حفظ '''قران''' همانا '''حافظ''' است | تخلصش حافظ و ملقب به لسان الغیب، شمس‌الدین، لسان العرفا، ناظم الاولیا، خواجه عرفان، خواجه شیراز، ترجمان الحقیقه، کاشف الحَقایق، تَرجمانُ الاسرار، مَجذوبِ سالک، تَرجمانُ اللسان. همچنین خود حافظ القابی را در اشعارش بکار برده : {نکته دانی بذله گو چون '''حافظ شیرین''' سخن} . . .{دلم از پرده بشد '''حافظ خوشگوی''' کجاست؟} . . .{'''حافظ خوشکلام''' شد '''مرغ سخن سرای''' تو} . . .اما آشنا ترین لقب '''خواجه شمس‌الدین محمد''' بدلیل حفظ '''قران''' همانا '''حافظ''' است. | ||
غزلیات حافظ آمیزه ای از غزل عارفانه مولانا و غزل عاشقانه سعدی است. با آنکه حافظ غزل عارفانهٔ مولانا و غزل عاشقانهٔ سعدی را پیوند زده است، نوآوری اصلی به سبب تک بیت های درخشان، مستقل، وخوش مضمون فراوانی ست که ایجاد کرده است. استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از ساختار سوره های قرآن تأثیر گرفته است، که آن را انقلابی در آفرینش اینگونه شعر دانسته اند (صفحهٔ 34 حافظ نامه، شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ، بخش اوّل. )<ref name=":1">file4 - [http://file4.qoup.ir/file4/26762/html مقاله خواجه محمد حافظ شیرازی]</ref> | |||
== سبک شعر حافظ(سمبولیزم) == | == سبک شعر حافظ(سمبولیزم) == | ||
| خط ۸: | خط ۱۰: | ||
== نظر مستشرقین درباره حافظ == | == نظر مستشرقین درباره حافظ == | ||
حافظ توسط بسیاری از صاحب نظران از کشورهای مختلف به عنوان یکی از هفت اعجوبه ادبی جهان شناخته می‌شود. رالف والدو امرسون و جان ولفگانگ گوته از این زمره هستند. امرسون بود که در مدح حافظ گفت که "حافظ شاعریست برای شاعران". گوته و امرسون هردو اشعار حافظ را ترجمه کردند. گوته پس از مطالعه عمیقی که درمورد حافظ داشت به سادگی و صراحت اقرار کرد که "حافظ بی همتاست | حافظ توسط بسیاری از صاحب نظران از کشورهای مختلف به عنوان یکی از هفت اعجوبه ادبی جهان شناخته می‌شود. [[رالف والدو امرسون]] و [[جان ولفگانگ گوته]] از این زمره هستند. امرسون بود که در مدح حافظ گفت که "حافظ شاعریست برای شاعران". گوته و امرسون هردو اشعار حافظ را ترجمه کردند. | ||
گوته پس از مطالعه عمیقی که درمورد حافظ داشت به سادگی و صراحت اقرار کرد که "حافظ بی همتاست و هیچ‌یک از ترجمه‌های شعر حافظ نیاز مرا براورده نمی‌کرد" از کوته نقل شده که «انگیزه اصلی من برای یادگیری زبان فارسی آن بود که شعر حافظ را به زبان اصلیش بخوانم تا آنرا بطور عمیق درک کنم». حافظ در طول تاریخ مورد تمجید و تحسین انواع و اقسام افراد سرشناس قرار گرفته است. از جمله نیچه، آرتور کانن دویل و گارسیا لورکا. یوهانس برامس تا حدی تحت تأثیر اشعار حافظ قرار گرفته بود که از آنها در شماری از ترکیب بندی هایش استفاده کرد. و گویا [[ملکه ویکتوریا]] هم در مواقع احتیاج [[فال حافظ]] میگرفته است<ref>راز حافظ - [http://www.razehafez.com/ راز حافظ، فال حافظ برای زندگی بهتر]</ref>. | |||
== حافظ از دیدگاه استادان ادبیات فارسی == | == حافظ از دیدگاه استادان ادبیات فارسی == | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۵: | ||
