کاربر:Javad/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''حمله به کوی دانشگاه تهران در ۱۸ تیر۱۳۷۸''' بوقوع پیوست. حمله به کوی دانشگاه تهران یکی از خونین‌ترین سرکوب‌های دانشجویی در تاریخ جنبش دانشجویی ایران به شمار می‌رود. دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به بسته شدن روزنامه‌ی سلام تجمع کردند.
'''نهیلیسم یا پوچ گرایی'''


اعتراضات ۱۸ تیر ۱۳۷۸ از ساعت ٩ شب شروع شد، در پی آن مأموران انتظامی و لباس شخصی به کوی دانشگاه تهران حمله کردند که به پنج روز ناآرامی منجر شد.<ref>سایت بی بی سی  ۱۸ تیر از کوی تا [http://www.bbc.com/persian/iran/2010/07/100708_l19_anniversary_18tir_unrest کهریزک]</ref>.
نیهیلیسم که در میانه قرن نوزدهم برای اولین‌بار در روسیه به صورت عمومی مطرح شد، مکتبی در ابتدا فکری و در ادامه سیاسی بود که با ویرانی های جنگ جهانی دوم توسعه ی بیشتری پیدا کرد. جنبش نیهیلیسم چیست وچگونه به وجود آمده است؟ نیهیلیسم یا هیچ‌گرایی مکتبی فلسفی است که در قرن ۱۹ در روسیه شکل گرفته است. این مکتب که در واقع با نفی هرگونه بنیان معرفتی و معیار اخلاقی شناخته می‌شود، ارتباط نزدیکی با شکاکیت دارد. امروزه نیهیلیسم در شاخه‌های متفاوت و با رویکرد‌های متفاوتی ازجمله نیهیلیسم معرفت شناختی و نیهیلیسم هستی شناختی پیگیری می‌شود. جنبش نیهیلیسم و به طور کلی این مفهوم، شباهت‌هایی با مکاتب اگزیستانسالیسم و ابسوردیسم دارد.


ساعت ٩ شب ابتدا تجمعی در کوی در برابر خوابگاه دانشجویان شکل گرفت. به فاصله یک ساعت، تجمعی دیگر مقابل سینمای کوی برگزار شد و به‌هم‌پیوستن این دو تجمع باعث شد جمعیت دانشجویان به بیرون از کوی کشیده شود.  
مکتب نیهیلیسم در قرن نوزدهم برای اولین‌بار در روسیه شکل گرفت. این مکتب غیر از جنبه مفهومی و فلسفی، شاخه‌ای سیاسی نیز داشت که با جنگ جهانی دوم توسعه یافت. ایده اصلی این مکتب در واقع نفی ارزش‌های بنیادین معرفتی و اخلاقی و همچنین نفی هدفمندی زندگی انسان است. از متفکران اصلی این مکتب می‌توان به نیچه، آلبرکامو و همچنین صادق هدایت در ایران اشاره کرد.


ماجرا به این صورت بود که ساعت ٩ شب ابتدا تجمعی در کوی در برابر خوابگاه دانشجویان شکل گرفت. به فاصله یک ساعت، تجمعی دیگر مقابل سینمای کوی دانشگاه  برگزار شد. با به‌هم‌ پیوستن این دو تجمع اعتراضات دانشجویان به بیرون از کوی کشیده شد.
نهیلیسم؛ تاریخچه و نظریه پردازان آن


این اعتراضات به خیابان‌‌‌های اطراف دانشگاه تهران و خیابان انقلاب گسترش یافت و تا بیست‌و‌سوم تیر فضای ملتهب همچنان ادامه داشت. بارها درگیری‌های خیابانی بین دانشجویان و مأموران امنیتی بوقوع پیوست. در جریان حمله به کوی، تعدادی از دانشجویان از جمله عزت ابراهیم نژاد و رضا حیدری، روزیتا حیدری، علی کریمی و محمد محمدی و  تعدادی دیگر، به دست نیروی انتظامی و لباس شخصی‌ها کشته و تعداد زیادی نیز مجروح شدند.  
جنبش نیهیلیسم چیست وچگونه به وجود آمده است؟ نیهیلیسم یا هیچ‌گرایی مکتبی فلسفی است که در قرن ۱۹ در روسیه شکل گرفته است. این مکتب که در واقع با نفی هرگونه بنیان معرفتی و معیار اخلاقی شناخته می‌شود، ارتباط نزدیکی با شکاکیت دارد. امروزه نیهیلیسم در شاخه‌های متفاوت و با رویکرد‌های متفاوتی ازجمله نیهیلیسم معرفت شناختی و نیهیلیسم هستی شناختی پیگیری می‌شود. جنبش نیهیلیسم و به طور کلی این مفهوم، شباهت‌هایی با مکاتب اگزیستانسالیسم و ابسوردیسم دارد. این نوشته به دنبال آن است که مکتب نیهیلیسم، شاخصه‌ها و تاریخچه آن را مرور کند.


 شدت سرکوب و کشتار دانشجویان، افکار عمومی را علیه دولت خاتمی که آن زمان داعیه‌ی اصلاحات داشت بشدت برانگیخت، مصطفی معین وزیر وقت علوم برای خنثی کردن بخشی از این فشارها استعفا کرد، که خاتمی استعفای او را نپذیرفت.<ref>سایت فرارو ماجرای نیمه‌شب 18 تیر [https://fararu.com/fa/news/321741/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D8%A8-18-%D8%AA%DB%8C%D8%B1-78 78]</ref>
واژه‌شناسی نیهیلیسم


حکومت در وحشت از تداوم تظاهرات مردم، عملاً در سطح تهران حکومت نظامی برقرار کرد و در اکثر نقاط شهر تهران، نیروهای نظامی مستقر کرد.
اصطلاح "نیهیلیسم" برگرفته از واژه لاتین "nihil" به معنای هیچ، معادل واژه‌ی فرانسوی "rein" و واژه انگلیسی "nothing" است. اما این واژه در زبان فارسی معادل‌های متفاوتی از جمله "هیچ‌انگاری"، "پوچ‌گرایی"، "نیست‌گرایی" یا "بی‌معنی‌انگاری" دارد.


سازمان عفو بین‌الملل طی بیانیه‌یی درمورد ابعاد وسیع دستگیری‌های خودسرانه احساس خطر نموده و از مقامات ایران می‌خواهد تا تمامی زندانیان سیاسی را آزاد کرده و اسامی سایر متهمان را نیز اعلام نماید.
'''تاریخچه مکتب نیهیلیسم'''


دولت ایران با بکارگیری خشونتی کم نظیر و انجام ضد تظاهرات و با بکارگیری تمام نیروهای امنیتی از جمله لباس شخصی‌ها این تظاهرات را بشدت سرکوب کرد.
استفاده از لغت nihil را برای اولین‌بار می‌توان به صاحبان کلیسا در جریان حمله به شکاکیت کلاسیک نسبت داد، اما نیهیلیسم به عنوان یک اصطلاح فلسفی که بعد‌ها به عنوان یک مکتب شناخته شد، ابتدا در متن نامه‌ای از هرمان یاکوبی (ایده‌آلیست پساکانتی) به فیشته در سال ۱۷۹۹ به کار رفته است. همچنین شهرت این اصطلاح و استفاده عمومی از آن را باید ابداع '''ایوان تورگینیف'''، رمان نویس روس بدانیم. او از این واژه در توصیف شخصیت "بازاروف" در رمان "پدران و پسران" برای اولین‌بار در سطح غیر تخصصی بهره جست.


