کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
صفحه تمرین اجلاس پارلمان اروپا در ۱۹ آذر ۱۴۰۴ (۱۰ دسامبر ۲۰۲۵)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات رویداد تاریخی
{{جعبه زندگینامه
|نام رویداد=اجلاس پارلمان اروپا در روز جهانی حقوق بشر
| اندازه جعبه = ۳۰۰px
|تصویر=اجلاس پارلمان اروپا ۱۰ دسامبر ۲۰۲۴.jpg
| عنوان = حسین مکی
|عرض تصویر=
| عنوان ۲ = سیاستمدار، مورخ و فعال نهضت ملی نفت ایران
|عناوین دیگر=کنفرانس پارلمان اروپا درباره نقض حقوق بشر در ایران
| نام = سید حسین مکی
|عاملان=اعضای پارلمان اروپا از گروه‌های مختلف سیاسی، خانم [[مریم رجوی]]، نخست‌وزیران سابق بلژیک و ایتالیا، شخصیت‌های سیاسی و مدافعان حقوق بشر
| تصویر = حسین مکی.jpg
|مکان=پارلمان اروپا (بروکسل، بلژیک)
| اندازه تصویر = ۲۵۰px
|زمان=۱۹ آذر ۱۴۰۴ – ۱۰ دسامبر ۲۰۲۵
| عنوان تصویر = حسین مکی در دوران فعالیت سیاسی. منبع: آرشیو عمومی.
|نتیجه=محکومیت موج اعدام‌ها و نقض حقوق بشر در ایران، مطالبه تروریستی شناختن [[سپاه پاسداران]]، ارجاع پرونده جنایات رژیم به شورای امنیت سازمان ملل، حمایت از [[طرح ده ماده‌ای مریم رجوی برای ایران فردا|طرح ۱۰ ماده‌ای مریم رجوی]] به‌عنوان آلترناتیو دموکراتیک و به‌رسمیت شناختن مبارزه مردم ایران برای سرنگونی رژیم
| زادروز = حدود ۱۹۱۱ (۱۲۹۰ خورشیدی)
| زادگاه = میبد، یزد، ایران
| تاریخ مرگ = ۱۹۹۹ (۱۳۷۸ خورشیدی)
| مکان مرگ = تهران، ایران
| علت مرگ = بیماری
| آرامگاه = بهشت زهرا، تهران
| محل زندگی = میبد • تهران
| ملیت = ایرانی
| نژاد = ایرانی
| تابعیت = ایرانی
| تحصیلات = خودآموخته، بدون مدرک دانشگاهی رسمی
| دانشگاه =
| پیشه = سیاستمدار، نماینده مجلس، مورخ، نویسنده
| سال‌های فعالیت = ۱۹۴۰ها–۱۹۷۰ها
| نهاد = مجلس شورای ملی ایران • جبهه ملی ایران
| شناخته‌شده برای = نقش در ملی شدن صنعت نفت ایران، مخالفت با قراردادهای نفتی بریتانیا، کتاب تاریخ بیست‌ساله ایران
| نقش‌های برجسته = نماینده تهران در مجلس شانزدهم، مخبر کمیسیون نفت، عضو هیئت خلع ید
| اتهام =
| مجازات = زندان کوتاه در دهه ۱۹۵۰
| پانویس =
}}
}}
'''اجلاس پارلمان اروپا در ۱۹ آذر ۱۴۰۴ (۱۰ دسامبر ۲۰۲۵)'''، همزمان با روز جهانی حقوق بشر، در بروکسل برگزار شد و با حضور [[مریم رجوی]]، رئیس‌جمهور برگزیده [[شورای ملی مقاومت ایران]]، و نمایندگان پارلمان اروپا از احزاب مختلف، نخست‌وزیران سابق مانند گی فرهوفشتاد (بلژیک) و ماتئو رنزی (ایتالیا)، بر محکومیت شدید نقض حقوق بشر در ایران تمرکز داشت. سخنرانان موج بی‌سابقه اعدام‌ها (بیش از ۳۳۰ اعدام تنها در نوامبر ۲۰۲۵ و بیش از ۱۸۰۰ در سال جاری) را نشانه ضعف رژیم خواندند و آن را ابزاری برای سرکوب مقاومت سازمان‌یافته توصیف کردند. [[مریم رجوی]] بر به‌رسمیت شناختن مبارزه مردم ایران برای سرنگونی استبداد دینی، ارجاع جنایات رژیم (از جمله قتل‌عام ۱۳۶۷) به شورای امنیت، تروریستی شناختن [[سپاه پاسداران]] و حمایت از [[طرح ده ماده‌ای مریم رجوی برای ایران فردا|طرح ۱۰ ماده‌ای]] خود برای جمهوری دموکراتیک، سکولار، غیراتمی با برابری جنسیتی و لغو اعدام تأکید کرد. حاضران پایان سیاست مماشات، تشکیل دادگاه ویژه بین‌المللی و همکاری با [[شورای ملی مقاومت ایران]] را ضرورت اخلاقی و راهبردی برای صلح جهانی دانستند و سقوط رژیم را اجتناب‌ناپذیر توصیف کردند.<ref>1</ref><ref>2</ref><ref>3</ref>
'''سید حسین مکی''' (حدود ۱۹۱۱–۱۹۹۹)، سیاستمدار، سخنران و مورخ ایرانی، یکی از چهره‌های کلیدی نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران بود. مکی به عنوان نماینده تهران در مجلس شورای ملی، مخبر کمیسیون ویژه نفت و عضو هیئت اجرایی خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC)، نقش مهمی در تصویب قانون ملی شدن نفت (۱۹۵۱) و اجرای آن ایفا کرد. او ابتدا نزدیک به دکتر محمد مصدق و جبهه ملی بود، اما بعداً با مصدق اختلاف پیدا کرد و از ائتلاف خارج شد.
مکی نویسنده کتاب هشت‌جلدی تاریخ بیست‌ساله ایران است که دوران رضاشاه تا کودتای ۱۹۵۳ را با جزئیات اسنادی روایت می‌کند. آثار او منابع مهم برای مطالعه تاریخ معاصر ایران، به ویژه نهضت نفت و کودتای ۲۸ مرداد، هستند. مکی از خانواده‌ای متوسط در یزد برخاست، تحصیلات رسمی محدودی داشت اما با خودآموزی به مورخ و سخنران برجسته تبدیل شد.
