کاربر:Safa/3صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
}}<noinclude> | }}<noinclude> | ||
'''اوکراین،''' با مساحت ۶۰۳,۵۴۸ کیلومتر مربع، سومین کشور پهناور اروپا با جمعیتی حدود ۴۳ میلیون و ۷۷۳ هزار نفر است. پایتخت آن شهر کیف است. دارای مرز مشترک با کشورهای روسیه، بلاروس، اسلوواکی، لهستان و مجارستان است، همچنین با روسیه، گرجستان و بلغارستان به صورت دریایی مرز مشترک دارد. زبان اصلی مردم اوکراینی است، در مناطق شمالی اوکراین به زبان روسی نیز صحبت میکنند. با نزدیک شدن اوکراین به ناتو در ۲۴ فوریهی ۲۰۲۲، روسیه تهاجم گستردهای را علیه این کشور آغاز کرد و باعث تشدید چشمگیر بحران روسیه و اوکراین شد. این تهاجم، بزرگترین حملهی نظامی به یک کشور در خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم است. ولادیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین در پاسخ به این حمله، با اعلام حکومت نظامی و قطع روابط دیپلماتیک با روسیه، دستور بسیج عمومی داد و از مردان ۱۸ تا ۶۰ سال خواست برای کشورشان با روسیه بجنگند. | '''اوکراین،''' با مساحت ۶۰۳,۵۴۸ کیلومتر مربع، سومین کشور پهناور اروپا با جمعیتی حدود ۴۳ میلیون و ۷۷۳ هزار نفر است. پایتخت آن شهر کیف است. دارای مرز مشترک با کشورهای روسیه، بلاروس، اسلوواکی، لهستان و مجارستان است، همچنین با روسیه، گرجستان و بلغارستان به صورت دریایی مرز مشترک دارد. زبان اصلی مردم اوکراینی است، در مناطق شمالی اوکراین به زبان روسی نیز صحبت میکنند. با نزدیک شدن اوکراین به ناتو در ۲۴ فوریهی ۲۰۲۲، روسیه تهاجم گستردهای را علیه این کشور آغاز کرد و باعث تشدید چشمگیر بحران روسیه و اوکراین شد. این تهاجم، بزرگترین حملهی نظامی به یک کشور در خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم است. ولادیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین در پاسخ به این حمله، با اعلام حکومت نظامی و قطع روابط دیپلماتیک با روسیه، دستور بسیج عمومی داد و از مردان ۱۸ تا ۶۰ سال خواست برای کشورشان با روسیه بجنگند. | ||
[[پرونده:پرچم اوکراین.jpg|بندانگشتی|پرچم کشور اوکراین]] | [[پرونده:پرچم اوکراین.jpg|بندانگشتی|'''پرچم کشور اوکراین'''|جایگزین=]] | ||
تهاجم روسیه با محکومیتهای گسترده به همراه تحریمهای وسیع و همچنین حمایتهای نظامی و تسلیحاتی از طرف کشورهای اروپایی و آمریکا پاسخ داده شد. در یک بحران وسیع پناهندگان نزدیک به ۵ میلیون نفر خاک اوکراین را ترک کردند و نزدیک به ۱۰ میلیون نفر در داخل خاک اوکراین جابجا شدند. | تهاجم روسیه با محکومیتهای گسترده به همراه تحریمهای وسیع و همچنین حمایتهای نظامی و تسلیحاتی از طرف کشورهای اروپایی و آمریکا پاسخ داده شد. در یک بحران وسیع پناهندگان نزدیک به ۵ میلیون نفر خاک اوکراین را ترک کردند و نزدیک به ۱۰ میلیون نفر در داخل خاک اوکراین جابجا شدند. | ||
نسخهٔ ۱ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۱۸
بخشی از سلسله مقالههای سیاسی |
پایتخت |
---|
۴۹° شمالی ۳۲° شرقی |
حکومت |
زبانهای رسمی |
مساحت |
• کل ۶۰۳٬۶۲۸ کیلومتر مربع (۲۳۳٬۰۶۲ مایل مربع) (۴۵م) • آبها (٪) ۷ |
جمعیت |
|
درگاه سیاست (en) |
اوکراین، با مساحت ۶۰۳,۵۴۸ کیلومتر مربع، سومین کشور پهناور اروپا با جمعیتی حدود ۴۳ میلیون و ۷۷۳ هزار نفر است. پایتخت آن شهر کیف است. دارای مرز مشترک با کشورهای روسیه، بلاروس، اسلوواکی، لهستان و مجارستان است، همچنین با روسیه، گرجستان و بلغارستان به صورت دریایی مرز مشترک دارد. زبان اصلی مردم اوکراینی است، در مناطق شمالی اوکراین به زبان روسی نیز صحبت میکنند. با نزدیک شدن اوکراین به ناتو در ۲۴ فوریهی ۲۰۲۲، روسیه تهاجم گستردهای را علیه این کشور آغاز کرد و باعث تشدید چشمگیر بحران روسیه و اوکراین شد. این تهاجم، بزرگترین حملهی نظامی به یک کشور در خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم است. ولادیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین در پاسخ به این حمله، با اعلام حکومت نظامی و قطع روابط دیپلماتیک با روسیه، دستور بسیج عمومی داد و از مردان ۱۸ تا ۶۰ سال خواست برای کشورشان با روسیه بجنگند.
تهاجم روسیه با محکومیتهای گسترده به همراه تحریمهای وسیع و همچنین حمایتهای نظامی و تسلیحاتی از طرف کشورهای اروپایی و آمریکا پاسخ داده شد. در یک بحران وسیع پناهندگان نزدیک به ۵ میلیون نفر خاک اوکراین را ترک کردند و نزدیک به ۱۰ میلیون نفر در داخل خاک اوکراین جابجا شدند.
