کاربر:Khosro/صفحه تمرین NOINDEX: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویراستار نهایی مقاله قبل از انتشار)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۹۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|887x887پیکسل]]
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148px]]
{{جعبه زندگینامه
{{جعبه اطلاعات سیاست‌مدار
| نام              = شیخ احمد تربتی
| تصویر            = شیخ احمد تربتی؛3.jpg
| شرح تصویر        = شیخ احمد تربتی، روزنامه‌نگار و فعال مشروطه
| نام کامل        =
| زادروز          = ۱۲۵۹ خورشیدی
| شهر تولد        = تربت حیدریه
| کشور تولد        =
| تاریخ مرگ        = ۱۲۸۸ خورشیدی
| شهر مرگ          = تبریز
| کشور مرگ        =
| تحصیلات          = فقه و اصول، حوزه‌های علمیه مشهد و نجف
| دین              =
| حزب سیاسی        = مشروطه‌خواه، وابسته به انجمن ایالتی تبریز
| سمت              = بنیان‌گذار و سردبیر روزنامه روح‌القدس
| فعالیت‌ها        = روزنامه‌نگاری مبارز، حمایت از مشروطیت، سرودن دیوان شعر با تخلص «احمد»
|image_size=250پیکسل}}
'''شیخ احمد تربتی'''، (متولد سال ۱۲۵۹، تربت حیدریه – درگذشته ۱۲۸۸ ه‍. ش، تبریز) روزنامه‌نگار، شاعر، و فعال سیاسی دوره [[جنبش مشروطه ایران]]، بنیان‌گذار روزنامه «روح‌القدس» و اولین شهید روزنامه‌نگار کشور بود. او در تربت حیدریه متولد شد و تحصیلاتش را در حوزه‌های علمیه مشهد و نجف گذراند، اما با اندیشه‌های تجددخواهانه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه روح‌القدس را تأسیس کرد که با لحن تند و انتقادی، استبداد [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]] و نفوذ خارجی را افشا می‌کرد. در دوره [[استبداد صغیر]] (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، او به دلیل فعالیت‌هایش مورد سرکوب قرار گرفت و در سال ۱۲۸۸، در تبریز به قتل رسید. شیخ احمد تربتی با اشعار و مقالاتش، به بیداری افکار عمومی و حمایت از مشروطه کمک کرد، اما به دلیل مخالفت با دربار، قربانی خشونت شد. او از خاندانی مذهبی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی فعال بود. شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» شعرهایی در سبک کلاسیک سرود و در دیوانش از عدالت و آزادی سخن گفت. نقش روزنامه روح‌القدس در افشای جنایات استبداد، او را به نمادی از روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد. نقدهای مثبت او را به‌عنوان مبارز مشروطه و شهید رسانه ستایش می‌کنند، اما برخی منابع به تندروی در انتقاداتش اشاره دارند. میراث شیخ احمد تربتی در تاریخ ایران به‌عنوان بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری تندرو و شهید مشروطه ماندگار است.<ref name=":0">[https://ensani.ir/file/download/article/20120326171011-3043-120.pdf کتاب «روزنامه‌نگاران مقتول: سلطان‌العلمای خراسانی»، تالف سید محمد صدری طباطبایی]</ref><ref name=":1">[https://www.cgie.org.ir/fa/article/268719/%D8%B1%D9%88%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3 روح‌القدوس - مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]</ref><ref name=":2">[https://rch.ac.ir/article/Details/14166 از روزنامه‌های تندرو دوره مشروطه - دانشنامه جهان اسلام]</ref><ref name=":3">[https://www.torbat-h.ir/celebrities/sheykh-ahmad-torbati/ شیخ احمد تربتی، اولین شهید روزنامه‌نگار ایران - تربت شهر من]</ref><ref name=":4">کتاب «تاریخ مشروطه ایران»، تألیف [[احمد کسروی]]</ref>


| اندازه جعبه =
== زندگی اولیه و تحصیلات ==
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۵۹ ش (۱۲۹۶ ق) در تربت حیدریه، از توابع خراسان، در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. پدرش، شیخ محمد تربتی، از علمای محلی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی فعال بود. او از کودکی به علوم دینی علاقه‌مند بود و در محیطی سنتی پرورش یافت، اما با مهاجرت به مشهد، با اندیشه‌های نوین آشنا شد.<ref name=":1" /><ref name=":3" />


| عنوان =  
=== تحصیلات و فعالیت‌های مذهبی ===
شیخ احمد تربتی تحصیلات دینی را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و سپس به نجف رفت و نزد علمای برجسته، مانند [[آخوند ملا محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، فقه و اصول آموخت. او در نجف با جریان‌های تجددخواه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. در تبریز، به تدریس و فعالیت‌های فرهنگی پرداخت و با روشنفکران مشروطه‌خواه، مانند [[سیّدحسن تقی‌زاده|سید حسن تقی‌زاده]]، ارتباط برقرار کرد.<ref name=":0" /><ref name=":2" />


