کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین
| علی امینی | |
|---|---|
| پرونده:علی امینی.jpg علی امینی، نخستوزیر ایران | |
| زادروز | ۲۱ شهریور ۱۲۸۴ تهران، ایران |
| درگذشت | ۲۱ آذر ۱۳۷۱ پاریس، فرانسه |
| آرامگاه | گورستان پاسه، پاریس |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات | دکترای اقتصاد و حقوق |
| از دانشگاه | دانشگاه گرونوبل و دانشگاه پاریس |
| پیشه | سیاستمدار، دیپلمات، نخستوزیر |
| سالهای فعالیت | ۱۳۱۰–۱۳۵۸ |
| شناختهشده برای | نخستوزیری ایران (۱۳۴۰–۱۳۴۱)، آغاز اصلاحات ارضی، نقش در انقلاب سفید، مذاکرات قرارداد کنسرسیوم نفت |
| حزب سیاسی | جبهه ملی ایران (بعدها) |
| خویشاوندان | فخرالدوله (مادر)، محسن امینالدوله (پدر)، میرزا علی خان امینالدوله (پدربزرگ) |
علی امینی (۲۱ شهریور ۱۲۸۴ تهران – ۲۱ آذر ۱۳۷۱ پاریس) یکی از برجستهترین سیاستمداران دوران پهلوی دوم، دیپلمات و نخستوزیر ایران از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ بود. او از نوادگان خاندان قاجار و فرزند فخرالدوله (دختر مظفرالدین شاه) بود و به دلیل نقش کلیدی در آغاز اصلاحات ارضی، مذاکرات نفتی و تلاش برای تغییرات اقتصادی-اجتماعی شناخته میشود. امینی تحصیلکرده فرانسه با دکترای اقتصاد بود و در کابینههای متعدد از جمله دولت محمد مصدق، فضلالله زاهدی و دیگران سمتهای مهمی داشت. او سفیر ایران در آمریکا بود و روابط نزدیکی با جان اف. کندی داشت که در انتصابش به نخستوزیری تأثیرگذار بود.[۱][۲][۳] دولت امینی با حمایت آمریکا و به منظور اجرای اصلاحات لیبرال و جلوگیری از نفوذ کمونیسم روی کار آمد، اما با مقاومت محمدرضا شاه، عدم حمایت جبهه ملی و فشار مالکان بزرگ مواجه شد و پس از ۱۴ ماه به استعفا انجامید. منتقدان چپگرا اصلاحات ارضی او را ناکافی و مانوری برای حفظ رژیم میدانستند، در حالی که مالکان آن را تهدیدی برای منافع خود میدیدند.[۴][۵] پس از استعفا، امینی از سیاست دور شد، اما در بحران ۱۳۵۷ با شاه مذاکره کرد و پیشنهاد نخستوزیری را رد نمود. پس از انقلاب به فرانسه تبعید شد و رهبر جبهه نجات ایران بود. خاطرات او توسط دانشگاه هاروارد منتشر شده و منبع مهمی برای تاریخ معاصر ایران است.[۶][۷][۸]
زندگی اولیه و تحصیلات
علی امینی در ۲۱ شهریور ۱۲۸۴ در تهران در خانوادهای اشرافی و سیاسی متولد شد. پدربزرگ پدریاش میرزا علی خان امینالدوله، صدراعظم مظفرالدین شاه بود و مادرش فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه، زنی نیکوکار و تأثیرگذار بود. پدرش محسن امینالدوله از مالکان بزرگ گیلان بود. امینی تحصیلات ابتدایی را در تهران و در مدرسه دارالفنون گذراند و سپس برای تحصیلات عالی به فرانسه اعزام شد. او در دانشگاه گرونوبل و پاریس حقوق و اقتصاد خواند و در سال ۱۳۱۰ دکترای اقتصاد گرفت.[۱][۲][۹] در جوانی با بتول وثوق (دختر حسن وثوقالدوله) ازدواج کرد و تحت تأثیر رجالی چون علیاکبر داور قرار گرفت که او را به خدمت دولتی وارد کرد. امینی از نخستین سیاستمداران ایرانی بود که بر ضرورت اصلاحات ارضی برای جلوگیری از نفوذ ایدئولوژیهای چپ تأکید داشت.[۱۰]
فعالیتهای سیاسی اولیه و دیپلماتیک
