کاربر:Khosro/صفحه تمرین NOINDEX: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویراستار نهایی مقاله قبل از انتشار)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۰۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|887x887پیکسل]]
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148پیکسل]]
{{جعبه زندگینامه| اندازه جعبه      =| عنوان            = کاظم صدیقی| نام               = | تصویر             = کاظم صدیقی؛1.jpg| اندازه تصویر     = ۲۴۰px| عنوان تصویر      = کاظم صدیقی| زادروز            = ۱ فروردین ۱۳۳۰| زادگاه            = ابهر، زنجان| تاریخ مرگ         =| مکان مرگ          =|عرض جغرافیایی محل دفن=|طول جغرافیایی محل دفن=|latd=|latm=|lats=|latNS=N|longd=|longm=|longs=|longEW=E| محل زندگی         = ابهر (تا ۱۳۴۲)، قم (۱۳۴۲-۱۳۵۷)، تهران (از ۱۳۸۴)| ملیت              = | نژاد              = | تابعیت            = | تحصیلات           = تحصیلات حوزوی در قم| دانشگاه           = | پیشه             = روحانی، سیاستمدار| سال‌های فعالیت    = ۱۳۵۷ - تاکنون| کارفرما          = | نهاد             = حوزه علمیه خمینی، ستاد امر به معروف و نهی از منکر، دادگاه عالی انتظامی قضات| نماینده          = | شناخته‌شده برای    = نهادهای حکومتی و مردم ایران| نقش‌های برجسته    = امام جمعه موقت تهران (از ۱۳۸۸)، حاکم شرع زاهدان (دهه ۱۳۶۰)| سبک              = | تأثیرگذاران      = آخوند جوادی آملی، آخوند مصباح یزدی| تأثیرپذیرفتگان    = | شهر خانگی         = | تلویزیون          = | لقب              = جلاد زاهدان، شیخ گریان| حزب              = | جنبش             = | مخالفان           = معترضان، سازمان‌های حقوق بشری، اپوزسیون| هیئت              = | دین              = اسلام ارتجاعی| مذهب              = | منصب              = | مکتب              = | آثار              = | خویشاوندان سرشناس = | فرزندان           = محمدمهدی صدیقی، محمدحسین صدیقی و...| جوایز            = | امضا              = | اندازه امضا       = | وبگاه             = | پانویس            = }}
{{جعبه اطلاعات سیاست‌مدار
'''کاظم صدیقی'''، (متولد ۱ فروردین ۱۳۳۰، ابهر) یکی از روحانیون حکومتی ایران است که از سال ۱۳۸۸ به‌عنوان امام جمعه موقت تهران فعالیت می‌کند. او در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شد و در سن ۱۲ سالگی تحصیلات حوزوی خود را در حوزه علمیه حقانی قم آغاز کرد و نزد آخوندهایی مانند جوادی آملی، [[محمدتقی مصباح یزدی|مصباح یزدی]]، و [[محمد بهشتی]] به تحصیل پرداخت. صدیقی در سال ۱۳۸۳ حوزه علمیه [[روح‌الله خمینی|خمینی]] را در ازگل تهران تأسیس کرد، که به دلیل امکانات لوکسش مورد توجه قرار گرفت. او به «شیخ گریان» معروف است. علت این اشتهار روضه‌خوانی برای [[سید علی خامنه ای|خامنه‌ای]] است. کاظم صدیقی در دهه ۱۳۶۰ به‌عنوان حاکم شرع در زاهدان، نقش کلیدی در اعدام‌های گسترده داشت و به «جلاد زاهدان» ملقب شد. او در سال ۱۳۸۸ از سرکوب اعتراضات پس از انتخابات حمایت کرد و معترضان را «فتنه‌گر» نامید. صدیقی در سال ۱۴۰۲ خواستار اجرای شدید قوانین حجاب شد و گفت: «باید با بدحجابی برخورد قاطع شود». کاظم صدیقی به زمین‌خواری ۱۰۰۰ میلیارد تومانی در ازگل متهم است و فرزندانش، محمدمهدی و محمدحسین، در سال ۱۴۰۳ به اتهام فساد مالی بازداشت شدند، اما این بازداشت‌ها نمایشی تلقی شد. بر اساس گزارشات صدیقی ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان از واگذاری باغ‌های ازگل دریافت کرده و درآمد ماهانه میلیاردی از مدیریت یک هتل دارد. او از فیلتر شبکه‌های اجتماعی و ممنوعیت موسیقی حمایت کرده و این فعالیت‌ها را «مخالف شریعت» خواند. در سال ۱۴۰۳، سازمان عفو بین‌الملل او را به دلیل نقض حقوق بشر محکوم کرد، ولی مصونیتش مانع از اقدامات جدی شد. صدیقی ادعا کرده که خامنه‌ای با امام زمان دیدار داشته است. این  ادعا واکنش‌های زیادی به دنبال داشت.<ref name=":0">[https://namnamak.com/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D9%87%D9%86%D8%B1/%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7/%D8%A8%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85-%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C بیوگرافی کاظم صدیقی و همسرش - نم‌نمک]</ref><ref name=":1">[https://www.balatarin.com/permlink/2024/3/21/6134422 کاظم صدیقی، روضه‌خوان محبوب رهبر ایران کیست؟ - بالاترین]</ref><ref name=":2">[https://www.rouydad24.ir/fa/news/286760/%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85-%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D9%84%D8%A7%DA%A9%DA%86%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D9%84- کاظم صدیقی روحانی مردمی یا لاکچری‌نشین حوزه علمیه ازگل؟ - سایت حکومتی رویداد۲۴]</ref><ref name=":3">[https://yasharsoltani.com/2024/03/13/%d8%b5%d8%af%db%8c%d9%82%db%8c-%d9%88-%d9%be%d8%b3%d8%b1%d8%a7%d9%86/ زمین‌خواری ۱۰۰۰ میلیاردی آیت الله صدیقی و پسران - یاشار سلطانی]</ref><ref name=":4">[https://www.radiofarda.com/a/kazem-sedighi-sons-tehran-friday-prayer-arrested-corruption/33437743.html فرزند و عروس کاظم صدیقی، امام جمعهٔ تهران، به اتهام «فساد مالی» بازداشت شدند - رادیو فردا] 2</ref><ref name=":5">[https://bazdashtshodegan.com/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C%D8%8C-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D8%AF-%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%A8/ خاطرات زندان؛ صدیقی، جلاد زاهدان- رقابت برای اعدام بیشتر - صدای بازداشت‌شدگان]</ref><ref name=":6">[https://www.didbaniran.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3-8/83270-%D8%A7%D8%AF%D8%B9%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 ادعای امام جمعه تهران در مورد دیدار آیت الله خامنه ای با امام زمان - دیده‌بان ایران]</ref><ref name=":7">[https://fararu.com/fa/tags/29957/1/%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85-%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C در مورد کاظم صدیقی - سایت حکومتی فرارو]</ref><ref name=":8">[https://parsi.euronews.com/2024/03/18/iran-what-we-know-about-financial-corruption-attributed-to-kazem-seddiqi از زمین‌خواری تا درآمد ماهانه میلیاردی از هتل؛ از فساد مالی منتسب به کاظم صدیقی چه می‌دانیم؟ - یورو نیوز]</ref><ref name=":9">[https://ir.voanews.com/a/exposing-corruption-kazem-sediqi-iran/7526072.html افشای زمین‌خواری هزار میلیارد تومانی امام جمعه تهران - صدای آمریکا]</ref><ref name=":10">[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D9%86-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%BE%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85-%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C/a-72841717 سایه فساد بر تریبون جمعه؛ جزئیات بازداشت پسران کاظم صدیقی - دویچه‌وله]</ref><ref name=":11">[https://iranwire.com/fa/features/143329-%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85-%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86/ کاظم صدیقی؛ بازگشت شیخ زمین‌خوار و گریان به نماز جمعه تهران - ایران وایر]</ref><ref name=":12">[https://www.radiozamaneh.com/853324/ پرونده زمین‌خواری کاظم صدیقی: او هم «عاقبت به خیر» شد - رادیو زمانه] 1</ref>
| نام             = محمدولی خان تنکابنی
| تصویر           = محمدولی تنکابنی؛2.jpg
| شرح تصویر       = سپهدار اعظم، فاتح تهران در جنبش مشروطه
| نام کامل        = محمدولی خان خلعت‌بری تنکابنی
| معروف به         = سپهدار اعظم، سپهسالار اعظم، نصرالسلطنه
| نام مستعار      =
| زادروز          = ۱۲۶۴ قمری (حدود ۱۲۲۶ شمسی)
| شهر تولد        = منطقه دوهزار تنکابن
| کشور تولد        = ایران (دوران قاجار)
| تاریخ مرگ        = ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ شمسی (۲۵ شعبان ۱۳۴۵ قمری)
| شهر مرگ          = زرگنده، تهران
| کشور مرگ         = ایران (دوران پهلوی)
| نام همسر        =
| فرزندان          =امیر اسعد خلعتبری
| خویشاوندان سرشناس = حبیب‌الله خان ساعدالدوله (پدر)
| تحصیلات          =
| دین             = اسلام (شیعه)
| حزب سیاسی        = حزب اعتدالیون
| سمت             = نخست‌وزیر ایران (سه دوره)، وزیر جنگ، والی گیلان و آذربایجان
| پست‌های قبلی      = حاکم استرآباد، وزیر گمرک و خزانه، وزیر پست و تلگراف، فرمانده نیروهای شمال
| فعالیت‌ها         = رهبری نیروهای شمال در فتح تهران، مشارکت در جنبش مشروطه
| قبل از           =
| بعد از           =
| وب‌گاه رسمی      =
| امضا            =
| زیرنویس          =


