کاربر:Khosro/صفحه تمرین1: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|1043x1043px]]
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|1148x1148px]]'''قرارداد دارسی'''، نخستین امتیازنامه جامع نفتی ایران، در ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی (۹ صفر ۱۳۱۹ قمری / ۷ خرداد ۱۲۸۰ خورشیدی) بین دولت ایران به نمایندگی [[مظفرالدین شاه]] قاجار و ویلیام ناکس دارسی، سرمایه‌دار انگلیسی، منعقد شد. این قرارداد به مدت ۶۰ سال، امتیاز انحصاری اکتشاف، استخراج، توسعه و فروش نفت، گاز طبیعی، قیر و موم در سراسر ایران (به استثنای پنج ایالت شمالی) را به دارسی واگذار کرد. زمینه آن به گزارش‌های هیئت فرانسوی به سرپرستی ژاک دمورگان در سال ۱۸۹۲ میلادی بازمی‌گردد که وجود نفت در غرب و جنوب‌غربی ایران را تأیید کرد. مذاکرات با واسطه‌گری آنتوان کتابچی خان، مدیر گمرکات ایران، و حمایت وزارت خارجه انگلیس انجام شد و شامل پرداخت رشوه‌های هنگفت به درباریان ایرانی بود.
{{جعبه زندگینامه| اندازه جعبه =| عنوان = | نام = رضا عبدالی| تصویر = رضا عبدالی.jpg| اندازه تصویر = ۲۴۰px| عنوان تصویر =زندانی سیاسی رضا عبدالی| زادروز =۳۵ ساله| زادگاه اهواز| تاریخ مرگ =| مکان مرگ =| عرض جغرافیایی محل دفن =| طول جغرافیایی محل دفن =| latd =| latm =| lats =| latNS =| longd =| longm =| longs =| longEW =| محل زندگی = اهواز| ملیت = عرب| نژاد =| تابعیت = | تحصیلات =| دانشگاه =| پیشه =| سال‌های فعالیت =| کارفرما =| نهاد =| نماینده =| شناخته‌شده برای = زندانیان سیاسی، فعالان حقوق بشر| نقش‌های برجسته =| سبک =| تأثیرگذاران =| تأثیرپذیرفتگان =| شهر خانگی =| تلویزیون =| لقب =| حزب =| جنبش = | مخالفان =نظام جمهوری اسلامی| هیئت =| دین =اسلام| مذهب =| منصب =| مکتب =| آثار =| خویشاوندان سرشناس =| فرزندان = | جوایز =| امضا =| اندازه امضا =| وبگاه =| پانویس =| اتهام‌ها = محاربه از طریق ارتباط با سازمان مجاهدین خلق ایران| مجازات = اعدام| وضعیت پزشکی =| اقدامات اعتراضی = | وضعیت خانواده = | واکنش‌های بین‌المللی =}}
'''رضا عبدالی'''، (۳۵ ساله، اهل اهواز) زندانی سیاسی عرب از طایفه دغاغله اهواز، در بهمن‌ماه ۱۴۰۳ توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد و پس از ماه‌ها بازجویی در بازداشتگاه اطلاعات و سلول انفرادی، در تیرماه ۱۴۰۴ توسط دادگاه انقلاب اهواز به اتهام «محاربه از طریق ارتباط با [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]» به اعدام و ۱۵ سال حبس تعزیری محکوم گردید. این حکم در آبان‌ماه ۱۴۰۴ توسط مراجع بالاتر قضایی تأیید و به او ابلاغ شد، در حالی که وی هم‌اکنون در بند ۸ [[زندان شیبان اهواز]] محبوس است.


روند بازداشت و محاکمه رضا عبدالی با نقض گسترده اصول دادرسی عادلانه همراه بوده‌است: محرومیت از وکیل مستقل، برگزاری جلسات دادگاه به صورت غیرعلنی، و گزارش‌های متعدد از شکنجه‌های جسمی و روحی و تهدیدهای امنیتی در مراحل بازجویی. این موارد، پرونده را به نمونه‌ای آشکار از [[سرکوب در ایران|سرکوب سیستماتیک]] مخالفان سیاسی تبدیل کرده‌است. اعدام‌های اخیر زندانیان سیاسی عرب در زندان‌هایی مانند سپیدار اهواز – از جمله اعدام شش نفر در مهرماه ۱۴۰۴ – نشان‌دهنده افزایش فشارهای قضایی و امنیتی بر اقلیت‌های قومی و فعالان عقیدتی است.
از مفاد کلیدی می‌توان به پرداخت ۲۰ هزار پوند نقد و سهام معادل به دولت ایران، ۱۶ درصد سود خالص سالانه، معافیت‌های گمرکی و مالیاتی، واگذاری زمین‌های بایر رایگان، و الزام به تأسیس شرکت در دو سال اشاره کرد. دارسی با مشکلات مالی مواجه شد و امتیاز را به سندیکای امتیازات واگذار کرد. کشف نفت در مسجدسلیمان در ۲۶ مه ۱۹۰۸ میلادی منجر به تشکیل شرکت نفت ایران و انگلیس در ۱۴ آوریل ۱۹۰۹ میلادی گردید.