امینی فعالیت سیاسی را از وزارت دادگستری آغاز کرد و سپس به دارایی رفت. در کابینه احمد قوام معاون نخستوزیر شد و در تأسیس حزب دموکرات ایران نقش داشت. در مجلس پانزدهم نماینده تهران بود و با جبهه ملی همکاری کرد. در دولت مصدق وزیر اقتصاد شد، اما به دلیل مخالفت شاه با وزارت کشور، این سمت را نپذیرفت.[۳][۸] پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در دولت زاهدی وزیر دارایی بود و مذاکرات قرارداد کنسرسیوم نفت را هدایت کرد که منجر به قرارداد ۱۹۵۴ شد. او سفیر ایران در آمریکا (۱۳۳۴–۱۳۳۷) شد و روابط نزدیکی با سیاستمداران دموکرات از جمله جان اف. کندی برقرار کرد.[۴][۱۱]
نخستوزیری و اصلاحات
در اردیبهشت ۱۳۴۰ با فشار جان اف. کندی و برای اجرای اصلاحات، امینی نخستوزیر شد. دولت او مجلس را منحل کرد، اصلاحات ارضی را آغاز نمود و حسن ارسنجانی را وزیر کشاورزی کرد. لایحه اصلاحات ارضی تصویب شد که پایه انقلاب سفید گردید، اما منتقدان چپ آن را ناکافی و در خدمت حفظ رژیم میدانستند.[۱۲][۱۳][۱۴] امینی تلاش کرد نقش شاه را کاهش دهد، فساد را مبارزه کند و فضای سیاسی باز کند، اما با مقاومت شاه، مالکان و عدم حمایت جبهه ملی مواجه شد. بحران بودجه و اقتصادی منجر به استعفایش در تیر ۱۳۴۱ شد.[۵][۱۵] «محبوبیت نخستوزیر در خارج، محبوبیت ایران است.» (علی امینی در دیدار با شاه)[۱۵]
انتقادات به اصلاحات ارضی
اصلاحات ارضی امینی از سوی چپگرایان به عنوان مانوری تبلیغاتی برای جلوگیری از انقلاب واقعی انتقاد شد. برخی آن را انحراف به چپ میدانستند که منجر به سقوط دولت شد. مخالفان رژیم پهلوی، از جمله گروههای چپ، آن را ناکافی برای تغییرات اساسی میدیدند.[۱۶][۱۷]
سالهای پایانی، انقلاب و تبعید
پس از استعفا، امینی خانهنشین شد. در ۱۳۵۷ با شاه مذاکره کرد اما نخستوزیری را نپذیرفت و به اروپا رفت. در تبعید، جبهه نجات ایران را رهبری کرد و مخالف جمهوری اسلامی بود.[۶][۱۸] او در ۲۱ آذر ۱۳۷۱ در پاریس درگذشت و در گورستان پاسه دفن شد.[۱]
خاطرات، تأثیرات و ارزیابیها
خاطرات امینی منبع مهمی است و او را به عنوان اصلاحطلب لیبرال اما ناکام نشان میدهد. برخی او را وابسته به آمریکا میدانند، دیگران تلاشگر برای مدرنیزاسیون. منتقدان چپ دولتش را بخشی از استراتژی امپریالیسم برای حفظ رژیم میبینند.[۵][۱۹][۲۰]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ علی امینی - ویکیپدیا
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Ali Amini - Wikipedia
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «علی امینی» که بود؟ - ایسنا
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ علی امینی؛ پروسه ناتمام اصلاحات ارضی
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Amini, Ali - Foundation for Iranian Studies
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ خاطرات علی امینی - ویکیپدیا
- ↑ پشت پرده حرف و حدیثها درباره امینی - پژوهشکده تاریخ معاصر
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ نگاهی به زندگی سیاسی دکتر علی امینی - موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
- ↑ تصاویر علی امینی از جوانی تا پیری - فرارو
- ↑ اصلاحات ارضی و برآمدن امینی
- ↑ نگاهی به زندگی سیاسی دکتر علی امینی
- ↑ انقلاب سفید - ویکیپدیا
- ↑ اصلاحات ارضی در ایران - ویکیپدیا
- ↑ از اصلاحات امینی تا اصلاحات ارضی شاه
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ بررسی آغاز و پایان دولت دکتر علی امینی
- ↑ بررسی اصلاحات ارضی در دوره پهلوی
- ↑ مانور تبلیغاتی با نام اصلاحات ارضی
- ↑ ژست ناکام نخست وزیر! نگاهی به زندگی دکتر علی امینی
- ↑ انتشار برای نخستینبار؛ علی امینی به روایت پسرش
- ↑ دولت امینی و اصلاحات پیشنهادی آمریکا