۱۸ تیر تبدیل به نقطه عطفی در مبارزات جنبش دانشجویی ایران تبدیل شد.
'''نیهیلیسم فلسفی را می‌توان به طور عمده به دو شاخه تقسیم کرد''':


سالها پس از گذشت این واقعه، هر سال در دانشگاههای مختلف ایران روز ۱۸تیر تجمعات و تظاهرات دانشجویان برای بزرگداشت آن روزهای خونین برگزار می‌شود.
نیهیلیسم معرفت‌ شناختی


== شروع قیام صبح جمعه ۱۸ تیر ۷۸ ==
نیهیلیسم وجود شناختی
ساعت ۴ صبح نیروهای یکان ویژه، منطقه خوابگاه دانشجویان را به ‌محاصره در آوردند. این نیروها با گاز اشک‌آور، اسلحه، باتوم و چماق به دانشجویان حمله کردند، درحالی که دانشجویان فقط شعار می‌دادند. نیروهای حمله‌کننده به کوی دانشگاه، بیش از ۱۳۰۰ تن بودند.


این نیروهای سرکوبگر وارد کوی دانشگاه شده و به خوابگاه‌ها یورش بوردند، آنها اتاق‌ها و وسایل دانشجویان را تخریب کردند و دانشجویانی که در خوابگاه بودند بشدت مورد ضرب و شتم  قرار دادند؛ تعدادی از دانشجویان را از پنجره به پایین پرتاب کردند و  به قتل رساندند<ref>سایت مجاهد گاه شمار قیام ۱۸ [https://event.mojahedin.org/i/events/5026 تیر]</ref>[[پرونده:تظاهرات دانشجویان جلو دانشگاه ۱۸تیر۷۸.JPG|جایگزین=تظاهرات دانشجویان جلو دانشگاه ۱۸تیر۷۸|بندانگشتی|تظاهرات دانشجویان جلو دانشگاه ۱۸تیر۷۸]]
متفکرانی که معتقد به وجه معرفت شناختی آنند، وجود هرگونه معرفت و بنیان شناختی را منکرند؛ اما در مقابل وجه هستی شناختی نیهیلیسم به یک اعتبار، اساسا جهان خارج و وجود هر چیزی بیرون از ذهن را منکر می‌شود. (تقریبا نزدیک به همان چیزی که می‌توان به برخی ایده آلیست‌های افراطی همانند بارکلی نسبت داد.)
تلویزیون سی.ان.ان در خصوص تظاهرات دانشجویان در روز ۱۸ تیر ۱۳۷۸ گفت: <blockquote>«به‌ گزارش شاهدان عینی، تعداد کشته‌ها در این تهاجمها حداقل ده نفر بوده است».</blockquote>


=== ظهر ۱۸ تیر: ===
نیهیلیسم سیاسی‌اجتماعی
ـ پس‌از نمازجمعه بار دیگر عده‌یی از لباس شخصیها به‌ همراه نیروهای انتظامی به ‌کوی دانشگاه حمله کرده و تعدادی از دانشجویان را با چاقو، قمه و پنجه‌بکس مجروح و مصدوم می‌کنند.‌


لباس شخصی ها به داخل کوی دانشگاه و خوابگاه‌های دانشجویی حمله بردند و ضمن تخریب اموال دانشجویان آنان را مورد ضرب و شتم قرار دادند و صدها نفر را بازداشت کردند. حمله و ضرب و شتم دانشجویان تا صبح ادامه داشت. در این حمله حتی خوابگاه دانشجویان خارجی نیز در امان نماند. این حمله به اعتراضات گسترده و چند روزه دانشجویان و مردم در تهران و شهرستانها انجامید<ref>حمله به کوی [https://www.wikizero.com/fa/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B8-%DB%B2%DB%B3_%D8%AA%DB%8C%D8%B1_%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B8) دانشگاه]</ref>.  
در کنار این تقسیم‌ها گونه دیگری از نیهیلیسم همواره در ساحت عمومی جامعه بروز و ظهور بیشتری داشته‌ است. این شاخه که آن را می‌توان نیهیلیسم سیاسی‌اجتماعی نامید که از سال ۱۸۶۰ تا حوالی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ در صحنه سیاست روسیه روی کار بوده‌ است. آنچه را که می‌توان شاخصه اصلی این مکتب در جهت سیاسی آن بدانیم، به چالش کشیدن قدرت کلیسا با رد کردن ماهیت دوگانه انسان مشتمل بر روح و بدن و همچنین از طرف دیگر قدرت‌های سکولار با نفی حقوق الهی حاکمان است. به بیان دقیق‌تر این گروه که بعد‌ها دست به ترور و خراب کاری و آشوب نیز زدند، در راه به رسمیت شناخته‌شدن آزادی‌های فردی با هرگونه قدرت و نظام اجتماعی از جمله حکومت، کلیسا و خانواده به مبارزه پرداختند.


=== عصر ۱۸ تیر: ===
'''ویژگی اصلی نیهیلیسم'''
موسوی لاری وزیر کشور وقت، در کابینه‌ی محمد خاتمی و نماینده‌ی علی‌ خامنه‌ای برای کنترل اوضاع به دانشگاه تهران رفتند؛ اما  دانشجویان به ‌ماشین وزیر کشور و نماینده خامنه‌ای حمله کرده و شیشه‌های آن‌ را می‌شکنند، دانشجویان شعار می‌دادند: می‌کشم می‌کشم آن‌که برادرم کشت، خامنه‌ای حیا کن رهبری را رها کن‌ ! مرگ بر استبداد، زنده‌باد آزادی!


 درجریان هجوم نیروهای حکومتی، دست‌کم ۶تن از دانشجویان از‌جمله نعیمی، یاوری و سهرابی جان خود را از دست می‌دهند. یکی از آنها به‌دلیل این‌که توسط ماموران پاسدار از طبقه‌های فوقانی ساختمان به ‌پایین پرتاب شده و دیگری به‌دلیل ضربه‌های شدید باتوم به ‌سرش، کشته شدند.
ایده اصلی


درگیری‌ها  به حدی بود که امکان رسیدگی به مجروحان نبود؛ از طرفی در کوی دانشگاه و محوطه‌ی دانشگاه امکانات پزشکی بسیار محدود بود، در این درگیری بیش ‌از ۱۰۰۰تن از دانشجویان با بدنهای مجروح بدون کمترین امکان رسیدگی در بحبوحه درگیری رها شدند.
نیهیلیسم را در بادی امر باید بیشتر یک احساس و نه یک فلسفه‌ی تام و کامل دانست. اهمیت این نکته در آن است که شاید اصلی‌ترین مدعای نیهیلیست‌ها رد هرگونه فلسفه و معرفت علمیست. نیهیلیسم با اعتقاد به بی‌پایه و اساس‌بودن چیز‌ها و همچنین تببین بی‌ارتباطی آن‌ها سعی در القای نوعی شکاکیت مدرن را دارد. همچنین باید نقش بدبینی را به عنوان چاشنی این رویکرد لحاظ کرد. چنان که آرتور شوپنهاور، معروف به فیلسوف بدبین در جایی می‌گوید: ما موجوداتی بی‌معنا هستیم.


