۹٬۸۶۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
ساواک | ساواک | ||
س. و. ا. ک. سر واژه های نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور است. که از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ درجهت تحکیم حکومت شاه به دستگیری و شکنجه وسرکوب مخالفان حکومت | س. و. ا. ک. سر واژه های نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور است. که از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ درجهت تحکیم حکومت شاه به دستگیری و شکنجه وسرکوب مخالفان حکومت سلطنتی اقدام می کرد. | ||
پس از کودتای ۲۸ مرداد بدلیل موقتی بودن شرایط حکومت نظامی و با پایان گرفتن فرمانداری نظامی که پس از کودتای ۲۸ مرداد برای مقابله با بحران، تا سال ۱۳۳۶ برقرار بود، با پیشنهاد امریکا و با الگوی سازمان امنیت داخلی امریکا (اف بی آی) در تاریخ ۱۶ فروردین سال ۱۳۳۶ سازمان اطلاعات و امنیت کشور تاسیس شد. | پس از کودتای ۲۸ مرداد بدلیل موقتی بودن شرایط حکومت نظامی و با پایان گرفتن فرمانداری نظامی که پس از کودتای ۲۸ مرداد برای مقابله با بحران، تا سال ۱۳۳۶ برقرار بود، با پیشنهاد امریکا و با الگوی سازمان امنیت داخلی امریکا (اف بی آی) در تاریخ ۱۶ فروردین سال ۱۳۳۶ سازمان اطلاعات و امنیت کشور تاسیس شد. | ||
به اعتراف سولیوان: « در سال ۱۹۵۷ سازمان سیا طرح و چارچوب تشکیلاتی یک سازمان جدید اطلاعاتی را به شاه داد و خود در تأسیس و سازمان دادن به آن مشارکت کرد. این تشکیلات که به نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور نامیده میشد به زودی به نام مخفف آن یعنی ساواک شهرت یافت».<ref>ویلیام سولیوان، ماموریت در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران ۱۳۶۱ صفحه ۶۹</ref> | |||
ساواک بر آن بود تا با در دست گرفتن رسانههای گروهی، از جمله رادیو تلویزیون، مطبوعات و نیز کنترل و نظارت بر چاپ کتاب، افکار عمومی را به نفع رژیم شاه تغییر دهد. به همین دلیل، سانسور شدیدی علیه آنها اعمال میکرد. سرکوب و مقابله با گروههای مخالف، اعم از حزب توده و گروههای چریکی چپ، جبههی ملی و نیروهای ملیگرا، روحانیون مخالف نیز از دیگر اقدامات ساواک بود. | |||
== شکل گیری ساواك == | == شکل گیری ساواك == | ||
خط ۲۴: | خط ۲۸: | ||
ولیكن عاقبت گرگم تو بودی | ولیكن عاقبت گرگم تو بودی | ||
سناتور جمال امامی، یكی دیگر از نمایندگان مجلس سنا بود كه به مخالفت با لایحه پرداخت و با اشاره به سخنان امیراحمدی، قانون تشكیل ساواك را عاملی برای بروز حوادث ذكر كرد و در ادامه گفت:«امروز باید تمام كوشش مان را بكنیم كه مردم را راضی نگه داریم، توی سر مردم نزنیم، تا وقتی كه مردم تخطی نكردند با آنان برخورد نكنیم، همه میدانیم كه مردم ایران سرشتشان این است كه خطاكار نیستند، ولی وقتی كارد به استخوانشان رسید جنب و جوش میكنند؛ كارد را به استخوانشان نرسانید.» | سناتور جمال امامی، یكی دیگر از نمایندگان مجلس سنا بود كه به مخالفت با لایحه پرداخت و با اشاره به سخنان امیراحمدی، قانون تشكیل ساواك را عاملی برای بروز حوادث ذكر كرد و در ادامه گفت:«امروز باید تمام كوشش مان را بكنیم كه مردم را راضی نگه داریم، توی سر مردم نزنیم، تا وقتی كه مردم تخطی نكردند با آنان برخورد نكنیم، همه میدانیم كه مردم ایران سرشتشان این است كه خطاكار نیستند، ولی وقتی كارد به استخوانشان رسید جنب و جوش میكنند؛ كارد را به استخوانشان نرسانید.»