این پرونده با نقض مواد کلیدی اعلامیه جهانی حقوق بشر، از جمله حق حیات (ماده ۳)، منع شکنجه (ماده ۵)، دادرسی عادلانه (ماده ۱۰)، و آزادی عقیده (ماده ۱۹)، همخوانی دارد. نهادهای حقوق بشری بین‌المللی، از جمله گزارشگران ویژه سازمان ملل، خواستار توقف فوری اجرای حکم و برگزاری دادرسی مجدد با استانداردهای بین‌المللی شده‌اند. خانواده عبدالی نیز از جامعه جهانی درخواست حمایت فوری کرده‌است. این رویداد، بخشی از الگوی گسترده سرکوب سیاسی در ایران است که هدف آن ایجاد رعب و وحشت در میان مخالفان است.<ref name=":0">[https://iranhrs.org/%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B4%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2/ تأیید حکم اعدام رضا عبدالی، زندانی سیاسی در زندان شیبان اهواز - کانون حقوق بشر ایران]</ref><ref name=":1">[https://www.radiozamaneh.com/868898/ حکم اعدام رضا عبدالی زندانی سیاسی عرب در اهواز بار دیگر تأیید شد - رادیو زمانه]</ref><ref name=":2">[https://www.iranncr.org/2025/11/07/13202/ قضاییه جلادان زندانی سیاسی رضا عبدالی را به اتهام هواداری از مجاهدین به اعدام محکوم کرد - شورای ملی مقاومت ایران]</ref>
این قرارداد تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و سیاست ایران داشت، از جمله وابستگی اقتصادی، نفوذ سیاسی انگلیس، و اختلافات بر سر پرداخت سهم ایران. شرکت به تعهدات عمل نکرد و از پرداخت کامل سود خودداری ورزید. در نهایت، [[رضاشاه پهلوی|رضا شاه]] در ۲۶ نوامبر ۱۹۳۲ میلادی (۵ آذر ۱۳۱۱ هـ.ش) آن را لغو کرد، که منجر به شکایت انگلیس به جامعه ملل و انعقاد قرارداد جدید در سال ۱۹۳۳ میلادی شد. این قرارداد به عنوان نمادی از استعمار اقتصادی، زمینه‌ساز [[نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران]] در سال ۱۹۵۱ میلادی گردید.


== بیوگرافی و زمینه بازداشت ==
== زمینه تاریخی و زندگی ویلیام ناکس دارسی ==
رضا عبدالی، زندانی سیاسی عرب از طایفه دغاغله اهواز، به اتهام «محاربه از طریق ارتباط با سازمان مجاهدین خلق» محکوم به اعدام شده‌است. او به عنوان فعال عقیدتی و مخالف سیاسی، در بستر فشارهای امنیتی بر اقلیت‌های عرب خوزستان قرار گرفته که شامل بازداشت‌های گسترده و احکام سنگین قضایی می‌شود.
ویلیام ناکس دارسی در سال ۱۸۴۹ م، در نیوتون ابوت دونشایر انگلستان متولد شد. او دوره دبیرستان را در لندن گذراند و در ۱۷ سالگی همراه پدرش، که وکیل بود، به راکهمپتون کوینزلند استرالیا مهاجرت کرد. دارسی حقوق خواند و در دفتر پدرش کار کرد، اما در سال ۱۸۸۲ م، به استخراج طلا علاقه‌مند شد و ثروت هنگفتی به دست آورد. در سال ۱۸۸۶ م، با این ثروت به انگلستان بازگشت.  


=== بازداشت اولیه و انتقال به زندان ===
دارسی در سال ۱۹۰۱، با آنتوان کتابچی خان، ارمنی ترکیه‌ای و مدیر گمرکات ایران، آشنا شد که دوست نزدیک امین‌السلطان صدراعظم بود. کتابچی پس از آگاهی از منابع نفتی ایران، دارسی را برای سرمایه‌گذاری ترغیب کرد. دارسی زمین‌شناسانی مانند برلز و دالتون را برای بررسی به ایران فرستاد و گزارش آن‌ها وجود نفت در کرمانشاه و خوزستان را تأیید کرد.  
رضا عبدالی در بهمن‌ماه ۱۴۰۳ توسط نیروهای امنیتی بازداشت و پس از چند هفته بازجویی در بازداشتگاه اطلاعات اهواز، به زندان شیبان منتقل شد. او هم‌اکنون در بند ۸ این زندان، به صورت جداگانه از دیگر زندانیان، محبوس است و وضعیتش وخیم گزارش شده‌است.


