|
|
| (۱۹۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|991x991px]] | | [[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148px]] |
| {{جعبه زندگینامه| اندازه جعبه =| عنوان = سید محمد تقوی سنگدهی| نام = | تصویر = سید محمد تقوی.jpg| اندازه تصویر = ۲۴۰px| عنوان تصویر = سید محمد تقوی| زادروز = سال ۱۳۴۶| زادگاه = آمل| تاریخ مرگ = | مکان مرگ = |عرض جغرافیایی محل دفن=|طول جغرافیایی محل دفن=|latd=|latm=|lats=|latNS=N|longd=|longm=|longs=|longEW=E| محل زندگی = | ملیت = | نژاد = | تابعیت = | تحصیلات = لیسانس رشته گرافیک| دانشگاه = دانشگاه تهران| پیشه = | سال‌های فعالیت = | کارفرما = | نهاد = | نماینده = | شناخته‌شده برای = فعالان سیاسی، نهادهای حقوق بشری و مردم ایران| نقش‌های برجسته = | سبک = | تأثیرگذاران = | تأثیرپذیرفتگان = | شهر خانگی = | تلویزیون = | لقب = | حزب = | جنبش = | مخالفان = نظام جمهوری اسلامی| هیئت = | دین =اسلام | مذهب = | منصب = | مکتب = | آثار = | خویشاوندان سرشناس = | فرزندان = | جوایز = | امضا = | اندازه امضا = | وبگاه = | پانویس =|اتهام‌ها=بغی (قیام مسلحانه علیه نظام)، عصویت در سازمان مجاهدین خلق ایران|مجازات=محکوم به اعدام}} | | {{جعبه اطلاعات سیاست‌مدار |
| '''سید محمد تقوی سنگدهی'''، (متولد ۱۳۴۶، آمل) زندانی سیاسی که توسط قوه قضاییه جمهوری اسلامی به اتهام «بغی» به اعدام محکوم شده است. محمد تقوی تحصیلات خود را در رشته هنر به پایان رساند. پیش از بازداشت، به‌عنوان معلم هنر در مدارس رشت فعالیت می‌کرد و در فعالیت‌های مدنی مانند حمایت از حقوق کارگران و کشاورزان شرکت داشت. اولین دستگیری او در سال ۱۴۰۱ به دلیل شرکت در تجمعات اعتراضی بود که به شش ماه حبس تعلیقی منجر شد. با این حال، در ۱۳ دی ۱۴۰۲، در جریان اعتراضات چهلم [[محسن شکاری]]، توسط نیروهای امنیتی دستگیر و به بند ۲۰۹ [[زندان اوین]] منتقل شد. در این بند، او به مدت ۱۶۸ روز در سلول انفرادی نگه داشته شد و تحت شکنجه‌های جسمی و روانی، از جمله ضرب و شتم، محرومیت از خواب، و تهدید خانواده، قرار گرفت. | | | نام = شیخ احمد تربتی |
| | | تصویر = شیخ احمد تربتی؛3.jpg |
| | | شرح تصویر = شیخ احمد تربتی، روزنامه‌نگار و فعال مشروطه |
| | | نام کامل = |
| | | زادروز = ۱۲۵۹ خورشیدی |
| | | شهر تولد = تربت حیدریه |
| | | کشور تولد = |
| | | تاریخ مرگ = ۱۲۸۸ خورشیدی |
| | | شهر مرگ = تبریز |
| | | کشور مرگ = |
| | | تحصیلات = فقه و اصول، حوزه‌های علمیه مشهد و نجف |
| | | دین = |
| | | حزب سیاسی = مشروطه‌خواه، وابسته به انجمن ایالتی تبریز |
| | | سمت = بنیان‌گذار و سردبیر روزنامه روح‌القدس |
| | | فعالیت‌ها = روزنامه‌نگاری مبارز، حمایت از مشروطیت، سرودن دیوان شعر با تخلص «احمد» |
| | |image_size=250پیکسل}} |
| | '''شیخ احمد تربتی'''، (متولد سال ۱۲۵۹، تربت حیدریه – درگذشته ۱۲۸۸ ه. ش، تبریز) روزنامه‌نگار، شاعر، و فعال سیاسی دوره [[جنبش مشروطه ایران]]، بنیان‌گذار روزنامه «روح‌القدس» و اولین شهید روزنامه‌نگار کشور بود. او در تربت حیدریه متولد شد و تحصیلاتش را در حوزه‌های علمیه مشهد و نجف گذراند، اما با اندیشه‌های تجددخواهانه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه روح‌القدس را تأسیس کرد که با لحن تند و انتقادی، استبداد [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]] و