== زندگی و تحصیلات ==
}}
کاظم صدیقی در ۱ فروردین ۱۳۳۰ (۲۱ مارس ۱۹۵۱) در شهر ابهر، استان زنجان، متولد شد. او از خانواده‌ای مذهبی بود و در سن ۱۲ سالگی، در سال ۱۳۴۲ (۱۹۶۳)، تحصیلات حوزوی خود را در حوزه علمیه حقانی قم آغاز کرد. صدیقی دروس مقدماتی را نزد آخوندهایی مانند خزعلی، احمد جنتی، حسنزاده آملی، حائری تهرانی، محمد مفتح، [[محمد محمدی گیلانی|محمدی گیلانی]]، و حرم پناهی فرا گرفت. او دروس سطح را نزد احمدی میانجی، علی مشکینی، و محمدی گیلانی به پایان رساند و سپس فقه و اصول را نزد شیخ مرتضی حائری یزدی، شبیری زنجانی، و وحید خراسانی آموخت. صدیقی همچنین فلسفه اسلامی را نزد آخوندهایی مانند جوادی آملی، مصباح یزدی، و انصاری شیرازی، و فلسفه غربی را نزد محمد بهشتی و دکتر احمدی مطالعه کرد. او از درس‌های آخوندهایی مانند سید رضا بهاالدینی، محمدتقی بهجت، و کاشمری نیز بهره برد. این تحصیلات، او را برای نقش‌های کلیدی در ساختار مذهبی و قضایی ایران آماده کرد.<ref name=":0" />
'''محمدولی خان تنکابنی'''، (متولد ۱۲۶۴ هـ. ق، تنکابن - درگذشته ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ هش)ملقب به سپهدار اعظم، یکی از دولتمردان برجسته دوران قاجار بود که در سال ۱۲۶۴ قمری در منطقه دوهزار تنکابن زاده شد. پدرش حبیب‌الله خان ساعدالدوله، از نوادگان محمدولی خان سرتیپ تنکابنی، بود و محمدولی تحت تربیت مادرش بزرگ شد. وی در دوازده سالگی به تهران آمد و به خدمت نظام درآمد، جایی که به سرعت به درجه سرتیپی رسید و لقب نصرالسلطنه را از [[ناصرالدین شاه]] دریافت کرد. او در سرکوب شورش ترکمن‌ها نقش داشت و حکومت استرآباد، گیلان و آذربایجان را بر عهده گرفت. همچنین، اداره ضرابخانه، وزارت مسکوکات و تلگرافخانه را مدیریت کرد و خدمات آبادانی در گیلان انجام داد.


== مسیر حرفه‌ای مذهبی ==
در دوران [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]]، ابتدا مخالف [[جنبش مشروطه ایران|جنبش مشروطه]] بود و برای سرکوب مجاهدان تبریز اعزام شد، اما به دلیل اختلاف با [[عبدالمجید میرزا عین‌الدوله|عین‌الدوله]]، به مشروطه‌خواهان پیوست و رهبری نیروهای شمال را در فتح تهران بر عهده گرفت. در ۲۳ جمادی‌الآخره ۱۳۲۷ قمری، تهران فتح شد و محمدعلی شاه خلع گردید. سپهدار اعظم سپس ریاست وزرا و وزارت جنگ را عهده‌دار شد و در افتتاح مجلس دوم نقش داشت. او سه بار کابینه تشکیل داد و در ساماندهی امور مالی و نظامی کوشید، اما اختلافات داخلی منجر به استعفای وی گردید.
پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷]]، کاظم صدیقی وارد سیستم قضایی شد و در سمت‌هایی مانند ریاست دادگاه‌های عمومی تهران و دیوان عالی تعزیرات حقوقی قضات خدمت کرد. در سال ۱۳۸۳ (۲۰۰۴)، او حوزه علمیه خمینی را در منطقه ازگل تهران تأسیس کرد و به تدریس دروس تخصصی فقه پرداخت. این حوزه به دلیل امکانات مجللش، از جمله سالن ورزشی و کلاس‌های اخلاق هفتگی، مورد توجه قرار گرفت. صدیقی به‌عنوان روضه‌خوان معروفی شناخته می‌شود که به دلیل سخنرانی‌های احساسی و روضه‌خوانی برای سید علی خامنه‌ای، به «شیخ گریان» معروف است. او در سال ۱۳۸۸ (۲۰۰۹) توسط خامنه‌ای به‌عنوان امام جمعه موقت تهران منصوب شد و از این تریبون برای ترویج ایدئولوژی نظام استفاده کرد.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> 