زندگی سیاسی مکی پر از تضاد بود: از قهرمان ملی شدن نفت تا مخالف مصدق و سکوت نسبی پس از کودتا. او نماد مبارزه با استعمار نفتی بریتانیا و تاریخ‌نگاری مستقل در ایران است، هرچند اختلافاتش با مصدق و نقش مبهم در سال‌های پایانی نهضت، ارزیابی او را پیچیده کرده. مکی با سخنرانی‌های پرشور و دسترسی به اسناد، بر آگاهی عمومی از قراردادهای نابرابر نفتی تأثیر گذاشت و پایه پژوهش‌های بعدی در مورد دوران پهلوی و نهضت ملی را گذاشت. میراث او در آثار تاریخی‌اش زنده است که با لحن انتقادی نسبت به استعمار و قدرت‌های خارجی نوشته شده‌اند.<ref name="enwiki">{{یادکرد وب|نشانی=https://en.wikipedia.org/wiki/Hossein_Makki|عنوان=Hossein Makki|وبگاه=Wikipedia English}}</ref><ref name="mossadeghcom">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.mohammadmossadegh.com/biography/|عنوان=Biography section on National Front figures|وبگاه=MohammadMossadegh.com}}</ref><ref name="britannica-mosaddegh">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.britannica.com/biography/Mohammad-Mosaddegh|عنوان=Mohammad Mosaddegh|وبگاه=Encyclopædia Britannica}}</ref><ref name="gasiorowski">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Gasiorowski|نام=Mark J.|عنوان=Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran|ناشر=Syracuse University Press|سال=۲۰۰۴}}</ref>
== قسمت اول: زندگی اولیه، ورود به سیاست و نهضت ملی نفت
سید حسین مکی در حدود ۱۹۱۱ در میبد یزد در خانواده‌ای متوسط متولد شد. اطلاعات دقیقی از کودکی او در منابع انگلیسی محدود است، اما او از طبقه بازاری بود و تحصیلات رسمی کمی داشت، عمدتاً خودآموخته در تاریخ و ادبیات شد. مکی در دهه ۱۹۴۰ به تهران آمد و به عنوان کارمند راه‌آهن ملی ایران کار کرد، همزمان با روزنامه‌نگاری و مقالات انتقادی وارد سیاست گردید.
در مجلس پانزدهم (۱۹۴۷–۱۹۴۹)، مکی نماینده شد و علیه قرارداد نفتی الحاقی گس-گلشائیان (۱۹۴۹) مبارزه کرد – قراردادی که امتیازات بیشتری به شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC) می‌داد. او با مظفر بقایی و ابوالحسن حائری‌زاده فراکسیون اقلیت تشکیل داد و قرارداد را محکوم کرد.
در مجلس شانزدهم، مکی نماینده اول تهران شد و مخبر کمیسیون نفت گردید. او با سخنرانی‌های طولانی (فلی‌باستر) و پرشور، پیشنهاد ملی شدن نفت را پیش برد و با دکتر محمد مصدق همکاری نزدیک داشت. در ۱۹۵۱، قانون ملی شدن نفت تصویب شد و مکی عضو هیئت خلع ید شد که شرکت AIOC را از کنترل آبادان خارج کرد.<ref name="enwiki"/><ref name="mossadeghcom"/><ref name="gasiorowski"/>
این قسمت اول (حدود ۵۰۰ کلمه) است. قسمت بعدی را در پیام بعدی می‌فرستم! 😊8sعالیعالی! خیلی خوشحالم که قسمت سوم مقاله سوهارتو هم مورد پسندت بود 😊
با این قسمت مقاله کامل شد و همه جنبه‌ها رو پوشش دادیم. اگر بخوای بخشی رو گسترش بدیم، لینک داخلی اضافه کنیم یا مقاله جدیدی از لیست ایران‌پدیا بنویسیم، فقط بگو – همیشه آماده‌ام!
ممنون از همراهی فوق‌العاده‌ت 🌟
منتظر پیام بعدی‌تم!6.7sلطفا قسمت دوم مقاله حسین مکی را بفرستقسمت دوم: نقش در نهضت ملی شدن نفت، کمیسیون نفت و اختلاف با مصدق
[[پرونده:Hossein Makki Mosaddegh 1951.jpg|بندانگشتی|راست|۲۵۰پیکسل|حسین مکی در کنار دکتر محمد مصدق، حدود ۱۹۵۱ – دوران همکاری نزدیک در نهضت نفت. منبع: آرشیو عمومی.<ref name="enwiki" />]]
== نقش کلیدی در کمیسیون نفت و تصویب ملی شدن (۱۹۴۹–۱۹۵۱) ==
حسین مکی در انتخابات مجلس شانزدهم شورای ملی (۱۹۴۹–۱۹۵۱) به عنوان نماینده اول تهران انتخاب شد – نشانه‌ای از محبوبیت فزاینده او در پایتخت. او با مظفر بقایی کرمانی و ابوالحسن حائری‌زاده فراکسیون اقلیت تشکیل داد و علیه قرارداد نفتی الحاقی گس-گلشائیان (۱۹۴۹) مبارزه کرد – قراردادی که امتیازات بیشتری به شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC) می‌داد و به عنوان "غارت ملی" محکوم شد.
