۲٬۳۴۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
== پیش زمینه == | == پیش زمینه == | ||
[[پرونده:منطقه تحت حاکمیت ایران در منطقه قفقاز پیش از عهدنامه گلستان.JPG|جایگزین=منطقه تحت حاکمیت ایران در منطقه قفقاز پیش از عهدنامه گلستان|بندانگشتی|منطقه تحت حاکمیت ایران در منطقه قفقاز پیش از عهدنامه گلستان]] | |||
روسها از زمان پتر کبیر که همزمان با سلسله صفویه در ایران بود به دنبال منافع استعماری در ایران بودند. استراتژی پتر گشودن راه تجاری و تسلط بر هند بود که در این میان ایران از موقعیت ژئوپلتیک مهمی برخوردار بود. درزمان پتر کبیر روسها به صفحات شمالی ایران حمله کردند ولی در نهایت در این کار ناکام شده و حملات خود را متوقف کردند. در دوران افشاریان و زندیان حملهای از طرف روسیه به ایران صورت نگرفت. همزمان با قدرت گرفتن قاجاریه در ایران حاکم نشینان محلی مسیحی که تابع ایران بودند مورد حمایت کاترین دوم ملکهی روسیه قرار گرفتند. از جمله این حاکمان هراکلیوس حاکم گرجستان بود که کاترین او را علیه دولت ایران تحریک میکرد. آغا محمدخان در اوایل سلطنت خود در ۱۲۰۹ به گرجستان حمله کرد و هراکلیوس را شکست داد. در اواخر فوریه ۱۷۹۶(شعبان ۱۲۱۰ق) سپاه روس متشکل از ۳۰هزار سرباز به ایران حمله کرد و تا باکو پیشروی کرد. دربار روسیه متوجه عملی نبودن این حمله و اشغال ایران شد و سپاه روسیه در باکو متوقف شد. سال بعد کاترین مرد. امپراطور جدید روی «پاول» حمله به ایران را موقوف کرد. با به سلطنت رسیدن فتحعلی شاه رابطه ایران و روسیه خصمانه بود. امپراطوری روسیه به دنبال گسترش مرزهای جنوبی خود در ایران و نزدیکی به هند بود.<ref>انقلاب مشروطه ایران نیروها و هدفها - ص ۲۲ - بیژن جزنی</ref> | روسها از زمان پتر کبیر که همزمان با سلسله صفویه در ایران بود به دنبال منافع استعماری در ایران بودند. استراتژی پتر گشودن راه تجاری و تسلط بر هند بود که در این میان ایران از موقعیت ژئوپلتیک مهمی برخوردار بود. درزمان پتر کبیر روسها به صفحات شمالی ایران حمله کردند ولی در نهایت در این کار ناکام شده و حملات خود را متوقف کردند. در دوران افشاریان و زندیان حملهای از طرف روسیه به ایران صورت نگرفت. همزمان با قدرت گرفتن قاجاریه در ایران حاکم نشینان محلی مسیحی که تابع ایران بودند مورد حمایت کاترین دوم ملکهی روسیه قرار گرفتند. از جمله این حاکمان هراکلیوس حاکم گرجستان بود که کاترین او را علیه دولت ایران تحریک میکرد. آغا محمدخان در اوایل سلطنت خود در ۱۲۰۹ به گرجستان حمله کرد و هراکلیوس را شکست داد. در اواخر فوریه ۱۷۹۶(شعبان ۱۲۱۰ق) سپاه روس متشکل از ۳۰هزار سرباز به ایران حمله کرد و تا باکو پیشروی کرد. دربار روسیه متوجه عملی نبودن این حمله و اشغال ایران شد و سپاه روسیه در باکو متوقف شد. سال بعد کاترین مرد. امپراطور جدید روی «پاول» حمله به ایران را موقوف کرد. با به سلطنت رسیدن فتحعلی شاه رابطه ایران و روسیه خصمانه بود. امپراطوری روسیه به دنبال گسترش مرزهای جنوبی خود در ایران و نزدیکی به هند بود.<ref>انقلاب مشروطه ایران نیروها و هدفها - ص ۲۲ - بیژن جزنی</ref> | ||
== جنگهای ایران و روس == | == جنگهای ایران و روس == | ||
[[پرونده:عباس میرزا.JPG|جایگزین=عباس میرزا فرمانده قوای ایران و ولیعهد در زمان انعقاد عهدنامه گلستان|بندانگشتی|300x300پیکسل|عباس میرزا ولیعهد فتحعلیشاه فرمانده قوای ایران در جنگهای ایران و روس]] | |||