نفوذ خارجی را افشا می‌کرد. در دوره [[استبداد صغیر]] (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، او به دلیل فعالیت‌هایش مورد سرکوب قرار گرفت و در سال ۱۲۸۸، در تبریز به قتل رسید. شیخ احمد تربتی با اشعار و مقالاتش، به بیداری افکار عمومی و حمایت از مشروطه کمک کرد، اما به دلیل مخالفت با دربار، قربانی خشونت شد. او از خاندانی مذهبی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی فعال بود. شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» شعرهایی در سبک کلاسیک سرود و در دیوانش از عدالت و آزادی سخن گفت. نقش روزنامه روح‌القدس در افشای جنایات استبداد، او را به نمادی از روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد. نقدهای مثبت او را به‌عنوان مبارز مشروطه و شهید رسانه ستایش می‌کنند، اما برخی منابع به تندروی در انتقاداتش اشاره دارند. میراث شیخ احمد تربتی در تاریخ ایران به‌عنوان بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری تندرو و شهید مشروطه ماندگار است.<ref name=":0">[https://ensani.ir/file/download/article/20120326171011-3043-120.pdf کتاب «روزنامه‌نگاران مقتول: سلطان‌العلمای خراسانی»، تالف سید محمد صدری طباطبایی]</ref><ref name=":1">[https://www.cgie.org.ir/fa/article/268719/%D8%B1%D9%88%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3 روح‌القدوس - مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]</ref><ref name=":2">[https://rch.ac.ir/article/Details/14166 از روزنامه‌های تندرو دوره مشروطه - دانشنامه جهان اسلام]</ref><ref name=":3">[https://www.torbat-h.ir/celebrities/sheykh-ahmad-torbati/ شیخ احمد تربتی، اولین شهید روزنامه‌نگار ایران - تربت شهر من]</ref><ref name=":4">کتاب «تاریخ مشروطه ایران»، تألیف [[احمد کسروی]]</ref> |
|
| |
|
| پس از پایان انفرادی، سید محمد تقوی به بند ۴ زندان اوین منتقل شد، جایی که از تماس تلفنی با خانواده و دسترسی به وکیل محروم بود. او در اعتراض به این شرایط، چندین بار دست به اعتصاب غذا زد که وضعیت جسمانی‌اش را به شدت وخیم کرد. اتهامات او شامل «بغی» (قیام مسلحانه علیه نظام)، «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی»، و «تشکیل گروه‌های غیرقانونی» بود که در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی [[ایمان افشاری]] بررسی شد. محاکمه تنها ۱۰ دقیقه طول کشید و بر اساس اعترافات اجباری تحت شکنجه به اعدام و ۱۵ سال حبس منجر شد.
| | == زندگی اولیه و تحصیلات == |
| | شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۵۹ ش (۱۲۹۶ ق) در تربت حیدریه، از توابع خراسان، در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. پدرش، شیخ محمد تربتی، از علمای محلی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی فعال بود. او از کودکی به علوم دینی علاقه‌مند بود و در محیطی سنتی پرورش یافت، اما با مهاجرت به مشهد، با اندیشه‌های نوین آشنا شد.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| پروسه دادگاهی با نقض‌های گسترده حقوق بشر همراه بود و در دادگاه تجدیدنظر تأیید شد. بلاتکلیفی پس از حکم، همراه با بی‌خبری خانواده از وضعیت او، فشار روانی شدیدی وارد کرد. خانواده تقوی بارها در مقابل زندان اوین تجمع اعتراضی برگزار کردند که با سرکوب نیروهای امنیتی مواجه شد.
