کاربر:Khosro/صفحه تمرین NOINDEX: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148px]]'''عبدالمجید میرزا عین‌الدوله'''، (متولد ۱۲۵۶ ه.ق، تهران - ۱۳۴۵ ه.ق، تهران) یکی از برجسته‌ترین شاهزادگان قاجار و سیاستمداران دوران [[ناصرالدین شاه]]، [[مظفرالدین شاه]] و [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]]، فرزند سلیمان میرزا چهل‌ستون و نوه فتحعلی شاه قاجار بود. او در سال ۱۲۵۶ قمری متولد شد و از کودکی تحت تربیت خاص درباری قرار گرفت. عین‌الدوله در جوانی به عنوان ندیم ناصرالدین شاه خدمت کرد و سپس به مناصب مهمی چون وزارت عدلیه، وزارت پست و تلگراف، و فرماندهی نیروی قزاق ارتقا یافت. او دو بار به صدارت عظمی رسید: نخست در دوره مظفرالدین شاه (۱۳۲۳-۱۳۲۴ قمری) و بار دوم در اوایل سلطنت محمدعلی شاه (۱۳۲۵-۱۳۲۶ قمری).
{{جعبه اطلاعات مناطق تاریخی
|نام                = امیرخیز (امیره قیز به گویش تبریزی)
|تصویر              = امیرخیز2.jpg
|اندازه تصویر      = 300px
|عنوان              = محله امیرخیز، سنگر اصلی مقاومت ستارخان در انقلاب مشروطه
|محل                = تبریز، استان آذربایجان شرقی
|کشور              = ایران
|منطقه              = شمال‌غربی تبریز
|مختصات            = ۳۸°۰۴′۵۵″ شمالی ۴۶°۱۶′۳۲″ شرقی
|تاریخ شروع        = دوران صفویه و پیش از آن (محله قدیمی)
|تاسیس              = نامشخص (از محله‌های تاریخی تبریز)
|کاربری ۱          = محل سکونت و پایگاه اصلی ستارخان و باقرخان در انقلاب مشروطه
|کاربری تاریخ ۱    = ۱۲۸۷–۱۲۸۸ خورشیدی (دوران مقاومت تبریز)
|۱ کاربری آزاد ۱نام  = رویداد مهم
|۱ کاربری آزاد ۱ارزش = آخرین سنگر مشروطه‌خواهان تبریز در برابر قوای دولتی محمدعلی شاه
|۱ کاربری آزاد ۲نام  = شخصیت‌های مشهور
|۱ کاربری آزاد ۲ارزش = ستارخان (سردار ملی)، باقرخان (سالار ملی)
|۱ کاربری آزاد ۳نام  = میراث فرهنگی
|۱ کاربری آزاد ۳ارزش = نماد مقاومت آذربایجان و آغاز جنبش مشروطه در تبریز
}}
'''امیرخیز'''، محله‌ای قدیمی در شمال غربی تبریز، به عنوان سنگر اصلی مقاومت [[ستارخان]] در [[جنبش مشروطه ایران]] شناخته می‌شود. این محله نماد مقابله با استبداد [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]] بود و در محاصره سنگین قوای دولتی، ستارخان و یارانش ایستادگی کردند. نام امیرخیز ممکن است از طایفه‌ای به رهبری «امیر قیز» گرفته شده باشد، هرچند برخی آن را به دلیل برخاستن ستارخان از این محله می‌دانند. مردان، جوانان و زنان آذربایجان به سنگرها پیوستند. ستارخان زخمی شد اما آن را پنهان کرد تا پرچم آزادی پایین نیاید. پاسخ تاریخی ستارخان به کنسول روس، که خواستار تسلیم بود، نماد غرور ملی است. امیرخیز با صنایع سنتی مانند قالی‌بافی و کبریت‌سازی، و موقعیت جغرافیایی محدود به رودخانه‌ها و دروازه استانبول، نقش کلیدی در نهضت مشروطه ایفا کرد و میراث آن تا پارک اتابک تهران ادامه یافت. میراث امیرخیز، نفی استبداد و اعاده حقوق شهروندی است که امروز نیز الهام‌بخش است.<ref name=":0">[https://nasrnews.ir/detail/36463/%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B1%D9%87-%D9%82%D9%8A%D8%B2-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87-%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AE%DB%8C%D8%B2 "امیره قیز" محله سی، محله سردار ملی در تبریز - نصر نیوز]</ref><ref name=":1">[https://iranfreedom.net/%d8%a7%d9%85%db%8c%d8%b1%d8%ae%db%8c%d8%b2-%d8%aa%d8%a8%d8%b1%db%8c%d8%b2-%d8%b3%d9%86%da%af%d8%b1-%d8%a2%d8%b2%d8%a7%d8%af%db%8c-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86/ امیرخیز تبریز سنگر آزادی ایران! - ایران آزادی]</ref><ref name=":2">[https://ishiq.net/m%C9%99qal%C9%99/24906/%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%DB%8C%D8%B2-%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2-%D8%AA%D8%A7-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DA%A9-%D8%AA%D9%87%D8%B1.html از محله امیر خیز تبریز تا پارک اتابک تهران - ایشیق]</ref>