این بازداشت در چارچوب سرکوب‌های سیستماتیک علیه شهروندان عرب در ایران رخ داد، که با تبعیض‌های اقتصادی و امنیتی همراه است و پیامدهای ویرانگر اجتماعی به همراه دارد.
در اواخر قرن نوزدهم، با کشف نفت در پنسیلوانیا در سال ۱۸۵۹، نفت به منبع انرژی اصلی تبدیل شد و اقتصاد ایران را وابسته کرد. امتیاز دارسی نقطه عطفی در روابط خارجی ایران قاجار بود و بر سیاست داخلی و خارجی تأثیر گذاشت. '''(دانشنامه جهان اسلام)(مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی)'''


==== افزایش اعدام‌های سیاسی در خوزستان ====
== مذاکرات و انعقاد قرارداد ==
گزارش‌ها حاکی از افزایش اعدام زندانیان سیاسی در زندان شیبان اهواز در سال‌های اخیر است. به عنوان مثال، در شنبه ۱۲ مهرماه ۱۴۰۴، شش زندانی سیاسی عرب به نام‌های علی مجدم، معین خنفری، سید سالم موسوی، محمدرضا مقدم، عدنان آلبوشوکه (غبیشاوی) و حبیب دریس در زندان سپیدار اهواز اعدام شدند. این رویدادها، بخشی از روند نگران‌کننده صدور احکام سنگین علیه زندانیان سیاسی عرب است.
هیئت باستان‌شناسی فرانسوی به ریاست ژاک دمورگان در سال ۱۸۹۱، برای کاوش به ایران آمد و به رگه‌های نفت در چاه سرخ (سیاه سرخ) نزدیک قصرشیرین برخورد. گزارش آن‌ها در مجله سالنامه معادن فرانسه منتشر شد و کتابچی خان را به فکر کسب امتیاز انداخت. او با سر هنری دراموند وولف، وزیرمختار پیشین انگلیس، مذاکره کرد و دارسی را معرفی نمود.  


فعالان حقوق بشر تأکید می‌کنند که اعدام‌ها نه برای اجرای عدالت، بلکه برای سرکوب مخالفان و ایجاد ترس عمومی در جامعه انجام می‌شود.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
مذاکرات در پاریس و لندن بین دارسی، وولف و کتابچی انجام شد. کتابچی امتیاز خود را به ۵۰ هزار پوند به دارسی فروخت. وزارت خارجه انگلیس به سر آرتور هاردینگ، وزیرمختار در تهران، دستور داد بدون تحریک روس‌ها، امتیاز جنوب را برای تبعه انگلیسی تحصیل کند. نماینده دارسی، آلفرد ماریوت، با وساطت کتابچی و رشوه به امین‌السلطان و درباریان، راه را هموار کرد. '''(مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)'''


== روند محاکمه و صدور حکم ==
در ۲۸ مه ۱۹۰۱ (۹ صفر ۱۳۱۹ قمری / ۷ خرداد ۱۲۸۰ خورشیدی)، مظفرالدین شاه قرارداد را امضا کرد. طرفین: دولت ایران (مظفرالدین شاه، امین‌السلطان، [[میرزا حسن‌خان مشیرالدوله|مشیرالدوله]]، مهندس‌الممالک) و دارسی (با نماینده ماریوت). دارسی حدود ۴۹ هزار پوند (۱۹ هزار نقد و ۳۰ هزار سهام) به مقامات ایرانی رشوه داد. '''(دانشنامه جهان اسلام)'''


=== صدور حکم اولیه توسط دادگاه انقلاب ===
== مفاد قرارداد دارسی ==
دادگاه انقلاب اهواز در تیرماه ۱۴۰۴، رضا عبدالی را به اتهام «محاربه از طریق ارتباط با سازمان مجاهدین خلق» به اعدام و ۱۵ سال حبس تعزیری محکوم کرد. این اتهام بدون ارائه مدرک مستند از فعالیت‌های خشونت‌آمیز، بر پایه ارتباطات فرضی سیاسی استوار است.


=== تأیید حکم در مراجع بالاتر ===
=== حقوق اکتشاف و استخراج ===
در آبان‌ماه ۱۴۰۴، این حکم در مراجع بالاتر قضایی تأیید و رسماً به رضا عبدالی ابلاغ شد. سرعت بالای تأیید حکم، نگرانی‌ها را دربارهٔ رسیدگی دقیق و مستقل به پرونده‌های سیاسی افزایش داده‌است.
دولت ایران امتیاز انحصاری اکتشاف، کشف، استخراج، توسعه و فروش گاز طبیعی، نفت، قیر و موم طبیعی را در تمام قلمرو ایران (به استثنای ولایات آذربایجان، گیلان، مازندران، خراسان و استرآباد) برای ۶۰ سال به دارسی واگذار کرد. دارسی حق کشیدن لوله‌ها از منابع به خلیج فارس و شاخه‌های توزیع را داشت.  


کانون حقوق بشر ایران در گزارش جمعه ۱۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴، این تأیید را اعلام کرد و تأکید نمود که رضا عبدالی ماه‌ها در شرایط دشوار بازجویی و انفرادی به سر برده‌است.
دارسی مکلف به اعزام متخصصان بدون تأخیر برای اکتشاف بود و اگر گزارش‌ها مساعد باشد، تجهیزات استخراج را می‌فرستاد. معادن خاص شوشتر، قصرشیرین و دالکی بوشهر نیز واگذار شد.  


=== محاکمه در سکوت خبری و غیرعلنی ===
=== جنبه‌های مالی و پرداخت‌ها ===
روند محاکمه رضا عبدالی بدون اطلاع‌رسانی عمومی و در جلساتی کاملاً غیرعلنی برگزار شد. این سکوت خبری، بخشی از استراتژی برای پنهان کردن نقض‌های قضایی است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
دارسی متعهد به تأسیس شرکت در دو سال شد و یک ماه پس از آن، ۲۰ هزار پوند نقد و ۲۰ هزار پوند سهام به دولت پرداخت می‌کرد. شرکت‌ها ۱۶ درصد سود خالص سالانه را به دولت می‌پرداختند. علاوه بر آن، سالانه ۲۰۰۰ تومان برای معادن خاص پرداخت می‌شد.  