| نام = خانواده مصباح
== فعالیت‌های روزنامه‌نگاری ==
[[پرونده:روزنامه روح‌القدوس.jpg|جایگزین=روزنامه روح‌القدوس|بندانگشتی|330x330پیکسل|روزنامه روح‌القدوس]]


| تصویر =شهیدان خانواده مصباح.JPG
=== تأسیس روزنامه روح‌القدس ===
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه «روح‌القدس» را در تبریز تأسیس کرد. این روزنامه با لحن تند و انتقادی، به افشای سیاست‌های استبدادی دربار قاجار، به‌ویژه محمدعلی شاه، و نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) می‌پرداخت. روح‌القدس با چاپ مقالات و کاریکاتورهای سیاسی، به یکی از تأثیرگذارترین نشریات دوره مشروطه تبدیل شد و به بیداری افکار عمومی کمک کرد. تربتی خود سردبیری و نگارش بخش عمده مقالات را بر عهده داشت.<ref name=":1" /><ref name=":3" />


| اندازه تصویر = ۲۳۰px
=== ویژگی‌ها و تأثیرات روح‌القدس ===
روزنامه روح‌القدس به دلیل سبک تند و صریحش در انتقاد از استبداد و فساد درباری، در میان مشروطه‌خواهان محبوبیت یافت. این روزنامه، با انتشار اخبار سرکوب مشروطه‌خواهان و حمایت از مجلس، نقش مهمی در تقویت جنبش مشروطیت ایفا کرد. با این حال، برخی منابع به تندروی تربتی در مقالاتش اشاره دارند که گاه به جنجال منجر شد، اما این سبک او را به چهره‌ای برجسته در روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":4" />


| عنوان تصویر =شهدای خانواده مصباح
=== محتوای سیاسی و فرهنگی روح‌القدس ===
روزنامه روح‌القدس، به دلیل محتوای سیاسی و فرهنگی تندش شهرت داشت. این روزنامه با انتشار مقالات انتقادی علیه استبداد محمدعلی شاه، فساد درباری، و نفوذ خارجی (به‌ویژه روسیه)، به افشای جنایات دربار و حمایت از آرمان‌های مشروطه پرداخت. روح‌القدس همچنین کاریکاتورهایی منتشر می‌کرد که مقامات قاجار را به سخره می‌گرفت. بخش فرهنگی روزنامه شامل اشعار شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» بود که مضامین عدالت و آزادی را ترویج می‌کرد. این محتوا، به‌ویژه در تبریز، به بسیج افکار عمومی علیه استبداد کمک کرد، اما تندروی در برخی مقالات، خشم دربار را برانگیخت.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />


| زادروز =
== نقش در انقلاب مشروطیت ==
[[پرونده:سید احمد تربتی؛1.jpg|جایگزین=شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس|بندانگشتی|شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس    ]]
در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، شیخ احمد تربتی از فعالان برجسته مشروطه‌خواه در تبریز بود. او با انتشار مقالات تند در روزنامه روح‌القدس، سرکوب مشروطه‌خواهان توسط محمدعلی شاه را افشا کرد و به سازماندهی مقاومت در تبریز کمک نمود. تربتی با همکاری انجمن ایالتی تبریز و چهره‌هایی مانند [[ستارخان]]، به ترویج آرمان‌های مشروطه پرداخت.<ref name=":0" /><ref name=":3" />


| زادگاه = یزد و تهران
=== همکاری با مشروطه‌خواهان ===
شیخ احمد تربتی با روشنفکران مشروطه‌خواه، از جمله سید حسن تقی‌زاده و اعضای انجمن سعادت، ارتباط نزدیکی داشت. او از طریق سخنرانی‌ها و مقالاتش، مردم تبریز را به حمایت از مشروطه و مقاومت در برابر استبداد تشویق کرد. این فعالیت‌ها او را به هدفی برای دربار و نیروهای استبدادی تبدیل کرد، اما روحیه مبارزاتی‌اش را تقویت نمود.<ref name=":1" /><ref name=":4" />


| تاریخ مرگ = ۱۳۶۰–۱۳۹۰ ه‍.ش
== فعالیت‌های ادبی و شعر ==
شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» دیوان شعری در سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب در قالب غزل و قصیده بودند، مضامین عاشقانه، اجتماعی، و سیاسی داشتند. تربتی در شعرهایش به عدالت، آزادی، و مبارزه با استبداد تأکید می‌کرد و از مشروطه‌خواهان ستایش می‌کرد. این اشعار گاه در روزنامه روح‌القدس منتشر می‌شد و به محبوبیت او در محافل ادبی تبریز افزود.<ref name=":1" /><ref name=":3" />