| | === تحصیلات و فعالیت‌های مذهبی === |
| | شیخ احمد تربتی تحصیلات دینی را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و سپس به نجف رفت و نزد علمای برجسته، مانند [[آخوند ملا محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، فقه و اصول آموخت. او در نجف با جریان‌های تجددخواه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. در تبریز، به تدریس و فعالیت‌های فرهنگی پرداخت و با روشنفکران مشروطه‌خواه، مانند [[سیّدحسن تقی‌زاده|سید حسن تقی‌زاده]]، ارتباط برقرار کرد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| واکنش‌های بینالمللی برجسته بود؛ سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای خطر اعدام قریب‌الوقوع شش زندانی سیاسی، از جمله سید محمد تقوی، را اعلام کرد و خواستار توقف فوری برنامه‌های اعدام شد. پارلمان فلامان بلژیک نیز قطعنامه‌ای فوری تصویب کرد و از جامعه جهانی خواست برای نجات جان این زندانیان اقدام کند. ۳۰۹ کارشناس بینالمللی در نامه‌ای به سازمان ملل، خواستار دخالت فوری برای جلوگیری از موج اعدام‌ها شدند. سازمان حقوق بشر ایران و هه‌نگاو این حکم را محکوم کرده و آن را نمونه‌ای از سرکوب سیستماتیک مخالفان دانستند.
| | == فعالیت‌های روزنامه‌نگاری == |
| | [[پرونده:روزنامه روح‌القدوس.jpg|جایگزین=روزنامه روح‌القدوس|بندانگشتی|330x330پیکسل|روزنامه روح‌القدوس]] |
|
| |
|
| در ۱۷ مرداد ۱۴۰۴، مقامات زندان اوین اقدام به جداسازی زندانیان محکوم به اعدام کردند و محمد تقوی به همراه پنج زندانی دیگر با زور و ضرب به مکان نامعلوم یا [[زندان قزلحصار]] منتقل شد. این اقدام با مقاومت زندانیان مواجه شد و نگرانی‌ها درباره اعدام را افزایش داد. | | === تأسیس روزنامه روح‌القدس === |
| = پیشینه و تحصیلات =
| | شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه «روح‌القدس» را در تبریز تأسیس کرد. این روزنامه با لحن تند و انتقادی، به افشای سیاست‌های استبدادی دربار قاجار، به‌ویژه محمدعلی شاه، و نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) می‌پرداخت. روح‌القدس با چاپ مقالات و کاریکاتورهای سیاسی، به یکی از تأثیرگذارترین نشریات دوره مشروطه تبدیل شد و به بیداری افکار عمومی کمک کرد. تربتی خود سردبیری و نگارش بخش عمده مقالات را بر عهده داشت.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> |
| سید محمد تقوی سنگدهی یکی از زندانیان سیاسی شناخته‌شده ایران است که به خاطر فعالیت‌های سیاسی و عقایدش توسط قوه قضاییه جمهوری اسلامی بارها بازداشت شده و هم‌اکنون به اعدام محکوم شده است. او فردی متعهد و دارای پیشینه فعال در زمینه حقوق بشر و فعالیت‌های سیاسی مدنی بوده و در سال ۱۳۶۴، نیز به دلیل هواداری از سازمان مجاهدین خلق ایران، بیش از ۳ سال در زندان اوین و زندان گوهردشت بوده است. محمد تقوی دارای مدرک لیسانس در رشته گرافیک از دانشگاه تهران است. او در دوره‌های مختلف، در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی فعال بوده است. به عنوان یک فعال سیاسی، تلاش کرده است که صدای مخالفان را در فضای بسته سیاسی ایران به گوش جهانیان برساند. سوابق فعالیت‌های اجتماعی او نشان از تعهد عمیق به حقوق انسانی و آزادی‌های مدنی دارد که همین امر موجب شده تا بارها توسط ماموران امنیتی زیر فشار و بازداشت قرار گیرد.<ref>[https://bazdashtshodegan.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85/ معرفی سید محمد تقوی زندانی سیاسی محکوم به اعدام - صدای بازداشت‌شدگان]</ref><ref name=":0">[https://iranhrs.org/%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3/ زندانی سیاسی سید محمد تقوی، بازگشت از سلول انفرادی پس از ۱۶۸ روز - کانون حقوق بشر ایران] 1</ref>
| |
|
| |
|