== نقش‌های سیاسی و قضایی ==
پس از [[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹]]، سپهدار اعظم زندانی شد و پس از آزادی، از سیاست کناره گرفت. مشکلات مالی ناشی از وام‌های بانکی و مالیات‌های جدید دولت [[رضاشاه پهلوی]]، املاک وسیع وی را تهدید کرد. او که بیش از هزار نوکر و سوار داشت، در نهایت نتوانست بدهی‌های خود را بپردازد و در ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ شمسی، در سن هشتاد سالگی، با شلیک به شقیقه خود در زرگنده تهران به زندگی‌اش پایان داد. وصیت‌نامه‌اش بر سادگی تدفین تأکید داشت.
[[پرونده:کاظم صدیقی، آخند گریان.jpg|جایگزین=کاظم صدیقی|بندانگشتی|251x251پیکسل|کاظم صدیقی]]
کاظم صدیقی در دهه ۱۳۶۰ به‌عنوان حاکم شرع در دادگاه انقلاب زاهدان منصوب شد و به صدور احکام قضایی سریع شهرت یافت. او از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ رئیس دادگاه عالی انتظامی قضات بود و در این مدت بر انضباط قضات نظارت داشت. از سال ۱۳۹۷، او ریاست ستاد امر به معروف و نهی از منکر را بر عهده گرفت و بر اجرای قوانین اجتماعی تأکید کرد. کاظم صدیقی در سال ۱۳۸۸ به‌عنوان امام جمعه موقت تهران منصوب شد و از این تریبون برای حمایت از سیاست‌های نظام استفاده کرد. او در سال ۱۴۰۱ در اجلاس جهانی ادیان در وین حضور یافت و با مقامات مذهبی و سیاسی دیدار داشت. اظهارات جنجالی او، از جمله ادعای دیدار خامنه‌ای با امام زمان، بخشی از نقش سیاسی او را نشان می‌دهد.<ref name=":0" /><ref name=":5" /><ref name=":7" /><ref name=":6" />


== اتهامات فساد مالی ==
سپهدار اعظم نمادی از فئودالیسم مشروطه‌خواه بود که از مخالف استبداد به حامی مشروطه تبدیل شد، اما فرصت‌طلبی‌اش در حفظ منافع شخصی برجسته بود. نقش وی در فتح تهران و تشکیل دولت‌های اولیه مشروطه، او را به یکی از چهره‌های کلیدی جنبش تبدیل کرد، هرچند دوران پایانی زندگی‌اش با فلاکت مالی همراه بود.<ref name=":0">[https://rch.ac.ir/article/Details/10536 تنکابنی محمدولی خان - دانشنامه جهان اسلام]</ref><ref name=":1">[https://javaherihosein.com/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D9%88%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D9%BE%D9%87%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%A7/ محمد ولی خان تنکابنی (سپهسالار اعظم) سیاستگزاران دوره ی قاجاریه - حسین جواهری]</ref><ref name=":2">[https://fararu.com/fa/news/666206/%D8%B4%D9%84%DB%8C%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%81%D8%A6%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87 شلیک در زرگنده؛ مرگ خودخواستۀ فئودالِ مشروطه‌خواه - فرارو]</ref><ref name=":3">[https://iranvarjavand.ir/%d9%81%d8%a7%d8%aa%d8%ad-%d8%aa%d9%87%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d8%aa%d9%88%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d9%be%d8%b1%d8%af%d8%a7%d8%ae%d8%aa-%d8%a7%d9%86%d8%b9%d8%a7%d9%85-%d9%be%d8%b3%d8%aa%da%86/ فاتح تهران ناتوان از پرداخت انعام پستچی - ایران ورجاوند]</ref><ref name=":4">[https://www.rouydad24.ir/fa/news/384503/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%88%D9%84%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D9%87%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%98%DB%8C%DA%A9-%DB%8C%DA%A9-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B5%D8%AA%E2%80%8C%D8%B7%D9%84%D8%A8 محمدولی خان سپهسالار؛ پایان تراژیک یک انقلابی فرصت‌طلب! - رویداد۲۴]</ref><ref name=":5">[https://mazandaran.blogsky.com/98 سپهسالار محمد ولی خان تنکابنی - مازندران بام ایران]</ref>
کاظم صدیقی با اتهامات گسترده‌ای در زمینه فساد مالی مواجه است که دامنه آن از زمین‌خواری تا سوءاستفاده از منابع عمومی را در بر می‌گیرد. در سال ۱۴۰۳، گزارش‌هایی از زمین‌خواری ۱۰۰۰ میلیارد تومانی در منطقه ازگل تهران منتشر شد که صدیقی و فرزندانش، محمدمهدی و محمدحسین، را مسئول می‌دانست. این زمین‌ها از طریق واگذاری غیرقانونی املاک اوقافی به دست آمده بود و شامل باغ‌های وسیع در ازگل بود. منابع دیگر اعلام کردند که صدیقی ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان از انتقال این باغ‌ها دریافت کرده بود، که این مبلغ از بودجه‌های عمومی تأمین شده بود. او همچنین به مدیریت یک هتل لوکس در تهران متهم است که درآمد ماهانه آن به میلیاردها تومان می‌رسد و از منابع دولتی تأمین می‌شود. در سال ۱۴۰۲، شایعاتی درباره واگذاری املاک مسکونی به نزدیکان او در تهران مطرح شد، اما این ادعاها به دلیل نبود مدارک رسمی تأیید نشد. فرزندان صدیقی در مارس ۲۰۲۴ (اسفند ۱۴۰۲) به اتهام فساد مالی بازداشت شدند، اما این اقدام به‌عنوان نمایشی برای کاهش فشار عمومی تلقی شد و پس از مدت کوتاهی آزاد شدند. این اتهامات بیانگر شبکه‌ای از فساد است که صدیقی در مرکز آن قرار دارد، اما به دلیل مصونیت، تاکنون پاسخگو نبوده است.<ref name=":3" /><ref name=":8" /><ref>[https://www.radiozamaneh.com/809757/ فساد زیر عبای رهبری: صدیقی ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان از انتقال باغ ازگل دریافت کرده بود - رادیو زمانه] 2</ref><ref>[https://iranfreedom.net/%da%a9%d8%a7%d8%b8%d9%85-%d8%b5%d8%af%db%8c%d9%82%db%8c-%d9%88-%d9%81%d8%b1%d8%b2%d9%86%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4%d8%8c-%d8%a7%d8%b2-%d8%b2%d9%85%db%8c%d9%86%d8%ae%d9%88%d8%a7%d8%b1%db%8c/ کاظم صدیقی و فرزندانش، از زمین‌خواری ازگل تا دستگیری نمایشی! - ایران آزادی] 1</ref><ref name=":4" /><ref name=":9" />  