| مکان مرگ = تهران: (محمد، رقیه، فاطمه، عزت، اصغر، محمود، اکبر، مسیح)؛ قرارگاه اشرف: عراق (فاطمه مسیح)
=== تأثیر ادبی ===
فعالیت‌های ادبی شیخ احمد تربتی، به‌ویژه اشعار سیاسی‌اش، در دوره مشروطیت تأثیرگذار بود. اشعار او در گردهمایی‌های مشروطه‌خواهان خوانده می‌شد و به تقویت روحیه مبارزان کمک می‌کرد. سادگی سبک شعری او در مقایسه با شاعران برجسته قاجار تفاوت داشت، اما ارزش کار او در پیوند شعر با آرمان‌های مشروطه بود. دیوانش پس از مرگش به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش حفظ شد.<ref name=":0" /><ref name=":2" />


| عرض جغرافیایی محل دفن =
== ترور و پایان زندگی ==
[[پرونده:سید احمد تربتی؛2.jpg|جایگزین=سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری|بندانگشتی|227x227پیکسل|سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری]]
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۸ ش (۱۳۲۷ ق) در تبریز، در جریان استبداد صغیر، توسط نیروهای وابسته به دربار محمدعلی شاه به قتل رسید. او به دلیل مقالات تند روزنامه روح‌القدس علیه استبداد و افشای سرکوب مشروطه‌خواهان، هدف نیروهای درباری قرار گرفت. تربتی در محله‌ای در تبریز دستگیر و پس از شکنجه، اعدام شد. این رویداد او را به اولین شهید روزنامه‌نگار ایران تبدیل کرد.<ref name=":0" /><ref name=":3" />


| طول جغرافیایی محل دفن =
=== پیامدهای ترور ===
ترور شیخ احمد تربتی واکنش‌های گسترده‌ای در میان مشروطه‌خواهان برانگیخت. مرگ او به تقویت روحیه مقاومت در تبریز و تسریع فتح تهران (۱۲۸۸ ش) کمک کرد. روزنامه روح‌القدس پس از مرگ او به فعالیت ادامه نداد، اما تأثیرش در بیداری افکار عمومی ماندگار شد. برخی منابع به تندروی‌های تربتی به‌عنوان عاملی برای خشم دربار اشاره دارند، اما شهادتش او را به نمادی از مبارزه علیه استبداد تبدیل کرد.<ref name=":1" /><ref name=":4" />


| latd =
== میراث ==
شیخ احمد تربتی با تأسیس روزنامه روح‌القدس، نقش مهمی در توسعه روزنامه‌نگاری مبارز در دوره مشروطیت ایفا کرد. منابع تأکید دارند که روح‌القدس با لحن انتقادی و افشاگرانه، الگویی برای نشریات بعدی، مانند صوراسرافیل، شد. تربتی با مقالاتش به بیداری افکار عمومی و حمایت از آرمان‌های مشروطه کمک کرد و به‌عنوان پیشگام روزنامه‌نگاری تندرو شناخته می‌شود.<ref name=":1" /><ref name=":2" />


| latm =
=== جایگاه در تاریخ ایران ===
شیخ احمد تربتی به‌عنوان اولین شهید روزنامه‌نگار ایران، در تاریخ مشروطه جایگاه ویژه‌ای دارد. شهادت او الهام‌بخش مبارزان مشروطه، به‌ویژه در تبریز، بود و به تقویت جنبش مشروطیت کمک کرد. دیوان شعر او با تخلص «احمد»، که مضامین عدالت و آزادی را دربرداشت، نیز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش باقی ماند. با وجود انتقادات به تندروی در مقالاتش، تربتی به‌عنوان نمادی از شجاعت و مبارزه علیه استبداد در تاریخ ایران ماندگار است.<ref name=":0" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />


| lats =
== منابع ==
 
| latNS =
 
| longd =
 
| longm =
 
| longs =
 
| longEW =
 
| محل زندگی = یزد، تهران
 
| ملیت = ایرانی
 
| نژاد =
 
| تابعیت =
 
| تحصیلات =
 
| دانشگاه =
 
| پیشه =
 
| سال‌های فعالیت =
 
| کارفرما =
 
| نهاد = سازمان مجاهدین خلق
 
| نماینده = محمد مصباح (کاندیدای انتخابات مجلس در یزد)
 