<ref>ساواک، نوشته کریستین دلانوا، ترجمه نیک گوهر، طرح نو، چاپ اول، ۱۳۷۱ صفحات ۵۵ و ۶۵ و ۲۳۹</ref> | ||
پس از سخنان جمال امامی، سرلشكر وثوق، وزیر جنگ وقت، به دفاع از لایحه پرداخت. او نیز متذكر شد كه لایحه تشكیل ساواك، فعالیتهای دستگاههای مختلف امنیتی ـ اطلاعاتی مانند ركن ۲ ارتش و دایره سیاسی شهربانی و... را در یك دستگاه متمركز میكند. | پس از سخنان جمال امامی، سرلشكر وثوق، وزیر جنگ وقت، به دفاع از لایحه پرداخت. او نیز متذكر شد كه لایحه تشكیل ساواك، فعالیتهای دستگاههای مختلف امنیتی ـ اطلاعاتی مانند ركن ۲ ارتش و دایره سیاسی شهربانی و... را در یك دستگاه متمركز میكند. | ||
خط ۵۷: | خط ۶۱: | ||
ماده ۴- کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت کشور، هر گاه به ارتکاب بزهی متهم شوند که راجع به خدمت بوده یا ملازمه با خدمات و وظایف آنها داشته باشد، در حکم نظامیان و خدمتگزاران ارتش هستند و با رعایت مقررات قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب ۱۳۱۷ تابع در دادگاههای نظامی دائمی خواهند بود. | ماده ۴- کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت کشور، هر گاه به ارتکاب بزهی متهم شوند که راجع به خدمت بوده یا ملازمه با خدمات و وظایف آنها داشته باشد، در حکم نظامیان و خدمتگزاران ارتش هستند و با رعایت مقررات قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب ۱۳۱۷ تابع در دادگاههای نظامی دائمی خواهند بود. | ||
ماده ۵- اساسنامه سازمان و آیین نامه های داخلی و استخدامی و مالی مربوط به این قانون، با تصویب هیات دولت قابل اجراست.» | ماده ۵- اساسنامه سازمان و آیین نامه های داخلی و استخدامی و مالی مربوط به این قانون، با تصویب هیات دولت قابل اجراست.»<ref>[http://www.nlai.ir/documents/10184/10915/NDljYU62.jpg/227d8319-d931-4204-9c43-fb164c74748a?version=1.0&t=1503105046000 فرمان تشکیل سازمان اطلاعات و امنیت کشور توسط وزیر کشور وقت]</ref> | ||
== هدف تاسیس ساواک == | == هدف تاسیس ساواک == | ||
محمد رضا پهلوی در باره علت تاسیس ساواک میگوید:<blockquote>«ساواک تأسیس شد تا به فعالیتهای مخربی که در داخل و خارج انجام میشد و برای ایران خطرناک بود پایان دهد. در ایران نیز مانند هرجای دیگر خائنان، جاسوسان، آشوبگران و خرابکاران حرفهای به سر میبردند که حضورشان میبایست به دولت و نیروهای نظامی اطلاع داده میشد. این وظیفه بر عهده ساواک بود.»</blockquote> | هدف اصلی از تاسیس ساواک حفظ و استمرار حکومت سلطنتی در ایران بود. | ||
هرچند هدف از تشکیل ساواک مبارزه علیه کمونیسم، ایجاد امنیت و تمرکز نیروهای امنیتی عنوان شده بود، اما در عمل این سازمان فراتر از حدود وظایف و اختیارات قانونی خود عمل میکرد. | |||