| فعالیت‌های محمد تقوی بیشتر حول محور حمایت از زندانیان سیاسی و نقد سیاست‌های سرکوبگرانه نظام صورت گرفته است. در محیط زندان نیز از این مواضع دست برنداشته و با انتشار نامه‌ها و پاره‌ای از اخبار، وضعیت زندانیان سیاسی را به بیرون اطلاع‌رسانی کرده است. این حساسیت و ایستادگی در برابر ظلم، او را به هدف اصلی دستگاه قضایی جمهوری اسلامی تبدیل نموده است. با توجه به سوابق و نوع فعالیت‌های محمد تقوی، دستگاه قضایی ایران اتهامات سنگینی علیه او مطرح کرده است.<ref name=":1">[https://humanrightsinir.org/interrogation-235/ گزارشی از وضعیت محمد تقوی، متهم سیاسی محبوس در زندان اوین - حقوق بشر در ایران] 1</ref><ref name=":2">[https://iranhrs.org/%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3-%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1/ محرومیت زندانی سیاسی محمد تقوی از تماس تلفنی پس از چهار ماه نگهداری در ۲۰۹ اوین - کانون حقوق بشر ایران] 2</ref>
| | === ویژگی‌ها و تأثیرات روح‌القدس === |
| | روزنامه روح‌القدس به دلیل سبک تند و صریحش در انتقاد از استبداد و فساد درباری، در میان مشروطه‌خواهان محبوبیت یافت. این روزنامه، با انتشار اخبار سرکوب مشروطه‌خواهان و حمایت از مجلس، نقش مهمی در تقویت جنبش مشروطیت ایفا کرد. با این حال، برخی منابع به تندروی تربتی در مقالاتش اشاره دارند که گاه به جنجال منجر شد، اما این سبک او را به چهره‌ای برجسته در روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":4" /> |
|
| |
|
| == بازداشت‌ها و پروسه زندان == | | === محتوای سیاسی و فرهنگی روح‌القدس === |
| سید محمد تقوی اولین بار به دلیل فعالیت‌های سیاسی خود در سال‌های دهه ۱۳۶۰، توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شد. سید محمد تقوی در خرداد ۱۴۰۰ به اتهام اجتماع و تبانی به قصد برهم زدن امنیت کشور، دستگیر و به بند ۲۰۹ اوین منتقل شد. او توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، به ریاست قاضی ایمان افشاری از بابت اتهام «اجتماع و تبانی به قصد برهم زدن امنیت کشور» به ۵ سال زندان و دو سال تبعید در کهنوج کرمان محکوم شد. آقای تقوی در تاریخ ۶ اسفند ۱۴۰۱ آزاد شد و برای گذراندن ۲سال تبعید، از زندان گوهردشت به کهنوج در استان کرمان منتقل شد. اما بازداشت اسفندماه ۱۴۰۲ به‌ویژه، نقطه عطفی در زندگی او بود. در تاریخ ۴ اسفندماه ۱۴۰۲، ماموران امنیتی در شهرستان چالدران، وی را دوباره بازداشت کردند و به زندان ماکو منتقل نمودند. این بازداشت با شکنجه‌ها و فشارهای شدید جسمی و روحی همراه بود.
| | روزنامه روح‌القدس، به دلیل محتوای سیاسی و فرهنگی تندش شهرت داشت. این روزنامه با انتشار مقالات انتقادی علیه استبداد محمدعلی شاه، فساد درباری، و نفوذ خارجی (به‌ویژه روسیه)، به افشای جنایات دربار و حمایت از آرمان‌های مشروطه پرداخت. روح‌القدس همچنین کاریکاتورهایی منتشر می‌کرد که مقامات قاجار را به سخره می‌گرفت. بخش فرهنگی روزنامه شامل اشعار شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» بود که مضامین عدالت و آزادی را ترویج می‌کرد. این محتوا، به‌ویژه در تبریز، به بسیج افکار عمومی علیه استبداد کمک کرد، اما تندروی در برخی مقالات، خشم دربار را برانگیخت.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| پس از مدتی کوتاه، محمد تقوی از زندان ماکو به زندان اوین منتقل شد و در آنجا مدت طولانی در بند ۲۰۹ تحت شرایطی سخت و انفرادی نگهداری شد. گزارشی دقیق از کانون حقوق بشر ایران حاکی از آن است که وی نزدیک به ۱۶۸ روز در سلول انفرادی بود که این نوع نگهداری، اثرات مخربی بر سلامت جسمی و روانی وی بر جای گذاشت. در طول دوره بازداشت، سید محمد تقوی با محرومیت‌های جدی مواجه بود. امکان تماس تلفنی او با خانواده‌اش پس از چهار ماه کامل قطع شد و هیچ ملاقات حضوری نیز به خانواده داده نشد. این محرومیت‌ها باعث نگرانی عمیق خانواده و مدافعان حقوق بشر گردید و اعتراضات و تجمعات متعددی در مقابل زندان اوین شکل گرفت.