| شناخته‌شده برای = مقاومت در برابر جمهوری اسلامی، شهادت ۹ عضو خانواده
 
| نقش‌های برجسته =
 
| سبک =
 
| تأثیرگذاران = محمد حنیف‌نژاد
 
| تأثیرپذیرفتگان = فعالان مقاومت ایران
 
| شهر خانگی =
 
| تلویزیون =
 
| لقب =
 
| حزب =
 
| جنبش = سازمان مجاهدین خلق
 
| مخالفان = رژیم پهلوی، جمهوری اسلامی ایران
 
| هیئت =
 
| دین =اسلام
 
| مذهب =
 
| منصب =
 
| مکتب =
 
| آثار = وصیت‌نامه فاطمه مصباح
 
| خویشاوندان سرشناس =
 
| فرزندان = فاطمه، عزت، اصغر، محمود، اکبر، مسیح (فرزندان محمد و رقیه)
 
| جوایز =
 
| امضا =
 
| اندازه امضا =
 
| وبگاه =
 
| پانویس =
 
| اتهام‌ها = فعالیت در سازمان مجاهدین خلق
 
| مجازات = اعدام: (فاطمه، عزت، اصغر، محمود، اکبر، مسیح)؛ کشته شدن در درگیری: (محمد، رقیه، فاطمه مسیح)
 
| وضعیت پزشکی =
 
| اقدامات اعتراضی = تظاهرات ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، پخش اعلامیه، فعالیت‌های دانش‌آموزی
 
| وضعیت خانواده =
 
| واکنش‌های بین‌المللی =
 
}}'''خانواده مصباح،''' یکی از نمونه‌های برجسته مقاومت در برابر نظام جمهوری اسلامی ایران است که ۹ نفر از اعضای آن در جریان مبارزه برای آزادی به شهادت رسیدند. محمد مصباح، متولد ۱۳۱۲ در یزد، از جوانی به دلیل مشاهده نابرابری‌های اجتماعی به [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] پیوست و در زندان‌های [[محمدرضا پهلوی|رژیم پهلوی]] محبوس شد. پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷]]، او و همسرش رقیه مسیح به همراه فرزندانشان، فاطمه، عزت، اصغر، محمود، اکبر و همسرش مسیح، به فعالیت در سازمان مجاهدین ادامه دادند. [[فاطمه مصباح]]، متولد ۱۳۴۷، در ۱۳ سالگی در [[تظاهرات ۳۰ خرداد ۱۳۶۰]] دستگیر و در ۲۶ شهریور همان سال در [[زندان اوین]] اعدام شد. دیگر اعضای خانواده نیز در تابستان ۱۳۶۰ و بهار ۱۳۶۱ به دلیل فعالیت‌های مبارزاتی اعدام شدند. محمد و رقیه در ۱۳ اسفند ۱۳۶۰ در حمله نیروهای حکومتی به پایگاه مجاهدین به شهادت رسیدند. فاطمه مسیح، از خویشاوندان، در سال ۱۳۹۰ در حمله به [[قرارگاه اشرف]] پایگاه مجاهدین در عراق کشته شد. این خانواده با وجود سرکوب شدید، از طریق مشارکت در تظاهرات، پخش اعلامیه و فعالیت‌های سازمانی، به مبارزه علیه استبداد ادامه دادند. یاد و نام خانواده مصباح به‌عنوان نمادی از پایداری در تاریخ مبارزات ایران ثبت شده است. <ref name=":0">[https://iranfreedom.net/%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%88%d8%a7%d8%af%d9%87-%d9%85%d8%b5%d8%a8%d8%a7%d8%ad%d8%9b-%d8%b1%d9%88%d8%a7%db%8c%d8%aa%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d8%b1%d8%b2%d9%85%d8%8c-%d8%a7%db%8c%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%af%da%af/ خانواده مصباح؛ روایتی از رزم، ایستادگی و آرمان‌خواهی - ایران آزادی]</ref><ref name=":1">[https://event.mojahedin.org/i/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%AD-%DA%86%D9%84%DA%86%D8%B1%D8%A7%D8%BA%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C ۱۳اسفند ۱۳۶۰ ـ شهادت محمد مصباح و رقیه مسیح - سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref>
 
== پیشینه خانوادگی و زمینه‌های مبارزاتی ==
محمد مصباح، متولد سال ۱۳۱۲ در یزد، در خانواده‌ای زحمتکش و محروم به دنیا آمد. او از کودکی برای تأمین مخارج خانواده به کارگری و بافندگی مشغول بود و با تحمل مشکلات فراوان، تحصیلات ابتدایی را به پایان رساند. در ۲۰ سالگی به تهران مهاجرت کرد و با مشاهده نابرابری‌های اجتماعی و تبعیض در نظام پهلوی، به سازمان مجاهدین خلق پیوست. او در این سازمان ابتدا در بخش بازار فعالیت کرد و از آموزش‌های [[محمد حنیف‌نژاد]]، بنیانگذار سازمان مجاهدین خلق، بهره برد.<ref name=":1" />
 