«ساواک... میتوانست رسانههای گروهی را سانسور کند، متقاضیان مشاغل دولتی را گزینش کند و بر پایهی اظهارات منابع قابل اعتماد غربی، از هر شیوهای از جمله شکنجه، برای از بین بردن مخالفان استفاده کند.»<ref>کتاب ایران بین دو انقلاب نوشته یرواند آبراهامیان نشر نی سال ۱۳۹۰</ref> | |||
محمد رضا پهلوی در باره علت تاسیس ساواک میگوید:<blockquote>«ساواک تأسیس شد تا به فعالیتهای مخربی که در داخل و خارج انجام میشد و برای ایران خطرناک بود پایان دهد. در ایران نیز مانند هرجای دیگر خائنان، جاسوسان، آشوبگران و خرابکاران حرفهای به سر میبردند که حضورشان میبایست به دولت و نیروهای نظامی اطلاع داده میشد. این وظیفه بر عهده ساواک بود.»</blockquote>ایجاد ساواک، به منظور مبارزه با فعالیتهای براندازی خارجی و داخلی علیه استقلال و تمامیت ارضی ایران بود. مسئولیت بنیانگذاری ساواک به سپهبد تیمور بختیار تفویض شد. وی در این کار از «سیا» کمک خواست. تعداد زیادی از کارمندان ساواک برای طی دورههای آموزشی به آمریکا رفتند و در ادارۀ مرکزی «سیا» به کارآموزی پرداختند. همچنین دورههای کارآموزی و بازآموزی انفرادی و دستهجمعی، برای کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت کشور در غالب سازمانهای اطلاعاتی اروپای غربی ترتیب یافت تا با روشهای آنان آشنایی حاصل کنند.<ref>محمد رضا پهلوی، پاسخ به تاریخ به کوشش شهریار ماکان تهران، شهرآب، ۱۳۷۱ صفحه ۳۷۱</ref> | |||
هدف | هدف دیگری که برای تشکیل ساواک بیان شده بود، برخورد با کمونیسم و جلوگیری از گسترش آن در ایران بود، این هدف مورد توجه آمریکا و سازمان جاسوسی آن (سیا) بود. ایران که در همسایگی شوروی قرار داشت، پس از تشکیل حکومت کمونیستی در آن کشور، همواره در معرض ورود و گسترش افکار کمونیستی بود و از طرف دیگر، با آگاهی آمریکا و شاه ازعلاقه شدید مردم ایران به مذهب، میکوشیدند که هدف اصلی از تأسیس ساواک را جلوگیری از ورود و گسترش کمونیسم بیان کنند. مسؤولان ساواک نیز با توجه به این موضع هرحرکتی علیه رژیم و شاه را به کمونیستها منتسب میکردند تا مردم را نسبت به آنها بدبین کنند. مثلاٌ بجای استفاده از نام سازمان مجاهدین خلق ایران، نام جعلی مارکسیستهای اسلامی را به کار می بردند. | ||
قبل از تشکیل ساواک، رکن ۲ در ارتش، دایره سیاسی یا آگاهی در شهربانی و نیز فرمانداری نظامی تهران وجود داشتند ولی هرکدام از آنها وظیفهای مخصوص داشتند و در عین حال ماهیت هیچکدام از آنها کشف و خنثی سازی مخالفتها قبل از وقوع آن نبود، آنها حداکثر میتوانستند بعد از بروز مخالفتها و ایجاد بحران از ادامه آن جلوگیری کنند. از اینرو، ساواک به وجود آمد تا بتواند دقیقتر و سریعتر مخالفتهای افراد و گروهها را کنترل کند و از بین ببرد و مهمتر از آن اینکه از ایجاد هرگونه مخالفتی علیه رژیم و شاه جلوگیری کرده و از ایجاد بحران در کشور جلوگیری کند. | قبل از تشکیل ساواک، رکن ۲ در ارتش، دایره سیاسی یا آگاهی در شهربانی و