== نقض حقوق دادرسی و شکنجه ==
تمام زمین‌ها، محصولات و تجهیزات ورودی از مالیات و گمرک معاف بودند. کمیسیونر دولت سالانه ۱۰۰۰ پوند حقوق دریافت می‌کرد.


==== محرومیت از وکیل و حق دفاع ====
=== واگذاری زمین‌ها و محدودیت‌ها ===
رضا عبدالی از حق انتخاب وکیل مستقل محروم بوده و کل روند بازجویی و محاکمه بدون حضور وکیل انتخابی پیش رفته‌است. این محرومیت، زیربنای مشروعیت حکم را سست می‌کند.
زمین‌های بایر رایگان واگذار می‌شد و زمین‌های دایر به قیمت عادلانه خریداری می‌گردید. اماکن مقدس در شعاع ۲۰۰ ذرع مستثنی بودند. کارکنان باید ایرانی باشند جز مهندسان و مدیران. در مناطق محلی استفاده‌کننده از نفت، مقدار قبلی رایگان تأمین می‌شد.  


=== شکنجه‌های جسمی و روحی در بازجویی ===
دولت امنیت را تضمین می‌کرد و دارسی حق مطالبه خسارت نداشت. در پایان ۶۰ سال، تمام دارایی‌ها بدون غرامت به دولت بازمی‌گشت. اگر شرکت در دو سال تأسیس نشود، امتیاز باطل می‌شد. اختلافات به حکمیت دو قاضی (و قاضی سوم اگر لازم) ارجاع می‌گردید. متن فرانسوی اولویت داشت. '''(دکتر عبدالحسین شیروی)'''
در تمام مراحل بازجویی، رضا عبدالی در معرض شکنجه‌های جسمی و روحی، فشارهای روانی، و تهدیدهای امنیتی قرار گرفته‌است. این اقدامات، اغلب با هدف اخذ اعترافات اجباری انجام می‌شود.


منابع مطلع گزارش داده‌اند که او ماه‌ها در سلول انفرادی و شرایط دشوار بازداشتگاه اطلاعات نگهداری شده‌است.
== عملیات اکتشاف و کشف نفت ==
دارسی رینولدز را با حفاران لهستانی به چاه سرخ فرستاد. حفاری از پاییز ۱۹۰۲ میلادی (۱۳۲۰ قمری) آغاز شد اما به دلیل ناامنی و مزاحمت عشایر کند پیش رفت. در تابستان ۱۹۰۳ میلادی (۱۳۲۱ قمری)، چاه اول در ۵۰۷ متری به نفت رسید اما به دلیل کمی نفت و فاصله زیاد تا خلیج فارس متوقف شد.  


=== دادرسی غیرشفاف و سیاسی‌شده ===
دارسی با مشکلات مالی مواجه شد و مذاکراتی با شرکت‌های فرانسوی و آمریکایی کرد. در سال ۱۹۰۵، سندیکای امتیازات با شرکت نفت برمه و لرد استراتکونا تشکیل شد. حفاری در رامهرمز و سپس مسجدسلیمان ادامه یافت اما بختیاری‌ها مانع شدند. قراردادی با بختیاری‌ها برای ۳ درصد سهام و حفاظت منعقد شد.  
ناظران حقوقی، پرونده رضا عبدالی را نمونه‌ای از رویه‌های غیرشفاف و سیاسی‌شده در سیستم قضایی ایران می‌دانند که هدف آن ایجاد فضای رعب و وحشت در میان مخالفان سیاسی است.


این رویکرد، بخشی از سیستم گسترده سرکوب فعالان سیاسی و اقلیت‌های قومی است.
در ۲۶ مه ۱۹۰۸ (۲۴ ربیع‌الآخر ۱۳۲۶ قمری)، چاه اول مسجدسلیمان در ۳۶۰ متری به نفت عظیم رسید. این کشف نفت خاورمیانه را بنیان گذاشت و نفوذ انگلیس را افزایش داد. '''(دانشنامه جهان اسلام)'''


=== ابزار سرکوب سیاسی ===
== تشکیل شرکت و عملیات اولیه ==
اعدام زندانیان عقیدتی و سیاسی مانند رضا عبدالی، ابزاری برای سرکوب مخالفان و ایجاد ترس عمومی است. نهادهای بین‌المللی حقوق بشر بارها نسبت به افزایش این اعدام‌ها در زندان‌های خوزستان هشدار داده‌اند.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
در آوریل ۱۹۰۹، شرکت نفت ایران و انگلیس با سرمایه ۲ میلیون پوند تشکیل شد و جایگزین سندیکا گردید. بیشتر سهام متعلق به شرکت نفت برمه بود. تا سال ۱۹۱۴ میلادی، ۳۱ چاه در مسجدسلیمان حفر شد. پالایشگاه آبادان در سال ۱۹۱۲، با ظرفیت ۱۲۰ هزار تن سالانه ساخته شد. '''(دانشنامه جهان اسلام)'''