در دوره نخست صدارت، عین‌الدوله اصلاحاتی در ساختار اداری، مالی، نظامی و قضایی اجرا کرد. او وزارتخانه‌ها را از ۹ به ۱۰ افزایش داد، وزارت گمرکات را تأسیس کرد، و اقداماتی برای ساماندهی مالیات‌ها، ارتش، پلیس و [[دارالفنون]] انجام داد. با این حال، این اصلاحات با مقاومت درباریان و مردم مواجه شد و در نهایت به [[جنبش مشروطه ایران|جنبش مشروطه]] منجر گردید. عین‌الدوله در سرکوب اولیه اعتراضات نقش داشت، اما پس از صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه، از صدارت برکنار شد.
== موقعیت جغرافیایی و تاریخچه ==
[[پرونده:امیرخیز تبریز1.jpg|جایگزین=عکس فعلی امیرخیز|بندانگشتی|282x282پیکسل|عکس فعلی امیرخیز]]
محله امیرخیز، که در زبان محلی «امیره قیز» نامیده می‌شود، یکی از محله‌های قدیمی تبریز است و در شمال غربی شهر واقع شده. موقعیت آن از شمال به تلخه رود، از جنوب به میدان چای، از غرب به چوستدوزان و میدان چایی، و از شرق به کوی توکلی، مفتح و محله دوه چی محدود می‌شود. نام آن ممکن است از طایفه‌ای به رهبری «امیر قیز» گرفته شده باشد، هرچند برخی آن را به دلیل برخاستن ستارخان از این محله می‌دانند. در تاریخ، شش مسجد در این محله ذکر شده که مسجد قصابلار معروف‌ترین آنهاست و اخیراً نوسازی شده. جنوب محله به دروازه استانبول (استانبول قاپوسی) در خیابان فلسطین منتهی می‌شود. بر اساس کتاب تاریخ جغرافی دارالسلطنه تبریز نوشته نادر میرزا، آب این محله کم بوده و باغات کمی دارد؛ طایفه شالچی لار در آن مسجد و کوی دارند و کدخدای آن محمد خان فرزند آقا فتحعلی بوده. قنات‌های اله وردی خان و امیر (امیرجلیل) در آن جریان دارند که آب محله را تأمین می‌کنند.<ref name=":0" />


عین‌الدوله در دوره دوم صدارت، مخالف سرسخت مشروطه بود و تلاش کرد تا مجلس شورای ملی را تضعیف کند. اقدامات او شامل بمباران مجلس و سرکوب مشروطه‌خواهان بود که به [[استبداد صغیر]] معروف شد. پس از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان در سال ۱۳۲۷ قمری، عین‌الدوله به سفارت عثمانی تبعید شد و اموالش مصادره گردید. او در سال ۱۳۴۵ قمری در تهران درگذشت.
== صنایع و ویژگی‌های فرهنگی ==
از قدیم، صنایع دستی در امیرخیز رونق داشته؛ اقسام قالی‌های اعلا بافته می‌شده که به موزه‌های دنیا صادر می‌گردید. کارخانه کبریت‌سازی در شرق محله، معروف‌ترین در ایران و خاورمیانه بوده و برای مصرف داخلی و صادرات فعال است. کارگاه‌های جوراب‌بافی نیز در خانه‌ها متعدد بودند. مسجد و حمام قدیمی سردار در خروجی محله به میدان منجم قرار دارد و خانه ستارخان کنار آن بود که روس‌ها پس از تصرف تبریز آن را با دینامیت منفجر کردند.<ref name=":0" />