نیروهای حکومتی برای دستگیری دانشجویان زخمی به بیمارستان‌ها هم حمله می‌کنند، این  نیروها با حمله به‌ بیمارستان‌هایی که تعدادی از دانشجویان مجروح در آن بستری بودند، کلیه زخمی‌ها را به ‌مکان نامعلومی منتقل کردند و در ادامه هم وقتی با اعتراض دانشجویان دیگر مواجه شدند آنها را نیز دستگیر و با خود به نقطه نامعلومی منقل کردند<ref>وبلاگ برای آگاهی نسل [https://barayeagahinaslejavan.wordpress.com/2011/07/09/18tir8/ جوان]</ref>
مولفه‌ها


== شنبه ۱۹ تیر: ==
به طور کلی برای هرگونه رویکرد نیهیلیستی مولفه‌هایی از جمله نداشتن هدف اجتماعی، شکاکیت افراطی، بی‌اعتنایی به جهان، بی‌اعتقادی به هدف‌دار بودن دنیا، خود فراموشی، نفرت‌داشتن از حیات اجتماعی‌فرهنگی، اظهار عجز درباره توانایی ذهن آدمی و .. را می‌توان نام برد.
[[پرونده:دانشجوی زخمی شده در ۱۸تیر۷۸.JPG|جایگزین=دانشجوی زخمی شده در ۱۸تیر۷۸|بندانگشتی|دانشجوی زخمی شده در ۱۸تیر۷۸]]
 دانشجویان مستقر در‌ کوی دانشگاه در ‌تمام طول جمعه‌ شب با روشن‌کردن آتش دربرابر نیروهای حکومتی، که آنان را در محاصره خود گرفته‌اند، به‌ مقاومت می‌پردازند.


 براثر شلیک ماموران دولتی، یکی از دانشجویان از ناحیه چشم مورد اصابت گلوله قرار گرفته و مجروح شد. وی بعداز چند ساعت  جان باخت.
'''شروع یک ایده نهیلیستی'''


 به دلیل گسترش اعتراضات، محمد خاتمی (رئیس جمهور وقت) یک نشست اضطراری با سران امنیتی نظام  برگزار می‌کند، به دنبال آن یک حکومت نظامی اعلام نشده در تهران برقرار می‌شود.  
درباره شروع یک ایده نیهیلیستی و در ادامه آن یک مکتب، می‌توان نوعی سرخوردگی و وازدگی از نظم و نظام اجتماعی را مشاهده کرد. این وازدگی عموما منجر به ناتوانی در هضم یا پذیرش ارزش‌ها و در نهایت انکار آن ارزش‌ها می‌شود، به طوری که مثلا در ابتدا عصیان و هجمه مکاتب نوظهوری در ضدیت با هر نگرشی (مثلا ضد هنر) را در برمی‌گیرد. همین رویکرد و به طور کلی‌تر، رویکرد اومانیستی (انسان‌گرایانه)، در مقابل مدرنیته و پیدایش ماشین و ابزاری‌شدن زندگی غربی مسئله‌ای تحت عنوان "بازگشت انسان به خود" را مطرح می‌کند.


دانشجویان در محل دانشگاه دست به ‌تظاهرات زدند، واحدهای ضدشورش به‌ د‌انشجویان حمله برده و تعدادی را مجروح و مصدوم می‌کنند‌. دانشجویان شعار می‌دادند: ۱۸تیر امسال، ۱۶ آذر ماست‌. آنها پیراهن خون‌آلود دانشجوی کشته شده را بر سر دست بلند کرده بودند‌.
نیچه و نیهیلیسم


 بحران به صورت گسترش یابنده رشد می‌کرد، به طوری که وزیر فرهنگ و آموزش عالی خاتمی زیر فشار این بحران طی اطلاعیه‌یی استعفا کرد، سرکوب و کشتار خونین و عریان دانشجوبان، به گفته‌ی مصطفی معین تبدیل به یک «بحران ملی » می‌شود.
نیچه در کتاب اراده‌ی معطوف به قدرت (will too power) با ذکر این جمله که نیهیلیسم دم در ایستاده است، از فاجعه‌ای عظیم در دو سده آینده سخن می‌گوید که آن همان نیهیلیسم است. او علل گرایش به نیهیلیسم را نه فساد و مشکلات اجتماعی بلکه شک در ارزش‌های اخلاقی با افول مسیحیت می‌داند، اما فلسفه نیچه با نیهیلیسم تمام نمی‌شود. او اگر چه پیامبر ظهور نیهیلیسم در تمامی وجوه زندگی انسان بود، نیهیلیسم را مقدمه‌ای برای طرحی نو می‌دانست. او معتقد بود که تا زمانی که انسان طعم نیهیلیسم را نچشد متوجه ارزش این ارزش‌های اخلاقی نشده و نمی‌تواند به ارزش‌های جدیدی متعهد شود. اینجاست که نیچه با به کارگیری اصطلاح باز ارزش گذاری ارزش‌ها (revaluation of all values) سعی در ایجاد طرحی نو دارد.


تعد‌اد دانشجویان در تظاهرات با پیوستن سایر دانشجویان دانشگاهها به‌ هزاران تن بالغ گردید.
نیهیلیسم در ایران


 حوالی غروب هزاران تن از دانشجویان با لباس سیاه به ‌نشانه‌ عزاداری برای ۷ دانشجو و جهت آزادی دانشجویان بازداشت شده دست به ‌تحصن زدند‌.
'''صادق هدایت''' را بی‌گمان باید شناخته شده‌ترین نویسنده ایرانی منسوب به نیهیلیسم دانست. در مورد جهان‌بینی صادق هدایت و ارتباط آن با نیهیلیسم دو دیدگاه عمده وجود دارد:


خبرگزاری فرانسه طی خبری در این‌ باره نوشت: «تظاهرکنندگان که یک پیراهن خون‌آلود برسر دست گرفته بودند، ‌شعار می‌دادند "دانشجو بپاخیز! برادرت کشته شد! " برخی دانشجویان که صورت خود را با پارچه پوشانده بودند، فریاد می‌زدند "مرگ بر استبداد، زنده‌باد آزادی"  .
عده‌ای معتقدند زندگی انسان در نگاه صادق هدایت بی‌معنا، پوچ و خالی از هرگونه هدف معقولی است. با پذیرش این دیدگاه اساسا باید صادق هدایت را یک نیهیلیست بدانیم.


در پی۴۰ساعت درگیری در دانشگاه تهران، رئیس دانشگاه تهران و رؤسای کلیه دانشکده‌های آن از شغل خود استعفا می‌دهند. پیش‌از آن وزیران بهداشت و درمان و فرهنگ و آموزش عالی و موسوی ‌لاری، وزیر کشور، از معاونت فرماندهی نیروی انتظامی استعفا داده بودند.
عده‌ای دیگر اما معتقدند هدایت زندگی را پوچ و عبث نمی‌دانست، بلکه او زندگی زمانه‌اش را و شرایط اجتماعی/ فرهنگی/ سیاسی زمانه‌اش را ناامیدکننده و بیهوده می‌دانست که دست به خودکشی زده است. عبدالعلی دستغیب در کتاب "نقد آثار صادق هدایت" مفصلا و با ذکر شاهد مثال از این دیدگاه دفاع می‌کند.


تلویزیون سی.ان.ان طی گزارشی می‌گوید بازار تهران در حمایت از دانشجویان تعطیل می‌شود.
به هر رو می‌توان صادق هدایت را از جمله نویسندگان ایرانی دانست که تحت تاثیر نویسندگان خارجی مثل فرانتس کافکا و آلبرکامو درگیر اندیشه‌های نیهیلیستی شده اند.