تاریخچهی اوکراین
اوکراین در دوران نوسنگی دارای فرهنگ کوکوتنی - تریپلی بود و در عصر آهن محل سکونت کیمریها، سرمتیها و سکاها بود. پس از آن مستعمره یونان، روم باستان و امپراطور روم شرقی شد. در جنگ جهانی دوم این کشور از ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ در اشغال آلمان بود. ۲۳ اوت ۱۹۹۱ اوکراین استقلال خود را اعلام کرد. پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اوکراین دومین کشور قدرتمند پس از زوسیه بود اما از نظر وسعت از قزاقستان کمتر بود و در مقام سوم قرار داشت. پس از استقلال از شوروی در سال ۱۹۹۱ تا به امروز سیاستمداران اوکراینی در یک وضعیت نامتعادل بین انتخاب یکسویه غرب و یا گرایش به روسیه بودند که این هم بدلیل ترکیب جمعیتی اوکراین است. اوکراین به لحاظ ویژگیهای جمعیتی و زبانی، به دو بخش تقسیم شده است: یک بخش ساکنان قسمتهای شرقی و جنوبی اوکراین باضافهی شبه جزیرة کریمه و شهر سواستوپل است که اکثراً روس زبان و بیشتر ارتدوکس هستند که سخت طرفدار روسیهاند. دسته دیگر، ساکنان قسمتهای غربی اوکرایناند که بیشتر کاتولیک و طرفدار نزدیکی روابط با غرب هستند. علاوه بر اینها نزدیکی جغرافیایی اوکراین با آلمان و لهستان این کشور را به یکی از مهمترین کانونهای تنش بین ابر قدرتها (روسیه و آمریکا) تبدیل کرده است.
آمریکا با هدف برقراری هژمونی خود در صدد غربی سازی اوکراین و مقابله با نفوذ سنتی روسیه در این کشور است. بحران اوکراین جدیترین تنش در روابط مسکو و غرب بعد از جنگ سرد و جنگجهانی دوم به حساب میآید. ریشه بحران اوکراین با انقلاب نارنجی سال ۲۰۰۴ نزج گرفت و پس از طی مراحلی به وضعیت کنونی رسید. بحران سال ۲۰۱۴ اوکراین ابتداً یک مساله داخلی بود اما باتوجه به موقعیت راهبردی این کشور تبدیل به یک چالش بینالمللی شد. پیامدهای بحران اوکراین سراسر اروپا را در بر میگیرد.
جغرافیای سیاسی اوکراین
اوکراین با ۶۰۳٫۵۵۰ کیلومتر مربع مساحت و ۲٬۷۸۲ کیلومتر خط ساحلی چهل و چهارمین کشور بزرگ جهان و پس از روسیه دومین کشور وسیع در اروپا است. این کشور از زمینهای مسطح و دشتهای حاصلخیز (با خاک سیاه) تشکیل شدهاست. رودخانههای، دنیپر، سورسکی دونتس، دنیستر و بوگ جنوبی از میان این زمینها میگذرند و به دریای سیاه و دریای کوچک آزوف میریزند. در جنوب غربی اوکراین دلتای رود دانوب در مرز این کشور با رومانی قرار دارد. تنها بلندیهای این کشور بخشی از رشته کوههای کارپات میباشد که بلندترین نقطه آن در اوکراین، کوه هورلا است که ۲٬۰۶۱ متر ارتفاع دارد و در شبه جزیره کریمه نیز رشته کوههای کریمه تا ساحل جنوبی کریمه قرار دارد.
اوکراین دارای آب و هوای معتدل قارهای و در کریمه شرایط آب و هوایی مدیترانهای وجود دارد. بیشترین میزان بارش در شمال و غرب این کشور صورت میگیرد و کمترین میزان بارش در شرق و جنوب شرقی است، بارش سالیانه در منطقه غربی حدود ۱٬۲۰۰ میلیمتر است، در حالی که بارش سالانه در کریمه ۴۰۰ میلیمتر میباشد.
کشور اوکراین به ۲۴ اوبلاست (استان) و استانهای اوکراین به نوبه خود به ۴۹۰ رایون (بخش) تقسیم شدهاند. اوکراین دارای یک منطقه خودمختار به نام کریمه میباشد و شهر سواستوپول به لحاظ موقعیت نظامی خاص از وضعیت قانونی ویژهای برخوردار است.
در زمان شوروی، اقتصاد اوکراین دومین اقتصاد بزرگ اتحاد جماهیر شوروی بود و یک بخش صنعتی و کشاورزی مهم به حساب میآمد. پس از فروپاشی شوروی، نظام اقتصاد با برنامه این کشور به سمت اقتصاد بازار تغییر کرد که روند این انتقال برای اکثریت جامعه که دچار فقر بودند، بسیار دشوار بود. پس از فروپاشی شوروی اقتصاد اوکراین به شدت محدود شده و زندگی روزانه برای یک فرد معمولی که در اوکراین زندگی میکرد بسیار دشوار بود. تعداد قابل توجهی از روستاییان بوسیله غذایی که خودشان میکاشتند زندگی میکردند، برخی نیز دو یا چند شغل داشتند و از طریق مبادله کالا با کالا، مایحتاج اولیهشان را تهیه میکردند.
در اوکراین تمایلات مهاجرتی افزایش یافته و بر اساس نظرسنجیهای مختلف، تقریبا یک سوم از جمعیت این کشور خواستار مهاجرت به خارج هستند. موسسه بین المللی جامعه شناسی کیف توضیح داده که در حال حاضر ۷ درصد از سئوال شوندگان روی چمدانهای خود نشسته و ۲۷ درصد نیز به فکر مهاجرت هستند. برخی موسسات اجتماعی دیگر این رقم را ۲۰ درصد و برخی نیز حتی ۳۳ درصد عنوان کردهاند.
در میان دلایل مهاجرت، شهروندان اوکراینی یافتن زندگی بهتر، جنگ در شرق کشور و اوضاع اقتصادی اوکراین را بیان کردهاند. بر اساس اطلاعات سازمان ملل متحد، تا سال ۲۰۵۰ ممکن است ۳۶ میلیون جمعیت در اوکراین باقی مانده باشد.