عین‌الدوله همچنین در مناصب ولایت‌داری در خراسان، فارس، کرمان، کردستان و آذربایجان خدمت کرد و در سرکوب شورش‌ها نقش داشت. او در دارالفنون تحصیل کرد اما به دلیل اختلاف با [[امیرکبیر|میرزا تقی‌خان امیرکبیر]] اخراج شد. شخصیت عین‌الدوله به عنوان سیاستمداری محافظه‌کار، مخالف مدرنیزاسیون سریع و مدافع استبداد شناخته می‌شود. اصلاحات او عمدتاً برای تقویت دولت مرکزی بود، اما ناکارآمدی و مقاومت‌ها باعث شکست آن‌ها شد. زندگی او نمادی از تنش بین سنت و تجدد در دوران قاجار است.<ref name=":0">[https://rasekhoon.net/mashahir/show/596804/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF-%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 عبدالمجید عین الدوله - راسخون]</ref><ref name=":1">[https://www.cgie.org.ir/fa/news/217221/%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%AC%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D9%88%D9%86 اخراجی دارالفنون - مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی] 1</ref><ref name=":2">[https://gbook.ir/mag/%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%86%D9%87-%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 شخصیت‌های تاثیرگذار تاریخ ایران - عین‌الدوله - موسسه گسترش فرهنگ و مطالعات]</ref><ref name=":3">[https://www.iichs.ir/fa/news/500/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87-1324%D9%82-1321%D9%82 اصلاحات عین‌الدوله ۱۳۲۴ق-۱۳۲۱ق - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref><ref name=":4">[https://movarekhan.com/blog/look_at_character_ein_aldowleh/ نگاهی به شخصیت عبدالمجیدمیرزا عین‌الدوله در جنبش مشروطیت - مورخان]</ref><ref name=":5">[https://www.cgie.org.ir/fa/news/262345/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 شاهزاده عبدالمجید میرزای قاجارمشهور به عین‌الدوله - مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)] 2</ref>
== نقش در انقلاب مشروطه و مقاومت ستارخان ==
امیرخیز مهمترین سنگر نبرد ستارخان با دشمنان ملت و قوای دولتی بود. در ۱۷ خرداد ۱۲۸۷، این محله در برابر تهاجم سنگین استبداد ایستاد. ستارخان در محاصره، با تنها ۱۷ یار باقی‌مانده، در برابر رحیم خان و نیروهای دولتی مقاومت کرد و به ترفندهای کنسول روس پاسخ منفی داد. کنسول پیشنهاد کرد بیرق روسیه را بر خانه بزند و تسلیم شود، اما ستارخان پاسخ داد: <blockquote>«من می‌خواهم هفت دولت به زیر بیرق ایران بیایند، من زیر بیرق بیگانه نمی‌روم». </blockquote>مردان، جوانان و زنان آذربایجان به سنگرها پیوستند. ستارخان زخمی شد اما آن را پنهان کرد تا پرچم آزادی پایین نیاید. انجمن تبریز با رشادت‌های او قدرت گرفت و تلگراف خلع شاه را فرستاد: <blockquote>«شاه موافق مشروطیت قسم خورده اما نقض کرده؛ ملت آذربایجان او را خلع و به کنسولگری‌ها اطلاع دهید». </blockquote>این محله تنها منطقه شمال مهران رود بود که با انقلابیون همراه شد، در حالی که محله‌های دیگر مخالف بودند. مسجد ایریلی لر، درب استانبول و ایرانچیلار نقاط کلیدی نبرد بودند.<ref name=":1" />


== مقدمات زندگی و تولد ==
== ارتباط با پارک اتابک و میراث مشروطه ==
عبدالمجید میرزا، معروف به عین‌الدوله، فرزند سلیمان میرزا چهل‌ستون و نوه فتحعلی شاه قاجار بود. او در سال ۱۲۵۶ قمری متولد شد. از کودکی تحت تربیت خاص درباری قرار گرفت و به عنوان ندیم ناصرالدین شاه خدمت کرد.<ref name=":0" />  
امیرخیز آخرین سنگر مشروطه در برابر استبداد محمدعلی شاه بود که مجلس را در ۲ تیر ۱۲۷۸ به توپ بست. ستارخان و [[باقر خان|باقرخان]] در برابر فساد دربار قاجار، سلطه بیگانگان و غارت منابع ایستادند. نهضت تحت تأثیر روشنگران مانند میرزا فتحعلی آخوندزاده و [[عبدالرحیم طالبوف تبریزی]] بود. مطالبات [[انجمن ایالتی تبریز]] شامل تثبیت وزارتخانه‌ها، رفع نواقص قانون اساسی و ممنوعیت شاهزادگان از وزارت بود. پس از پیروزی نسبی، سرداران به تهران رفتند اما در پارک اتابک خانه‌نشین شدند و توطئه‌های روس و انگلیس آنها را خلع سلاح کرد. میراث امیرخیز، نفی استبداد و اعاده حقوق شهروندی است که امروز نیز الهام‌بخش است.<ref name=":2" />