دانشجویان در سوگ ۷ دانشجوی کشته شده، لباس سیاه پوشیده و از ساعت ۶ بعدازظهر برای آزادی هم کلاسیهای خود دست به ‌تحصن زدند.
ابسوردیسم


== یکشنبه ۲۰تیر: ==
واژه ابسورد نیز معادلی برای پوچی و هیچ‌انگاری است. این واژه همچنان قرابتی معنایی با ناهنجار، نامتناسب و نامطبوع دارد. پوچی در ابسوردیسم از این ناهماهنگی به دست می‌آید که انسان در جست‌و‌جوی معنا و هدف زندگی است و جهان سراسر بی‌معناست. آلبرکامو در کتاب اسطوره‌ی سیزیف می‌گوید: ابسورد همان‌قدر که به انسان مربوط است به جهان نیز مربوط است. اگر اساس این جهان ابسورد باشد، تنها یک مسئله جدی فلسفی وجود دارد و آن خودکشی است.
یکشنبه ۲۰ تیرماه هزاران دانشجو شعار «مرگ بر استبداد، زنده‌باد آزادی می‌دادند. دانشجویان به دلیل این که تعدادی از همکلاسی‌هایشان بدست نیروهای نظامی حکومتی کشته شده بودند، بسیار عصابی و خشمگین بودند، آنها  با شعار مرگ بر خامنه‌ای، لباس شخصی‌هایی را که قصد تهاجم به ‌تظاهرات داشتند، کتک زدند و فراری دادند و موتورهایشان را به ‌آتش کشیدند‌.[[پرونده:تصاویری بعد از حمله نیروهای انتظامی به کوی دانشگاه.JPG|جایگزین=تصاویری بعد از حمله نیروهای انتظامی به کوی دانشگاه|بندانگشتی|تصاویری بعد از حمله نیروهای انتظامی به کوی دانشگاه]]رویتر گزارش داد:<blockquote> «دانشجویان شعار می‌دهند: ”ما دولت زور نمی‌خواهیم، پلیس مزدور نمی‌خواهیم" ».</blockquote> رویتر افزود: <blockquote>«‌پیامدهای این درگیریها جمهوری اسلامی را تکان داده است»</blockquote>دانشجویان دانشگاههای تبریز، اصفهان، رشت، شیراز و مشهد نیز در حمایت از خیزش دانشجویان در تهران دست به‌ تظاهرات زدند‌.


در تهاجم ماموران به‌ تظاهرات دانشجویان تبریز بیش‌ از هشت‌صد نفر زخمی‌شده و تعداد زیادی از دانشجویان دستگیر یا مفقود می‌شوند.
== منابع ==
 
در شهر تبریز با حضور تانک‌ها در خیابان حکومت نظامی برقرار شد، مردم به ‌حمایت از دانشجویان، دفتر هواپیمایی، بانک صادرات، و یک پمپ‌بنزین را به‌ آتش کشیدند. بازار تبریز هم در حمایت از  دانشجویان بسته شد.
 
دانشجویان مشهد هم در حمایت از دانشجویان دانشگاه تهران دست به تظاهرات زدند، در این اعتراضات یک دانشجوی دختر جان خود زا از دست داد.
 
در شهر اهواز ۳۰۰۰ و در رشت ۱۰۰۰نفر از دانشجویان در حمایت از تظاهرات تهران و تبریز دست به ‌راهپیمایی زدند. همچنین دانشجویان د‌انشگاههای شیراز، ارومیه، اردبیل، سمنان، شاهرود، یاسوج، همدان، یزد، خرم‌آباد، بندرعباس، زنجان، گرگان، مراغه و اراک نیز دست به ‌راهپیمایی و تظاهرات زدند.
 
انتظار این می‌رفت که این تظاهرات به  سراسر کشور گسترش پیدا کند، روزنامه کیهان در این خصوص نوشت:<blockquote> «دانشجویان آشکارا می‌گویند مسأله ما کل ایران است‌!»<ref>سایت مجاهد حمله به کوی [https://event.mojahedin.org/i/events/5026 دانشگاه]</ref></blockquote>
 
== دوشنبه ۲۱تیر ۷۸: ==
دوشنبه ۲۱ تیرماه تظاهرات صدهزار تن در تهران با شعار ”توپ، تانک، بسیجی، دیگر اثر ندارد“ همچنان ادامه دارد‌.[[پرونده:تیتر بعضی از روزنامه‌ها ۱۸تیر۷۸.JPG|جایگزین=تیتر بعضی از روزنامه‌ها ۱۸تیر۷۸|بندانگشتی|تیتر بعضی از روزنامه‌ها ۱۸تیر۷۸]]رادیو و تلویزیون (به‌نقل از گزارشگر صحنه در ساعت ۴.۳۰بامداد) اعلام کرد که علاوه بر آتش‌زدن خودروها و ساختمانها «تظاهرکنندگان با توسل به ‌زور وارد دانشگاه تهران شده‌اند و اقدام به ‌تخریب و آتش‌زدن جایگاه نمازجمعه کردند» ‌.
 
تظاهرات  و درگیری‌ها به قدری اوج می‌گیرد که علی خامنه‌ای پس‌از چندروز سکوت، ‌طی سخنانی درباره‌ تظاهرات دانشجویان و قیام مردم تهران ‌گفت:
 
«دشمن، امنیت ملی ما را هدف گرفته است، امنیت ملی از همه ‌چیز واجب‌تر است». ‌خامنه‌ای گفت: «مراقب دشمن باشید. مبادا غفلت کنید از دشمن. دشمنان اصلی ما طراحان این قضایا هستند».
 
ظهر دوشنبه ده‌هاهزار دانشجو در ادامه جنبش اعتراضی‌خود در دانشگاه تهران تجمع می‌کنند. دانشجویان آزاده هنگام پخش سخنرانی خامنه‌ای که از بلندگوهای مسجد دانشگاه تهران پخش می‌شود، خامنه‌ای را هو‌ کردند.
 
محمدعلی ابطحی رئیس دفتر محمد خاتمی تلاش کرد با حضور بین دانشجویان اوضاع را آرام کند اما دانشجویان، ابطحی و اتومبیلش را سنگباران کردند که موجب شکسته‌شدن شیشه اتومبیل وی و فراری‌شدن خود او گردید.
 
استادان دانشگاه تهران در حمایت از دانشجویان اعلام اعتصاب می‌کنند.
 
فشار و سرکوب هر روز بیشتر می‌شد، تا جایی که نیروهای امنیتی هلی‌کوپتر ها را هم بکار گرفتند؛ دو هلیکوپتر را بالای سردر دانشگاه به‌ پرواز درآمد.
 
یک دانشجو به نام محمد فرجی در میان جان باختگان شناسایی شد.
 
روزنامه‌ نشاط نوشت:
 
 محمد فرجی، دانشجوی دانشکده حقوق در ناآرامیهای روزهای گذشته به‌ شهادت رسیده است.
 
مردم تهران از حوالی ظهر در نقاط مختلف شهر از بهارستان و میدان توحید و ولی‌عصر تا خیابان انقلاب و دانشگاه وارد می‌شوند. مردم از سراسر شهر دسته‌دسته به‌سمت چهارراه ولی‌عصر دست به‌ راهپیمایی زدند و در اعتراض به ‌سرکوب خونین دانشجویان به ‌تظاهرکنندگان پیوستند.
 