طبق قانونی اساسی اوکراین، تمام شهروندان اوکراینی از تحصیل رایگان برخوردار هستند. اوکراین دارای دانشگاههای بسیار زیاد و تنوع رشته بسیار زیاد است و رشتههایی مانند مکانیک، برق کاملاً کاربردی و هدفمند تدریس میشود، دانشگاههای اوکراین دارای امکانات کامل و با تکنولوژی روسی و به سبک روسی کلیه رشتهها تدریس میشود.
جمعیت این کشور بالغ بر ۴۶٬۱۷۹٬۲۲۶ نفر میباشد با توجه به آن که بیشتر نواحی صنعتی در شرق و جنوب شرقی اوکراین واقع شدهاند، تراکم جمعیت در این نواحی بیشتر است، همچنین ۶۷٫۲٪ از جمعیت اوکراین نیز در مناطق شهری زندگی میکنند. طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ اوکراین، ۷۷٫۸٪ از جمعیت اوکراین را نژاد اوکراینی و مابقی را نژادهای روس (۱۷٫۳٪)، بلاروسی (۰٫۶٪)، مولداوی، تاتارهای کریمه (۰٫۵٪)، بلغارها (۰٫۴٪)، مجارستانی (۰٫۳٪)، رومانیایی (۰٫۳٪)، لهستانی (۰٫۳٪)، یهودیان (۰٫۲٪)، ارامنه (۰٫۲٪)، یونانیها (۰٫۲٪) و تاتارها (۰٫۲٪) تشکیل میدهند.
تا سال ۹۸۸ میلادی ساکنین اوکراین مانند بسیاری از مردم اروپا بتپرست بودند، ولی با پذیرش آئین مسیحیت از سوی پرنس ولادیمیر این کشور مسیحی شد. در سال ۱۰۵۴ به دنبال تکفیر متقابل پاپ روم و پاتریارک بیزانس، مذهب ارتدوکس توسط پاتریارک بیزانس به وجود آمد و کشورهای زیادی از جمله اوکراین ارتدوکس گردیدند و به همین دلیل بیشتر مردم اوکراین تابع کلیسای ارتدوکس بوده و اقلیتی تابع کلیسای کاتولیک میباشند که بیشتر ساکن نواحی غرب اوکراین هستند. علاوه بر ارتدوکسها و کاتولیکها، پیروان مذهب پروتستان و برخی فرق مسیحی دیگر نیز در اوکراین وجود دارند. یهودیان هم دارای کنیسههای مختلف هستند (در کیف ۲ کنیسه) که مراسم مذهبی خود را انجام میدهند.
حدود ۹۶٫۲ درصد جمعیت اکراین مسیحی هستند و پس از آن اسلام با ۰٫۷ درصد و یهودیت ۰٫۶ درصد و سایر ادیان ۲٫۵ درصد جمعیت این کشور را تشکیل میدهند.
از زمان فروپاشی اتحاد شوروی، هیچیک از دولتهای حاکم بر اوکراین قوانین لازم برای حمایت و دفاع از زبان، مذهب و سایر حقوق اقلیتهای ساکن این کشور را تصویب نکردهاند. از آغاز درگیریها در شرق اوکراین، احساسات ضدیهودی در شرق این کشور بالا گرفتهاست. گفته میشود این نگرش با پخش اعلامیههایی از طرف جمهوری مردمی دونتسک (وابسته به دولت روسیه) دامن زده میشود.
زبان مردم اوکراین از گروه زبانهای اسلاو شرقی است و شباهت زیادی به زبان روسی دارد. به عبارت دیگر لغات مورد استفاده در زبان اوکراینی بیشتر بر گرفته از زبان لهستانی است، ولی دستور زبان آن به مانند زبان روسی میباشد. زبان روسی رتبه دوم را در این کشور دارد. الفبای زبان اوکراینی نظیر زبان روسی سیریلیک میباشد و تفا وت میان این دو اندک است.
موقعیت استراتژیک اوکراین
اوکراین پس از روسیه پهناورترین کشور اروپاست. با ذخایر بسیا ارزشمند. نیمی از آهن و فولاد کل شوروی از اوکراین بدست میآمد. چهل درصد از کل سنگ منگنز دنیا در دوران شوروی از اوکراین صادر میشد. به این فهرست، منابع زغال سنگ، جیوه، تیتانیوم و نیکل را هم باید افزود. اوکراین یکی از مهمترین کشورهای معدنی دنیاست که هم از نظر تنوع و هم حجم ذخایر در دنیا کمنظیر است. گفته میشود ۸۰۰۰ معدن از ۹۰ کانی ارزشمند در سراسر خاک اوکراین وجود دارد.
بر خلاف بیشتر کشورهای معدنی که کشاورزی خوبی ندارند اوکراین صاحب نوع بسیار حاصلخیزی از خاک هم هست. این خاک که بنام خاک سیاه (یا سرزمین سیاه) معروف است حاصلخیزترین خاک کره زمین است و در روسیه و کانادا نیز یافت میشود. اوکراین صاحب یک چهارم از خاک سیاه کره زمین است. این خاک استثنایی و حاصلخیز، یکی از سرمایههای ملی اوکراین است. کشاورزی در این خاک بدون کود انجام میشود. کشاورزان میگویند سربازان نازی در جنگ جهانی دوم این خاک را با خود به آلمان میبردند.
موقعیت ژئوپولتیک اوکراین هم برای غرب، بینظیر است. مرزهای اوکراین تنها ۶۰۰ کیلومتر تا مسکو فاصله دارند. در زمان جنگ سرد رسیدن پای غرب به این فاصله از قلب بلوک شرق رؤیا بود. اوکراین یکی از سرنوشت سازترین حلقههای غرب در زنجیره مهار روسیه است.