== تحصیلات و اخراج از دارالفنون ==
== منابع ==
عین‌الدوله در مدرسه دارالفنون تحصیل کرد اما به دلیل اختلاف با میرزا تقی‌خان امیرکبیر، صدراعظم وقت، از این نهاد اخراج شد. این اختلاف ناشی از مخالفت با سیاست‌های امیرکبیر بود.<ref name=":1" />
 
== مناصب اولیه و ارتقا در دربار ==
عین‌الدوله ابتدا به عنوان پیشخدمت ناصرالدین شاه خدمت کرد و سپس به مناصب بالاتری رسید. او وزارت عدلیه را بر عهده گرفت و در سال ۱۳۱۳ قمری به وزارت پست و تلگراف منصوب شد. او همچنین فرمانده نیروی قزاق شد.<ref name=":0" />
 
عبدالمجید میرزا عین‌الدوله در دربار ناصرالدین شاه از مناصب پایین به بالا صعود کرد: پیشخدمت، وزیر عدلیه، وزیر پست، و فرمانده قزاق.<ref name=":2" />
 
او در سال‌های اولیه سلطنت مظفرالدین شاه، وزیر دربار شد.<ref name=":3" />
 
=== نقش عین‌الدوله در دربار ناصرالدین شاه ===
عین‌الدوله به عنوان ندیم خاصه ناصرالدین شاه، در تصمیم‌گیری‌های درباری مشارکت داشت. او از اعتماد شاه برخوردار بود و در سفرهای شاه همراهی می‌کرد. این موقعیت پایه‌ای برای ارتقای بعدی او شد.
 
عین‌الدوله در امور درباری نفوذ داشت و به مناصب وزارتی رسید.<ref name=":2" /><ref name=":5" />
 
=== وزارت عدلیه و پست و تلگراف ===
عین‌الدوله در وزارت عدلیه، محاکم را ساماندهی کرد و قضات را تحت نظارت قرار داد. در سال ۱۳۱۳ قمری، وزارت پست و تلگراف را بر عهده گرفت و شبکه ارتباطی و خطوط تلگراف را توسعه داد.
 
او به عوان وزیر عدلیه در سیستم قضایی تغییراتی ایجاد کرد و وزارت پست را اداره نمود.<ref name=":0" /><ref name=":3" />
 
=== فرماندهی نیروی قزاق ===
عین‌الدوله به عنوان فرمانده قزاقخانه، نیروی نظامی را آموزش داد و افسران روسی را مدیریت کرد. او قزاق را به عنوان نیروی وفادار به شاه تقویت نمود. این تجربه در سرکوب‌های بعدی مفید بود.
 
عین‌الدوله در این منسب بر آموزش و تجهیزات تمرکز داشت.<ref name=":0" /><ref name=":5" />
 
== شخصیت سیاسی و ایدئولوژیک عین‌الدوله ==
عین‌الدوله محافظه‌کار بود و مدرنیزاسیون سریع را تهدید می‌دانست. او مدافع استبداد سلطنتی بود و مشروطه را تضعیف‌کننده قدرت مرکزی می‌دید. اقدامات او نشان‌دهنده دفاع از سنت‌های قاجاری است.<ref name=":2" />
 
== ولایت‌داری در ایالات مختلف ==
عین‌الدوله در چندین ایالت ولایت‌داری کرد. او حاکم خراسان شد و در سرکوب شورش‌های محلی نقش داشت. سپس به فارس، کرمان، کردستان و آذربایجان اعزام گردید. در کردستان، شورش‌های مرزی را سرکوب کرد.
 
عین‌الدوله به عنوان حاکم در خراسان، فارس و کرمان خدمت کرد. او در آذربایجان نیز حاکم بود و در امور نظامی فعال بود.
 