== نقش در سرکوب و اعدام‌ها ==
== نسب خانوادگی و القاب ==
کاظم صدیقی در دهه ۱۳۶۰ به‌عنوان حاکم شرع در زاهدان، نقش کلیدی در سرکوب‌های قومی و اعدام‌های گسترده داشت. خاطرات زندانیان او را «جلاد زاهدان» توصیف می‌کنند، که با سرعت و شدت احکام اعدام را صادر می‌کرد تا از افزایش تعداد اعدام‌ها در رقابت با دیگر مقامات پیشی بگیرد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که او در این دوره، صدها نفر را به دلیل اتهامات سیاسی یا قومیتی به اعدام محکوم کرد. این سرکوب‌ها، به‌ویژه علیه اقلیت‌های قومی در سیستان و بلوچستان، با اعتراضات بین‌المللی مواجه شد. در دهه ۱۳۸۰، صدیقی از سرکوب اعتراضات پس از انتخابات ۱۳۸۸ حمایت کرد و معترضان را «فتنه‌گر» و «عامل بیگانه» نامید. او در سال ۱۴۰۱، در واکنش به اعتراضات گسترده، خواستار برخورد قاطع با مخالفان شد و گفت: «باید با شدت با این آشوب‌ها برخورد شود». صدیقی همچنین در خطبه‌های نماز جمعه، از اعدام‌های عمومی دفاع کرد و آن را «ضرورت حفظ نظام» خواند. این نقش او در سرکوب، صدیقی را به یکی از چهره‌های جنجالی در تاریخ قضایی ایران تبدیل کرده است.<ref name=":5" /><ref>[https://iranfreedom.net/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%db%8c-%d8%a8%d9%87-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%ac%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%aa-%d8%a2%d8%ae%d9%88%d9%86%d8%af-%da%a9%d8%a7%d8%b8%d9%85-%d8%b5%d8%af%db%8c%d9%82/ نگاهی به کارنامه جنایت آخوند کاظم صدیقی در سیستان و بلوچستان - ایران آزادی] 2</ref><ref name=":7" /><ref name=":11" /><ref name=":13">[https://www.iranntv.com/953196-%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85-%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B2%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C کاظم صدیقی امام‌جمعه دزد خامنه‌ای - سیمای آزادی]</ref> 
محمدولی خان از شاخه خلعت‌بری خاندان بزرگ تونی تنکابنی بود. جد اعلایش مرتضی‌قلی خان تونی (زنده در حدود ۱۲۰۰ قمری) از سرداران فتحعلی‌شاه بود و لقب «سپهدار» را اولین بار برای این خاندان به ارمغان آورد. پس از مرگ مرتضی‌قلی خان، پسرش محمدولی خان سرتیپ (جد مستقیم سپهدار اعظم) این لقب را به ارث برد و در جنگ هرات کشته شد. محمدولی خان تنکابنی در ابتدا در سال ۱۲۸۵ق، «نصرالسلطنه» خوانده شد، سپس در سال ۱۳۰۵ ق، «سپهدار»، بعد در سال ۱۳۱۵ق، «سپهدار اعظم»، در اواخر دوران قاجار در سال ۱۳۲۴ق، «سردار معظم» و سرانجام در سال ۱۳۲۷ق، «سپهسالار اعظم تنکابنی» نامیده شد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />


== مواضع اجتماعی و فرهنگی ==
== زندگی اولیه و ورود به خدمت نظام ==
کاظم صدیقی با مواضع ارتجاعی‌اش در مسائل اجتماعی و فرهنگی شناخته می‌شود. او در سال ۱۴۰۲ در خطبه‌های نماز جمعه خواستار اجرای شدید قوانین حجاب شد و اظهار داشت: <blockquote>«باید با بدحجابی برخورد قاطع شود تا ارزش‌های اسلامی حفظ گردد». </blockquote>صدیقی از [[گشت ارشاد|گشت‌های ارشاد]] حمایت کرد و حضور زنان بدون رعایت حجاب کامل در اماکن عمومی را «تهدیدی برای امنیت اخلاقی جامعه» نامید، که این موضع در سال ۱۴۰۱ با افزایش نظارت‌ها تقویت شد. او همچنین در سال ۱۳۹۸ از فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی خارجی مانند اینستاگرام و تلگرام حمایت کرد و آن‌ها را «ابزار نفوذ دشمن» خواند، که این موضع با سیاست‌های فیلترینگ نظام هم‌راستا بود. صدیقی در سال ۱۳۹۹ ممنوعیت موسیقی در اماکن عمومی را ترویج کرد و آن را «مخالف شریعت اسلامی» دانست، و خواستار تعطیلی کنسرت‌ها شد. او در سال ۱۴۰۰ از ممنوعیت تئاترهای خیابانی در ماه رمضان دفاع کرد و این فعالیت‌ها را «بی‌حرمتی به تقدسات» توصیف کرد. این مواضع، او را به یکی از حامیان اصلی سیاست‌های فرهنگی سخت‌گیرانه تبدیل کرده است.<ref name=":7" /><ref name=":11" /><ref name=":2" /> 
محمدولی خان تنکابنی در سال ۱۲۶۴ قمری در منطقه دوهزار، ییلاق خاندان خلعت‌بری در کوهستان تنکابن، چشم به جهان گشود. پدر وی، حبیب‌الله خان ملقب به ساعدالدوله و بعدها ترخان سردار، فرزند محمدولی خان سرتیپ تنکابنی بود که در محاصره هرات کشته شد. از آنجایی که پدرش اغلب در تهران و در خدمت دربار بود، محمدولی تحت مراقبت مادرش پرورش یافت. در سن دوازده سالگی به تهران آمد و به خدمت نظام پیوست. در زمان صدارت [[میرزا حسین خان سپهسالار]]، درجه سرتیپی دریافت کرد و به فرمانروایی رشت و تنکابن رسید.


== واکنش‌ها و اتهامات بین‌المللی ==
در اواخر دهه ۱۲۹۰ قمری، هنگامی که ترکمن‌ها در شمال ایران آشوب به پا کردند، محمدولی خان مأمور برقراری امنیت شد و آنان را شکست داد. ناصرالدین شاه به پاس این خدمت، لقب نصرالسلطنه به وی اعطا کرد. سپس به درجه امیرتومانی رسید و حاکم استرآباد گردید. پس از مدتی به تهران بازگشت و اداره امور ضرابخانه و وزارت مسکوکات را بر عهده گرفت، اما به دلیل اتهام غش در سکه‌ها، از این منصب برکنار شد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
کاظم صدیقی به دلیل نقش داشتن در سرکوب و فساد مالی، با انتقادات گسترده بین‌المللی مواجه شده است. در سال ۱۴۰۳، سازمان عفو بین‌الملل او را به دلیل حمایت از اعدام‌ها و سرکوب معترضان محکوم کرد و خواستار تحقیقات مستقل شد، اما این فشارها به دلیل مصونیت او بی‌نتیجه ماند. صدیقی در فهرست افرادی قرار گرفت که به دلیل زمین‌خواری و نقض حقوق بشر در معرض تحریم‌های احتمالی بودند، اما نظام جمهوری اسلامی از او حمایت کرد. صدیقی این اتهامات را «دسیسه دشمنان برای تضعیف نظام» نامید و در سال ۱۴۰۳ اظهار داشت: <blockquote>«ما در مسیر حق هستیم و از این تهمت‌ها نمی‌ترسیم». </blockquote>گزارش‌های حقوق بشری در سال ۱۴۰۲، نقش او را در اعدام‌های دهه ۱۳۶۰ برجسته کردند و خواستار محاکمه او شدند، اما این درخواست‌ها از جانب حکومت نادیده گرفته شد.<ref name=":9" /><ref name=":10" /><ref name=":8" /><ref name=":12" />