از چهارراه امیرآباد تا اتوبان آل‌احمد، دانشجویان و مردم شعار می‌دادند: «ای مردم باغیرت حمایت حمایت»، «مرگ بر بسیجی»، «لحظه‌به‌لحظه گویم، زیر شکنجه گویم، یا مرگ یا آزادی»، «۲۰ سال سکوت تمام شده، مردم قیام شروع شده»
 
در اکثر نقاط تهران از‌جمله میدان توپخانه، لاله‌زار، ‌ناصرخسرو و چهارراه استانبول مردم دست به‌ اعتراض زده و ساختمانهای دولتی را مورد حمله قرار می‌دهند. جمعیت حاضر در میدان ولی‌عصر ۴۰ هزار نفر نخمین زده شد.  تظاهرکنندگان یک ماشین راهنمایی رانندگی، بانک سپه و ایستگاه شرکت واحد را به ‌آتش کشیده و ساختمانهای دولتی را مورد حمله قرار دادند.
 
مردم خطاب انصار حزب‌الله یک گروه لباس شخصی افراطی که در سرکوب دانشجویان نقش فعال داشت شعار سردادند،‌
 
«انصار جنایت می‌کند، رهبر حمایت می‌کند»، «توپ تانک بسیجی، دیگر اثر ندارد»
 
درگیری‌های گسترده بین ماموران حکومت و مردم از ساعت 2بعدازظهر در میدان ولی‌عصر آغاز شد.حوالی ساعت 4بعدازظهر جمعیت تظاهرکننده دربرابر دانشگاه تهران به‌ هزار تن می‌رسید. نیروی انتظامی اطراف دانشگاه تهران مستقر شده و آن جا را به محاصره‌ی خودش در آورده بود. با دستور شورای عالی امنیت ملی که محمد خاتمی آن زمان ریاست آن را به عهده داشت، نیروی انتظامی به مردم یورش برد، دهها تن کشته و زخمی و تعداد زیادی هم دستگیر شدند.
 
درمسیر حرکت جمعیت به‌سوی دانشگاه صنعتی شریف، حوالی کارخانه پپسی‌کولا نیز، عوامل نیروی انتظامی با گلوله و گاز اشک‌آور به ‌طرف مردم شلیک کردند. در تقاطع خوش نیز یک‌بار دیگر تظاهرکنندگان مورد حمله نیروهای سپاه و نیروی انتظامی قرار گرفتند.
 
کلانتری هشت در چهارراه رودکی مورد حمله مردم قرار گرفت.
 
۴تن از تظاهرکنندگان به ‌نامهای رضا حیدری، روزیتا حیدری، علی کریمی و محمد محمدی در خیابان انقلاب با شلیک گلوله توسط نیروی انتظامی جان خود را از دست دادند.
 
خیابان آزادی تهران به‌ هنگام شب نیز صحنه درگیریهای خونین میان عوامل سپاه، نیروی انتظامی و سایر نیروها در مقابل دانشجویان معترض بود.
 
ساعت 6بعدازظهر‌ ماموران، مردمی را که از در شرقی دانشگاه خارج می‌شدند، به ‌رگبار بستند. 50 تا 60نفر از مردم و دانشجویان در این شلیک‌ها جان خود را از دست دادند، و اجساد کشته شدگان را در مسجد دانشگاه جمع کردند. 
 
با وجود شدت سرکوب اما دانشجویان به  اعتراضات خودشان ادامه می‌دهند، دانشجویان شعار می‌دهند«بچه‌ها قیام شروع شد، 20سال سکوت تمام شد»، «وای به‌ روزی که مسلح شویم»
 
نیروی انتظامی در تبریز اجتماع دانشجویان را به‌ رگبار گلوله بستند و دانشجویی به ‌نام کاوه محمدی، دانشجوی رشته عمران به ‌ضرب گلوله کشته میشود و دهها نفر دیگر را زخمی می‌کنند. اوضاع دانشگاه تبریز بسیار متشنج است.
 
حکومت در نقاط مختلف شهر زره‌پوش و بعضاً در نقاطی مانند سه‌راه خانی‌آباد در نزدیکی خزانه واحدهای تانک مستقر کرد.<ref>سایت مجاهد  گاه شمار قیام ۱۸ [https://event.mojahedin.org/i/events/5026 تیر]</ref>
 
== سه‌شنبه ۲۲تیر ۷۸: ==
تظاهرات ضد حکومتی در تهران از ساعت ۱۱صبح سه‌شنبه در چهارراه ولی‌عصر آغاز شد. گشت‌‌های نیروی انتظامی ابتدا شلیک هوایی و سپس شلیک زمینی می‌کردند؛ مردم بدون واهمه به این گشت‌ها حمله می‌کردند.
 
هزاران بسیجی و پاسدار که از قرارگاه ثارالله آمده بودند در اطراف خیابان ولی‌عصر مستقر شدند.
 
در مرکز شهر جمعیت زیادی به‌ جانب وزارت کشور به حرکت د‌ر‌آمد. مردم در برخی نقاط شهر لاستیک و مواد قابل اشتعال روشت کرده بودند، در میدان توپخانه و چهارراه استانبول آتش سوزی‌ها از فاصله‌ی دور دیده می‌شد.
 
در مناطق جنوبی شهر تهران هم دامنه‌ی تظاهرات گسترش یافته بود. همچنین در نارمک و میدان ۷تیر نیز میان تظاهرکنندگان و نیروهای حکومتی، درگیری روی داد. مردم در نازی‌‌آباد تهران هم دست  به  تظاهرات زدند.
 
خبرگزاری رویتر از مجروح و مصدوم‌شدن تعداد زیادی از زنان خبر می‌دهد که درجریان قیام مردم تهران توسط نیروی انتظامی و انصار حزب‌الله به‌شدت زخمی‌شده‌اند.‌
 
سپاه‌پاسداران نیز برای مقابله با قیام مردم به‌خیابانها آمده اند.
 
شب مردم تهران کلانتری بهارستان را تصرف کردند.
 
بنابر یک بخشنامه محرمانه که ازسوی موسوی لاری وزیر کشور محمد خاتمی خطاب به ‌نیروهای انتظامی در تهران صادر شد، کلیه تظاهرات در تهران باید سرکوب شود و نیروهای انتظامی نباید در این ‌رابطه «به کسی رحم کنند». به‌ نیروهای انتظامی اجازه داده شده که به‌ روی تظاهرکنندگان شلیک کنند.<ref>وبلاگ پرواز پرستوها  روز تاريخي هيجده تير قيام در برابر سراب اصلاح طلبي را فراموش [http://parvaze-parastohaie-asheqh.blogspot.com/2011/07/blog-post_07.html نكنيم]!</ref>  
 
محمد خاتمی رئیس جمهور وقت در مصاحبه با تلویزیون به ‌صراحت تظاهرکنندگان را تهدید به ‌دستگیری و سرکوب کرد.
 
کروبی، گفت: «همه ‌ما در کشتی نشسته‌ایم و این حرکتها برای همه ‌ما نگران‌کننده ‌است».
 
تا ساعت سه و نیم بعدازظهر سه‌شنبه، درگیریها در چهارراه ولی‌عصر، میدان ولی‌عصر، خیابان فردوسی و خیابان جمهوری تهران ادامه داشت.
 
مردم مغازه لاجوردی رئیس سابق زندان اوین که دو سال پیش کشته شده بود و همچنین یک مرکز اطلاعاتی در لاله‌زار را به‌آتش‌کشیدند.
 
بخش فارسي بي.بي.سي اعلام کرد: «مقامات گمان مي‌کنند سازمان‌مجاهدين خلق ايران در ايجاد ناآراميها نقش دارد».
 
روزنامه ابرار در خصوص نقش سازمان مجاهدین خلق در این تظاهرات خبر از «شناسايي و دستگيري مجاهدين و افراد شرور در تجمع ميدان ولي‌عصر و فاش‌شدن ”طرح براندازی“ ‌آنها خبر داد.
 