او در ولایت‌داری‌ها اقدام به اصلاحات محلی کرد، مانند ساماندهی مالیات و امنیت. (پژوهشکده تاریخ معاصر)
 
عین‌الدوله به عنوان حاکم خراسان، با شورش‌های محلی مقابله کرد. او نیروهای نظامی را برای سرکوب شورشیان اعزام نمود و امنیت جاده‌ها را برقرار کرد. در این دوره، مالیات‌های معوقه را وصول کرد و اداره محلی را سامان داد. او همچنین در سرکوب شورش‌ها موفق بود و نظم را به ایالت بازگرداند.<ref name=":0" /><ref name=":5" /><ref name=":4" />
 
=== ولایت‌داری در فارس و کرمان ===
عین‌الدوله در فارس، امور اداری را اصلاح کرد و با ایلات محلی مذاکره نمود. در کرمان، بر معادن و تجارت نظارت داشت و درآمدهای محلی را افزایش داد. او در این ایالات، پلیس محلی را تقویت کرد. عین‌الدوله به عنوان حاکم فارس و کرمان، صدراعظم آینده بر امنیت و مالیات تمرکز کرد.<ref name=":2" /><ref name=":5" />
 
=== ولایت‌داری در کردستان و آذربایجان ===
در کردستان، عین‌الدوله شورش‌های مرزی با عثمانی را سرکوب کرد. او نیروهای قزاق را به کار گرفت و مرزها را امن نمود. در آذربایجان، با مسائل قومی و شورش‌ها برخورد کرد و تبریز را تحت کنترل درآورد. او در مقابله با شورشیان مرزی فعال بود و آذربایجان را اداره کرد.<ref name=":0" /><ref name=":4" />
 
== صدارت عظمی اول (۱۳۲۳-۱۳۲۴ قمری) ==
عبدالمجید میرزا عین‌الدوله در سال ۱۳۲۳ قمری به صدارت عظمی رسید. این دوره با تلاش برای اصلاحات اداری همراه بود. صدارت اول عین‌الدوله در اواخر سلطنت مظفرالدین شاه آغاز شد.<ref name=":0" /><ref name=":2" />
 
=== اصلاحات اداری و مالی ===
عین‌الدوله در دوره صدراعظمی، اقدام به بازسازی ساختار وزارتخانه‌ها کرد. او وزارتخانه‌ها را از ۹ به ۱۰ افزایش داد و وزارت گمرکات را تأسیس و آن را از وزارت مالیه جدا نمود. او اقدام به ساماندهی مالیات‌ها و کاهش هزینه‌های درباری کرد. عین‌الدوله در اصلاحات مالی، بر جمع‌آوری منظم مالیات‌ها تمرکز نمود و هزینه‌های غیرضروری را کاهش داد. عین‌الدوله مالیات‌ها را بر اساس قرادادهای منظم جمع‌آوری کرد و از روش‌های سنتی فاصله گرفت و سعی در ایجاد تعادل بودجه‌ای نمود. این اقدامات برای تقویت خزانه دولت بود. همچنین او تلاش کرد تا دیوان عالی کشور را تقویت کند و محاکم را ساماندهی نماید.<ref name=":3" />
 
در حوزه مالی، عین‌الدوله مالیات‌های معوقه را وصول کرد و سیستم حسابرسی را بهبود بخشید.<ref name=":4" />
 
=== اصلاحات نظامی و پلیس ===
عین‌الدوله به عنوان فرمانده سابق قزاق، نیروی نظامی را ساماندهی بازسازی کرد و پلیس را تقویت نمود. او اقدام به ایجاد نظم در ارتش کرد و تجهیزات را بروزرسان نمود. او همچنین واحدهای پلیس را گسترش داد، نظم شهری را تقویت نمود و اصلاحاتی در نیروی قزاق اعمال کرد.<ref name=":0" /><ref name=":3" />
 
عین‌الدوله نیروی قزاق را تحت کنترل مرکزی قرار داد و افسرانی را برای آموزش اعزام کرد.<ref name=":2" />
 
=== اصلاحات قضایی و دارالفنون ===
عین‌الدوله در دارالفنون تغییراتی ایجاد کرد و آن را تحت کنترل بیشتر دولت قرار داد. او اصلاحاتی در سیستم قضایی اجرا کرد.
 