بعد از آنکه پل امپراطوری روسیه در ۲۵ شوال ۱۲۱۵ق/ ۱۱ مارس ۱۸۰۱م به قتل رسید الکساندر به جای او به حکومت روسیه رسید.<ref name=":0" /> امپراطور روسیه سیسیانوف را با اختیارات تام به گرجستان فرستاد و او در ۱۸۰۳/۱۲۱۸ شهر گنجه را تصرف کرد. به این ترتیب صلح پایان یافت و دوره اول جنگهای ایران و روس آغاز شد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/7569 جنگهای ایران و روس]- دانشنامه جهان اسلام</ref>در همین زمان سپاهی به سرکردگی عباس میرزا، فرزند فتحعلی شاه با نیروهای کمکی خانات ایروان و نخجوان با روسها رویارو شدند. ایرانیان در اچمیازین زود شکست خوردند و عقب نشستند و دوباره در بهار ۱۲۲۰ قمری. ۱۸۰۶ میلادی در قراباغ و شکی، که هر دو حاکمیت روسیه را پذیرفته بودند، جنگ شعلهور شد. جنگ با آهنگی کُند، چندین سال طول کشید و روسها در این بین شورشهایی را سرکوب کردند و همچنین خانات باکو و قوبا را (در ۱۸۰۶م) و تالش را (در ۱۸۰۹م) مطیع کردند.<ref name=":0" /> | بعد از آنکه پل امپراطوری روسیه در ۲۵ شوال ۱۲۱۵ق/ ۱۱ مارس ۱۸۰۱م به قتل رسید الکساندر به جای او به حکومت روسیه رسید.<ref name=":0" /> امپراطور روسیه سیسیانوف را با اختیارات تام به گرجستان فرستاد و او در ۱۸۰۳/۱۲۱۸ شهر گنجه را تصرف کرد. به این ترتیب صلح پایان یافت و دوره اول جنگهای ایران و روس آغاز شد.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/7569 جنگهای ایران و روس]- دانشنامه جهان اسلام</ref>در همین زمان سپاهی به سرکردگی عباس میرزا، فرزند فتحعلی شاه با نیروهای کمکی خانات ایروان و نخجوان با روسها رویارو شدند. ایرانیان در اچمیازین زود شکست خوردند و عقب نشستند و دوباره در بهار ۱۲۲۰ قمری. ۱۸۰۶ میلادی در قراباغ و شکی، که هر دو حاکمیت روسیه را پذیرفته بودند، جنگ شعلهور شد. جنگ با آهنگی کُند، چندین سال طول کشید و روسها در این بین شورشهایی را سرکوب کردند و همچنین خانات باکو و قوبا را (در ۱۸۰۶م) و تالش را (در ۱۸۰۹م) مطیع کردند.<ref name=":0" /> | ||
خط ۳۱: | خط ۳۳: | ||
به هر ترتیب سرانجام پس از ۹ سال، جنگ در ۱۲۲۸قمری. ۱۳- ۱۸۱۲میلادی به پایان رسید و عهدنامهای در گلستان به امضای دو طرف رسید.<ref name=":0" /> | به هر ترتیب سرانجام پس از ۹ سال، جنگ در ۱۲۲۸قمری. ۱۳- ۱۸۱۲میلادی به پایان رسید و عهدنامهای در گلستان به امضای دو طرف رسید.<ref name=":0" /> | ||
[[پرونده:میرزا ابوالحسن خان ایلچی.JPG|جایگزین=میرزا ابوالحسن خان ایلچی شیرازی، طرف ایرانی امضای عهدنامه گلستان|بندانگشتی|300x300پیکسل|میرزا ابوالحسن خان ایلچی شیرازی، طرف ایرانی امضای عهدنامه گلستان]] | |||
میرزا ابوالحسن ایلچی به عنوان نماینده ایران و سرگور اوزلی نیز به عنوان واسطه از تهران عازم دهکده گلستان شدند. قرارداد صلح در قریه گلستان از محال قرهباغ منعقد شد. این عهدنامه به وساطت سرگور اوزلی، بین نماینده روس ردیشچوف در مقام فرماندهی نیروهای گرجستان و نماینده تهران میرزا ابوالحسن خان ایلچی به تاریخ ۲۹شوال (۱۲۲۸ه. ق) در یازده فصل و یک مقدمه امضا شد. از جمله مناطقی که از ایران جدا شد عبارتاند از: قرهباغ، گنجه، شکی، شروان، قوبا، دربند، باکو، هرجا از ولایات تالش را که بالفعل در تصرف روسیه بود، داغستان، ایالتهای شرقی گرجستان یعنی کاختی و کارتلی.<ref>[http://www.shiraznovinnews.ir/news-details/10136-%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86-%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D9%86%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D8%A2%D9%86-%D9%85%D9%8F%D9%87%D8%B1-%D9%88%D8%B7%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 مروری بر عهدنامه ننگین گلستان در سالروز انعقاد آن مُهر وطنفروشی بر پیشانی قاجار]- روزنامه شیراز نوین</ref> | میرزا ابوالحسن ایلچی به عنوان نماینده ایران و سرگور اوزلی نیز به عنوان واسطه از تهران عازم دهکده گلستان شدند. قرارداد صلح در قریه گلستان از محال قرهباغ منعقد شد. این عهدنامه به وساطت سرگور اوزلی، بین نماینده روس ردیشچوف در مقام فرماندهی نیروهای گرجستان و نماینده تهران میرزا ابوالحسن خان ایلچی به تاریخ ۲۹شوال (۱۲۲۸ه. ق) در یازده فصل و یک مقدمه امضا شد. از جمله مناطقی که از ایران جدا شد عبارتاند از: قرهباغ، گنجه، شکی، شروان، قوبا، دربند، باکو، هرجا از ولایات تالش را که بالفعل در تصرف روسیه بود، داغستان، ایالتهای شرقی گرجستان یعنی کاختی و کارتلی.