== نقض اعلامیه جهانی حقوق بشر ==
در جنگ جهانی اول، انگلیس سربازان هندی را برای حفاظت فرستاد. شرکت امنیت را مختل دید و پرداخت‌ها را متوقف کرد. '''(مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)'''


=== نقض ماده ۳: حق حیات و امنیت شخصی ===
== تأثیرات اقتصادی و سیاسی ==
صدور و اجرای حکم اعدام علیه زندانی سیاسی به دلیل عقاید یا ارتباطات فرضی، نقض صریح حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی است.
قرارداد دارسی، قرارداد نفت را با سیاست درآمیخت و اقتصاد ایران را وابسته کرد. کشف نفت وابستگی ایجاد کرد و نفوذ انگلیس را پایدار نمود. اختلافات شامل عدم پرداخت ۱۶ درصد سود، معافیت گمرکی، واگذاری زمین‌ها، و استخدام خارجی‌ها بود. شرکت با بختیاری‌ها قرارداد داخلی امضا کرد که دولت آن را مخالف منافع دانست. '''(مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)'''


=== نقض ماده ۵: منع شکنجه و رفتار غیرانسانی ===
شرکت به تعهدات عمل نکرد: محدود به خوزستان، عدم ساخت کارخانه در ایران، عدم پرداخت مالیات، عدم سهیم کردن ایران در شرکت‌های تابعه، و عدم مشارکت نمایندگان ایران. این تخلفات زمینه لغو را فراهم کرد. '''(انسانی ایر)'''
فشارهای روانی و جسمی در دوران بازجویی، خلاف منع شکنجه و رفتارهای غیرانسانی است.


=== نقض ماده ۱۰: حق دادرسی عادلانه و علنی ===
== لغو قرارداد و رویدادهای بعدی ==
محاکمه غیرعلنی و بدون وکیل مستقل، خلاف اصول دادرسی عادلانه و علنی است.
در نوامبر ۱۹۳۲ میلادی (۵ آذر ۱۳۱۱ خورشیدی)، رضا شاه قرارداد را لغو کرد و مجلس تصویب نمود. انگلیس به جامعه ملل شکایت کرد. با وساطت، قرارداد ۱۹۳۳ میلادی (اردیبهشت ۱۳۱۲ خورشیدی) جایگزین شد. '''(مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)'''


=== نقض ماده ۱۹: آزادی عقیده و بیان ===
=== تفاوت‌های قرارداد ۱۹۳۳ با دارسی ===
اتهام «محاربه» بدون مدرک فعالیت خشونت‌آمیز، صرفاً بر پایه نسبت عقیده سیاسی استوار است و آزادی عقیده و بیان را نقض می‌کند.<ref name=":0" />
مدت دارسی تا سال ۱۹۶۱ (۲۸ سال باقی‌مانده) بود اما قرارداد ۱۹۳۳ آن را ۳۲ سال تمدید کرد. سهم ایران در دارسی ۱۶ درصد کل سود بود اما در قرارداد ۱۹۳۳، ۴ شیلینگ به ازای هر تن و ۲۰ درصد اضافه درآمد (حداقل ۷۵۰ هزار پوند) فقط از شرکت اصلی. قرارداد دارسی فقط خشکی را شامل می‌شد اما قرارداد ۱۹۳۳ آب‌های ساحلی را افزود. در قرارداد دارسی، دارایی‌ها بدون غرامت بازمی‌گشت اما در قرارداد ۱۹۳۳، ایران از حق اعراض کرد. در قرارداد ۱۹۳۳ امتیازات اضافی مانند معادن و راه‌آهن به انگلیس داد. '''(پژوهشکده تاریخ معاصر)'''


این نقض‌های فاحش، پرونده را به نمادی از سرکوب سیستماتیک تبدیل کرده‌است.<ref name=":1" />
قرارداد ۱۹۳۳ موقعیت انگلیس را تحکیم کرد و ایران امتیازات ناچیزی گرفت. این زمینه‌ساز نهضت ملی شدن نفت در سال ۱۹۵۱ میلادی شد. '''(مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی)'''


== درخواست‌های حقوق بشری و وضعیت خانواده ==
== منابع: ==
نهادهای حقوق بشری، از جمله گزارشگران ویژه سازمان ملل، خواستار توقف فوری اجرای حکم اعدام رضا عبدالی و برگزاری دادرسی مجدد با رعایت استانداردهای بین‌المللی شده‌اند.<ref name=":0" />
 
=== دادرسی مجدد با حضور وکیل ===
درخواست‌ها شامل برگزاری دادرسی علنی و با حضور وکیل انتخابی است تا عدالت واقعی برقرار شود.
 
=== نگرانی خانواده و فراخوان جامعه جهانی ===
خانواده و نزدیکان رضا عبدالی با ابراز نگرانی شدید، از جامعه جهانی خواسته‌اند صدای او باشند و برای جلوگیری از اعدام سیاسی دیگری فشار بیاورند.
 
این فراخوان‌ها، بر لحظات حساس وضعیت وخیم عبدالی در زندان تأکید دارد.
 