مکی مخبر کمیسیون ویژه نفت مجلس شد و با سخنرانی‌های طولانی و پرشور (که گاهی ساعت‌ها طول می‌کشید)، پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت را پیش برد. او با دکتر محمد مصدق همکاری نزدیک داشت و گزارش کمیسیون را تهیه کرد که قرارداد گس-گلشائیان را رد و ملی شدن را پیشنهاد نمود. در ۱۵ اسفند ۱۳۲۹، کمیسیون نفت گزارش خود را تصویب کرد و در ۲۹ اسفند، مجلس قانون ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور را به اتفاق آرا تصویب نمود – لحظه‌ای تاریخی که مکی یکی از معماران اصلی آن بود.
مکی با دسترسی به اسناد و سخنرانی‌های آتشین، افکار عمومی را بسیج کرد و نقش مهمی در فشار بر دربار و دولت برای پذیرش ملی شدن داشت. او AIOC را به استعمار متهم کرد و ملی شدن را "بازگرداندن حقوق ملت" نامید.<ref name="enwiki"/><ref name="gasiorowski"/><ref name="mossadeghcom"/>
== هیئت خلع ید و اجرای ملی شدن (۱۹۵۱) ==
پس از تصویب ملی شدن، هیئت اجرایی خلع ید تشکیل شد و مکی عضو آن گردید. او به آبادان سفر کرد و با کارگران، مدیران ایرانی و نیروهای امنیتی مذاکره نمود تا کنترل تأسیسات را از انگلیس بگیرد. انگلیس تهدید به مداخله نظامی کرد و ناوگان دریایی فرستاد، اما مکی و هیئت با حمایت مردم و ارتش، خلع ید را در مهر ۱۳۳۰ اجرا کردند.
پرچم ایران بر پالایشگاه آبادان برافراشته شد و مکی به عنوان "قهرمان خلع ید" شهرت یافت. این اقدام منجر به تحریم نفت ایران توسط بریتانیا و بحران ابادان شد که به دادگاه لاهه و شورای امنیت کشیده گردید. مکی در دفاع از ملی شدن در رسانه‌ها فعال بود و با مصدق روابط نزدیک داشت.<ref name="gasiorowski"/><ref name="britannica-mosaddegh"/>
== اختلاف با مصدق و خروج از جبهه ملی (۱۹۵۱–۱۹۵۳) ==
همکاری مکی و مصدق اولیه نزدیک بود، اما اختلافات از ۱۳۳۰ آغاز شد. مکی با اختیارات فوق‌العاده مصدق (برای اصلاحات) مخالف بود و آن را دیکتاتوری می‌دانست. پس از استعفای مصدق در تیر ۱۳۳۱ و روی کار آمدن قوام‌السلطنه، مکی ابتدا سکوت کرد یا با قوام همکاری داشت، اما با قیام ۳۰ تیر به مصدق بازگشت.
اختلافات عمیق‌تر شد: مکی انحلال مجلس هفدهم توسط مصدق را محکوم کرد و به مخالفان (کاشانی، بقایی) پیوست. در کودتای ۲۸ مرداد ۱۹۵۳، مکی غیرفعال بود و بعداً متهم به همکاری ضمنی با کودتاگران شد – اتهامی که انکار کرد. پس از کودتا، مکی از سیاست فاصله گرفت.<ref name="enwiki"/><ref name="gasiorowski"/><ref name="mossadeghcom"/>
این قسمت دوم حدود ۶۵۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۱۱۵۰ کلمه. قسمت بعدی (دوران پس از کودتا، آثار تاریخی، مرگ و میراث) را در پیام بعدی می‌فرستم تا مقاله کامل بشه! 😊6.9sبله قسمت بعدی را بفرستقسمت سوم (آخرین قسمت): دوران پس از کودتا، آثار تاریخی، آخرین سال‌ها، مرگ و میراث
[[پرونده:Hossein Makki book history.jpg|بندانگشتی|راست|۲۵۰پیکسل|جلد کتاب تاریخ بیست‌ساله ایران حسین مکی – منبع اصلی پژوهش تاریخ معاصر. منبع: آرشیو عمومی.<ref name="enwiki" />]]
== دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد و کناره‌گیری از سیاست (۱۹۵۳–۱۹۷۹) ==
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۹۵۳ که دولت مصدق را سرنگون کرد، مکی از سیاست فعال فاصله گرفت. او دستگیر نشد، اما تحت نظر رژیم پهلوی بود و فعالیت حزبی نداشت. برخی منابع اپوزیسیون او را به دلیل سکوت یا همکاری ضمنی با کودتاگران انتقاد می‌کنند، اما مکی بعداً ادعا کرد غیرفعال بود و از کودتا حمایت نکرد.
در دهه ۱۹۵۰، مکی کوتاه‌مدت زندانی شد (به اتهام مرتبط با ترور نخست‌وزیر حسنعلی منصور در ۱۹۶۵)، اما تبرئه گردید. او بیشتر به تحقیق تاریخی پرداخت و از سیاست دور ماند. در دوران پهلوی دوم، مکی منتقد دربار بود، اما با رژیم همکاری نکرد و زندگی خصوصی داشت.
پس از انقلاب ۱۹۷۹، مکی فعالیت محدود داشت و با جمهوری اسلامی همسو نبود، اما زندانی نشد و به نوشتن ادامه داد.<ref name="enwiki"/><ref name="gasiorowski"/><ref name="mossadeghcom"/>
== آثار تاریخی و سهم در تاریخ‌نگاری ایران معاصر ==
مکی مورخ پرکار بود و آثارش منابع مهم برای مطالعه دوران پهلوی و نهضت ملی هستند:


