غلامحسین بنان
غلامحسین بنان(تولد:۱۲۹۰خورشیدی تهران - مرگ: ۸ اسفند ۱۳۶۴ ) نام کامل،غلامحسین بنان نوری، پدرش کریم خان بنان الدوله نوری و مادرش شرف السلطنه دختر محمدتقی میرزا رکنالدوله(برادر ناصرالدین شاه) بود.او از سن ۶ سالگی به یادگیری پیانو و ارگ پرداخت و بعدها از استادانی همچون مرتضی نیداوود، میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و ٰناصر سیف، فن نوازندگی و آواز را آموخت.بنان اولین خواننده در ایران بود که با زبان مویسقی(نُت Note)آشنا شد همچنین به عضویت شورای موسیقی رادیو ایران درآمد و انجمن موسیقی ایران را بنیانگذاری کرد و به دعوت روحالله خالقی و استاد داوود پیرنیا در ارکستر معروف به «ارکستر گلها»کارهای ارزنده ای بخصوص «گلهای رنگارنگ» را تولید کرد که مورد استقبال شایان مردم قرارگرفت.خالقی رهی و بنان در واقع مثلث قدرتمندی را در برنامه گلها پدید آوردند و آثار فاخری از خود به یادگار گذاشتند.غلامحسین بنان علاوه بر آواز در دستگاه های کلاسیک(سنتی)در ساختن نغمات مدرن و تصنیف های زیبا نیز موفقیت بسیار پیدا کرد از جمله تصنیف «الهه ناز» که اغلب مردم بنان را با این تصنیف بیاد میآورند.و سرود «ای ایران ای مرز پرگهر» که بسیاری آنرا سرود ملی ایران میدانند، با صدای استاد بنان، شعر از زنده یاد آقای حسین گل گلاب و آهنگ از استاد روحالله خالقی.
موسیقی و آواز به عنوان کار حرفهای
بنان تا سال ۱۳۲۰ به دعوت اساتید موسیقی در محافل هنری و ادبی حضور مییافت و آواز میخواند، اما از سال ۱۳۲۱بطور حرفه ای در رادیو ایران بکار پرداخت و در این زمینه استادان و همکارانی جون روحالله خالقی و داود پیرنیا او را همراهی میکردند بویژه برنامه رادیوئی «گلهای رنگارنگ».
تأثیر صدای بنان در موسیقی ایرانی آنقدر است که بعضی آواز ایرانی را به قبل و بعد از بنان تقسیم کردهاند و این به خاطر آن بود که خوانندگان پیش از او اغلب بلند خوانی میکردند و همین باعث میشد اشعار جویده جویده و نامفهوم به گوش برسند. بنان با توجه به تربیت خانوادگی و تعالیم خالقی فهمیده بوده که نباید حنجره آزاری کند و واسطه بین شاعر و شنونده باشد؛ برای همین در آوازهای او دادزدنهای بیجا را مشاهده نمیکنیم و اشعار خوب تلفظ میشوند و به گوش مخاطب میرسند.بنا به گفته خودش «کسی ندید که من برای پول کنسرت اجراکنم یا در کاباره آواز بخوانم» و تا پایان عمر هم در همان خانه اش در نیاوران بسر برد.
استاد بنان را میتوان به راستی بزرگترین اجرا کننده آهنگهای سبک وزیری-خالقی دانست؛ البته او در کنار ادیب خوانساری از بهترین اجراکنندگان آثار صبا و محجوبی محسوب میشود و استعداد شگرف او در مرکبخوانی و تلفیق شعر و موسیقی بارها ستایش موسیقیدانان معاصرش را برانگیخته است.
تصادف شدید و صدمات جبران ناپذیر
بنان در ۲۷ دی ۱۳۳۶ بعد از پایان مهمانی بهمراه دو نفر از دوستانش به خانه باز میگشت که ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفتکش که فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل و لای بود و تاریکی شب هم بر دیده نشدن کامیون کمک میکرد جلوی آنها سبز میشود، و تصادف شدیدی بین خودروی بنان و آن تانکر نفتکش رخ میدهد. و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده میکرد، شادروان «ابوالحسن ورزی»، دوست نزدیک بنان شعر زیر را تحت تاثیر این واقعه سرود:
دیدیم چو بازیگری دور زمان را | بازیچه گرفتیم همه کار جهان را | |
میخواست که در چشم هنر نور نماند | آسیب رسانید اگر چشم بنان را ... |