==== سرکوب سیستماتیک علیه عرب‌های ایران ====
فشارها، سرکوب‌های امنیتی، و احکام سنگین علیه شهروندان عرب، نقض آشکار حقوق بشر است و پیامدهای اجتماعی ویرانگری دارد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
== اطلاعیه شورای ملی مقاومت ==
[[شورای ملی مقاومت ایران]] با صدور اطلاعیه‌ای خواستار اقدام فوری ملل متحد و گزارشگر ویژه حقوق بشر برای نجات جان رضا عبدالی و دیگر زندانیان سیاسی شده‌است. اطلاعیه شورای ملی مقاومت، در ادامه گزارش‌های حقوق بشری، بر جنبه سیاسی پرونده عبدالی تأکید دارد و آن را بخشی از سرکوب گسترده مخالفان می‌داند. در این اطلاعیه آمده‌است:<blockquote>«قضاییه جلادان زندانی سیاسی رضا عبدالی را به اتهام هواداری از مجاهدین به اعدام محکوم کرد.
 
قضاییه جلادان مجدداً حکم اعدام زندانی سیاسی رضا عبدالی را در زندان شیبان اهواز به اتهام هواداری از سازمان مجاهدین خلق ایران تأیید و ابلاغ کرد. او اولین بار در تیرماه ۱۴۰۴ به اعدام و ۱۵سال حبس محکوم شده بود.
 
رضا در بهمن ۱۴۰۳ در اهواز دستگیر و تحت بازجویی و شکنجه قرار گرفت و اکنون در بند ۸ زندان شیبان به‌سر می‌برد. وی ۳۵ساله متولد اهواز و از طایفه دغاغله در اهواز است که از هموطنان عرب می‌باشند
 
مقاومت ایران بار دیگر ملل متحد و گزارشگر ویژه حقوق‌بشر و دیگر نهادها و گزارشگران ذیربط را به اقدام فوری برای نجات جان رضا عبدالی و دیگر زندانیان زیر اعدام به‌ویژه زندانیان سیاسی فرامی‌خواند.
 
دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران
 
۱۵ آبان ۱۴۰۴ (۶ نوامبر ۲۰۲۵).»<ref name=":2" /></blockquote>
 
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۱۰

برای صفحه تمرین.jpg

قرارداد دارسی، نخستین امتیازنامه جامع نفتی ایران، در ۲۸ مه ۱۹۰۱ میلادی (۹ صفر ۱۳۱۹ قمری / ۷ خرداد ۱۲۸۰ خورشیدی) بین دولت ایران به نمایندگی مظفرالدین شاه قاجار و ویلیام ناکس دارسی، سرمایه‌دار انگلیسی، منعقد شد. این قرارداد به مدت ۶۰ سال، امتیاز انحصاری اکتشاف، استخراج، توسعه و فروش نفت، گاز طبیعی، قیر و موم در سراسر ایران (به استثنای پنج ایالت شمالی) را به دارسی واگذار کرد. زمینه آن به گزارش‌های هیئت فرانسوی به سرپرستی ژاک دمورگان در سال ۱۸۹۲ میلادی بازمی‌گردد که وجود نفت در غرب و جنوب‌غربی ایران را تأیید کرد. مذاکرات با واسطه‌گری آنتوان کتابچی خان، مدیر گمرکات ایران، و حمایت وزارت خارجه انگلیس انجام شد و شامل پرداخت رشوه‌های هنگفت به درباریان ایرانی بود.

از مفاد کلیدی می‌توان به پرداخت ۲۰ هزار پوند نقد و سهام معادل به دولت ایران، ۱۶ درصد سود خالص سالانه، معافیت‌های گمرکی و مالیاتی، واگذاری زمین‌های بایر رایگان، و الزام به تأسیس شرکت در دو سال اشاره کرد. دارسی با مشکلات مالی مواجه شد و امتیاز را به سندیکای امتیازات واگذار کرد. کشف نفت در مسجدسلیمان در ۲۶ مه ۱۹۰۸ میلادی منجر به تشکیل شرکت نفت ایران و انگلیس در ۱۴ آوریل ۱۹۰۹ میلادی گردید.

این قرارداد تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و سیاست ایران داشت، از جمله وابستگی اقتصادی، نفوذ سیاسی انگلیس، و اختلافات بر سر پرداخت سهم ایران. شرکت به تعهدات عمل نکرد و از پرداخت کامل سود خودداری ورزید. در نهایت، رضا شاه در ۲۶ نوامبر ۱۹۳۲ میلادی (۵ آذر ۱۳۱۱ هـ.ش) آن را لغو کرد، که منجر به شکایت انگلیس به جامعه ملل و انعقاد قرارداد جدید در سال ۱۹۳۳ میلادی شد. این قرارداد به عنوان نمادی از استعمار اقتصادی، زمینه‌ساز نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران در سال ۱۹۵۱ میلادی گردید.

زمینه تاریخی و زندگی ویلیام ناکس دارسی

ویلیام ناکس دارسی در سال ۱۸۴۹ م، در نیوتون ابوت دونشایر انگلستان متولد شد. او دوره دبیرستان را در لندن گذراند و در ۱۷ سالگی همراه پدرش، که وکیل بود، به راکهمپتون کوینزلند استرالیا مهاجرت کرد. دارسی حقوق خواند و در دفتر پدرش کار کرد، اما در سال ۱۸۸۲ م، به استخراج طلا علاقه‌مند شد و ثروت هنگفتی به دست آورد. در سال ۱۸۸۶ م، با این ثروت به انگلستان بازگشت.