اجلاس پارلمان اروپا در روز جهانی حقوق بشر - بروکسل ۱۹ آذر ۱۴۰۴، کنفرانسی فراحزبی بود که در ۱۰ دسامبر ۲۰۲۵ در پارلمان اروپا برگزار شد. این گردهمایی با حضور [[مریم رجوی]] و جمعی از نمایندگان پارلمان اروپا، شخصیت‌های سیاسی برجسته و مدافعان حقوق بشر، بر بحران حقوق بشر در ایران، به‌ویژه موج اعدام‌ها و سرکوب سیستماتیک، متمرکز بود. سخنرانان بر ضرورت تغییر سیاست اتحادیه اروپا از مماشات به سیاست قاطع، حمایت از آلترناتیو دموکراتیک و پاسخگویی بین‌المللی رژیم تأکید کردند.<ref>1</ref>
تاریخ بیست‌ساله ایران (۸ جلد، منتشرشده از دهه ۱۹۴۰ تا ۱۹۸۰): روایت دقیق از سقوط قاجار، کودتای ۱۹۲۱، دوران رضاشاه، اشغال متفقین، نهضت نفت و کودتای ۱۹۵۳. کتاب با اسناد و خاطرات شاهدان نوشته شده و لحن انتقادی نسبت به استعمار بریتانیا و دربار دارد.
==مقدمه و زمینه اجلاس==
خاطرات سیاسی: روایت شخصی از نهضت نفت و اختلاف با مصدق.
این اجلاس در روز جهانی حقوق بشر و در بحبوحه افزایش بی‌سابقه اعدام‌ها در ایران برگزار شد. رژیم تهران برای مهار خیزش‌های مردمی و مقاومت سازمان‌یافته، اعدام را به سلاحی اصلی تبدیل کرده است. آمارها نشان‌دهنده بیش از ۳۳۰ اعدام در نوامبر ۲۰۲۵، ۶۰ اعدام در هفته اول دسامبر و حدود ۱۸۰۰ اعدام در سال جاری است. دست‌کم ۱۸ زندانی سیاسی وابسته به مقاومت در صف اعدام قرار دارند. این کنفرانس، فریادی برای عدالت و حمایت از مردم ایران بود.<ref>3</ref>
کتاب سیاه: مجموعه اسناد در مورد قراردادهای نفتی و استعمار انگلیس.
==سخنرانی مریم رجوی: فراخوان برای به‌رسمیت شناختن مبارزه مردم ایران==
آثار دیگر مانند زندگی سیاسی احمدشاه و نطق‌های مجلس در مورد نفت.
[[مریم رجوی]]، به‌عنوان سخنران اصلی اجلاس، با تأکید بر موقعیت استثنایی ایران، گفت: «امروز من به خانه دموکراسی مردم اروپا آمده‌ام تا از منتخبان ملت‌های اروپا و از همه مردم و دولت‌های جهان بخواهم مبارزه مردم ایران برای سرنگونی استبداد دینی را به‌رسمیت بشناسند.» او سه اصل کلیدی هم‌گرایی مردم ایران را برشمرد: سرنگونی رژیم ولایت فقیه با اراده داخلی بدون دخالت خارجی، مرزبندی قاطع با شاه و شیخ، و جدایی دین از دولت. رجوی رژیم را در بن‌بست توصیف کرد و افزود که رژیم تنها دو مسیر دارد: سرنگونی از طریق ستیزه‌جویی خارجی و سرکوب داخلی، یا سرنگونی از راه عقب‌نشینی. او اعدام‌های اخیر، به‌ویژه احکام علیه ۱۸ زندانی سیاسی وابسته به سازمان مجاهدین خلق را توجیه‌تراشی رژیم برای انهدام مقاومت دانست. [[طرح ده ماده‌ای مریم رجوی برای ایران فردا|طرح ۱۰ ماده‌ای]] او را تجسم آرمان‌های دموکراتیک مردم ایران خواند که اعلامیه جهانی حقوق بشر، حاکمیت قانون و قوه قضائیه مستقل را تضمین می‌کند.<ref>1</ref><ref>2</ref>
==محکومیت موج اعدام‌ها و خطر تکرار قتل‌عام ۱۳۶۷==
سخنرانان اجلاس موج بی‌سابقه اعدام‌ها را به شدت محکوم کردند. بیش از ۱۸۰۰ اعدام در سال ۲۰۲۵، ۳۳۶ اعدام تنها در نوامبر، و کشته شدن ۴۶ نفر در زندان‌های تهران در پنج روز اخیر، نشانه‌های ضعف رژیم و تلاش برای سرکوب مقاومت سازمان‌یافته توصیف شد. پتراس آستراویچیوس احکام اعدام علیه زندانیان سیاسی را یادآور قتل‌عام ۳۰ هزار زندانی سیاسی در سال ۱۳۶۷ دانست و خواستار ارجاع پرونده جنایات رژیم علیه بشریت به شورای امنیت سازمان ملل شد.
فرانسیشکو آسیش نیز بر به‌رسمیت شناختن قتل‌عام ۱۳۶۷ به‌عنوان جنایت علیه بشریت تأکید کرد و کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» را نمادی از قدرت در برابر ارعاب رژیم خواند. او هشدار داد که بی‌عملی اروپا در برابر جنایات گذشته نباید تکرار شود و روابط دیپلماتیک باید مشروط به توقف اعدام‌ها و اجازه بازدید کارشناسان سازمان ملل از زندان‌ها گردد.<ref>1</ref><ref>3</ref>
==نقش پیشتاز زنان و مقاومت سازمان‌یافته==
یکی از محورهای برجسته اجلاس، ستایش از نقش زنان در مقاومت ایران بود. لیولوکا اورلاندو سازمان مجاهدین خلق را با ۶۰ سال مبارزه علیه دیکتاتوری شاه و استبداد مذهبی، تجسم مبارزه مردم ایران دانست و رهبری زنان را پاسخی به زن‌ستیزی رژیم توصیف کرد. پکا تووری به گسترش کانون‌های شورشی در میان نسل جوان، به‌ویژه زنان، اشاره کرد که با اقدامات هماهنگ در ده‌ها شهر، نماد شجاعت و سازمان‌یافتگی هستند. داینیوس زالیماس گزارش هیئت حقیقت‌یاب سازمان ملل را یادآور شد که زن‌ستیزی نهادینه رژیم را مستند کرده و اقدامات آن را جنایت علیه بشریت و حتی نسل‌کشی ارزیابی می‌کند. سخنرانان تأکید کردند که مقاومت سازمان‌یافته به رهبری زنان، امید میلیون‌ها ایرانی است و رژیم از این آلترناتیو دموکراتیک هراس دارد.<ref>2</ref>
==مطالبه تروریستی شناختن سپاه پاسداران و پایان سیاست مماشات==
یکی از مطالبات محوری اجلاس، قرار دادن [[سپاه پاسداران]] در فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا بود. گی فرهوفشتاد، نخست‌وزیر سابق بلژیک، با تأکید بر اینکه پرونده «ایران آزاد» تنها موضوعی است که همه گروه‌های سیاسی پارلمان اروپا بر سر آن اتفاق‌نظر دارند، گفت: «اتحادیه اروپا باید استراتژی مماشات را پایان دهد، اپوزیسیون دموکراتیک به‌ویژه خانم [[مریم رجوی]] را به‌رسمیت بشناسد و [[سپاه پاسداران]] را به‌عنوان سازمان تروریستی تعیین کند.» سناتور جولیو ترتزی، وزیر خارجه سابق ایتالیا، نیز بر افزایش تحریم‌ها علیه نیروهای سرکوبگر، پلیس، ارتش و دست‌اندرکاران اعدام‌ها تأکید کرد و تعامل جامعه بین‌المللی با [[شورای ملی مقاومت ایران]] را ضروری دانست. سخنرانان، سیاست مماشات گذشته را شکست‌خورده خواندند و آن را عامل تقویت رژیم و صدور تروریسم به اروپا توصیف کردند. ماتئو رنزی، نخست‌وزیر سابق ایتالیا، تلاش‌های دیپلماتیک برای میانه‌رو کردن رژیم را غیرممکن دانست و تغییر در تهران را اولویت اول برای صلح منطقه‌ای خواند.<ref>2</ref><ref>3</ref>
==حمایت شخصیت‌های برجسته و فراخوان برای اقدام بین‌المللی==
شخصیت‌های برجسته‌ای مانند گی فرهوفشتاد و ماتئو رنزی، رژیم را در ضعف باورنکردنی توصیف کردند و سقوط آن را نزدیک دانستند. ریشارد چارنسکی، نایب‌رئیس سابق پارلمان اروپا، گسترش کانون‌های شورشی را نشانه تسلیم‌ناپذیری مردم ایران خواند و همبستگی با ساکنان اشرف۳ را اعلام کرد. آندری گوواچف و داینیوس زالیماس بر ارجاع پرونده جنایات رژیم به شورای امنیت سازمان ملل، ایجاد سازوکار پاسخگویی و بررسی تحت اصل صلاحیت قضایی جهانی تأکید کردند. پکا تووری، راه‌حل سوم [[مریم رجوی]] (تغییر دموکراتیک توسط مردم و مقاومت، بدون مماشات یا جنگ) را تنها سیاست معتبر دانست و آینده ایران را جمهوری دموکراتیک مبتنی بر جدایی دین از دولت ترسیم کرد.
لیولوکا اورلاندو و پائولو کازاکا نیز مقاومت سازمان‌یافته به رهبری زنان را امید میلیون‌ها ایرانی خواندند و خواستار تحریم همه عاملان جنایات شدند.<ref>1</ref><ref>2</ref><ref>3</ref>
==جمع‌بندی==
اجلاس پارلمان اروپا در روز جهانی حقوق بشر ۱۴۰۴، نقطه عطفی در حمایت بین‌المللی از مبارزه مردم ایران بود. با محکومیت شدید موج اعدام‌ها، مطالبه تروریستی شناختن [[سپاه پاسداران]]، ارجاع جنایات رژیم به شورای امنیت و تأیید [[طرح ده ماده‌ای مریم رجوی برای ایران فردا|طرح ۱۰ ماده‌ای مریم رجوی]] به‌عنوان آلترناتیو دموکراتیک، این گردهمایی پیام روشنی به اتحادیه اروپا داد: پایان مماشات و حمایت عملی از مردم و مقاومت ایران نه تنها وظیفه اخلاقی، بلکه ضرورتی راهبردی برای صلح جهانی است. سخنرانان سقوط رژیم را اجتناب‌ناپذیر دانستند و تأکید کردند که آینده ایران، جمهوری آزاد، دموکراتیک و سکولار خواهد بود.<ref>1</ref><ref>2</ref><ref>3</ref>
==منابع==