علاوه بر همه این امتیازات بالقوه، اوکراین گلوگاه انرژی اروپا هم هست. ۲۵ کشور اروپایی، واردکننده گاز از روسیه هستند و همه خط لولهها به جز یکی از خاک اوکراین میگذرند. این یعنی اوکراین گلوگاه درآمد گازی روسیه نیز هست. در روز اول ژانویه سال ۲۰۰۶، روسیه شیر خطوط صادرات گاز از خاک اوکراین را در پی اختلاف بر سر حق ترانزیت، بست. البته روسیه و اوکراین پس از چهار روز به تفاهم اولیه رسیدند. اما اصل اختلاف پابرجا ماند. سه سال بعد در ژانویه ۲۰۰۹، بار دیگر شیر گاز بسته شد و قربانی این اختلاف هم صنایع اروپایی بودند. اروپا هنوز سرمای شبهای بدون گاز، به خاطر بسته شدن این گلوگاه را به خوبی به یاد دارد. در آن سال ۱۸ کشور اروپایی افت فشار یا قطع کامل جریان گاز را گزارش کردند.
در حال حاضر اتحادیه اروپا تقریباً ۱۸٫۷ تریلیون فوت مکعب گاز در سال مصرف میکند که ۱۶٪ آن از خاک اوکراین ترانزیت میشود. پس عجیب نیست که این کشور فقیر (از نظر مالی) تا این اندازه مهم است و همین اهمیت است که جامعه اوکراین را دچار دودستگی کرد.
نظام حکومتی اوکراین
نظام سیاسی اوکراین، جمهوری ترکیب شده نیمه پارلمانی، نیمه ریاست جمهوری است که در آن قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه مستقل میباشند و رئیسجمهور در یک انتخابات عمومی برای ۵ سال به عنوان رئیس دولت انتخاب میشود و برای دو دوره متوالی حق انتخاب شدن دارد. برنامهریزی برای انتخابات، رفراندوم قانون اساسی، عقد قراردادهای بینالمللی، تعیین و عزل نخست وزیر با مشورت شورای عالی (ردا)، قبول استعفای نخست وزیر و انتصاب هیئت وزیران از مهمترین وظایف رئیس جمهوری است. او فرمانده کل نیروهای مسلح و رئیس شورای امنیت ملی است. شورای عالی میتواند از طریق استیضاح رئیس جمهور را برکنار کند. به جز وزیر دفاع و وزیر امور خارجه که توسط رئیس جمهور انتخاب می شود، وزرای کابینه را نخستوزیر انتخاب میکند. رئیس جمهور قدرت اجرایی بالایی در اوکراین دارد. بنابراین با تغییر رئیس جمهور امکان تغییر جهتگیری کلی کشور وجود دارد.
در دور دوم انتخابات سال ۲۰۱۰، ویکتور یانکویچ با پیشی گرفتن از رقیب خود، یولیا تیموشنکو ریاست جمهوری اوکراین شده و میکولا آزارف به عنوان نخستوزیر انتخاب شد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اوکراین صاحب ۷۸۰٫۰۰۰ سرباز در خاک خود و سومین زرادخانه تسلیحات هستهای در جهان شد. در ماه می۱۹۹۲ در حالی که اوکراین با تحویل تسلیحات هستهای خود به روسیه برای دفن موافقت کرده بود، پیمان کاهش سلاحها را امضا کرد تا به عنوان یک کشور بدون سلاح اتمی به عضویت در پیماننامه منع گسترش سلاحهای هستهای در آید. در دوران کوچما، اوکراین این پیمان را در سال ۱۹۹۴ به تصویب رساند و در سال ۱۹۹۶ به یک کشور فاقد سلاح اتمی تبدیل شد. اوکراین اکنون کشوری بدون تسلیحات اتمی شناخته شدهاست.
روسای جمهور اوکراین پس از استقلال
نخستین رئیس جمهور اوکراین لئونید کراوچوک ۹۴-۱۹۹۱ بود.
از ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۴ لئونید کوچما رئیس جمهور شد.
از سال ۲۰۰۴ اختلافات بر سر رئیس جمهور آینده بالا گرفت و بذر بحران در اوکراین پاشیده شد.
در فاصله سالهای ۲۰۱۰-۲۰۰۵ ویکتور یوشچنکو رئیس جمهور بود.
از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ ویکتور یانوکویچ رئیس جمهور شد.
ریشههای بحران سال ۲۰۱۴ در اوکراین را باید در انقلاب نارنجی ۲۰۰۴ و انقلاب آبی ۲۰۱۰ جستجو کرد.
اوکراین در دوران فروپاشی شوروی
با فروپاشی شوروی در دوران انتقال اوکراین به سمت بازار آزاد بدلیل جمعیت زیاد و فقر مردم این روند برای مردم بسیار سخت بود و رشد اقتصادی تا دههها منفی بود. تورم لجام گسیخته پول ملی را بیاعتبار کرده بود و گاه معاملات بصورت پایاپای انجام میشد. در سال ۱۹۹۳ رشد قیمتها ۱۰۰ برابر شد. یعنی یک همبرگر یک کوپنی در پایان سال ۱۰۱ کوپن بود و سال بعد همین هم به منفی ۲۲ درصد سقوط کرد.
اوکراین از فروپاشی تا انقلاب نارنجی
از سال ۱۹۹۴ با انتخاب لئونید کوچما، به عنوان دومین رئیسجمهور با آرای روستبارها تغییرات شروع شد. اقدامات او باعث شد که پنج سال بعد درنیمه غربی اوکراین هم اکثریت بالایی بدست آورد و دو دوره به ریاست جمهوری انتخاب شود. و اقدامات زیر را انجام داد که در تغییر وضعیت بسیار موثر بود:
معرفی گریونا به عنوان واحد پول جدید
حذف ۵ صفر از پول ملی
کاهش کسری بودجه از ۱۳٪ به ۵٪
کاهش استقراض از بانک مرکزی از ۱۲٪ به ۲٪
انتشار اوراق قرضه داخلی و وام گرفتن از دولتهای خارجی
این اقدامات تورم را به صفر رسانده و از دور دوم ریاست جمهوری کوچما رشد اقتصادی بازگشت.
کوچما روابط سیاسی و اقتصادی اوکراین با روسیه را بازسازی کرد و توانست از پیوندهای عمیق اقتصادی اوکراین و روسیه به نفع کشورش استفاده کند و با تکیه بر منابع کشاورزی، معادن غنی و بازسازی صنایع به جای مانده از گذشته، طی یک دهه رشد اقتصادی قابل قبولی را رقم بزند.