=== زندگی خانوادگی و آغاز مبارزه ===
محمد مصباح با رقیه مسیح ازدواج کرد و صاحب شش فرزند به نام‌های فاطمه، عزت (خدیجه)، اصغر، محمود، اکبر و مسیح شد. خانواده مصباح از همان ابتدا درگیر مبارزه سیاسی بود. محمد به دلیل فعالیت‌های انقلابی در دهه ۱۳۴۰ و اوایل دهه ۱۳۵۰ چندین بار توسط رژیم پهلوی دستگیر و زندانی شد. در این دوره، رقیه مسیح با تحمل سختی‌ها، سرپرستی فرزندان خردسال را بر عهده گرفت. فاطمه مصباح، متولد ۱۳۴۷ در تهران، از کودکی در محیطی رشد کرد که مبارزه با استبداد بخشی از زندگی خانواده بود. او در ۹ سالگی در تظاهرات ضدسلطنتی سال ۱۳۵۶ شرکت کرد و اعلامیه پخش می‌کرد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
== فعالیت‌های مبارزاتی در دهه ۱۳۵۰ ==
در دهه ۱۳۵۰، خانواده مصباح به‌طور فعال در مبارزات ضد رژیم پهلوی مشارکت داشت. محمد مصباح، پس از آزادی از زندان رژیم پهلوی در سال ۱۳۵۶، فعالیت‌های خود را در سازمان مجاهدین خلق از سر گرفت. او در تهران و یزد به سازماندهی فعالیت‌های انقلابی مشغول بود و در افشای نابرابری‌های اجتماعی نقش داشت. فاطمه مصباح، که در آن زمان تنها ۹ سال داشت، در تظاهرات ضدسلطنتی سال ۱۳۵۶ شرکت کرد و به پخش اعلامیه‌های سازمان مجاهدین خلق پرداخت. <ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
=== عضویت و فعالیت در سازمان مجاهدین خلق ===
پس از سرنگونی رژیم پهلوی در سال ۱۳۵۷، محمد مصباح مسئولیت‌های گسترده‌تری در سازمان مجاهدین خلق بر عهده گرفت. او در تهران در بخش اصناف و بازار فعالیت کرد و در یزد به افشای نابرابری‌های اجتماعی و عملکرد آخوند محمد صدوقی، از مهره‌های حکومتی، پرداخت. محمد در انتخابات مجلس شورای ملی به‌عنوان کاندیدای سازمان در یزد شرکت کرد و با وجود تقلب‌های گسترده، به دلیل موضع‌گیری‌های انقلابی و فعالیت‌های شبانه‌روزی، آرای قابل‌توجهی کسب کرد. این تلاش‌ها به معرفی اهداف سازمان به قشرها مختلف مردم یزد کمک کرد. فاطمه مصباح نیز در سال ۱۳۵۷ به انجمن دانش‌آموزی هواداران سازمان مجاهدین پیوست و در فعالیت‌های دانش‌آموزی مشارکت داشت. رقیه مسیح با پشتیبانی از فعالیت‌های انقلابی خانواده، نقش مهمی در حفظ انسجام خانواده ایفا کرد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
== سرکوب و اعدام‌ها در دهه ۱۳۶۰ ==
 
=== دستگیری و اعدام فاطمه مصباح ===
در ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، تظاهرات گسترده و مسالمت‌آمیزی در تهران علیه سرکوب‌های جمهوری اسلامی برگزار شد که با پاسخ خشونت‌آمیز رژیم مواجه شد. فاطمه مصباح، دختر ۱۳ ساله خانواده مصباح، در ۲۵ شهریور ۱۳۶۰ به دلیل مشارکت در یک راهپیمایی مسالمت‌آمیز دستگیر شد. او بدون محاکمه یا امکان دفاع به زندان اوین منتقل شد و در ۲۶ شهریور ۱۳۶۰ تیرباران شد. فاطمه پیش از اعدام وصیت‌نامه‌ای نوشت که در آن به اعتقادش به اهداف سازمان مجاهدین خلق، از جمله رسیدن به جامعه‌ای عادلانه، و درخواست ادامه راهش توسط نسل‌های آینده اشاره کرد. نام او در میان ۸۰ نفر اعدام‌شده در آن روز در روزنامه‌های رسمی منتشر شد.<ref name=":0" />
 