# ایهام تناسب | # ایهام تناسب | ||
# ایهام تناسب تامیحی | # ایهام تناسب تامیحی | ||
# ایهام تضاد | # ایهام تضاد(طباق) | ||
# ایهام تبادر | # ایهام تبادر | ||
# ایهام مجرد(مجرده) | # ایهام مجرد(مجرده) | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۳: | ||
# ایهام پارادکس | # ایهام پارادکس | ||
# ایهام توکید | # ایهام توکید | ||
# ایهام عکس | # ایهام عکس | ||
# ایهام مبیّنه | # ایهام مبیّنه | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۳: | ||
=== نمونه هایی از ایام در شعر حافظ<ref>سند pdf - [https://journals.ut.ac.ir/article_35932_3f98ded6858727f783424c40b37250d0.pdf بررسی و مقایسه ایهام و گونه های آن در اشعار خاقانی و حافظ]</ref>: === | === نمونه هایی از ایام در شعر حافظ<ref>سند pdf - [https://journals.ut.ac.ir/article_35932_3f98ded6858727f783424c40b37250d0.pdf بررسی و مقایسه ایهام و گونه های آن در اشعار خاقانی و حافظ]</ref>: === | ||
ایهام ''' | ایهام '''تضاد''' | ||
دوش دیدم که ملایک در می‌خانه زدند | |||
گِل آدم بسرشتند و به '''پیمانه''' زدند | |||
''' | واژه '''پیمانه''' '''هم''' به معنای پیاله می قابل تفسیر است یعنی از روز ازل و آفرینش آدم سرشت او از با می و مستی زده بودند و '''هم''' به معنای قالب زدن گِل آدم با زهد وتقوا توسط ملایکه که دو طرز تفکر '''متصاد''' را راضی میکند! | ||
...................... | ...................... | ||
ایهام ''' | ایهام '''تناسب''': . . . | ||
شمع | کسی به وصل تو چون شمع یافت '''پروانه''' | ||
که زیر تیغ تو هر دم سر دگــــــــــــــر دارد | |||
'''«پروانه»''' به معنای اجازه است اما با شمع '''تناسب''' دارد. | |||
...................... | ...................... | ||
| خط ۷۷: | خط ۸۰: | ||
ایهام با کلمه «گور»که هم معنای دور '''قبر''' و هم به معنای نزدیک '''«گورخر»''' دارد. | ایهام با کلمه «گور»که هم معنای دور '''قبر''' و هم به معنای نزدیک '''«گورخر»''' دارد. | ||
ایهام '''کنایی''' | |||
'''چنگ خمیده''' قامت می‌خواندت به عشرت | |||
بشنو که پند '''پیران''' هیچت زیان ندارد | |||
مصرع دوم خودش یک ضربالمثل مشهور است اما در این مصرع واژه '''پیران''' به استعاره‌ی خمیده بودن چنگ به‌سان افراد پیر هم اشاره ('''کنایه''')دارد | |||
== حافظ در فرهنگ ایران == | == حافظ در فرهنگ ایران == | ||
== باورهای مردم درباره حافظ == | == باورهای مردم درباره حافظ == | ||
مشهور است که امروز در خانه هر ایرانی یک دیوان حافظ یافت می شود. ایرانیان طبق رسوم قدیمی خود در روزهای عید ملی یا مذهبی نظیر نوروز بر سر سفره هفت سین، شب یلدا و… با کتاب حافظ فال می گیرند. برای این کار یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به خوبی بخواند یا کسی که دیگران معتقدند به اصطلاح خوب فال می گیرد ابتدا نیت می کند، یعنی در دل آرزویی می کند. سپس به طور تصادفی صفحه ای را از کتاب حافظ می گشاید و با صدای بلند شروع به خواندن می کند. سپس می کوشد بنا به آرزوی خود بیتی را در شعر بیابد که مناسب باشد. اصطلاح خوب فال گرفتن در حالتی گفته می شود که شخصی چندین بار برای افراد مختلف فال بگیرد و هر بار برای نیت ها و آرزوهای متفاوت پاسخی داشته باشد. کسانی که ایمان مذهبی داشته باشند هنگام فال گرفتن فاتحه ای می خوانند و سپس کتاب حافظ را می بوسند، آنگاه با ذکر اورادی آن را می گشایند و فال خود را می خوانند. به دلیل ابهام و چند معنایی بودن غزلیات حافظ، شعر او خصلتی رمزگونه دارد. به همین دلیل در هنگام فال گرفتن پاسخگوی نیت های متفاوت است.<ref name=":1" /> | |||
== نمونه هایی از غزلیات == | == نمونه هایی از غزلیات == | ||
== غزلیات حافظ در آواز و موسیقی اصیل ایرانی == | == غزلیات حافظ در آواز و موسیقی اصیل ایرانی == | ||
== حافطیه (مزار لسان الغیب حافظ شیرازی) == | |||
بر سر تربت ما چون گذری، همّّّت خواه . . . که زیارت گه رندان جهان خواهد بود (حافظ) | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||