دارسی در سال ۱۹۰۱، با آنتوان کتابچی خان، ارمنی ترکیه‌ای و مدیر گمرکات ایران، آشنا شد که دوست نزدیک امین‌السلطان صدراعظم بود. کتابچی پس از آگاهی از منابع نفتی ایران، دارسی را برای سرمایه‌گذاری ترغیب کرد. دارسی زمین‌شناسانی مانند برلز و دالتون را برای بررسی به ایران فرستاد و گزارش آن‌ها وجود نفت در کرمانشاه و خوزستان را تأیید کرد.

در اواخر قرن نوزدهم، با کشف نفت در پنسیلوانیا در سال ۱۸۵۹، نفت به منبع انرژی اصلی تبدیل شد و اقتصاد ایران را وابسته کرد. امتیاز دارسی نقطه عطفی در روابط خارجی ایران قاجار بود و بر سیاست داخلی و خارجی تأثیر گذاشت. (دانشنامه جهان اسلام)(مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی)

مذاکرات و انعقاد قرارداد

هیئت باستان‌شناسی فرانسوی به ریاست ژاک دمورگان در سال ۱۸۹۱، برای کاوش به ایران آمد و به رگه‌های نفت در چاه سرخ (سیاه سرخ) نزدیک قصرشیرین برخورد. گزارش آن‌ها در مجله سالنامه معادن فرانسه منتشر شد و کتابچی خان را به فکر کسب امتیاز انداخت. او با سر هنری دراموند وولف، وزیرمختار پیشین انگلیس، مذاکره کرد و دارسی را معرفی نمود.

مذاکرات در پاریس و لندن بین دارسی، وولف و کتابچی انجام شد. کتابچی امتیاز خود را به ۵۰ هزار پوند به دارسی فروخت. وزارت خارجه انگلیس به سر آرتور هاردینگ، وزیرمختار در تهران، دستور داد بدون تحریک روس‌ها، امتیاز جنوب را برای تبعه انگلیسی تحصیل کند. نماینده دارسی، آلفرد ماریوت، با وساطت کتابچی و رشوه به امین‌السلطان و درباریان، راه را هموار کرد. (مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)

در ۲۸ مه ۱۹۰۱ (۹ صفر ۱۳۱۹ قمری / ۷ خرداد ۱۲۸۰ خورشیدی)، مظفرالدین شاه قرارداد را امضا کرد. طرفین: دولت ایران (مظفرالدین شاه، امین‌السلطان، مشیرالدوله، مهندس‌الممالک) و دارسی (با نماینده ماریوت). دارسی حدود ۴۹ هزار پوند (۱۹ هزار نقد و ۳۰ هزار سهام) به مقامات ایرانی رشوه داد. (دانشنامه جهان اسلام)

مفاد قرارداد دارسی

حقوق اکتشاف و استخراج

دولت ایران امتیاز انحصاری اکتشاف، کشف، استخراج، توسعه و فروش گاز طبیعی، نفت، قیر و موم طبیعی را در تمام قلمرو ایران (به استثنای ولایات آذربایجان، گیلان، مازندران، خراسان و استرآباد) برای ۶۰ سال به دارسی واگذار کرد. دارسی حق کشیدن لوله‌ها از منابع به خلیج فارس و شاخه‌های توزیع را داشت.

دارسی مکلف به اعزام متخصصان بدون تأخیر برای اکتشاف بود و اگر گزارش‌ها مساعد باشد، تجهیزات استخراج را می‌فرستاد. معادن خاص شوشتر، قصرشیرین و دالکی بوشهر نیز واگذار شد.

جنبه‌های مالی و پرداخت‌ها

دارسی متعهد به تأسیس شرکت در دو سال شد و یک ماه پس از آن، ۲۰ هزار پوند نقد و ۲۰ هزار پوند سهام به دولت پرداخت می‌کرد. شرکت‌ها ۱۶ درصد سود خالص سالانه را به دولت می‌پرداختند. علاوه بر آن، سالانه ۲۰۰۰ تومان برای معادن خاص پرداخت می‌شد.

تمام زمین‌ها، محصولات و تجهیزات ورودی از مالیات و گمرک معاف بودند. کمیسیونر دولت سالانه ۱۰۰۰ پوند حقوق دریافت می‌کرد.

واگذاری زمین‌ها و محدودیت‌ها

زمین‌های بایر رایگان واگذار می‌شد و زمین‌های دایر به قیمت عادلانه خریداری می‌گردید. اماکن مقدس در شعاع ۲۰۰ ذرع مستثنی بودند. کارکنان باید ایرانی باشند جز مهندسان و مدیران. در مناطق محلی استفاده‌کننده از نفت، مقدار قبلی رایگان تأمین می‌شد.