عین‌الدوله دارالفنون را اصلاح کرد و نظارت دولتی بر آن را افزایش داد.<ref name=":3" /><ref name=":1" />
 
=== مقاومت‌ها و نقش در جنبش مشروطیت ===
اصلاحات عین‌الدوله با مقاومت درباریان و علما مواجه شد. او در سرکوب اولیه اعتراضات، مانند اعتراضات تجار و علما، نقش داشت. این اقدامات به اعتراضات گسترده منجر شد.<ref name=":0" />
 
عین‌الدوله مخالفان را سرکوب کرد و این امر به جنبش مشروطه دامن زد و اعتراضات علیه او در تهران شکل گرفت.<ref name=":4" />
 
عین‌الدوله در برابر اعتراضات ایستادگی کرد و اقدام به تبعید برخی علما نمود، که این به مهاجرت صغری و کبری انجامید.<ref name=":5" />
 
با صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه در ۱۴ جمادی‌الثانی ۱۳۲۴ ق، عین‌الدوله از صدارت برکنار شد.<ref name=":3" />
 
=== نقش عین‌الدوله در سرکوب اعتراضات پیش از مشروطه ===
عین‌الدوله در مواجهه با اعتراضات تجار به علت گران شدن شکر، اقدام به شلاق زدن تجار نمود. این رویداد در مسجد شاه رخ داد و به مهاجرت علما به قم منجر شد. او علما را تبعید کرد و اعتراضات را سرکوب نمود.<ref name=":4" />
 
=== مهاجرت صغری و کبری و برکناری ===
پس از سرکوب اولیه، علما به قم مهاجرت کردند (مهاجرت صغری). سپس به عبدالعظیم رفتند (مهاجرت کبری). فشارها باعث شد مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را در ۱۴ جمادی‌الثانی ۱۳۲۴ ق صادر کند و عین‌الدوله را برکنار نماید.<ref name=":0" />
 
==== ارزیابی کلی اصلاحات عین‌الدوله ====
اصلاحات عین‌الدوله در دوران صداعظمی، شامل افزایش وزارتخانه‌ها، تأسیس گمرکات، ساماندهی مالیات، تقویت پلیس، ارتش و دارالفنون بود. این اقدامات برای مرکزی‌سازی قدرت بود اما با مقاومت مواجه شد.
 
در واقع اصلاحات اداری، مالی، نظامی و قضایی عین‌الدوله ناکام ماند و به جنبش مشروطه و برکناری او منجر گردید.<ref name=":3" /><ref name=":4" />
 
== فعالیت‌ها پس از برکناری اول تا صدارت دوم ==
پس از برکناری، عین‌الدوله در انزوا بود اما با آغاز سلطنت محمدعلی شاه، دوباره فعال شد. او با شاه همفکر بود و در توطئه علیه مجلس نقش داشت.
 
عین‌الدوله پس از صدارت اول، منتظر فرصت ماند و در سال ۱۳۲۵ ق دوباره به قدرت رسید. او در بمباران مجلس، از توپخانه استفاده کرد و بسیاری را کشت یا دستگیر نمود.<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" />
 
== صدارت عظمی دوم (۱۳۲۵-۱۳۲۶ قمری) ==
 
=== مخالفت با مشروطه ===
عبدالمجید میرزا عین‌الدوله در اوایل سلطنت محمدعلی شاه (۱۳۲۵ ق)، بار دوم به صدارت رسید. او مخالف سرسخت مشروطه بود و تلاش کرد مجلس را تضعیف کند. صدارت دوم او با هدف بازگشت به استبداد آغاز شد.<ref name=":0" /><ref name=":2" />
 
==== اقدامات علیه مجلس ====
عین‌الدوله مجلس شورای ملی را تهدیدی برای سلطنت می‌دانست. او با حمایت محمدعلی شاه اقدام به بمباران مجلس در ۲۳ جمادی‌الاول ۱۳۲۶ ق کرد و مشروطه‌خواهان را سرکوب نمود و شماری را دستگیر یا تبعید کرد. این دوره به [[استبداد صغیر]] معروف است. در استبداد صغیر، عین‌الدوله مجلس را تعطیل کرد و رهبران مشروطه مانند [[ستارخان]] و [[باقر خان|باقرخان]] را تهدید نمود. نیروهای روسی به کمک آمدند اما مشروطه‌خواهان از تبریز و رشت پیشروی کردند.<ref name=":4" />
 
در واقع عین‌الدوله تلاش کرد تا مشروطه را ملغی کند و قدرت مرکزی را تقویت نماید.<ref name=":5" />
 
== پایان صدارت دوم و تبعید ==
پس از فتح تهران توسط نیروهای مشروطه‌خواه در سال ۱۳۲۷ قمری، عین‌الدوله شکست خورد. او به سفارت عثمانی پناه برد و سپس تبعید شد و اموالش مصادره گردید.
 