درخواست رسمی عضویت در اتحادیه اروپا اول بار توسط وی مطرح شد و تعهد کرد تا سال ۲۰۰۷ به استانداردهای عضویت برسد که البته تاکنون محقق نشده است.
انقلاب نارنجی ۲۰۰۴
انقلاب نارنجی پس از انتخابات ۱۹۹۴ و به قدرت رسیدن لئونید کوچما زمینهسازی شد. کوچما در دور دوم ریاست جمهوری با فشار صندق بینالمللی پول و نمایندگان پارلمان، یوشچنکو را به نخست وزیری گمارد. پس از استیضاح یوشچنکو در سال ۲۰۰۱ وی رهبر اپوزیسیون دولت کوچما شد. در سال ۲۰۰۴ در دور سوم انتخابات از بین ۴ رقیب، یوشچنکو، یانوکویچ، الکساندر موروز و پترو سیموننکو، یانوکویچ با (39.26%) و یوشچنکو با (39.9%) آرا به دور دوم انتخابات راه یافتند. در این دور یانوکویچ (۴۹.۴۶%) آرا و یوشچنکو (۴۶.۶۱%) آرا را به خود اختصاص دادند. بنابراین یانوکویچ پیروز انتخابات شد. در فاصله نوامبر و دسامبر ۲۰۰۴ تحولاتی در اوکراین رخ داد که منجر به انقلاب نارنجی و برگزاری مجدد انتخابات شد.
با اعلام نتایج اولیة انتخابات ویکتور یوشچنکو صحت انتخابات را مورد تردید قرار داد و اتحادیه اروپا ضمن حمایت از دیدگاههای وی خواستار بازبینی نتیجه انتخابات شد. واشنگتن تهدید کرد که به علت تقلب در انتخابات در روابط خود با کیف تجدیدنظر خواهد نمود و در صورت عدم تجدید نظر در انتخابات علاوه بر قطع کمکهای خود داراییهای این کشور را توقیف خواهد نمود. دیپلماتهای اوکراینی در برخی پایتختهای اروپایی از پذیرفتن یانوکوویچ به عنوان رئیس جمهور خودداری کرده و یوشچنکو را رئیس جمهور خود اعلام نمودند. کشورهای فرانسه، استرالیا، هلند و انگلستان نیز به صف مخالفان نتایج اعلام شده از سوی کمیسیون مرکزی انتخابات پیوستند. از سوی دیگر پوتین اعلام کرد که فقط مردم اوکراین میتوانند در این مورد تصمیمگیری کنند. با این وجود جمعیت دویست هزار نفری از معترضین به نتایج انتخابات با پرچم، شال و کلاههای نارنجی در خیایانهای کیف به تظاهرات پرداختند. علیرغم شرایط نامناسب جوی یوشچنکو از هواداران خود خواست تا لغو انتخابات در خیابانها باقی بمانند.
با اصرار کمیسیون مرکزی انتخابات بر پیروزی یانوکوویچ و اوجگیری اعتراضات مردمی، تظاهرکنندگان از ورود یانوکوویچ به کاخ نخست وزیری ممانعت نمودند. در همین حال پارلمان اوکراین نشستی اضطراری برگزار کرد. با ادامه بحران و تشدید فضای ناآرامی و اوجگیری مخالفتهای بینالمللی در خصوص نتایج انتخابات در اوکراین، نخست وزیر این کشور و نامزد مخالفان موافقت خود را با تشکیل گروه کاری برای حل بحران اوکراین و پرهیز از درگیری اعلام نمودند. این در حالی بود که روز بعد رئیس پارلمان اوکراین، ولادیمیر لیتوین، پیشنهاد ابطال نتایج انتخابات را داد. با این پیشنهاد پارلمان اوکراین ابطال نتایج دور دوم انتخابات را تصویب کرد. در مناطق غربی اوکراین نیز روس تبارها به مخالفت با حوادث کیف پرداختند. جمعی از طرفداران ویکتور یانوکوویچ نیز روانه خیابانهای کیف شدند. بدین ترتیب اوکراین تا آستانه جنگ داخلی پیش رفت با برگزاری مجدد انتخابات در ماه دسامبر ۲۰۰۴ یوشچنکو (۵۱.۹۹%) و یانوکویچ (۴۴.۲%) آرا را به خود اختصاص دادند. یوشچنکو پس از پیروزی در انتخابات خانم یولیا تیموشنکو (از حامیان وی در مبارزات انتخاباتی) را به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی کرد. اما نتایج انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۰۶ حاکی از کاهش محبوبیت رئیس جمهور بود که ناشی از اختلافات وی با متحدان قدیمی خود و ناکامی در بهبود اوضاع اقتصادی بود. با موفقیت طرفداران یانوکویچ در انتخابات پارلمانی یوشچنکو مجبور شد او را به عنوان نخست وزیر به پارلمان معرفی کند. تا برگزاری انتخابات پارلمانی اصلاحات در اوکراین به کندی پیش میرفت و اقتصاد این کشور دچار رکود شده بود. نخبگان سیاسی نیز درگیر جنگ قدرت بودند. تنها دستاورد انقلاب نارنجی تغییر جهت سیاست خارجی این کشور از روسیه به سمت غرب بود.
اوکراین پس از انقلاب نارنجی
انتخاب ویکتور یانوکوویچ به ریاست جمهوری در سال ۲۰۰۴ مصادف شد با اعتراض مردم به نتایج انتخابات، مسموم شدن ویکتور یوشچنکو رقیب وی در انتخابات هم به دامنه این اعتراضات افزود. موجی از اعتراض و نا فرمانی مدنی کشور را فرا گرفت. پس از حدود سه ماه اعتراض، دادگاه عالی اوکراین انتخابات را باطل کرد و انتخابات مجدد با شرکت ناظران داخلی و بینالمللی برگزار شد. این بار یوشچنکو با اکثریت شکننده ۵۲٪ رئیسجمهور اوکراین شد. بدلیل استفاده از نمادهای نارنجی رنگ در این اعتراضات، این حرکت به انقلاب نارنجی اوکراین معروف شد. یانوکوویچ با ترک کاخ ریاست جمهوری اپوزیسیون شد و پنج سال بعد در انتخابات پیروز شد. شوک سنگین انقلاب نارنجی بر اقتصاد. رشد ۱۲٫۵٪ درصدی آن را به ۲٫۵٪ درصد تقلیل داد.