=== شهادت دیگر اعضای خانواده ===
موج سرکوب‌های سال ۱۳۶۰ خانواده مصباح را به شدت تحت تأثیر قرار داد. محمد مصباح، که از فروردین ۱۳۶۰ به دلیل فشارهای کمیته‌های حکومتی در بازار تهران به زندگی مخفی رو آورده بود، به همراه همسرش رقیه مسیح در ۱۳ اسفند ۱۳۶۰ در حمله نیروهای حکومتی به پایگاه مجاهدین در تهران کشته شدند. محمد پیش‌تر در زندان‌های رژیم پهلوی تحت شکنجه‌های شدید قرار گرفته بود، اما پس از آزادی در سال ۱۳۵۶ و بار دیگر در سال ۱۳۵۳، به فعالیت‌های انقلابی خود ادامه داد. عزت (خدیجه) مصباح، خواهر ۱۵ ساله فاطمه، در تابستان ۱۳۶۰ به دلیل فعالیت در سازمان مجاهدین خلق اعدام شد. اصغر مصباح (۱۷ ساله) و محمود مصباح (۱۹ ساله)، برادران فاطمه، نیز در همان تابستان به اتهام فعالیت‌های انقلابی اعدام شدند. اکبر مصباح و همسرش مسیح مصباح در بهار ۱۳۶۱ دستگیر و اعدام شدند. فاطمه مسیح، از خویشاوندان خانواده، در [[حمله نیروهای ارتش عراق به قرارگاه اشرف ۱۹ فروردین ۱۳۹۰|۱۹ فروردین ۱۳۹۰ در حمله به قرارگاه اشرف]] به شهادت رسید.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
== میراث خانواده مصباح ==
 
=== ثبت در تاریخ مبارزه ===
خانواده مصباح با تقدیم ۹ شهید، شامل محمد مصباح، رقیه مسیح، فاطمه مصباح، عزت (خدیجه) مصباح، اصغر مصباح، محمود مصباح، اکبر مصباح، مسیح مصباح و فاطمه مسیح به نمادی از مقاومت در برابر نظام جمهوری اسلامی تبدیل شد. فعالیت‌های این خانواده در سازمان مجاهدین خلق، از تظاهرات ضدسلطنتی دهه ۱۳۵۰ تا مبارزه مسلحانه پس از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، نشان‌دهنده تعهد آن‌ها به عدالت و آزادی بود. فاطمه مصباح، که در ۱۳ سالگی اعدام شد، به دلیل سن کم و وصیت‌نامه‌اش که بر ادامه مبارزه تأکید داشت، به‌عنوان نمونه‌ای از پایداری نسل جوان در تاریخ ثبت شد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
=== تأثیر بر جنبش مقاومت ===
فعالیت‌های خانواده مصباح، به‌ویژه مشارکت محمد در افشای نابرابری‌ها در یزد و تهران، و نقش فاطمه در فعالیت‌های دانش‌آموزی، به تقویت جنبش مقاومت علیه جمهوری اسلامی کمک کرد. اعدام‌های گسترده اعضای این خانواده در دهه ۱۳۶۰ و شهادت فاطمه مسیح در حمله به قرارگاه اشرف در سال ۱۳۹۰، جایگاه آن‌ها را به‌عنوان نمادی از ایستادگی در برابر استبداد تثبیت کرد. یاد این خانواده در تاریخ مبارزات ایران به‌عنوان نمونه‌ای از فداکاری و مقاومت در برابر سرکوب حکومتی باقی مانده است.<ref name=":0" />
 
== منابع: ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۴۸

برای صفحه تمرین.jpg
شیخ احمد تربتی
شیخ احمد تربتی؛3.jpg
شیخ احمد تربتی، روزنامه‌نگار و فعال مشروطه
شناسنامه
زادروز۱۲۵۹ خورشیدی
زادگاهتربت حیدریه،
تاریخ مرگ۱۲۸۸ خورشیدی
محل مرگتبریز،
تحصیلاتفقه و اصول، حوزه‌های علمیه مشهد و نجف
اطلاعات سیاسی
حزب سیاسیمشروطه‌خواه، وابسته به انجمن ایالتی تبریز
سمتبنیان‌گذار و سردبیر روزنامه روح‌القدس
فعالیت‌هاروزنامه‌نگاری مبارز، حمایت از مشروطیت، سرودن دیوان شعر با تخلص «احمد»