ایران ان تی وی. "اجلاس اول پارلمان اروپا - بروکسل ۱۹ آذر ۱۴۰۴ – قسمت اول." Accessed December 14, 2025. https://www.iranntv.com/959628-اجلاس-اول-پارلمان-اروپا---بروکسل-۱۹-آذر-.
مکی با دسترسی به اسناد مجلس و مصاحبه‌ها، تاریخ مستند نوشت و پایه پژوهش‌های بعدی شد. آثار او در تبعید و خارج از ایران نیز مطالعه می‌شوند.<ref name="gasiorowski"/><ref name="enwiki"/>
== آخرین سال‌ها و مرگ ==
در دهه‌های پایانی، مکی در تهران زندگی آرام داشت و به تحقیق پرداخت. او با بیماری مبارزه کرد و در ۱۹۹۹ (۱۳۷۸ خورشیدی) درگذشت. مراسم تشییع ساده بود و در بهشت زهرا دفن گردید.
مکی ازدواج کرد و فرزندان داشت، اما زندگی خصوصی‌اش کمتر عمومی بود.<ref name="enwiki"/>
== میراث حسین مکی و ارزیابی تاریخی ==
میراث مکی در نقش کلیدی در ملی شدن نفت و تاریخ‌نگاری مستند است. او با مخالفت با قراردادهای استعماری و اجرای خلع ید، به استقلال اقتصادی ایران کمک کرد. کتاب‌هایش منابع معتبر برای پژوهش نهضت ملی و کودتا هستند.
انتقادها شامل اختلاف با مصدق و نقش مبهم در کودتا است – برخی او را فرصت‌طلب می‌دانند. اما سهم او در آگاهی عمومی از استعمار نفتی و اسناد تاریخی غیرقابل انکار است.
مکی نماد ملی‌گرایی ضداستعماری و تاریخ‌نگاری مستقل باقی ماند – مردی که از یزد برخاست و تاریخ ایران مدرن را نوشت.<ref name="gasiorowski"/><ref name="mossadeghcom"/><ref name="britannica-mosaddegh"/>
== منابع ==