انقلاب آبی ۲۰۱۰- ۲۰۰۶
انقلاب آبی در زمانی آغاز شد که هزاران اوکراینی ناراضی از ضعف رهبران نارنجی در میدان مرکزی کیف بزرگترین تظاهرات را به نمایش گذاشتند و باعث بازگشت روسیه به حیات خلوت خود شدند. همه آنهایی که پرچمهای آبی و سفید در برابر پرچمهای رنگ باخته نارنجی به اهتزاز در آوردند، به زبان روسی تکلم میکردند و در پیشاپیش صف آنان یانوکوویچ حرکت میکرد. ناتوانی رهبران انقلاب نارنجی در تحقق و عدههایشان از جمله بهبود وضعیت معیشتی مردم و اختلافات درون ائتلافی میان آنان باعث شکست در انتخاباتِ پارلمانی سال ۲۰۰۶ گردید. نتایج انتخابات ائتلاف یوشچنکو- تیموشنکو (رهبران انقلاب نارنجی) را به کلی در هم شکست. در واکنش به تبلیغ پیوستن به نهادهای غربی به ویژه ناتو توسط غرب گرایان اوکراین، رهبران کرملین از سلاح برنده گاز پروم بر علیه آنان استفاده کردند. پوتین با بستن شیرهای صادرات گاز به اوکراین در اول ژانویه 2006 باعث فشار بیشتر بر یوشچنکو در آستانه انتخابات پارلمانی شد. لذا یوشچنکو مجبور شد به نخست وزیری یانوکوویچ تن دهد. تشکیل دولت ائتلافی باعث افزایش تنشها و اختلافات شد. ترس یوشچنکو از قبضه قدرت توسط نخست وزیر باعث شد که وی دستور انتخابات پیش از موعد پارلمان را صادر کند. این وقایع باعث شد که طرفداران آبی پوش یانوکوویچ به سبک انقلاب نارنجی به خیابانها بریزند و بار دیگر شرایط امنیتی بر اوکراین حاکم شود.
یانوکوویچ و تیموشنکو به دور دورم انتخابات راه یافتند که به ترتیب (۴۸/۹۵%) و (۴۷/۴۵%) آرا به خود اختصاص دادند و یانوکوویچ رئیس جمهور شد. علت اصلی شکست انقلاب نارنجی شکاف در بین نخبگان انقلاب بود که سرمنشأ آن انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۶ بود.
بحران ۲۰۱۴ اوکراین
در توافقنامه ۲۵ فوریهی ۲۰۱۳ بروکسل، رئیس جمهور اوکراین با مسئولین اتحادیهی اروپا به توافق رسید که درجهت امضای نهایی قرارداد تشکیل منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اروپا و اوکراین تا نوامبر ۲۰۱۳ به یک مجموعه از اصلاحات در دستگاه قضایی و سیستم انتخاباتی اوکراین دست بزند. اما در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۳ یانوکوویچ در لیتوانی اعلام کرد که موافقتنامه تجارت آزاد با اتحادیه اروپا را امضا نمیکند. ویکتور یانوکویچ، تحت فشار روسیه از امضای توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اروپا خودداری کرد. مخالفان رئیس جمهور در اعتراض به این اقدام وی به خیابانها آمدند. نهایتاً با گسترش اعتراضات خیابانی و کشته شدن پنج نفر، یانوکوویچ با رأی پارلمان از سمت ریاست جمهوری عزل شد و به روسیه گریخت. الکساندر تورچینف، نیز به عنوان رئیس جمهور موقت برگزیده شد. پس از این حوادث نیروهای روسیه شبه جزیره کریمه را با بهانۀ حمایت از روس تبارهای این منطقه اشغال کردند. سپس با برگزاری رفراندوم در ۱۶ مارس ۲۰۱۴ شبه جزیره کریمه به طور رسمی بخشی از خاک روسیه شد.
بعد از الحاق کریمه به خاک روسیه، تنشها در شرق اوکراین و در مناطق دونتسک، لوهانسک و خارکیف شروع شد، که درنهایت به تسخیر ساختمانهای دولتی توسط مخالفان در مناطق دونتسک و لوهانسک انجامید. دولت اوکراین با تروریست خواندن گروههایی که ساختمانهای دولتی را تسخیر کردهاند، به عملیاتی نظامی برای پایان دادن به اقدامات و تحرکات آنها دست زد. با مقاومتی که از ناحیۀ گرو ههای مذکور- با پشتیبانی روسیه - صورت گرفت، این عملیات حاصلی در بر نداشت. در روز ۱۷ آوریل در نشستی در ژنو میان وزرای خارجه آمریکا، روسیه، اکراین و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، توافقی برای پایان دادن به ناآرامیها و درگیریها حاصل شد، که البته هیچ گاه به اجرا درنیامد.
انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ ۲۵ مه ۲۰۱۴ در مناطق تحت کنترل دولت اوکرین برگزار شد و پترو پروشنکو با کسب اکثریت آرا در دور اول انتخابات پیروز شد. استقلال طلبان طرفدار روسیه روز بعد از انتخابات به فرودگاه استان دونتسک واقع در شرق اوکراین یورش برده و آن را به تصرف کامل خود درآوردند. در نتیجۀ تشدید درگیریها، صدها نفر کشته شدند؛ شهر اسلویانسک مرکز اصلی جدایی طلبان و چند شهر و روستای کوچک دیگر به دست دولت اوکراین افتاد؛ دو هواپیمای نظامی اوکراینی از سوی جدایی طلبان هدف قرار گرفتند و درنهایت نیز هواپیمای بوئینگ ۷۷۷ خطوط هوایی مالزی با حدود ۳۰۰ مسافر در فضای هوایی منطقۀ تحت کنترل جدایی طلبان به وسیلۀ موشکی که هنوز مشخص نیست به دستور چه کسی و از سوی کدام یک از طرفین درگیری پرتاب شده، مورد هدف قرار گرفت و تمامی سرنشینان آن کشته شدند. روز جمعه، ۱ فروردین ۱۳۹۳ (۲۱ مارس ۲۰۱۴)، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور وقت روسیه، مصوبه پارلمان روسیه در مورد الحاق شبه جزیره کریمه به خاک این کشور را امضا کرد و به این ترتیب، این مصوبه از نظر قوانین روسیه رسمیت یافت.