حکومت برای مقابله با قیام مردم ایران، تمام سربازانی را که به‌ مرخصی رفته‌اند، به‌خدمت فرا‌خواند.<ref>وبلاگ گنجینه میهنی برای ایران  18تیر: حمله به کوی دانشگاه [http://ganjinehiran455mihan.blogspot.com/2017/07/18.html تهران] </ref>
 
== چهارشنبه ۲۳تیر: ==
 حکومت ایران، برای سرکوب تظاهرات دانشجویان و مردم تهران، یک تظاهرات در حمایت از نظام به راه انداخت. ارگان‌‌های حکومتی تعداد زیادی  از عوامل خودش را با اتوبوس کارخانجات به خیابان انقلاب آورد و در آنجا مستقر کرد.
 
روزنامه نیویورک ‌تایمز دراین خصوص نوشت: <blockquote>«دیکتاتوری مذهبی خفقان‌آور در ایران هرگز یک بافت مناسب برای یک جامعه پیچیده و جوان ۷۰میلیونی نبوده است». آنهایی که نیروهای امنیتی را کنترل می‌کنند، اگر فکر می‌کنند که با گاز اشک‌آور، گلوله و اوباش می‌توانند جلوی تغییر را بگیرند، به‌ همان درجه‌یی که شاه در دو دهه قبل عمل کرد، با تهدید یک اشتباه‌ محاسبه روبه‌رو هستند».<ref>وبلاگ پرواز پرستوها روز تاريخي هيجده تير قيام در برابر سراب اصلاح طلبي را فراموش [http://parvaze-parastohaie-asheqh.blogspot.com/2011/07/blog-post_07.html نكنيم]!</ref></blockquote>
 
== پنجشنبه ۲۴تیر: ==
[[پرونده:مادرسعید زینالی دانشجوی مفعود شده ۱۸تیر۷۸سالهاست که چشم‌انتظار است.jpg|جایگزین=مادرسعید زینالی دانشجوی مفعود شده ۱۸تیر۷۸سالهاست که چشم‌انتظار است|بندانگشتی|مادرسعید زینالی دانشجوی مفعود شده ۱۸تیر۷۸سالهاست که چشم‌انتظار است]]
پنج شنبه ۲۴ تیرماه، هنوز فضای شهر تهران ملتهب بود، حکومت در وحشت از تداوم تظاهرات مردم، عملاً در سطح تهران حکومت نظامی برقرار کرد. و در اکثر نقاط شهر تهران، نیروهای نظامی مستقر کرد.
 
سازمان عفو بین‌الملل طی بیانیه‌یی درمورد ابعاد وسیع دستگیریهای خودسرانه احساس خطر نموده و از مقامات رژیم ایران می‌خواهد تا تمامی زندانیان سیاسی را آزاد کرده و اسامی سایر متهمان را نیز اعلام نماید.
 
دانشجویان دانشگاه کرمانشاه در دانشگاه رازی یک تجمع اعتراضی در حمایت از اعتراضات دانشجویان دانشگاه تهران برگزار کردند.
 
رفسنجانی درباره تظاهرات دانشجویان بخصوص شعارهای آنها علیه خامنه ای گفت:<blockquote>«تلخ‌ترین موضوع این حوادث، اهانت به‌ عمود خیمه انقلاب و ولایت ‌فقیه بود»<ref>خبرنامه گویا هاشمی رفسنجانی و علی خامنه‌ای، متن کامل مقاله اکبر گنجی در [https://news.gooya.com/politics/archives/2011/03/119715.php بی‌بی‌سی]</ref></blockquote>به گزارش رادیو فردا رهبران قیام ۱۸ تیرماه ۷۸، هزاران دانشجو و مردم معترضی بودند که در خیابان های تهران و تبریز اساس حکومت ولایت فقیه را به چالش کشیدند. شعار «مرگ بر خامنه‌ای» و «قاتلین فروهر، زیرعبای رهبر» سر دادند و سقف مطالباتشان نه برکناری رییس پلیس و حضور خاتمی در کوی دانشگاه، بلکه تغییر نظام سیاسی دیکتاتوری دینی در ایران بود<ref>سایت رادیو فردا  بازخوانی یک [https://www.radiofarda.com/a/f9-iran-student-protests-july-1999/28651853.html قیام]</ref>.
 
== نظرات کسانی که مستقیم در سرکوب دانشجویان در ۱۸ تیر ۱۳۷۸ نقش به عهده داشتند ==
[[پرونده:پاسدار حسن فیروزآبادی.jpg|جایگزین=پاسدار حسن فیروزآبادی: جریان ١٨ تیر سال ٧٨ با مجوز شورای عالی امنیت ملی و شخص رئیس شورای عالی امنیت ملی که خود آقای خاتمی بود، صورت گرفت|بندانگشتی|پاسدار حسن فیروزآبادی: جریان ١٨ تیر سال ٧٨ با مجوز شورای عالی امنیت ملی و شخص رئیس شورای عالی امنیت ملی که خود آقای خاتمی بود، صورت گرفت]]
فیروز آبادی رئیس پیشین ستاد کل نیروهای مسلح ایران گفت: مقابله نیروهای مسلح با شورش‌های خیابانی در جریان ۱۸ تیر سال ۷۸ با مجوز شورای عالی امنیت ملی و شخص رئیس شورای عالی امنیت ملی که خود آقای خاتمی بود، صورت گرفت. فیروزآبادی ادامه داد: آن زمان جلوی خود بنده آقای روحانی با آقای خاتمی تماس گرفتند و گفتند وضع اینگونه و جمع‌بندی این است و ایشان گفتند که دیگر هر تصمیمی که گرفتید انجام دهید، از این به بعد هم همینطور خواهد بود. وی افزود: خودشان تصویب کردند، خود شورای عالی امنیت ملی اجازه برخورد را داد و بعد دبیر شورای عالی امنیت ملی بیانیه داد و آن را محکوم کرد و تصور می‌شد که سپاه یا نیروهای مسلح مسئول آن بوده در صورتی که اینطور نبود، این تصمیم شورای عالی امنیت ملی و تائید رئیس جمهور بود.<ref>خبرگزاری فارس  برخورد سپاه با شورش‌های 18 تیر با مجوز شورای عالی امنیت و شخص خاتمی [https://www.farsnews.com/news/13960418000670/%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B2-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D بود]</ref>
 
سرلشکر حسن فیروزآبادی در خصوص سرکوب تظاهرات ۱۸ تیر گفت: جریان ١٨ تیر سال ٧٨ با مجوز شورای عالی امنیت ملی و شخص رئیس شورای عالی امنیت ملی که خود آقای خاتمی بود، صورت گرفت.
 
سید محمد خاتمی رئیس جمهور وقت رژیم ایران در مصاحبه با تلویزیون به ‌صراحت تظاهرکنندگان را تهدید به ‌دستگیری و سرکوب کرد.
 