نیز فرمانداری نظامی تهران وجود داشتند ولی هرکدام از آنها وظیفهای مخصوص داشتند و در عین حال ماهیت هیچکدام از آنها کشف و خنثی سازی مخالفتها قبل از وقوع آن نبود، آنها حداکثر میتوانستند بعد از بروز مخالفتها و ایجاد بحران از ادامه آن جلوگیری کنند. از اینرو، ساواک به وجود آمد تا بتواند دقیقتر و سریعتر مخالفتهای افراد و گروهها را کنترل کند و از بین ببرد و مهمتر از آن اینکه از ایجاد هرگونه مخالفتی علیه رژیم و شاه جلوگیری کرده و از ایجاد بحران در کشور جلوگیری کند. | ||
خط ۷۴: | خط ۸۴: | ||
علاوه بر سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) نیز در حکومت شاه با ساواک همکاری داشت. در سال ۱۳۳۹ گروهی از مأموران موساد برای آموزش کارکنان ساواک به ایران آمدند. و در مدت حضور خود در ایران آموزشهای لازم را به کارکنان ساواک دادند. همچنین موساد در مواردی مانند، فروش وسایل جاسوسی، تبادل اخبار و اطلاعات، نیز با ساواک همکاری داشت.<ref>بخشهایی از کتاب «ساواک و نقش آن در تحولات داخلی رژیم شاه» نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی سال ۱۳۷۸</ref> | علاوه بر سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) نیز در حکومت شاه با ساواک همکاری داشت. در سال ۱۳۳۹ گروهی از مأموران موساد برای آموزش کارکنان ساواک به ایران آمدند. و در مدت حضور خود در ایران آموزشهای لازم را به کارکنان ساواک دادند. همچنین موساد در مواردی مانند، فروش وسایل جاسوسی، تبادل اخبار و اطلاعات، نیز با ساواک همکاری داشت.<ref>بخشهایی از کتاب «ساواک و نقش آن در تحولات داخلی رژیم شاه» نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی سال ۱۳۷۸</ref> | ||
== | == روسا و مقامات ساواک == | ||
ا- تیمور بختیار از ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۰ | ا- سرلشکر [[تیمور بختیار]] از ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۰ رئیس ساواک | ||
۲-سرتیپ حسن پاکروان از ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۴ رئیس ساواک | |||
۳-سپهبد نعمت الله نصیری از ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۶ رئیس ساواک | |||
۴-سپهبد ناصر مقدم از ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ رئیس ساواک | |||
۵-حسن علویکیا ۱۳۳۵–۱۳۴۱ معاون | |||
۶-حسین فردوست (۲۸ آبان ۱۳۴۱–۱۹ فروردین ۱۳۵۲) معاون | |||
۷-ناصر مقدم (۲۳ فروردین ۱۳۵۲–۳۰ فروردین ۱۳۵۲) معاون | |||
۸-علی معتضد (فروردین ۱۳۵۲–۱۷ خرداد ۱۳۵۷) معاون | |||
۹-پرویز ثابتی (خرداد ۱۳۵۷–۳ آبان ۱۳۵۷) معاون | |||
=== معاونان و مدیران ادارهٔ کل سوم ساواک (ادارهٔ امنیت داخلی) === | |||
۱۰-حسن علویکیا | |||
۱۱-صمد صمدیانپور | |||
۱۲-مصطفی امجدی (۱۳۳۸–۱۵ خرداد ۱۳۴۲) | |||
۱۳-ناصر مقدم (خرداد ۱۳۴۲–۲۳ فروردین ۱۳۵۲) | |||
۱۴-پرویز ثابتی ۱۳۵۲–۱۳۵۷ | |||
۱۵-سرتیپ طباطبایی | |||
=== افسران ارشد ساواک === | |||
۱۶-سرلشکر علی معتضد، رئیس اطلاعات خارجی ساواک | |||