در پاسخ به این کار روسیه، آمریکا و اتحادیه اروپا در سه مرحله، اشخاص درگیر و مسئول در جریان الحاق کریمه به روسیه را تحریم کردند. کنار گذاشتن روسیه از گروه جی ۸، قطع برخی همکاریها در زمینههای امنیتی- نظامی و تکنولوژیکی با روسیه، تحریم اقتصادی روسیه، تصویب یک قطعنامه در مورد غیرقانونی بودن الحاق کریمه به خاک روسیه در مجمع عمومی سازمان ملل، افزایش تحرکات و حضور ناتو در دریای سیاه از جمله دیگر اقدامات بود.
اوکراین وابستگی بالایی به نفت و گاز روسیه دارد .روسیه حدود نیمی از نفت و بیش از دو سوم گاز اوکراین را تأمین می کند و از آن به عنوان ابزاری برای تشویق حاکمان کیف برای اتحاد سیاسی و اقتصادی با مسکو استفاده میکند. همچنین، ۸۰ درصد گاز صادراتی روسیه به اروپا از خاک اوکراین میگذرد. در اول آوریل ۲۰۱۴، روسیه قیمت گاز صادراتی به اوکراین را ۴۴ درصد افزایش داد. به طوری که قیمت آن از گازی که به بعضی از کشورهای اروپای غربی صادر می کرد، بیشتر شد. حتی پس از آن برای اعمال فشار بیشتر بر اوکراین، پوتین اعلام کرد که کیف باید بدهیهای معوق خود به روسیه را در همان ماه تسویه نماید و باید بهای گازی که در آینده مورد استفاده قرار میگیرد را نیز پیش پرداخت نماید.
بحران ۲۰۱۴ اوکراین
در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴ در پی اعتراضات خیابانی ویکتور یانکویچ با رای پارلمان اوکراین از سمت خود برکنار شد. با رای پارلمان این کشور مبنی بر بازگشت به قانون اساسی سال ۲۰۰۴؛ پارلمان اوکراین به آزادی تیموشنکو از زندان نیز رای مثبت داد و او از زندان آزاد شد. پلیس ملی جدید اوکراین در تاریخ ۳ ژوئیه ۲۰۱۵ بهعنوان بخشی از اصلاحات اتحادیه اروپا شکل گرفت.
یاناکویچ به روسیه گریخت و الکساندر تورچینف به عنوان رئیسجمهور موقت برگزیده شد. در پی این حوادث شبه جزیره کریمه توسط نیروهای روسی تحت عنوان محافظت از روس تبارهای این ایالت خودمختار اشغال شد. چند روز بعد، مردم شبه جزیره کریمه در برگزاری همهپرسی سراسری، موافقت ۹۶ درصدی خود را با پیوستن به کشور روسیه اعلام کردند و این شبه جزیره رسماً جزئی از خاک روسیه شد.
یانوکوویچ در یک نطق تلویزیونی با اشاره به پیش نویس توافقنامه پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا گفت: این پیش نویس الحاق، اوکراین را فقط یک بازار مصرف برای محصولات اروپایی در ازای نیروی کار ارزان و غیر متخصص میخواهد و نه یک شریک تجاری واقعی و برابر. ولی مردم غرب اوکراین با نگاه به جمهوریهای سابق شوروی که حالا اتباع آنها آزادانه در هر جای اتحادیه اروپا سفر، اقامت و کار میکنند، خواهان پیوستن به اروپا هستند.
حمله روسیه با اوکراین
پیش از حمله روسیه به اوکراین، روند نفوذ نظامی روسیه در این کشور، از اوایل سال ۲۰۲۱ آغاز شده بود و طی آن ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه از گسترش ناتو از سال ۱۹۹۷ بهعنوان تهدیدی برای امنیت کشورش انتقاد کرد و خواستار ممنوعیت قانونی پیوستن به ائتلاف نظامی برای اوکراین شد. او همچنین نظریهی بازپیوندخواهی (بازپسگیری سرزمینهای شوروی سابق) را مطرح کرد. علیرغم افزایش نیروها، مقامات روسیه از اواسط نوامبر ۲۰۲۱ تا ۲۰ فوریه ۲۰۲۲ مکرراً طرح روسیه برای حمله به اوکراین را رد کردند. در ۲۱ فوریه ۲۰۲۲، روسیه بهطور رسمی جمهوری خلق دونتسک و جمهوری خلق لوهانسک، دو کشور خودخوانده در منطقه دونباس در شرق اوکراین را بهرسمیت شناخت و نیروهای خود را به این مناطق اعزام کرد.
روز بعد، شورای فدراسیون روسیه بهاتفاق آرا به پوتین مجوز استفاده از نیروی نظامی در خارج از مرزهای روسیه را صادر کرد. حدود ساعت ۰۵:۰۰ صبح (بهوقت اروپای شرقی) در ۲۴ فوریه، پوتین از آغاز یک عملیات نظامی ویژه در شرق اوکراین خبر داد. دقایقی بعد، شلیک موشک به مناطقی در سراسر اوکراین، از جمله پایتخت، کیف شروع شد. سرویس مرزی اوکراین اعلام کرد پستهای مرزی این کشور با روسیه و بلاروس مورد حمله قرار گرفتند.
عملیات نظامی روسیه از شرق اوکراین، جنوب بلاروس (متحد روسیه) و شبهجزیرهی کریمه انجام گرفت. پس از این تهاجم بسیاری از مردم اوکراین به سمت مرزهای همسایگان غربی اوکراین بهویژه لهستان گریختند. رئیسجمهور اوکراین از مردان ۱۸ تا ۶۰ سال خواست برای کشورشان با روسیه بجنگند.