حسن روحانی،دبیر وقت شورای امنیت ملی، ٢٣ تیر ماه ٧٨ از دستور قاطع برای سرکوب دانشجویان می گوید:«ادامه این وضع برای نظام ما کشور ما و ملت ما قابل تحمل نخواهد بود. دیروز نسبت به این عناصر دستور قاطع داده شد، دیروز غروب دستور قاطع صادر شد تا هر گونه حرکت این عناصر فرصت طلب، هر کجا که باشد با شدت و با قاطعیت برخورد شود و سرکوب شوند مردم ما شاهد خواهند بود که از امروز نیروی انتظامی، نیروی قهرمان بسیج حاضر در صحنه، با این عناصر فرصت طلب و آشوبگر- اگر جرأت ادامه حرکت مذبوحانه داشته باشند- چه خواهند کرد… روحانی مطرح می کرد در آن زمان شورای عالی امنیت ملی اجازه ورود بسیج به مقابله با آشوب های خیابانی را نمی داد که ایشان با اجازه خود بسیج را وارد عرصه مقابله با فتنه گران کرد.<ref>وبلاگ بازآفرینی واقعیتها مرور تصاویری از قیام ۱۸ [http://bazaferinieazad.blogspot.com/2013/07/blog-post_12.html تیر] سال ۷۸</ref>
 
موسوی لاری وزیر‌كشور خاتمی:<blockquote>«خوشبختانه با قوت و قدرت نیروهای امنیتی و انتظامی، جریان آشوبگر حادثه كوی مهار شدند.»<ref>وبلاگ باز آفرینی واقعیتها  مرور تصاویر ۱۸ [http://bazaferinieazad.blogspot.com/2013/07/blog-post_12.html تیر]</ref></blockquote>[[پرونده:محاکمه عاملان حمله به دانشجویاه و تبرئه آنها.JPG|جایگزین=محاکمه عاملان حمله به دانشجویاه و تبرئه آنها|بندانگشتی|محاکمه عاملان حمله به دانشجویاه و تبرئه آنها]]
=== تبرئه عوامل سرکوب یکی پس از دیگری ===
نکته قابل توجه درباره عواملی که مستقیم در سرکوب دانشجویان  در تظاهرات ۱۸ تیر ۱۳۷۸ دست داشتند در گزارش رسمی شورای عالی امنیت ملی چنین آمده:<blockquote>«زمستان سال ۷۸ دادگاه رسیدگی به حوادث کوی دنشگاه تهران برای خاطیان انتظامی تشکیل شد و در کمال تعجب و بهت افکار عمومی سردار نظری جانشین فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ که در گزارش شورای امنیت ملی، عدم تدبیر و قصور او بارها مورد تاکید قرار گرفته بود از اتهامات وارده تبرئه شد. اما در برابر عزت ابراهیم‌نژاد، مقتول حوادث کوی به روایت رسمی، تحت اتهام اقدام علیه امنیت ملی به دادگاه فراخوانده شد که به دلیل فوت وی، پرونده کیفری او مختومه اعلام شد».<ref>سایت سرپوش  واقعه کوی دانشگاه از دل گزارش رسمی شورای عالی [https://www.sarpoosh.com/politics/domestic-policy/domestic-policy970405140.html امنیت‌ملی]</ref></blockquote>
 
====== تأملی بر واقعه ۱۸ تیر ======
با نگاهی گذرا به وقایع ۱۸ تیر ۷۸ ، چیزی که توجهات را به خود جلب میکند، واکنش عجولانه حکومت و دولت از عوامل سپاه تا لباس شخصیها و نگرانی و پریشانی آنان از تبدیل شدن قیام دانشجویان به قیامی عمومی بود. درحالیکه نمونه هایی اینچنین، در بسیاری از کشورهای جهان رخ میدهد و به همان اندازه ای که درخواست دانشجویان بوده، پاسخ گرفته یا نگرفته، در نهایت تمام میشود. اما در ایران و بعد از مدتها، اتفاقی بهانه میشود تا دانشجویان قیام کنند، و این حرکت مانند آبی بود درلانه مورچه‌ها! چرا که واکنشهایی نظیر آنچه که در بالا در مورد آن وقایع به آن پرداخته ایم، تعجب همگان را برانگیخت. از این واکنشها میتوانیم دریابیم که یک حکومت تا چه حد میتواند شکننده باشد، که تاب یک مخالفت را در این سطح ندارد و ناچار دست به خشونتی افسارگسیخته میزند، چرا که میداند اگر مهار اوضاع از دستش خارج شود، دیگر راه برگشتی نخواهد داشت.
 
== '''منابع''' ==
<references />
<references />

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۰۶

نهیلیسم یا پوچ گرایی

نیهیلیسم که در میانه قرن نوزدهم برای اولین‌بار در روسیه به صورت عمومی مطرح شد، مکتبی در ابتدا فکری و در ادامه سیاسی بود که با ویرانی های جنگ جهانی دوم توسعه ی بیشتری پیدا کرد. جنبش نیهیلیسم چیست وچگونه به وجود آمده است؟ نیهیلیسم یا هیچ‌گرایی مکتبی فلسفی است که در قرن ۱۹ در روسیه شکل گرفته است. این مکتب که در واقع با نفی هرگونه بنیان معرفتی و معیار اخلاقی شناخته می‌شود، ارتباط نزدیکی با شکاکیت دارد. امروزه نیهیلیسم در شاخه‌های متفاوت و با رویکرد‌های متفاوتی ازجمله نیهیلیسم معرفت شناختی و نیهیلیسم هستی شناختی پیگیری می‌شود. جنبش نیهیلیسم و به طور کلی این مفهوم، شباهت‌هایی با مکاتب اگزیستانسالیسم و ابسوردیسم دارد.

مکتب نیهیلیسم در قرن نوزدهم برای اولین‌بار در روسیه شکل گرفت. این مکتب غیر از جنبه مفهومی و فلسفی، شاخه‌ای سیاسی نیز داشت که با جنگ جهانی دوم توسعه یافت. ایده اصلی این مکتب در واقع نفی ارزش‌های بنیادین معرفتی و اخلاقی و همچنین نفی هدفمندی زندگی انسان است. از متفکران اصلی این مکتب می‌توان به نیچه، آلبرکامو و همچنین صادق هدایت در ایران اشاره کرد.

نهیلیسم؛ تاریخچه و نظریه پردازان آن

جنبش نیهیلیسم چیست وچگونه به وجود آمده است؟ نیهیلیسم یا هیچ‌گرایی مکتبی فلسفی است که در قرن ۱۹ در روسیه شکل گرفته است. این مکتب که در واقع با نفی هرگونه بنیان معرفتی و معیار اخلاقی شناخته می‌شود، ارتباط نزدیکی با شکاکیت دارد. امروزه نیهیلیسم در شاخه‌های متفاوت و با رویکرد‌های متفاوتی ازجمله نیهیلیسم معرفت شناختی و نیهیلیسم هستی شناختی پیگیری می‌شود. جنبش نیهیلیسم و به طور کلی این مفهوم، شباهت‌هایی با مکاتب اگزیستانسالیسم و ابسوردیسم دارد. این نوشته به دنبال آن است که مکتب نیهیلیسم، شاخصه‌ها و تاریخچه آن را مرور کند.

واژه‌شناسی نیهیلیسم

اصطلاح "نیهیلیسم" برگرفته از واژه لاتین "nihil" به معنای هیچ، معادل واژه‌ی فرانسوی "rein" و واژه انگلیسی "nothing" است. اما این واژه در زبان فارسی معادل‌های متفاوتی از جمله "هیچ‌انگاری"، "پوچ‌گرایی"، "نیست‌گرایی" یا "بی‌معنی‌انگاری" دارد.