شیخ احمد تربتی، (متولد سال ۱۲۵۹، تربت حیدریه – درگذشته ۱۲۸۸ ه‍. ش، تبریز) روزنامه‌نگار، شاعر، و فعال سیاسی دوره جنبش مشروطه ایران، بنیان‌گذار روزنامه «روح‌القدس» و اولین شهید روزنامه‌نگار کشور بود. او در تربت حیدریه متولد شد و تحصیلاتش را در حوزه‌های علمیه مشهد و نجف گذراند، اما با اندیشه‌های تجددخواهانه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه روح‌القدس را تأسیس کرد که با لحن تند و انتقادی، استبداد محمدعلی شاه و نفوذ خارجی را افشا می‌کرد. در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، او به دلیل فعالیت‌هایش مورد سرکوب قرار گرفت و در سال ۱۲۸۸، در تبریز به قتل رسید. شیخ احمد تربتی با اشعار و مقالاتش، به بیداری افکار عمومی و حمایت از مشروطه کمک کرد، اما به دلیل مخالفت با دربار، قربانی خشونت شد. او از خاندانی مذهبی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی فعال بود. شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» شعرهایی در سبک کلاسیک سرود و در دیوانش از عدالت و آزادی سخن گفت. نقش روزنامه روح‌القدس در افشای جنایات استبداد، او را به نمادی از روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد. نقدهای مثبت او را به‌عنوان مبارز مشروطه و شهید رسانه ستایش می‌کنند، اما برخی منابع به تندروی در انتقاداتش اشاره دارند. میراث شیخ احمد تربتی در تاریخ ایران به‌عنوان بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری تندرو و شهید مشروطه ماندگار است.[۱][۲][۳][۴][۵]

زندگی اولیه و تحصیلات

شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۵۹ ش (۱۲۹۶ ق) در تربت حیدریه، از توابع خراسان، در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. پدرش، شیخ محمد تربتی، از علمای محلی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی فعال بود. او از کودکی به علوم دینی علاقه‌مند بود و در محیطی سنتی پرورش یافت، اما با مهاجرت به مشهد، با اندیشه‌های نوین آشنا شد.[۲][۴]

تحصیلات و فعالیت‌های مذهبی

شیخ احمد تربتی تحصیلات دینی را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و سپس به نجف رفت و نزد علمای برجسته، مانند آخوند خراسانی، فقه و اصول آموخت. او در نجف با جریان‌های تجددخواه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. در تبریز، به تدریس و فعالیت‌های فرهنگی پرداخت و با روشنفکران مشروطه‌خواه، مانند سید حسن تقی‌زاده، ارتباط برقرار کرد.[۱][۳]

فعالیت‌های روزنامه‌نگاری

روزنامه روح‌القدوس
روزنامه روح‌القدوس

تأسیس روزنامه روح‌القدس

شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه «روح‌القدس» را در تبریز تأسیس کرد. این روزنامه با لحن تند و انتقادی، به افشای سیاست‌های استبدادی دربار قاجار، به‌ویژه محمدعلی شاه، و نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) می‌پرداخت. روح‌القدس با چاپ مقالات و کاریکاتورهای سیاسی، به یکی از تأثیرگذارترین نشریات دوره مشروطه تبدیل شد و به بیداری افکار عمومی کمک کرد. تربتی خود سردبیری و نگارش بخش عمده مقالات را بر عهده داشت.[۲][۴]

ویژگی‌ها و تأثیرات روح‌القدس

روزنامه روح‌القدس به دلیل سبک تند و صریحش در انتقاد از استبداد و فساد درباری، در میان مشروطه‌خواهان محبوبیت یافت. این روزنامه، با انتشار اخبار سرکوب مشروطه‌خواهان و حمایت از مجلس، نقش مهمی در تقویت جنبش مشروطیت ایفا کرد. با این حال، برخی منابع به تندروی تربتی در مقالاتش اشاره دارند که گاه به جنجال منجر شد، اما این سبک او را به چهره‌ای برجسته در روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد.[۱][۳][۵]

محتوای سیاسی و فرهنگی روح‌القدس

روزنامه روح‌القدس، به دلیل محتوای سیاسی و فرهنگی تندش شهرت داشت. این روزنامه با انتشار مقالات انتقادی علیه استبداد محمدعلی شاه، فساد درباری، و نفوذ خارجی (به‌ویژه روسیه)، به افشای جنایات دربار و حمایت از آرمان‌های مشروطه پرداخت. روح‌القدس همچنین کاریکاتورهایی منتشر می‌کرد که مقامات قاجار را به سخره می‌گرفت. بخش فرهنگی روزنامه شامل اشعار شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» بود که مضامین عدالت و آزادی را ترویج می‌کرد. این محتوا، به‌ویژه در تبریز، به بسیج افکار عمومی علیه استبداد کمک کرد، اما تندروی در برخی مقالات، خشم دربار را برانگیخت.[۱][۲][۳]

نقش در انقلاب مشروطیت

شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس
شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس

در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، شیخ احمد تربتی از فعالان برجسته مشروطه‌خواه در تبریز بود. او با انتشار مقالات تند در روزنامه روح‌القدس، سرکوب مشروطه‌خواهان توسط محمدعلی شاه را افشا کرد و به سازماندهی مقاومت در تبریز کمک نمود. تربتی با همکاری انجمن ایالتی تبریز و چهره‌هایی مانند ستارخان، به ترویج آرمان‌های مشروطه پرداخت.[۱][۴]

همکاری با مشروطه‌خواهان

شیخ احمد تربتی با روشنفکران مشروطه‌خواه، از جمله سید حسن تقی‌زاده و اعضای انجمن سعادت، ارتباط نزدیکی داشت. او از طریق سخنرانی‌ها و مقالاتش، مردم تبریز را به حمایت از مشروطه و مقاومت در برابر استبداد تشویق کرد. این فعالیت‌ها او را به هدفی برای دربار و نیروهای استبدادی تبدیل کرد، اما روحیه مبارزاتی‌اش را تقویت نمود.[۲][۵]

فعالیت‌های ادبی و شعر

شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» دیوان شعری در سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب در قالب غزل و قصیده بودند، مضامین عاشقانه، اجتماعی، و سیاسی داشتند. تربتی در شعرهایش به عدالت، آزادی، و مبارزه با استبداد تأکید می‌کرد و از مشروطه‌خواهان ستایش می‌کرد. این اشعار گاه در روزنامه روح‌القدس منتشر می‌شد و به محبوبیت او در محافل ادبی تبریز افزود.[۲][۴]

تأثیر ادبی

فعالیت‌های ادبی شیخ احمد تربتی، به‌ویژه اشعار سیاسی‌اش، در دوره مشروطیت تأثیرگذار بود. اشعار او در گردهمایی‌های مشروطه‌خواهان خوانده می‌شد و به تقویت روحیه مبارزان کمک می‌کرد. سادگی سبک شعری او در مقایسه با شاعران برجسته قاجار تفاوت داشت، اما ارزش کار او در پیوند شعر با آرمان‌های مشروطه بود. دیوانش پس از مرگش به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش حفظ شد.[۱][۳]

ترور و پایان زندگی

سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری
سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری

شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۸ ش (۱۳۲۷ ق) در تبریز، در جریان استبداد صغیر، توسط نیروهای وابسته به دربار محمدعلی شاه به قتل رسید. او به دلیل مقالات تند روزنامه روح‌القدس علیه استبداد و افشای سرکوب مشروطه‌خواهان، هدف نیروهای درباری قرار گرفت. تربتی در محله‌ای در تبریز دستگیر و پس از شکنجه، اعدام شد. این رویداد او را به اولین شهید روزنامه‌نگار ایران تبدیل کرد.[۱][۴]

پیامدهای ترور

ترور شیخ احمد تربتی واکنش‌های گسترده‌ای در میان مشروطه‌خواهان برانگیخت. مرگ او به تقویت روحیه مقاومت در تبریز و تسریع فتح تهران (۱۲۸۸ ش) کمک کرد. روزنامه روح‌القدس پس از مرگ او به فعالیت ادامه نداد، اما تأثیرش در بیداری افکار عمومی ماندگار شد. برخی منابع به تندروی‌های تربتی به‌عنوان عاملی برای خشم دربار اشاره دارند، اما شهادتش او را به نمادی از مبارزه علیه استبداد تبدیل کرد.[۲][۵]

میراث

شیخ احمد تربتی با تأسیس روزنامه روح‌القدس، نقش مهمی در توسعه روزنامه‌نگاری مبارز در دوره مشروطیت ایفا کرد. منابع تأکید دارند که روح‌القدس با لحن انتقادی و افشاگرانه، الگویی برای نشریات بعدی، مانند صوراسرافیل، شد. تربتی با مقالاتش به بیداری افکار عمومی و حمایت از آرمان‌های مشروطه کمک کرد و به‌عنوان پیشگام روزنامه‌نگاری تندرو شناخته می‌شود.[۲][۳]

جایگاه در تاریخ ایران

شیخ احمد تربتی به‌عنوان اولین شهید روزنامه‌نگار ایران، در تاریخ مشروطه جایگاه ویژه‌ای دارد. شهادت او الهام‌بخش مبارزان مشروطه، به‌ویژه در تبریز، بود و به تقویت جنبش مشروطیت کمک کرد. دیوان شعر او با تخلص «احمد»، که مضامین عدالت و آزادی را دربرداشت، نیز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش باقی ماند. با وجود انتقادات به تندروی در مقالاتش، تربتی به‌عنوان نمادی از شجاعت و مبارزه علیه استبداد در تاریخ ایران ماندگار است.[۱][۴][۵]

منابع