دولت امنیت را تضمین می‌کرد و دارسی حق مطالبه خسارت نداشت. در پایان ۶۰ سال، تمام دارایی‌ها بدون غرامت به دولت بازمی‌گشت. اگر شرکت در دو سال تأسیس نشود، امتیاز باطل می‌شد. اختلافات به حکمیت دو قاضی (و قاضی سوم اگر لازم) ارجاع می‌گردید. متن فرانسوی اولویت داشت. (دکتر عبدالحسین شیروی)

عملیات اکتشاف و کشف نفت

دارسی رینولدز را با حفاران لهستانی به چاه سرخ فرستاد. حفاری از پاییز ۱۹۰۲ میلادی (۱۳۲۰ قمری) آغاز شد اما به دلیل ناامنی و مزاحمت عشایر کند پیش رفت. در تابستان ۱۹۰۳ میلادی (۱۳۲۱ قمری)، چاه اول در ۵۰۷ متری به نفت رسید اما به دلیل کمی نفت و فاصله زیاد تا خلیج فارس متوقف شد.

دارسی با مشکلات مالی مواجه شد و مذاکراتی با شرکت‌های فرانسوی و آمریکایی کرد. در سال ۱۹۰۵، سندیکای امتیازات با شرکت نفت برمه و لرد استراتکونا تشکیل شد. حفاری در رامهرمز و سپس مسجدسلیمان ادامه یافت اما بختیاری‌ها مانع شدند. قراردادی با بختیاری‌ها برای ۳ درصد سهام و حفاظت منعقد شد.

در ۲۶ مه ۱۹۰۸ (۲۴ ربیع‌الآخر ۱۳۲۶ قمری)، چاه اول مسجدسلیمان در ۳۶۰ متری به نفت عظیم رسید. این کشف نفت خاورمیانه را بنیان گذاشت و نفوذ انگلیس را افزایش داد. (دانشنامه جهان اسلام)

تشکیل شرکت و عملیات اولیه

در آوریل ۱۹۰۹، شرکت نفت ایران و انگلیس با سرمایه ۲ میلیون پوند تشکیل شد و جایگزین سندیکا گردید. بیشتر سهام متعلق به شرکت نفت برمه بود. تا سال ۱۹۱۴ میلادی، ۳۱ چاه در مسجدسلیمان حفر شد. پالایشگاه آبادان در سال ۱۹۱۲، با ظرفیت ۱۲۰ هزار تن سالانه ساخته شد. (دانشنامه جهان اسلام)

در جنگ جهانی اول، انگلیس سربازان هندی را برای حفاظت فرستاد. شرکت امنیت را مختل دید و پرداخت‌ها را متوقف کرد. (مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)

تأثیرات اقتصادی و سیاسی

قرارداد دارسی، قرارداد نفت را با سیاست درآمیخت و اقتصاد ایران را وابسته کرد. کشف نفت وابستگی ایجاد کرد و نفوذ انگلیس را پایدار نمود. اختلافات شامل عدم پرداخت ۱۶ درصد سود، معافیت گمرکی، واگذاری زمین‌ها، و استخدام خارجی‌ها بود. شرکت با بختیاری‌ها قرارداد داخلی امضا کرد که دولت آن را مخالف منافع دانست. (مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)

شرکت به تعهدات عمل نکرد: محدود به خوزستان، عدم ساخت کارخانه در ایران، عدم پرداخت مالیات، عدم سهیم کردن ایران در شرکت‌های تابعه، و عدم مشارکت نمایندگان ایران. این تخلفات زمینه لغو را فراهم کرد. (انسانی ایر)

لغو قرارداد و رویدادهای بعدی

در نوامبر ۱۹۳۲ میلادی (۵ آذر ۱۳۱۱ خورشیدی)، رضا شاه قرارداد را لغو کرد و مجلس تصویب نمود. انگلیس به جامعه ملل شکایت کرد. با وساطت، قرارداد ۱۹۳۳ میلادی (اردیبهشت ۱۳۱۲ خورشیدی) جایگزین شد. (مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)

تفاوت‌های قرارداد ۱۹۳۳ با دارسی

مدت دارسی تا سال ۱۹۶۱ (۲۸ سال باقی‌مانده) بود اما قرارداد ۱۹۳۳ آن را ۳۲ سال تمدید کرد. سهم ایران در دارسی ۱۶ درصد کل سود بود اما در قرارداد ۱۹۳۳، ۴ شیلینگ به ازای هر تن و ۲۰ درصد اضافه درآمد (حداقل ۷۵۰ هزار پوند) فقط از شرکت اصلی. قرارداد دارسی فقط خشکی را شامل می‌شد اما قرارداد ۱۹۳۳ آب‌های ساحلی را افزود. در قرارداد دارسی، دارایی‌ها بدون غرامت بازمی‌گشت اما در قرارداد ۱۹۳۳، ایران از حق اعراض کرد. در قرارداد ۱۹۳۳ امتیازات اضافی مانند معادن و راه‌آهن به انگلیس داد. (پژوهشکده تاریخ معاصر)

قرارداد ۱۹۳۳ موقعیت انگلیس را تحکیم کرد و ایران امتیازات ناچیزی گرفت. این زمینه‌ساز نهضت ملی شدن نفت در سال ۱۹۵۱ میلادی شد. (مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی)

منابع:

برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین1&oldid=82660»