ایران ان تی وی. "اجلاس اول پارلمان اروپا - بروکسل ۱۹ آذر ۱۴۰۴ – قسمت دوم." Accessed December 14, 2025. https://www.iranntv.com/959667-اجلاس-اول-پارلمان-اروپا---بروکسل-۱۹-آذر-.
"Hossein Makki." Wikipedia English. https://en.wikipedia.org/wiki/Hossein_Makki
Biography and National Front figures. MohammadMossadegh.com. https://www.mohammadmossadegh.com/
Gasiorowski, Mark J. ''Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran''. Syracuse University Press, ۲۰۰۴.
"Mohammad Mosaddegh." Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Mohammad-Mosaddegh


ایران ان تی وی. "اجلاس اول پارلمان اروپا - بروکسل ۱۹ آذر ۱۴۰۴ – قسمت سوم." Accessed December 14, 2025. https://www.iranntv.com/959693-اجلاس-اول-پارلمان-اروپا---بروکسل-۱۹-آذر-.
== پانویس ==
{{پانویس}}

نسخهٔ ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۵۲

حسین مکی
سید حسین مکی
سیاستمدار، مورخ و فعال نهضت ملی نفت ایران
حسین مکی در دوران فعالیت سیاسی. منبع: آرشیو عمومی.
زادروزحدود ۱۹۱۱ (۱۲۹۰ خورشیدی)
میبد، یزد، ایران
درگذشت۱۹۹۹ (۱۳۷۸ خورشیدی)
تهران، ایران
علت مرگبیماری
آرامگاهبهشت زهرا، تهران
محل زندگیمیبد • تهران
ملیتایرانی
تبارایرانی
تابعیتایرانی
تحصیلاتخودآموخته، بدون مدرک دانشگاهی رسمی
پیشهسیاستمدار، نماینده مجلس، مورخ، نویسنده
سال‌های فعالیت۱۹۴۰ها–۱۹۷۰ها
نهادمجلس شورای ملی ایران • جبهه ملی ایران
شناخته‌شده براینقش در ملی شدن صنعت نفت ایران، مخالفت با قراردادهای نفتی بریتانیا، کتاب تاریخ بیست‌ساله ایران
نقش‌های برجستهنماینده تهران در مجلس شانزدهم، مخبر کمیسیون نفت، عضو هیئت خلع ید
مجازات‌هازندان کوتاه در دهه ۱۹۵۰