== مصونیت و تأثیرات در نظام ==
== مناصب اداری در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه ==
کاظم صدیقی به دلیل جایگاهش در ساختار حکومتی جمهوری اسلامی، از مصونیت کامل در برابر پیگرد قانونی برخوردار است. گزارش‌های متعدد حاکی است که با وجود اتهامات سنگین زمین‌خواری، فساد مالی، و نقش در سرکوب‌ها، هیچ اقدام قضایی جدی علیه او انجام نشده است. این مصونیت به سیستم حمایتی آخوندها در نظام نسبت داده می‌شود، که مقامات ارشد را از پاسخگویی معاف می‌کند. پس از بازداشت نمایشی فرزندانش، محمدمهدی و محمدحسین، در مارس ۲۰۲۴ به اتهام فساد مالی، آن‌ها به سرعت آزاد شدند، که این امر انتقادات گسترده‌ای را نسبت به تبعیض و بی‌عدالتی در نظام برانگیخت. این بازداشت‌ها به‌عنوان تلاشی برای کاهش فشار عمومی و حفظ ظاهر تلقی شده است، اما هیچ بررسی عمیقی از دارایی‌ها و فعالیت‌های مالی صدیقی صورت نگرفته است. صدیقی با حمایت مستقیم خامنه‌ای، تأثیر قابل‌توجهی در ترویج سیاست‌های سرکوبگرانه و ایدئولوژیک داشته و به‌عنوان یکی از نزدیکان رهبر در تریبون‌های عمومی شناخته می‌شود. او از این جایگاه برای تقویت وحدت حامیان نظام، سرکوب مخالفان، و تبلیغ ایدئولوژی [[رژیم ولایت فقیه|ولایت فقیه]] استفاده کرده و در خطبه‌هایش بر لزوم حفظ ساختار موجود تأکید کرده است. این نفوذ و مصونیت، او را به یکی از ستون‌های اصلی ثبات ایدئولوژیک حتی در برابر انتقادات داخلی و فشارهای بین‌المللی نظام تبدیل کرده است. تأثیر او در تربیت نسل جدید روحانیون از طریق حوزه علمیه ازگل نیز نشان‌دهنده نقش بلندمدتش در حفظ ساختار مذهبی نظام است.<ref name=":11" /><ref name=":12" /><ref name=":4" /><ref name=":13" /><ref name=":7" /><ref name=":8" /><ref name=":2" />  
در ذیقعده ۱۳۱۷ قمری، محمدولی خان حاکم گیلان شد و طی چهار سال، خدمات رفاهی و آبادانی گسترده‌ای انجام داد، از جمله ساخت جاده‌ها و بهبود زیرساخت‌ها. در صفر ۱۳۲۲ قمری، والی آذربایجان گردید و پس از یک سال به تهران بازگشت. امتیاز اداره تلگرافخانه به وی واگذار شد و همزمان فرماندهی نیروهای نظامی مازندران، گیلان و قزوین را بر عهده داشت. در این دوره، لقب سپهدار اعظم دریافت کرد. وی در زمینه‌های اقتصادی نیز فعال بود و امتیاز استخراج معادن و اجاره گمرک‌ها را به دست آورد.
 
در دوران مظفرالدین شاه، محمدولی خان وزیر گمرک و خزانه شد و این مناصب را تا سال ۱۳۱۵ قمری حفظ کرد. او همچنین در سفر سوم مظفرالدین شاه به اروپا، برای تأمین هزینه‌ها به قفقاز رفت و لقب سردار معظم گرفت. عین‌الدوله، صدراعظم وقت، وی را وزیر پست و تلگراف و فرمانده توپخانه و فوج‌های قزوین، گیلان و مازندران کرد.<ref name=":1" />
 
=== زمین‌داری و ثروت عظیم فئودالی ===
سپهدار اعظم بزرگ‌ترین مالک شمال ایران به‌شمار می‌رفت و بیش از ۳۵۰ روستا و مزرعه در تنکابن، تالش، لنگرود، لاهیجان، رشت و استرآباد متعلق به او بود. جنگل‌های وسیع تنکابن، شیلات خزر، تجارت چای، برنج و ابریشم عمدتاً در دست وی و خاندانش بود. این املاک از طریق ارث پدری، خرید، غصب و امتیازات درباری گرد آمده بود و سالانه میلیون‌ها تومان درآمد داشت. همین ثروت عظیم بعدها باعث شد بانک‌های روس و سپس دولت ایران او را تحت فشار شدید مالی قرار دهند.<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":3" />
 
== نقش در جنبش مشروطه و دوران محمدعلی شاه ==
[[پرونده:محمدولی تنکابنی؛1.jpg|جایگزین=محمدولی تنکابنی|بندانگشتی|260x260پیکسل|محمدولی تنکابنی]]
در آغاز جنبش مشروطه، سپهدار اعظم از هواداران دربار بود و در سرکوب متحصنین مسجد جامع تهران شرکت کرد، جایی که یک سید کشته شد. پس از ترور [[میرزا علی‌اصغر خان اتابک اعظم|اتابک]] در ۲۱ رجب ۱۳۲۵ قمری، وی به همراه ۶۱ تن دیگر از نخبگان درباری، نامه‌ای در حمایت از مشروطه به شاه و مجلس فرستاد. همزمان با شورش ترکمن‌ها، محمدعلی شاه وی را برای سرکوب آنان اعزام کرد و پس از ده ماه، آرامش را برقرار نمود.
 
پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه، سپهدار اعظم برای کمک به عین‌الدوله به آذربایجان رفت، اما به دلیل اختلاف، از همکاری خودداری کرد و با ارسال تلگراف به شاه، وی را به پذیرش مشروطه دعوت نمود. مجاهدان تبریزی پیشنهاد کردند به تنکابن برود و پرچم آزادی‌خواهی برافرازد. وی به شمال رفت و به مشروطه‌خواهان رشت پیوست. تلگراف علمای نجف در ۲۲ صفر ۱۳۲۷ قمری، وی را به حمایت از تبریزیان فراخواند.
 
محمدولی تنکابنی (سپهدار اعظم) به سمت قزوین حرکت کرد و بدون جنگ آن را تصرف نمود. دیپلمات‌های روسی و انگلیسی کوشیدند مانع شوند، اما وی بر اطاعت از علما تأکید کرد. پیشنهادهایی برای صلح به شاه داد، اما رد شد. سرانجام در ۲۳ جمادی‌الآخره ۱۳۲۷ قمری، نیروهای وی به همراه بختیاری‌ها تهران را فتح کردند.
 
=== روابط پیچیده با روس و انگلیس ===
در مسیر فتح تهران، دولت روسیه ابتدا از سپهدار اعظم حمایت ضمنی کرد اما پس از فتح پایتخت، کنسول روسیه در رشت او را تهدید به قطع کمک کرد. انگلیس نیز ابتدا بی‌طرف بود ولی پس از قرارداد ۱۹۰۷ و تقسیم ایران، با نفوذ سپهدار در گیلان مخالفت کرد و در سال‌های ۱۹۱۱–۱۹۱۲ چندین بار از لندن و تهران به او اخطار داد که از سیاست کنار برود. این فشار دو قدرت خارجی نقش مهمی در انزوای سیاسی بعدی وی داشت.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":4" />
 