این تهاجم با محکومیت گسترده بینالمللی، از جمله تحریمهای جدید علیه روسیه، رو به رو شد. به گفته کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، یک بحران پناهجویان در سراسر اروپا ایجاد شده است و بیش از یک میلیون اوکراینی از کشور در هفته اول تهاجم گریختند.
بسیاری از شرکت ها روسیه و بلاروس را تحریم کردند. کشورهای مختلف کمک های بشردوستانه و نظامی به اوکراین ارسال کردند. پوتین با استناد به تحریمهای جدید و «بیانیههای تهاجمی»، نیروهای هستهای روسیه را در حالت آماده باش قرار داد. از زمان شروع درگیریها در آوریل ۲۰۱۴ تا ماه آگوست، بین ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ داوطلب روس به همراه جدایی طلبان شرق اوکراین میجنگیدند. یکی از روشهای روسیه برای همسو کردن مردم، استفاده از حافظه تاریخی آنها و دادن لقبهایی، چون فاشیست و نازی به مبارزه با مخالفانش از جمله رهبران امروز اوکراین است. همچنین تا آغاز ماه سپتامبر، این جنگ شاهد یک میلیون آواره، ۲۶۰ هزار بیخانمان و مرگ ۲۶۰۰ نفر شد و با ادامه یافتن این وضعیت در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۴ پارلمان اوکراین رای به پیوستن این کشور به ناتو داد.
مقاومت اوکراین
عملیات نظامی روسیه از شرق اوکراین، جنوب بلاروس (متحد روسیه) و شبهجزیرهی کریمه انجام گرفت. پس از این تهاجم بسیاری از مردم اوکراین به سمت مرزهای همسایگان غربی اوکراین بهویژه لهستان گریختند. رئیسجمهور اوکراین از مردان ۱۸ تا ۶۰ سال خواست برای کشورشان با روسیه بجنگند.
این تهاجم با محکومیت گسترده بینالمللی، از جمله تحریمهای جدید علیه روسیه، رو به رو شد. به گفته کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، یک بحران پناهجویان در سراسر اروپا ایجاد شده است و بیش از یک میلیون اوکراینی از کشور در هفته اول تهاجم گریختند.
بسیاری از شرکت ها روسیه و بلاروس را تحریم کردند. کشورهای مختلف کمک های بشردوستانه و نظامی به اوکراین ارسال کردند. پوتین با استناد به تحریمهای جدید و «بیانیههای تهاجمی»، نیروهای هستهای روسیه را در حالت آماده باش قرار داد. از زمان شروع درگیریها در آوریل ۲۰۱۴ تا ماه آگوست، بین ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ داوطلب روس به همراه جدایی طلبان شرق اوکراین میجنگیدند. یکی از روشهای روسیه برای همسو کردن مردم، استفاده از حافظه تاریخی آنها و دادن لقبهایی، چون فاشیست و نازی به مبارزه با مخالفانش از جمله رهبران امروز اوکراین است. همچنین تا آغاز ماه سپتامبر، این جنگ شاهد یک میلیون آواره، ۲۶۰ هزار بیخانمان و مرگ ۲۶۰۰ نفر شد و با ادامه یافتن این وضعیت در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۴ پارلمان اوکراین رای به پیوستن این کشور به ناتو داد.
سفر آنتونیو گوترش به اوکراین و بازدید از شهرهای ایرپین و بوچا
اواخر روز چهارشنبه ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل پس از سفر به روسیه و دیدار با پوتین با هدف پایان دادن به این جنگ، وارد شهر کیف، پایتخت اوکراین شد.
او صبح پنجشنبه از شهرهای ایرپین و بوچا که بقایای جنایات روی داده در دوران اشغال نیروهای روسیه همچنان باقی است بازدید کرد و سپس به دیدار دیمیترو کولبا، وزیر خارجه و ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین میرود.
گوترش در بازدید از بورودیانکا واقع در حومه شهر کییف، جایی که گفته میشود روسها دست به قتل عام غیرنظامیان زدهاند گفت: «با دیدن چنین مکان وحشتناکی، بار دیگر اهمیت موضوع انجام یک تحقیق کامل و تعیین مسئولیتها برجسته میشود.»
او همچنین در جریان سخنانی که مقابل یکی از خانههای ویران شدۀ مناطق جنگ زدۀ بورودیانکا ایراد کرد، افزود: «من خانوادهام را در یکی از این خانهها تصور میکنم...، نوههایم را میبینم که وحشت زده میدوند. جنگ در قرن بیست و یکم بیمعناست، هیچ جنگی در قرن ۲۱ قابل قبول نیست.»
شصت و چهارمین روز حملۀ روسیه به اوکراین در حالی آغاز میشود که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه هشدار داده مسکو در صورت تلاش غرب برای مداخله در اوکراین، پاسخ محکم و برقآسا خواهد داد.
آمریکا و کشورهای اروپایی بدنبال یورش ارتش روسیه به اوکراین، با کمکهای مالی و ارسال تسلحیات از این کشور حمایت میکنند!
پوتین روز چهارشنبه در جریان سخنرانی برای قانونگذاران کشورش در سنپترزبورگ گفت که هر کشوری که قصد مداخله در اوکراین را داشته باشد با واکنش سریع روسیه مواجه خواهد شد و افزود: «غرب میخواهد روسیه را به قطعات مختلف تقسیم کند و به همین دلیل اوکراین را ترغیب به درگیری با روسیه میکند.»
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا روز چهارشنبه مقابل قانوگذاران کنگره آمریکا اعلام کرد که دولت بایدن در حال بررسی موضوع قرار دادن روسیه در فهرست کشورهای حامی تروریسم است؛ با این وجود به گفتۀ او، کارشناسان حقوقی هنوز مشخص نکردهاند که مطابق با قانون، کدام اقدامات کرملین در تعاریف مربوط به حمایت از تروریسم میگنجد.
منابع
==