تاریخچه مکتب نیهیلیسم

استفاده از لغت nihil را برای اولین‌بار می‌توان به صاحبان کلیسا در جریان حمله به شکاکیت کلاسیک نسبت داد، اما نیهیلیسم به عنوان یک اصطلاح فلسفی که بعد‌ها به عنوان یک مکتب شناخته شد، ابتدا در متن نامه‌ای از هرمان یاکوبی (ایده‌آلیست پساکانتی) به فیشته در سال ۱۷۹۹ به کار رفته است. همچنین شهرت این اصطلاح و استفاده عمومی از آن را باید ابداع ایوان تورگینیف، رمان نویس روس بدانیم. او از این واژه در توصیف شخصیت "بازاروف" در رمان "پدران و پسران" برای اولین‌بار در سطح غیر تخصصی بهره جست.

نیهیلیسم فلسفی را می‌توان به طور عمده به دو شاخه تقسیم کرد:

نیهیلیسم معرفت‌ شناختی

نیهیلیسم وجود شناختی

متفکرانی که معتقد به وجه معرفت شناختی آنند، وجود هرگونه معرفت و بنیان شناختی را منکرند؛ اما در مقابل وجه هستی شناختی نیهیلیسم به یک اعتبار، اساسا جهان خارج و وجود هر چیزی بیرون از ذهن را منکر می‌شود. (تقریبا نزدیک به همان چیزی که می‌توان به برخی ایده آلیست‌های افراطی همانند بارکلی نسبت داد.)

نیهیلیسم سیاسی‌اجتماعی

در کنار این تقسیم‌ها گونه دیگری از نیهیلیسم همواره در ساحت عمومی جامعه بروز و ظهور بیشتری داشته‌ است. این شاخه که آن را می‌توان نیهیلیسم سیاسی‌اجتماعی نامید که از سال ۱۸۶۰ تا حوالی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ در صحنه سیاست روسیه روی کار بوده‌ است. آنچه را که می‌توان شاخصه اصلی این مکتب در جهت سیاسی آن بدانیم، به چالش کشیدن قدرت کلیسا با رد کردن ماهیت دوگانه انسان مشتمل بر روح و بدن و همچنین از طرف دیگر قدرت‌های سکولار با نفی حقوق الهی حاکمان است. به بیان دقیق‌تر این گروه که بعد‌ها دست به ترور و خراب کاری و آشوب نیز زدند، در راه به رسمیت شناخته‌شدن آزادی‌های فردی با هرگونه قدرت و نظام اجتماعی از جمله حکومت، کلیسا و خانواده به مبارزه پرداختند.

ویژگی اصلی نیهیلیسم

ایده اصلی

نیهیلیسم را در بادی امر باید بیشتر یک احساس و نه یک فلسفه‌ی تام و کامل دانست. اهمیت این نکته در آن است که شاید اصلی‌ترین مدعای نیهیلیست‌ها رد هرگونه فلسفه و معرفت علمیست. نیهیلیسم با اعتقاد به بی‌پایه و اساس‌بودن چیز‌ها و همچنین تببین بی‌ارتباطی آن‌ها سعی در القای نوعی شکاکیت مدرن را دارد. همچنین باید نقش بدبینی را به عنوان چاشنی این رویکرد لحاظ کرد. چنان که آرتور شوپنهاور، معروف به فیلسوف بدبین در جایی می‌گوید: ما موجوداتی بی‌معنا هستیم.

مولفه‌ها

به طور کلی برای هرگونه رویکرد نیهیلیستی مولفه‌هایی از جمله نداشتن هدف اجتماعی، شکاکیت افراطی، بی‌اعتنایی به جهان، بی‌اعتقادی به هدف‌دار بودن دنیا، خود فراموشی، نفرت‌داشتن از حیات اجتماعی‌فرهنگی، اظهار عجز درباره توانایی ذهن آدمی و .. را می‌توان نام برد.

شروع یک ایده نهیلیستی

درباره شروع یک ایده نیهیلیستی و در ادامه آن یک مکتب، می‌توان نوعی سرخوردگی و وازدگی از نظم و نظام اجتماعی را مشاهده کرد. این وازدگی عموما منجر به ناتوانی در هضم یا پذیرش ارزش‌ها و در نهایت انکار آن ارزش‌ها می‌شود، به طوری که مثلا در ابتدا عصیان و هجمه مکاتب نوظهوری در ضدیت با هر نگرشی (مثلا ضد هنر) را در برمی‌گیرد. همین رویکرد و به طور کلی‌تر، رویکرد اومانیستی (انسان‌گرایانه)، در مقابل مدرنیته و پیدایش ماشین و ابزاری‌شدن زندگی غربی مسئله‌ای تحت عنوان "بازگشت انسان به خود" را مطرح می‌کند.

نیچه و نیهیلیسم

نیچه در کتاب اراده‌ی معطوف به قدرت (will too power) با ذکر این جمله که نیهیلیسم دم در ایستاده است، از فاجعه‌ای عظیم در دو سده آینده سخن می‌گوید که آن همان نیهیلیسم است. او علل گرایش به نیهیلیسم را نه فساد و مشکلات اجتماعی بلکه شک در ارزش‌های اخلاقی با افول مسیحیت می‌داند، اما فلسفه نیچه با نیهیلیسم تمام نمی‌شود. او اگر چه پیامبر ظهور نیهیلیسم در تمامی وجوه زندگی انسان بود، نیهیلیسم را مقدمه‌ای برای طرحی نو می‌دانست. او معتقد بود که تا زمانی که انسان طعم نیهیلیسم را نچشد متوجه ارزش این ارزش‌های اخلاقی نشده و نمی‌تواند به ارزش‌های جدیدی متعهد شود. اینجاست که نیچه با به کارگیری اصطلاح باز ارزش گذاری ارزش‌ها (revaluation of all values) سعی در ایجاد طرحی نو دارد.

نیهیلیسم در ایران

صادق هدایت را بی‌گمان باید شناخته شده‌ترین نویسنده ایرانی منسوب به نیهیلیسم دانست. در مورد جهان‌بینی صادق هدایت و ارتباط آن با نیهیلیسم دو دیدگاه عمده وجود دارد:

عده‌ای معتقدند زندگی انسان در نگاه صادق هدایت بی‌معنا، پوچ و خالی از هرگونه هدف معقولی است. با پذیرش این دیدگاه اساسا باید صادق هدایت را یک نیهیلیست بدانیم.

عده‌ای دیگر اما معتقدند هدایت زندگی را پوچ و عبث نمی‌دانست، بلکه او زندگی زمانه‌اش را و شرایط اجتماعی/ فرهنگی/ سیاسی زمانه‌اش را ناامیدکننده و بیهوده می‌دانست که دست به خودکشی زده است. عبدالعلی دستغیب در کتاب "نقد آثار صادق هدایت" مفصلا و با ذکر شاهد مثال از این دیدگاه دفاع می‌کند.

به هر رو می‌توان صادق هدایت را از جمله نویسندگان ایرانی دانست که تحت تاثیر نویسندگان خارجی مثل فرانتس کافکا و آلبرکامو درگیر اندیشه‌های نیهیلیستی شده اند.

ابسوردیسم

واژه ابسورد نیز معادلی برای پوچی و هیچ‌انگاری است. این واژه همچنان قرابتی معنایی با ناهنجار، نامتناسب و نامطبوع دارد. پوچی در ابسوردیسم از این ناهماهنگی به دست می‌آید که انسان در جست‌و‌جوی معنا و هدف زندگی است و جهان سراسر بی‌معناست. آلبرکامو در کتاب اسطوره‌ی سیزیف می‌گوید: ابسورد همان‌قدر که به انسان مربوط است به جهان نیز مربوط است. اگر اساس این جهان ابسورد باشد، تنها یک مسئله جدی فلسفی وجود دارد و آن خودکشی است.

منابع

برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Javad/صفحه_تمرین&oldid=48352»