== نخست‌وزیری و فعالیت‌های پس از فتح تهران ==
[[پرونده:تنکابنی در فتح تهران.jpg|جایگزین=نقاشی فتح تهران در کاخ‌موزه‌های سعدآباد، محمد ولی خان تنکابنی همراه با سردار اسعد بختیاری که سوار بر اسب هستند.|بندانگشتی|309x309پیکسل|نقاشی فتح تهران در کاخ‌موزه‌های سعدآباد، محمد ولی خان تنکابنی همراه با سردار اسعد بختیاری که سوار بر اسب هستند.]]
پس از فتح تهران و خلع محمدعلی شاه، سپهدار اعظم ریاست وزرا و وزارت جنگ را بر عهده گرفت. مجلس دوم در اول ذیقعده ۱۳۲۷ قمری افتتاح شد و به وی رأی اعتماد داد. مجلس از [[ستارخان]]، [[باقر خان|باقرخان]]، سپهدار و [[سردار اسعد بختیاری|سردار اسعد]] تجلیل کرد. وی به حزب اعتدالیون پیوست که اکثریت کرسی‌ها را کسب کرد. (رهبر فکری این حزب [[سید محمد طباطبایی|سید محمد طباطبایی]] بود. [[سید عبدالله بهبهانی]]، علی‌محمد دولت‌آبادی، صدرالعلما، محمدعلیخان نصرت‌السلطان، مرتضی قلی‌خان نائینی، ذکاالملک، معتمدخاقان، محمدتقی بنکدار، محمدتقی رزاز از دیگر چهره‌های برجسته آن بودند) محمدولی خان تنکابنی س از یک سال استعفا داد، اما در ۹ ربیع‌الاول ۱۳۲۹ قمری دوباره نخست‌وزیر شد. هیئت مالی آمریکایی به ریاست مورگان شوستر برای ساماندهی اقتصاد آمد.
 
در کابینه اول، سپهدار اعظم وزیر جنگ بود و برنامه‌هایی برای اصلاح ارتش و شهربانی ارائه داد. کابینه سه بار ترمیم شد. اختلاف با مجلس بر سر بودجه وزارت جنگ منجر به ترک تهران توسط وی گردید، اما بازگشت و ادامه داد.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
سپهدار اعظم دشمن [[نهضت جنگل|جنبش جنگل]] بود و نیروهایی برای سرکوب آن فرستاد.<ref name=":5" />
 
== کابینه سوم و اختلافات نهایی ==
سومین دوره نخست‌وزیری سپهدار اعظم از شعبان ۱۳۳۰ تا ذیقعده ۱۳۳۰ قمری (تقریباً چهار ماه) طول کشید. در این کابینه، [[میرزاحسن خان وثوق‌الدوله|وثوق‌الدوله]] وزیر خارجه و ناظم‌الدوله وزیر مالیه بودند. اختلاف شدید بر سر [[قرارداد ۱۹۱۹]] و نیز عزل مورگان شوستر باعث شد اکثریت مجلس به کابینه رأی عدم اعتماد دهد و سپهدار در ذیقعده ۱۳۳۰ قمری برای همیشه استعفا کند و از سیاست کنار برود.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
 
== دوران پهلوی و مشکلات مالی ==
پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ شمسی، سپهدار اعظم به همراه دیگر رجال قاجاری زندانی شد و صد روز در حبس ماند. پس از آزادی، از سیاست کناره گرفت. املاک وی در رهن بانک استقراضی روس بود و پس از انتقال به وزارت مالیه ایران، ضبط شد. دولت پهلوی مالیات بر املاک وضع کرد و رضاشاه درخواست تجدیدنظر وی را رد کرد.
 
سپهدار که بیش از هزار نوکر داشت، نتوانست بدهی‌ها را بپردازد و حتی انعام پستچی را نداد.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
 
== جزئیات دقیق خودکشی، وصیت‌نامه و دفن ==
سپهدار اعظم صبح روز چهارشنبه ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ شمسی (مطابق با ۲۵ شعبان ۱۳۴۵ قمری) در عمارت زرگنده شمیران، با تپانچه شخصی به شقیقه راست خود شلیک کرد و بلافاصله درگذشت. در وصیت‌نامه دست‌نویسش خطاب به پسرش امیر اسعد نوشت بود: <blockquote>«امیر اسعد. فوری نعش مرا بفرستید امامزاده (امامزاده صالح شمیران) بشورند و پیش پسرم دفن کنند. البته همین الان اقدام بشود. دیگر برای بنده تشریفات و گریه پس از هشتاد و چند سال عمر لازم ندارد.» </blockquote>بیت معروفی که سپهدار اعظم مدام زمزمه می‌کرد این بود: <blockquote>«مرا عار باشد از این زندگی / که سالار باشم کنم بندگی».<ref name=":5" /> </blockquote>پیکر محمدولی خان تنکابنی سپهدار اعظم، همان روز در امامزاده صالح تجریش، در کنار قبر پسرش به خاک سپرده شد و از طرف دولت در مسجد شاه مجلس ترحیم بر گزار شد به خاک سپرده شد.<ref name=":0" />
 
سپهدار اعظم نمادی از فرصت‌طلبی بود که از مخالف مشروطه به فاتح تهران تبدیل شد، اما پایان تراژیکی داشت.<ref name=":4" />


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۲۰

برای صفحه تمرین.jpg
محمدولی خان تنکابنی
محمدولی تنکابنی؛2.jpg
سپهدار اعظم، فاتح تهران در جنبش مشروطه
شناسنامه
نام کاملمحمدولی خان خلعت‌بری تنکابنی
معروف بهسپهدار اعظم، سپهسالار اعظم، نصرالسلطنه
زادروز۱۲۶۴ قمری (حدود ۱۲۲۶ شمسی)
زادگاهمنطقه دوهزار تنکابن، ایران (دوران قاجار)
تاریخ مرگ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ شمسی (۲۵ شعبان ۱۳۴۵ قمری)
محل مرگزرگنده، تهران، ایران (دوران پهلوی)
فرزندانامیر اسعد خلعتبری
خویشاوندان سرشناسحبیب‌الله خان ساعدالدوله (پدر)
دیناسلام (شیعه)
اطلاعات سیاسی
حزب سیاسیحزب اعتدالیون
سمتنخست‌وزیر ایران (سه دوره)، وزیر جنگ، والی گیلان و آذربایجان
سمت‌های پیشینحاکم استرآباد، وزیر گمرک و خزانه، وزیر پست و تلگراف، فرمانده نیروهای شمال
فعالیت‌هارهبری نیروهای شمال در فتح تهران، مشارکت در جنبش مشروطه

محمدولی خان تنکابنی، (متولد ۱۲۶۴ هـ. ق، تنکابن - درگذشته ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ هش)ملقب به سپهدار اعظم، یکی از دولتمردان برجسته دوران قاجار بود که در سال ۱۲۶۴ قمری در منطقه دوهزار تنکابن زاده شد. پدرش حبیب‌الله خان ساعدالدوله، از نوادگان محمدولی خان سرتیپ تنکابنی، بود و محمدولی تحت تربیت مادرش بزرگ شد. وی در دوازده سالگی به تهران آمد و به خدمت نظام درآمد، جایی که به سرعت به درجه سرتیپی رسید و لقب نصرالسلطنه را از ناصرالدین شاه دریافت کرد. او در سرکوب شورش ترکمن‌ها نقش داشت و حکومت استرآباد، گیلان و آذربایجان را بر عهده گرفت. همچنین، اداره ضرابخانه، وزارت مسکوکات و تلگرافخانه را مدیریت کرد و خدمات آبادانی در گیلان انجام داد.