۱۷-سرتیپ منوچهر هاشمی ریاست اداره کل هشتم ساواک (ضدجاسوسی) | |||
۱۸-مرتضی موسوی، از سال ۱۳۵۲ تا انقلاب ایران، ریاست اداره سوم عملیات اداره کل ضدجاسوسی ساواک | |||
=== بازجویان کمیته مشترک ضدخرابکاری === | |||
بهمن نادریپور، از بازجویان ساواک (با اسم مستعار تهرانی) در زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری. | |||
فرجالله سیفی کمانگر از بازجویان کمیته مشترک ضد خرابکاری. | |||
رضا عطارپور مجرد، از بازجویان ساواک در زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری | |||
دکتر منوچهری، از بازجویان ساواک در زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری | |||
فریدون توانگری، از بازجویان ساواک (با اسم مستعار آرش) در زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری. | |||
محمدحسن ناصری | |||
هوشنگ ازغندی | |||
همایون کاویانی دهکردی | |||
احمد معصومی کوچصفهانی | |||
ناصر نوذری | |||
== ادارات مختلف ساواک == | == ادارات مختلف ساواک == | ||
این سازمان به گفتهی آبراهامیان، «بالغ بر ۵۳۰۰ مأمور تماموقت و شمار بسیاری از جاسوسان ناشناس را در بر میگرفت.» | |||
ساواک از سه قسمت اصلی تشکیل شده بود: حوزه ریاست، ادارات کل و ساواکها (ساواک تهران و سایر شهرها). نمایندگی ساواک، در سایر کشورها. | ساواک از سه قسمت اصلی تشکیل شده بود: حوزه ریاست، ادارات کل و ساواکها (ساواک تهران و سایر شهرها). نمایندگی ساواک، در سایر کشورها. | ||
خط ۱۲۳: | خط ۱۸۶: | ||
۹. اداره کلّ نهم، تحقیق | ۹. اداره کلّ نهم، تحقیق | ||
۱۰. اداره بهداری کارمندان که بعدها به مجموعه ادارات ساواک افزوده شد | |||
=== ساواک در سایر شهرها === | === ساواک در سایر شهرها === | ||
خط ۱۳۲: | خط ۱۹۷: | ||
=== ا- نفوذ<ref>کتاب ساواک و دستگاه اطلاعاتی اسرائیل صفحه ۳۷۳</ref> === | === ا- نفوذ<ref>کتاب ساواک و دستگاه اطلاعاتی اسرائیل صفحه ۳۷۳</ref> === | ||
نفوذ در سازمانهای مخالف رژیم از شیوههای ساواک بود که در این رابطه از افرادی مانند سیروس نهاوندی، عباس | نفوذ در سازمانهای مخالف رژیم از شیوههای ساواک بود که در این رابطه از افرادی مانند سیروس نهاوندی، عباس علی شهریاری نژاد «رهبر تشکیلات تهران حزب توده» افسر ساواک، امیر حسین فطانت نفوذی در محفل خسرو گلسرخی و کرامت الله دانشیان........نام برده می شود. | ||
=== ۲- شنود و استراق سمع === | === ۲- شنود و استراق سمع === | ||
خط ۱۵۰: | خط ۲۱۵: | ||
بنابراین علاوه بر ساواک، واحدهایِ پلیسی شهربانی، [[گارد شاهنشاهی]]، [[ژاندارمری]] و نیز واحدهای اطلاعاتی و سرّی [[رکن دوم ارتش]]، بازرسی شاهنشاهی و دفتر ویژه اطلاعات، وظیفه حفظ امنیت در قلمرو و حکومت شاهنشاهی ایرانی را عهدهدار شدند. | بنابراین علاوه بر ساواک، واحدهایِ پلیسی شهربانی، [[گارد شاهنشاهی]]، [[ژاندارمری]] و نیز واحدهای اطلاعاتی و سرّی [[رکن دوم ارتش]]، بازرسی شاهنشاهی و دفتر ویژه اطلاعات، وظیفه حفظ امنیت در قلمرو و حکومت شاهنشاهی ایرانی را عهدهدار شدند. | ||
== منابع == | |||
<references /> |
ویرایش