<ref>[http://www.shiraznovinnews.ir/news-details/10136-%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86-%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D9%86%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D8%A2%D9%86-%D9%85%D9%8F%D9%87%D8%B1-%D9%88%D8%B7%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 مروری بر عهدنامه ننگین گلستان در سالروز انعقاد آن مُهر وطنفروشی بر پیشانی قاجار]- روزنامه شیراز نوین</ref> | ||
خط ۳۸: | خط ۴۰: | ||
۱ـ متوقف شدن جنگ و نزاع بین دولت های ایران و روس و برقرار شدن صلح و دوستی بین طرفین، ۲ـ باقی ماندن نیروهای دوطرف در همان مناطق زمان انعقاد معاهده، ۳ـ تعهد ایران برای دوستی با روس ها و واگذاری قرهباغ، گنجه، شکی، شیروان، دربند، باکو، گرجستان، داغستان، موقان، و بخشهایی از تالش به روسیه، ۴ـ همکاری روسها با ولیعهد ایران در صورت درخواست کمک و پرهیز از دخالت در اختلافات داخلی بین شاهزادگان ایران، ۵ـ آزادی کشتیهای روسی برای حضور در دریای مازندران و ایجاد محدودیتهای دریایی برای ایران، ۶ـ مبادله اسرای طرفین، ۷ـ مبادله سفیر بین ۲ کشور و تأمین امنیت و رفاه هیأتهای ۲ کشور، ۸ـ فعالیت تجار ۲ کشور بر اساس مقررات، ۹ـ تعیین نحوه دریافت حقوق گمرکی از کالاهای ۲ کشور، ۱۰ـ مجاز بودن بازرگانان طرفین برای فروش کالاهای صادراتی به کشور دیگر و خرید کالاهای مورد نیاز کشور خود، ۱۱ـ ملزم شدن طرفین به تداوم صلح و دوستی<ref name=":0">[https://www.irna.ir/news/84071350/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B2%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA-%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 عهدنامه گلستان؛ پایانی بر منازعه بلندمدت تزارها با قاجار] - ایرنا</ref> | ۱ـ متوقف شدن جنگ و نزاع بین دولت های ایران و روس و برقرار شدن صلح و دوستی بین طرفین، ۲ـ باقی ماندن نیروهای دوطرف در همان مناطق زمان انعقاد معاهده، ۳ـ تعهد ایران برای دوستی با روس ها و واگذاری قرهباغ، گنجه، شکی، شیروان، دربند، باکو، گرجستان، داغستان، موقان، و بخشهایی از تالش به روسیه، ۴ـ همکاری روسها با ولیعهد ایران در صورت درخواست کمک و پرهیز از دخالت در اختلافات داخلی بین شاهزادگان ایران، ۵ـ آزادی کشتیهای روسی برای حضور در دریای مازندران و ایجاد محدودیتهای دریایی برای ایران، ۶ـ مبادله اسرای طرفین، ۷ـ مبادله سفیر بین ۲ کشور و تأمین امنیت و رفاه هیأتهای ۲ کشور، ۸ـ فعالیت تجار ۲ کشور بر اساس مقررات، ۹ـ تعیین نحوه دریافت حقوق گمرکی از کالاهای ۲ کشور، ۱۰ـ مجاز بودن بازرگانان طرفین برای فروش کالاهای صادراتی به کشور دیگر و خرید کالاهای مورد نیاز کشور خود، ۱۱ـ ملزم شدن طرفین به تداوم صلح و دوستی<ref name=":0">[https://www.irna.ir/news/84071350/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B2%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA-%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1 عهدنامه گلستان؛ پایانی بر منازعه بلندمدت تزارها با قاجار] - ایرنا</ref> | ||
[[پرونده:سرگور اوزلی.JPG|جایگزین=سرگور اوزلی نماینده بریتانیا در ایران و میانجی امضای عهدنامه گلستان|بندانگشتی|300x300پیکسل|سرگور اوزلی نماینده بریتانیا در ایران و میانجی امضای عهدنامه گلستان]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> |
ویرایش