کاربر:Khosro/صفحه تمرین قیام ۱۵ خرداد: تفاوت میان نسخه‌ها

انقلاب سفید، گذار از یک دوران نیمه‌فئودالی به بورژوازی کمپرادور، یعنی بورژوازی وابسته بود. انقلاب سفید، سرفصل چرخش شاه از استعمار انگلیس به سمت آمریکا بود. انقلاب سفید و تغییر از یک بافت روستایی به سمت بافت شهری و بورژوایی، ایران را از سویی برای سرمایه‌گذاران آمریکایی مساعد می‌کرد؛ و از سوی دیگر زمینه‌ی یک انقلاب سرخ را که آمریکا از آن بیم داشت از میان می‌برد. انقلاب‌های سوسیالیستی در آن زمان، هم‌واره با شعار تقسیم اراضی و استراتژی مبارزه از روستا در کشورهای مختلف توانسته بودند پیروزی‌هایی کسب کنند.<ref name=":0" />  

در اواخر دهه ۳۰، با رئیس‌جمهور شدن جان اف کندی در آمریکا، شاه زیر فشار آمریکا برای انجام رفرم و اصلاحات در ایران قرار داشت. این فشار باعث ایجاد یک فضای نسبتاً باز سیاسی شد؛ و جریان‌های مختلف سیاسی که پس از کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲، سرکوب شده بودند، فرصت اندکی برای فعالیت پیدا کردند.

مخالفت با شاه از مواضع مختلف، به افزایش حرکت‌های اعتراضی جامعه انجامید. صبح روز ۱۲محرم که مصادف شده بود با ۱۵خرداد ۱۳۴۲، ساواک، خمینی را که علیه شاه در مخالفت با همان دو ماده سخنرانی کرده بود در قم دست‌گیر و به تهران منتقل کرد. گفته می‌شود خمینی این سخنرانی را به تحریک انگستان علیه حکومت محمدرضا شاه پهلوی انجام داده بود. انگلستان بازنده‌ی اول در انقلاب سفید بود؛ چراکه این انقلاب پایان نسبی سلطه‌ی انگلستان بر ایران و آغاز سلطه‌ی آمریکا محسوب می‌شد.

اعتراضات مردمی در روز ۱۵ خرداد اوج گرفت؛ و با سرکوب خونین گارد شاه مواجه شد. در سرکوب اعتراضات ۱۵ خرداد  گروه زیادی از مردم کشته، مجروح و دست‌گیر شدند. شدت سرکوب به‌حدی بود که کلیه جریان‌های سنتی سیاسی از تداوم مبارزه مأیوس شدند؛ و با تشدید سرکوب و اختناق نظام شاه، مجدداً از صحنه‌ی مبارزه کناره‌گیری کردند. از این تاریخ به‌عنوان گورستان رفرمیسم یا پایان امکان مبارزه‌ی پارلمانتاریستی در ایران نام برده می‌شود.<ref name=":1">[https://www.iran-efshagari.com/%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%DB%8C-%DB%B1%DB%B5%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%DB%B1%DB%B3%DB%B4%DB%B2%D8%8C-%D9%86%D9%82%D8%B7%D9%87%E2%80%8C-%D8%B9%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D8%AF/ قیام مردمی ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ - سایت ایران افشاگر]</ref>  

مخالفان اصلی برنامه‌های شاه دو گروه اصلی قدرتمند بودند، یکی جبهه‌ی ملی و دیگری طبقه‌ی مذهبی و متحدانشان در بازار. جبهه‌ی ملی طی اعلامیه‌ای انقلاب سفید را بازگشت به استبداد دانست. روحانیون نیز مخالف افزایش قدرت شاه، اصلاحات اراضی و اعطای حقوق مدنی به زنان بودند. چند روز پیش از ۱۵ خرداد با فراخوان جبهه‌ی ملی و تشکل‌های اصناف و بازاریان، مردم به خیابان‌ها ریختند. قیام خرداد ۱۳۴۲ سه روز به طول انجامید و نه تنها تهران و قم بلکه اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز را نیز در بر گرفت. سرانجام شاه این قیام را در ۱۵ خرداد با وارد کردن نیروی نظامی به طرز خونینی سرکوب کرد که صدها و شاید هزاران کشته و مجروح بر جای گذاشت. «انقلاب ضد سلطنتی – ایران پدیا»

== منابع: ==