در دوران محمدعلی شاه، ابتدا مخالف جنبش مشروطه بود و برای سرکوب مجاهدان تبریز اعزام شد، اما به دلیل اختلاف با عین‌الدوله، به مشروطه‌خواهان پیوست و رهبری نیروهای شمال را در فتح تهران بر عهده گرفت. در ۲۳ جمادی‌الآخره ۱۳۲۷ قمری، تهران فتح شد و محمدعلی شاه خلع گردید. سپهدار اعظم سپس ریاست وزرا و وزارت جنگ را عهده‌دار شد و در افتتاح مجلس دوم نقش داشت. او سه بار کابینه تشکیل داد و در ساماندهی امور مالی و نظامی کوشید، اما اختلافات داخلی منجر به استعفای وی گردید.

پس از کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹، سپهدار اعظم زندانی شد و پس از آزادی، از سیاست کناره گرفت. مشکلات مالی ناشی از وام‌های بانکی و مالیات‌های جدید دولت رضاشاه پهلوی، املاک وسیع وی را تهدید کرد. او که بیش از هزار نوکر و سوار داشت، در نهایت نتوانست بدهی‌های خود را بپردازد و در ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ شمسی، در سن هشتاد سالگی، با شلیک به شقیقه خود در زرگنده تهران به زندگی‌اش پایان داد. وصیت‌نامه‌اش بر سادگی تدفین تأکید داشت.

سپهدار اعظم نمادی از فئودالیسم مشروطه‌خواه بود که از مخالف استبداد به حامی مشروطه تبدیل شد، اما فرصت‌طلبی‌اش در حفظ منافع شخصی برجسته بود. نقش وی در فتح تهران و تشکیل دولت‌های اولیه مشروطه، او را به یکی از چهره‌های کلیدی جنبش تبدیل کرد، هرچند دوران پایانی زندگی‌اش با فلاکت مالی همراه بود.[۱][۲][۳][۴][۵][۶]

نسب خانوادگی و القاب

محمدولی خان از شاخه خلعت‌بری خاندان بزرگ تونی تنکابنی بود. جد اعلایش مرتضی‌قلی خان تونی (زنده در حدود ۱۲۰۰ قمری) از سرداران فتحعلی‌شاه بود و لقب «سپهدار» را اولین بار برای این خاندان به ارمغان آورد. پس از مرگ مرتضی‌قلی خان، پسرش محمدولی خان سرتیپ (جد مستقیم سپهدار اعظم) این لقب را به ارث برد و در جنگ هرات کشته شد. محمدولی خان تنکابنی در ابتدا در سال ۱۲۸۵ق، «نصرالسلطنه» خوانده شد، سپس در سال ۱۳۰۵ ق، «سپهدار»، بعد در سال ۱۳۱۵ق، «سپهدار اعظم»، در اواخر دوران قاجار در سال ۱۳۲۴ق، «سردار معظم» و سرانجام در سال ۱۳۲۷ق، «سپهسالار اعظم تنکابنی» نامیده شد.[۱][۲]

زندگی اولیه و ورود به خدمت نظام

محمدولی خان تنکابنی در سال ۱۲۶۴ قمری در منطقه دوهزار، ییلاق خاندان خلعت‌بری در کوهستان تنکابن، چشم به جهان گشود. پدر وی، حبیب‌الله خان ملقب به ساعدالدوله و بعدها ترخان سردار، فرزند محمدولی خان سرتیپ تنکابنی بود که در محاصره هرات کشته شد. از آنجایی که پدرش اغلب در تهران و در خدمت دربار بود، محمدولی تحت مراقبت مادرش پرورش یافت. در سن دوازده سالگی به تهران آمد و به خدمت نظام پیوست. در زمان صدارت میرزا حسین خان سپهسالار، درجه سرتیپی دریافت کرد و به فرمانروایی رشت و تنکابن رسید.

در اواخر دهه ۱۲۹۰ قمری، هنگامی که ترکمن‌ها در شمال ایران آشوب به پا کردند، محمدولی خان مأمور برقراری امنیت شد و آنان را شکست داد. ناصرالدین شاه به پاس این خدمت، لقب نصرالسلطنه به وی اعطا کرد. سپس به درجه امیرتومانی رسید و حاکم استرآباد گردید. پس از مدتی به تهران بازگشت و اداره امور ضرابخانه و وزارت مسکوکات را بر عهده گرفت، اما به دلیل اتهام غش در سکه‌ها، از این منصب برکنار شد.[۱][۲]

مناصب اداری در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه

در ذیقعده ۱۳۱۷ قمری، محمدولی خان حاکم گیلان شد و طی چهار سال، خدمات رفاهی و آبادانی گسترده‌ای انجام داد، از جمله ساخت جاده‌ها و بهبود زیرساخت‌ها. در صفر ۱۳۲۲ قمری، والی آذربایجان گردید و پس از یک سال به تهران بازگشت. امتیاز اداره تلگرافخانه به وی واگذار شد و همزمان فرماندهی نیروهای نظامی مازندران، گیلان و قزوین را بر عهده داشت. در این دوره، لقب سپهدار اعظم دریافت کرد. وی در زمینه‌های اقتصادی نیز فعال بود و امتیاز استخراج معادن و اجاره گمرک‌ها را به دست آورد.

در دوران مظفرالدین شاه، محمدولی خان وزیر گمرک و خزانه شد و این مناصب را تا سال ۱۳۱۵ قمری حفظ کرد. او همچنین در سفر سوم مظفرالدین شاه به اروپا، برای تأمین هزینه‌ها به قفقاز رفت و لقب سردار معظم گرفت. عین‌الدوله، صدراعظم وقت، وی را وزیر پست و تلگراف و فرمانده توپخانه و فوج‌های قزوین، گیلان و مازندران کرد.[۲]

زمین‌داری و ثروت عظیم فئودالی

سپهدار اعظم بزرگ‌ترین مالک شمال ایران به‌شمار می‌رفت و بیش از ۳۵۰ روستا و مزرعه در تنکابن، تالش، لنگرود، لاهیجان، رشت و استرآباد متعلق به او بود. جنگل‌های وسیع تنکابن، شیلات خزر، تجارت چای، برنج و ابریشم عمدتاً در دست وی و خاندانش بود. این املاک از طریق ارث پدری، خرید، غصب و امتیازات درباری گرد آمده بود و سالانه میلیون‌ها تومان درآمد داشت. همین ثروت عظیم بعدها باعث شد بانک‌های روس و سپس دولت ایران او را تحت فشار شدید مالی قرار دهند.[۱][۳][۴]

نقش در جنبش مشروطه و دوران محمدعلی شاه

محمدولی تنکابنی
محمدولی تنکابنی

در آغاز جنبش مشروطه، سپهدار اعظم از هواداران دربار بود و در سرکوب متحصنین مسجد جامع تهران شرکت کرد، جایی که یک سید کشته شد. پس از ترور اتابک در ۲۱ رجب ۱۳۲۵ قمری، وی به همراه ۶۱ تن دیگر از نخبگان درباری، نامه‌ای در حمایت از مشروطه به شاه و مجلس فرستاد. همزمان با شورش ترکمن‌ها، محمدعلی شاه وی را برای سرکوب آنان اعزام کرد و پس از ده ماه، آرامش را برقرار نمود.

پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه، سپهدار اعظم برای کمک به عین‌الدوله به آذربایجان رفت، اما به دلیل اختلاف، از همکاری خودداری کرد و با ارسال تلگراف به شاه، وی را به پذیرش مشروطه دعوت نمود. مجاهدان تبریزی پیشنهاد کردند به تنکابن برود و پرچم آزادی‌خواهی برافرازد. وی به شمال رفت و به مشروطه‌خواهان رشت پیوست. تلگراف علمای نجف در ۲۲ صفر ۱۳۲۷ قمری، وی را به حمایت از تبریزیان فراخواند.

محمدولی تنکابنی (سپهدار اعظم) به سمت قزوین حرکت کرد و بدون جنگ آن را تصرف نمود. دیپلمات‌های روسی و انگلیسی کوشیدند مانع شوند، اما وی بر اطاعت از علما تأکید کرد. پیشنهادهایی برای صلح به شاه داد، اما رد شد. سرانجام در ۲۳ جمادی‌الآخره ۱۳۲۷ قمری، نیروهای وی به همراه بختیاری‌ها تهران را فتح کردند.

روابط پیچیده با روس و انگلیس

در مسیر فتح تهران، دولت روسیه ابتدا از سپهدار اعظم حمایت ضمنی کرد اما پس از فتح پایتخت، کنسول روسیه در رشت او را تهدید به قطع کمک کرد. انگلیس نیز ابتدا بی‌طرف بود ولی پس از قرارداد ۱۹۰۷ و تقسیم ایران، با نفوذ سپهدار در گیلان مخالفت کرد و در سال‌های ۱۹۱۱–۱۹۱۲ چندین بار از لندن و تهران به او اخطار داد که از سیاست کنار برود. این فشار دو قدرت خارجی نقش مهمی در انزوای سیاسی بعدی وی داشت.[۱][۲][۵]

نخست‌وزیری و فعالیت‌های پس از فتح تهران

نقاشی فتح تهران در کاخ‌موزه‌های سعدآباد، محمد ولی خان تنکابنی همراه با سردار اسعد بختیاری که سوار بر اسب هستند.
نقاشی فتح تهران در کاخ‌موزه‌های سعدآباد، محمد ولی خان تنکابنی همراه با سردار اسعد بختیاری که سوار بر اسب هستند.

پس از فتح تهران و خلع محمدعلی شاه، سپهدار اعظم ریاست وزرا و وزارت جنگ را بر عهده گرفت. مجلس دوم در اول ذیقعده ۱۳۲۷ قمری افتتاح شد و به وی رأی اعتماد داد. مجلس از ستارخان، باقرخان، سپهدار و سردار اسعد تجلیل کرد. وی به حزب اعتدالیون پیوست که اکثریت کرسی‌ها را کسب کرد. (رهبر فکری این حزب سید محمد طباطبایی بود. سید عبدالله بهبهانی، علی‌محمد دولت‌آبادی، صدرالعلما، محمدعلیخان نصرت‌السلطان، مرتضی قلی‌خان نائینی، ذکاالملک، معتمدخاقان، محمدتقی بنکدار، محمدتقی رزاز از دیگر چهره‌های برجسته آن بودند) محمدولی خان تنکابنی س از یک سال استعفا داد، اما در ۹ ربیع‌الاول ۱۳۲۹ قمری دوباره نخست‌وزیر شد. هیئت مالی آمریکایی به ریاست مورگان شوستر برای ساماندهی اقتصاد آمد.

در کابینه اول، سپهدار اعظم وزیر جنگ بود و برنامه‌هایی برای اصلاح ارتش و شهربانی ارائه داد. کابینه سه بار ترمیم شد. اختلاف با مجلس بر سر بودجه وزارت جنگ منجر به ترک تهران توسط وی گردید، اما بازگشت و ادامه داد.[۱][۲]

سپهدار اعظم دشمن جنبش جنگل بود و نیروهایی برای سرکوب آن فرستاد.[۶]

کابینه سوم و اختلافات نهایی

سومین دوره نخست‌وزیری سپهدار اعظم از شعبان ۱۳۳۰ تا ذیقعده ۱۳۳۰ قمری (تقریباً چهار ماه) طول کشید. در این کابینه، وثوق‌الدوله وزیر خارجه و ناظم‌الدوله وزیر مالیه بودند. اختلاف شدید بر سر قرارداد ۱۹۱۹ و نیز عزل مورگان شوستر باعث شد اکثریت مجلس به کابینه رأی عدم اعتماد دهد و سپهدار در ذیقعده ۱۳۳۰ قمری برای همیشه استعفا کند و از سیاست کنار برود.[۱][۲]

دوران پهلوی و مشکلات مالی

پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ شمسی، سپهدار اعظم به همراه دیگر رجال قاجاری زندانی شد و صد روز در حبس ماند. پس از آزادی، از سیاست کناره گرفت. املاک وی در رهن بانک استقراضی روس بود و پس از انتقال به وزارت مالیه ایران، ضبط شد. دولت پهلوی مالیات بر املاک وضع کرد و رضاشاه درخواست تجدیدنظر وی را رد کرد.

سپهدار که بیش از هزار نوکر داشت، نتوانست بدهی‌ها را بپردازد و حتی انعام پستچی را نداد.[۳][۴]

جزئیات دقیق خودکشی، وصیت‌نامه و دفن

سپهدار اعظم صبح روز چهارشنبه ۲۷ شهریور ۱۳۰۵ شمسی (مطابق با ۲۵ شعبان ۱۳۴۵ قمری) در عمارت زرگنده شمیران، با تپانچه شخصی به شقیقه راست خود شلیک کرد و بلافاصله درگذشت. در وصیت‌نامه دست‌نویسش خطاب به پسرش امیر اسعد نوشت بود:

«امیر اسعد. فوری نعش مرا بفرستید امامزاده (امامزاده صالح شمیران) بشورند و پیش پسرم دفن کنند. البته همین الان اقدام بشود. دیگر برای بنده تشریفات و گریه پس از هشتاد و چند سال عمر لازم ندارد.»

بیت معروفی که سپهدار اعظم مدام زمزمه می‌کرد این بود:

«مرا عار باشد از این زندگی / که سالار باشم کنم بندگی».[۶]

پیکر محمدولی خان تنکابنی سپهدار اعظم، همان روز در امامزاده صالح تجریش، در کنار قبر پسرش به خاک سپرده شد و از طرف دولت در مسجد شاه مجلس ترحیم بر گزار شد به خاک سپرده شد.[۱]

سپهدار اعظم نمادی از فرصت‌طلبی بود که از مخالف مشروطه به فاتح تهران تبدیل شد، اما پایان تراژیکی داشت.[۵]

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ تنکابنی محمدولی خان - دانشنامه جهان اسلام
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ محمد ولی خان تنکابنی (سپهسالار اعظم) سیاستگزاران دوره ی قاجاریه - حسین جواهری
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ شلیک در زرگنده؛ مرگ خودخواستۀ فئودالِ مشروطه‌خواه - فرارو
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ فاتح تهران ناتوان از پرداخت انعام پستچی - ایران ورجاوند
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ محمدولی خان سپهسالار؛ پایان تراژیک یک انقلابی فرصت‌طلب! - رویداد۲۴
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ سپهسالار محمد ولی خان تنکابنی - مازندران بام ایران
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین_NOINDEX&oldid=82847»