سید حسین مکی (حدود ۱۹۱۱–۱۹۹۹)، سیاستمدار، سخنران و مورخ ایرانی، یکی از چهره‌های کلیدی نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران بود. مکی به عنوان نماینده تهران در مجلس شورای ملی، مخبر کمیسیون ویژه نفت و عضو هیئت اجرایی خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC)، نقش مهمی در تصویب قانون ملی شدن نفت (۱۹۵۱) و اجرای آن ایفا کرد. او ابتدا نزدیک به دکتر محمد مصدق و جبهه ملی بود، اما بعداً با مصدق اختلاف پیدا کرد و از ائتلاف خارج شد. مکی نویسنده کتاب هشت‌جلدی تاریخ بیست‌ساله ایران است که دوران رضاشاه تا کودتای ۱۹۵۳ را با جزئیات اسنادی روایت می‌کند. آثار او منابع مهم برای مطالعه تاریخ معاصر ایران، به ویژه نهضت نفت و کودتای ۲۸ مرداد، هستند. مکی از خانواده‌ای متوسط در یزد برخاست، تحصیلات رسمی محدودی داشت اما با خودآموزی به مورخ و سخنران برجسته تبدیل شد. زندگی سیاسی مکی پر از تضاد بود: از قهرمان ملی شدن نفت تا مخالف مصدق و سکوت نسبی پس از کودتا. او نماد مبارزه با استعمار نفتی بریتانیا و تاریخ‌نگاری مستقل در ایران است، هرچند اختلافاتش با مصدق و نقش مبهم در سال‌های پایانی نهضت، ارزیابی او را پیچیده کرده. مکی با سخنرانی‌های پرشور و دسترسی به اسناد، بر آگاهی عمومی از قراردادهای نابرابر نفتی تأثیر گذاشت و پایه پژوهش‌های بعدی در مورد دوران پهلوی و نهضت ملی را گذاشت. میراث او در آثار تاریخی‌اش زنده است که با لحن انتقادی نسبت به استعمار و قدرت‌های خارجی نوشته شده‌اند.[۱][۲][۳][۴] == قسمت اول: زندگی اولیه، ورود به سیاست و نهضت ملی نفت سید حسین مکی در حدود ۱۹۱۱ در میبد یزد در خانواده‌ای متوسط متولد شد. اطلاعات دقیقی از کودکی او در منابع انگلیسی محدود است، اما او از طبقه بازاری بود و تحصیلات رسمی کمی داشت، عمدتاً خودآموخته در تاریخ و ادبیات شد. مکی در دهه ۱۹۴۰ به تهران آمد و به عنوان کارمند راه‌آهن ملی ایران کار کرد، همزمان با روزنامه‌نگاری و مقالات انتقادی وارد سیاست گردید. در مجلس پانزدهم (۱۹۴۷–۱۹۴۹)، مکی نماینده شد و علیه قرارداد نفتی الحاقی گس-گلشائیان (۱۹۴۹) مبارزه کرد – قراردادی که امتیازات بیشتری به شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC) می‌داد. او با مظفر بقایی و ابوالحسن حائری‌زاده فراکسیون اقلیت تشکیل داد و قرارداد را محکوم کرد. در مجلس شانزدهم، مکی نماینده اول تهران شد و مخبر کمیسیون نفت گردید. او با سخنرانی‌های طولانی (فلی‌باستر) و پرشور، پیشنهاد ملی شدن نفت را پیش برد و با دکتر محمد مصدق همکاری نزدیک داشت. در ۱۹۵۱، قانون ملی شدن نفت تصویب شد و مکی عضو هیئت خلع ید شد که شرکت AIOC را از کنترل آبادان خارج کرد.[۱][۲][۴] این قسمت اول (حدود ۵۰۰ کلمه) است. قسمت بعدی را در پیام بعدی می‌فرستم! 😊8sعالیعالی! خیلی خوشحالم که قسمت سوم مقاله سوهارتو هم مورد پسندت بود 😊 با این قسمت مقاله کامل شد و همه جنبه‌ها رو پوشش دادیم. اگر بخوای بخشی رو گسترش بدیم، لینک داخلی اضافه کنیم یا مقاله جدیدی از لیست ایران‌پدیا بنویسیم، فقط بگو – همیشه آماده‌ام! ممنون از همراهی فوق‌العاده‌ت 🌟 منتظر پیام بعدی‌تم!6.7sلطفا قسمت دوم مقاله حسین مکی را بفرستقسمت دوم: نقش در نهضت ملی شدن نفت، کمیسیون نفت و اختلاف با مصدق

پرونده:Hossein Makki Mosaddegh 1951.jpg
حسین مکی در کنار دکتر محمد مصدق، حدود ۱۹۵۱ – دوران همکاری نزدیک در نهضت نفت. منبع: آرشیو عمومی.[۱]

نقش کلیدی در کمیسیون نفت و تصویب ملی شدن (۱۹۴۹–۱۹۵۱)

حسین مکی در انتخابات مجلس شانزدهم شورای ملی (۱۹۴۹–۱۹۵۱) به عنوان نماینده اول تهران انتخاب شد – نشانه‌ای از محبوبیت فزاینده او در پایتخت. او با مظفر بقایی کرمانی و ابوالحسن حائری‌زاده فراکسیون اقلیت تشکیل داد و علیه قرارداد نفتی الحاقی گس-گلشائیان (۱۹۴۹) مبارزه کرد – قراردادی که امتیازات بیشتری به شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC) می‌داد و به عنوان "غارت ملی" محکوم شد. مکی مخبر کمیسیون ویژه نفت مجلس شد و با سخنرانی‌های طولانی و پرشور (که گاهی ساعت‌ها طول می‌کشید)، پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت را پیش برد. او با دکتر محمد مصدق همکاری نزدیک داشت و گزارش کمیسیون را تهیه کرد که قرارداد گس-گلشائیان را رد و ملی شدن را پیشنهاد نمود. در ۱۵ اسفند ۱۳۲۹، کمیسیون نفت گزارش خود را تصویب کرد و در ۲۹ اسفند، مجلس قانون ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور را به اتفاق آرا تصویب نمود – لحظه‌ای تاریخی که مکی یکی از معماران اصلی آن بود. مکی با دسترسی به اسناد و سخنرانی‌های آتشین، افکار عمومی را بسیج کرد و نقش مهمی در فشار بر دربار و دولت برای پذیرش ملی شدن داشت. او AIOC را به استعمار متهم کرد و ملی شدن را "بازگرداندن حقوق ملت" نامید.[۱][۴][۲]

هیئت خلع ید و اجرای ملی شدن (۱۹۵۱)

پس از تصویب ملی شدن، هیئت اجرایی خلع ید تشکیل شد و مکی عضو آن گردید. او به آبادان سفر کرد و با کارگران، مدیران ایرانی و نیروهای امنیتی مذاکره نمود تا کنترل تأسیسات را از انگلیس بگیرد. انگلیس تهدید به مداخله نظامی کرد و ناوگان دریایی فرستاد، اما مکی و هیئت با حمایت مردم و ارتش، خلع ید را در مهر ۱۳۳۰ اجرا کردند. پرچم ایران بر پالایشگاه آبادان برافراشته شد و مکی به عنوان "قهرمان خلع ید" شهرت یافت. این اقدام منجر به تحریم نفت ایران توسط بریتانیا و بحران ابادان شد که به دادگاه لاهه و شورای امنیت کشیده گردید. مکی در دفاع از ملی شدن در رسانه‌ها فعال بود و با مصدق روابط نزدیک داشت.[۴][۳]

اختلاف با مصدق و خروج از جبهه ملی (۱۹۵۱–۱۹۵۳)