با پیروزی مشروطه‌خواهان، عین‌الدوله تبعید شد و دوره استبداد صغیر پایان یافت. عین‌الدوله به عثمانی تبعید گردید و تا پایان عمر در انزوا بود.<ref name=":4" /><ref name=":3" /><ref name=":2" />
 
=== فتح تهران و عواقب ===
در سال ۱۳۲۷ ق، نیروهای مشروطه‌خواه تهران را فتح کردند. محمدعلی شاه خلع گردید و عین‌الدوله به سفارت عثمانی پناه برد. مجلس او را محکوم به مرگ کرد اما تبعید شد و اموالش به نفع دولت مصادره گردید.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
 
=== زندگی در تبعید و بازگشت ===
عین‌الدوله در عثمانی ماند اما بعداً اجازه بازگشت گرفت. او در سال‌های آخر عمر در انزوا در تهران زندگی کرد و تا زمان مرگش از سیاست دور بود.<ref name=":0" /><ref name=":5" />
 
== مرگ و میراث ==
عبدالمجید میرزا عین‌الدوله در سال ۱۳۴۵ قمری در تهران درگذشت. او در تاریخ ایران به عنوان نماد مقاومت در برابر مشروطه و عامل استبداد صغیر شناخته می‌شود. میراث او تنش بین سنت و مدرنیته را نشان می‌دهد. عین‌الدوله به عنوان سیاستمداری محافظه‌کار و مخالف تجدد سریع شناخته می‌شود.<ref name=":0" />
 
=== خانواده و نسل ===
عین‌الدوله با دختران درباری ازدواج کرد و نسلش ادامه یافت. او فرزندان متعددی داشت. یکی از فرزندانش، علیرضا، در امور درباری فعال بود. خانواده او از شاهزادگان قاجار بودند.<ref name=":2" /><ref name=":5" />
 
== منابع: ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۳۲

امیرخیز (امیره قیز به گویش تبریزی)
محله امیرخیز، سنگر اصلی مقاومت ستارخان در انقلاب مشروطه
محله امیرخیز، سنگر اصلی مقاومت ستارخان در انقلاب مشروطه
موقعیت: تبریز، استان آذربایجان شرقی
منطقه: شمال‌غربی تبریز
تاسیس شده: نامشخص (از محله‌های تاریخی تبریز)
ثبت شده در: ۱۲۸۷–۱۲۸۸ خورشیدی (دوران مقاومت تبریز)

امیرخیز، محله‌ای قدیمی در شمال غربی تبریز، به عنوان سنگر اصلی مقاومت ستارخان در جنبش مشروطه ایران شناخته می‌شود. این محله نماد مقابله با استبداد محمدعلی شاه بود و در محاصره سنگین قوای دولتی، ستارخان و یارانش ایستادگی کردند. نام امیرخیز ممکن است از طایفه‌ای به رهبری «امیر قیز» گرفته شده باشد، هرچند برخی آن را به دلیل برخاستن ستارخان از این محله می‌دانند. مردان، جوانان و زنان آذربایجان به سنگرها پیوستند. ستارخان زخمی شد اما آن را پنهان کرد تا پرچم آزادی پایین نیاید. پاسخ تاریخی ستارخان به کنسول روس، که خواستار تسلیم بود، نماد غرور ملی است. امیرخیز با صنایع سنتی مانند قالی‌بافی و کبریت‌سازی، و موقعیت جغرافیایی محدود به رودخانه‌ها و دروازه استانبول، نقش کلیدی در نهضت مشروطه ایفا کرد و میراث آن تا پارک اتابک تهران ادامه یافت. میراث امیرخیز، نفی استبداد و اعاده حقوق شهروندی است که امروز نیز الهام‌بخش است.[۱][۲][۳]