همکاری مکی و مصدق اولیه نزدیک بود، اما اختلافات از ۱۳۳۰ آغاز شد. مکی با اختیارات فوق‌العاده مصدق (برای اصلاحات) مخالف بود و آن را دیکتاتوری می‌دانست. پس از استعفای مصدق در تیر ۱۳۳۱ و روی کار آمدن قوام‌السلطنه، مکی ابتدا سکوت کرد یا با قوام همکاری داشت، اما با قیام ۳۰ تیر به مصدق بازگشت. اختلافات عمیق‌تر شد: مکی انحلال مجلس هفدهم توسط مصدق را محکوم کرد و به مخالفان (کاشانی، بقایی) پیوست. در کودتای ۲۸ مرداد ۱۹۵۳، مکی غیرفعال بود و بعداً متهم به همکاری ضمنی با کودتاگران شد – اتهامی که انکار کرد. پس از کودتا، مکی از سیاست فاصله گرفت.[۱][۴][۲] این قسمت دوم حدود ۶۵۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۱۱۵۰ کلمه. قسمت بعدی (دوران پس از کودتا، آثار تاریخی، مرگ و میراث) را در پیام بعدی می‌فرستم تا مقاله کامل بشه! 😊6.9sبله قسمت بعدی را بفرستقسمت سوم (آخرین قسمت): دوران پس از کودتا، آثار تاریخی، آخرین سال‌ها، مرگ و میراث

پرونده:Hossein Makki book history.jpg
جلد کتاب تاریخ بیست‌ساله ایران حسین مکی – منبع اصلی پژوهش تاریخ معاصر. منبع: آرشیو عمومی.[۱]

دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد و کناره‌گیری از سیاست (۱۹۵۳–۱۹۷۹)

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۹۵۳ که دولت مصدق را سرنگون کرد، مکی از سیاست فعال فاصله گرفت. او دستگیر نشد، اما تحت نظر رژیم پهلوی بود و فعالیت حزبی نداشت. برخی منابع اپوزیسیون او را به دلیل سکوت یا همکاری ضمنی با کودتاگران انتقاد می‌کنند، اما مکی بعداً ادعا کرد غیرفعال بود و از کودتا حمایت نکرد. در دهه ۱۹۵۰، مکی کوتاه‌مدت زندانی شد (به اتهام مرتبط با ترور نخست‌وزیر حسنعلی منصور در ۱۹۶۵)، اما تبرئه گردید. او بیشتر به تحقیق تاریخی پرداخت و از سیاست دور ماند. در دوران پهلوی دوم، مکی منتقد دربار بود، اما با رژیم همکاری نکرد و زندگی خصوصی داشت. پس از انقلاب ۱۹۷۹، مکی فعالیت محدود داشت و با جمهوری اسلامی همسو نبود، اما زندانی نشد و به نوشتن ادامه داد.[۱][۴][۲]

آثار تاریخی و سهم در تاریخ‌نگاری ایران معاصر

مکی مورخ پرکار بود و آثارش منابع مهم برای مطالعه دوران پهلوی و نهضت ملی هستند:

تاریخ بیست‌ساله ایران (۸ جلد، منتشرشده از دهه ۱۹۴۰ تا ۱۹۸۰): روایت دقیق از سقوط قاجار، کودتای ۱۹۲۱، دوران رضاشاه، اشغال متفقین، نهضت نفت و کودتای ۱۹۵۳. کتاب با اسناد و خاطرات شاهدان نوشته شده و لحن انتقادی نسبت به استعمار بریتانیا و دربار دارد. خاطرات سیاسی: روایت شخصی از نهضت نفت و اختلاف با مصدق. کتاب سیاه: مجموعه اسناد در مورد قراردادهای نفتی و استعمار انگلیس. آثار دیگر مانند زندگی سیاسی احمدشاه و نطق‌های مجلس در مورد نفت.

مکی با دسترسی به اسناد مجلس و مصاحبه‌ها، تاریخ مستند نوشت و پایه پژوهش‌های بعدی شد. آثار او در تبعید و خارج از ایران نیز مطالعه می‌شوند.[۴][۱]

آخرین سال‌ها و مرگ

در دهه‌های پایانی، مکی در تهران زندگی آرام داشت و به تحقیق پرداخت. او با بیماری مبارزه کرد و در ۱۹۹۹ (۱۳۷۸ خورشیدی) درگذشت. مراسم تشییع ساده بود و در بهشت زهرا دفن گردید. مکی ازدواج کرد و فرزندان داشت، اما زندگی خصوصی‌اش کمتر عمومی بود.[۱]

میراث حسین مکی و ارزیابی تاریخی

میراث مکی در نقش کلیدی در ملی شدن نفت و تاریخ‌نگاری مستند است. او با مخالفت با قراردادهای استعماری و اجرای خلع ید، به استقلال اقتصادی ایران کمک کرد. کتاب‌هایش منابع معتبر برای پژوهش نهضت ملی و کودتا هستند. انتقادها شامل اختلاف با مصدق و نقش مبهم در کودتا است – برخی او را فرصت‌طلب می‌دانند. اما سهم او در آگاهی عمومی از استعمار نفتی و اسناد تاریخی غیرقابل انکار است. مکی نماد ملی‌گرایی ضداستعماری و تاریخ‌نگاری مستقل باقی ماند – مردی که از یزد برخاست و تاریخ ایران مدرن را نوشت.[۴][۲][۳]

منابع

"Hossein Makki." Wikipedia English. https://en.wikipedia.org/wiki/Hossein_Makki Biography and National Front figures. MohammadMossadegh.com. https://www.mohammadmossadegh.com/ Gasiorowski, Mark J. Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran. Syracuse University Press, ۲۰۰۴. "Mohammad Mosaddegh." Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Mohammad-Mosaddegh

پانویس

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ ۱٫۸ «Hossein Makki». 
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ «Biography section on National Front figures». 
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ «Mohammad Mosaddegh». 
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ ۴٫۷ Gasiorowski، Mark J.. Mohammad Mosaddeq and the 1953 Coup in Iran. Syracuse University Press، ۲۰۰۴. 
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Alireza_k_h/صفحه_تمرین&oldid=83084»