موقعیت جغرافیایی و تاریخچه

عکس فعلی امیرخیز
عکس فعلی امیرخیز

محله امیرخیز، که در زبان محلی «امیره قیز» نامیده می‌شود، یکی از محله‌های قدیمی تبریز است و در شمال غربی شهر واقع شده. موقعیت آن از شمال به تلخه رود، از جنوب به میدان چای، از غرب به چوستدوزان و میدان چایی، و از شرق به کوی توکلی، مفتح و محله دوه چی محدود می‌شود. نام آن ممکن است از طایفه‌ای به رهبری «امیر قیز» گرفته شده باشد، هرچند برخی آن را به دلیل برخاستن ستارخان از این محله می‌دانند. در تاریخ، شش مسجد در این محله ذکر شده که مسجد قصابلار معروف‌ترین آنهاست و اخیراً نوسازی شده. جنوب محله به دروازه استانبول (استانبول قاپوسی) در خیابان فلسطین منتهی می‌شود. بر اساس کتاب تاریخ جغرافی دارالسلطنه تبریز نوشته نادر میرزا، آب این محله کم بوده و باغات کمی دارد؛ طایفه شالچی لار در آن مسجد و کوی دارند و کدخدای آن محمد خان فرزند آقا فتحعلی بوده. قنات‌های اله وردی خان و امیر (امیرجلیل) در آن جریان دارند که آب محله را تأمین می‌کنند.[۱]

صنایع و ویژگی‌های فرهنگی

از قدیم، صنایع دستی در امیرخیز رونق داشته؛ اقسام قالی‌های اعلا بافته می‌شده که به موزه‌های دنیا صادر می‌گردید. کارخانه کبریت‌سازی در شرق محله، معروف‌ترین در ایران و خاورمیانه بوده و برای مصرف داخلی و صادرات فعال است. کارگاه‌های جوراب‌بافی نیز در خانه‌ها متعدد بودند. مسجد و حمام قدیمی سردار در خروجی محله به میدان منجم قرار دارد و خانه ستارخان کنار آن بود که روس‌ها پس از تصرف تبریز آن را با دینامیت منفجر کردند.[۱]

نقش در انقلاب مشروطه و مقاومت ستارخان

امیرخیز مهمترین سنگر نبرد ستارخان با دشمنان ملت و قوای دولتی بود. در ۱۷ خرداد ۱۲۸۷، این محله در برابر تهاجم سنگین استبداد ایستاد. ستارخان در محاصره، با تنها ۱۷ یار باقی‌مانده، در برابر رحیم خان و نیروهای دولتی مقاومت کرد و به ترفندهای کنسول روس پاسخ منفی داد. کنسول پیشنهاد کرد بیرق روسیه را بر خانه بزند و تسلیم شود، اما ستارخان پاسخ داد:

«من می‌خواهم هفت دولت به زیر بیرق ایران بیایند، من زیر بیرق بیگانه نمی‌روم».

مردان، جوانان و زنان آذربایجان به سنگرها پیوستند. ستارخان زخمی شد اما آن را پنهان کرد تا پرچم آزادی پایین نیاید. انجمن تبریز با رشادت‌های او قدرت گرفت و تلگراف خلع شاه را فرستاد:

«شاه موافق مشروطیت قسم خورده اما نقض کرده؛ ملت آذربایجان او را خلع و به کنسولگری‌ها اطلاع دهید».

این محله تنها منطقه شمال مهران رود بود که با انقلابیون همراه شد، در حالی که محله‌های دیگر مخالف بودند. مسجد ایریلی لر، درب استانبول و ایرانچیلار نقاط کلیدی نبرد بودند.[۲]

ارتباط با پارک اتابک و میراث مشروطه

امیرخیز آخرین سنگر مشروطه در برابر استبداد محمدعلی شاه بود که مجلس را در ۲ تیر ۱۲۷۸ به توپ بست. ستارخان و باقرخان در برابر فساد دربار قاجار، سلطه بیگانگان و غارت منابع ایستادند. نهضت تحت تأثیر روشنگران مانند میرزا فتحعلی آخوندزاده و عبدالرحیم طالبوف تبریزی بود. مطالبات انجمن ایالتی تبریز شامل تثبیت وزارتخانه‌ها، رفع نواقص قانون اساسی و ممنوعیت شاهزادگان از وزارت بود. پس از پیروزی نسبی، سرداران به تهران رفتند اما در پارک اتابک خانه‌نشین شدند و توطئه‌های روس و انگلیس آنها را خلع سلاح کرد. میراث امیرخیز، نفی استبداد و اعاده حقوق شهروندی است که امروز نیز الهام‌بخش است.[۳]

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ "امیره قیز" محله سی، محله سردار ملی در تبریز - نصر نیوز
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ امیرخیز تبریز سنگر آزادی ایران! - ایران آزادی
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ از محله امیر خیز تبریز تا پارک اتابک تهران - ایشیق
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین_NOINDEX&oldid=82700»