| | == نقش در انقلاب مشروطیت == |
| | [[پرونده:سید احمد تربتی؛1.jpg|جایگزین=شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس|بندانگشتی|شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس ]] |
| | در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، شیخ احمد تربتی از فعالان برجسته مشروطه‌خواه در تبریز بود. او با انتشار مقالات تند در روزنامه روح‌القدس، سرکوب مشروطه‌خواهان توسط محمدعلی شاه را افشا کرد و به سازماندهی مقاومت در تبریز کمک نمود. تربتی با همکاری انجمن ایالتی تبریز و چهره‌هایی مانند [[ستارخان]]، به ترویج آرمان‌های مشروطه پرداخت.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| علاوه بر این، شرایط نگهداری در انفرادی برای وی به گونه‌ای بوده که به لحاظ جسمانی و روانی بسیار آسیب‌زا بوده است. شکنجه‌های مکرر، فشارهای روحی و محدودیت شدید در دسترسی به امکانات پزشکی، خلق و خوی و سلامت او را تحت فشار جدی قرار داد. دستگاه قضایی جمهوری اسلامی در طول این مدت، نه تنها اجازه دسترسی به وکیل مستقل به محمد تقوی نداد، بلکه با استفاده از شکنجه و فشار، در صدد گرفتن اعترافات اجباری بود. این روند در تضاد آشکار با اصول دادرسی عادلانه و حقوق بشر قرار دارد و توسط نهادهای بینالمللی بارها مورد انتقاد قرار گرفته است.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":3">[https://www.hra-news.org/2024/hranews/a-49365/ نگهداری در انفرادی؛ گزارشی از آخرین وضعیت سیدمحمد تقوی - هرانا]</ref>
| | === همکاری با مشروطه‌خواهان === |
| | شیخ احمد تربتی با روشنفکران مشروطه‌خواه، از جمله سید حسن تقی‌زاده و اعضای انجمن سعادت، ارتباط نزدیکی داشت. او از طریق سخنرانی‌ها و مقالاتش، مردم تبریز را به حمایت از مشروطه و مقاومت در برابر استبداد تشویق کرد. این فعالیت‌ها او را به هدفی برای دربار و نیروهای استبدادی تبدیل کرد، اما روحیه مبارزاتی‌اش را تقویت نمود.<ref name=":1" /><ref name=":4" /> |
|
| |
|
| شرایط طولانی بازداشت، انفرادی و محرومیت مطلق از تماس با دنیای بیرون، استرس و فشار روحی بالایی را به محمد تقوی وارد آورد که منجر به اعتصاب غذای مکرر وی نیز شد. اعتصاب غذاهای طولانی او عمدتاً جهت اعتراض به روند محاکمه ناعادلانه و شرایط غیرانسانی نگهداری در زندان بود. در مجموع، بازداشت و حبس طولانی سید محمد تقوی نمونه‌ای ظالمانه از سرکوب سیاسی و نقض آشکار حقوق اولیه او است که بسیاری از فعالان حقوق بشر آن را محکوم کرده و خواستار آزادی یا حداقل رعایت حقوق قانونی وی شده‌اند.<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":4">[https://iranhrs.org/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%B2/ تجمع خانواده زندانیان سیاسی محکوم به اعدام در مقابل زندان اوین - کانون حقوق بشر ایران] 3</ref>
| | == فعالیت‌های ادبی و شعر == |
| | شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» دیوان شعری در سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب در قالب غزل و قصیده بودند، مضامین عاشقانه، اجتماعی، و سیاسی داشتند. تربتی در شعرهایش به عدالت، آزادی، و مبارزه با استبداد تأکید می‌کرد و از مشروطه‌خواهان ستایش می‌کرد. این اشعار گاه در روزنامه روح‌القدس منتشر می‌شد و به محبوبیت او در محافل ادبی تبریز افزود.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| = اتهامات و پرونده قضایی = | | === تأثیر ادبی === |
| | فعالیت‌های ادبی شیخ احمد تربتی، به‌ویژه اشعار سیاسی‌اش، در دوره مشروطیت تأثیرگذار بود. اشعار او در گردهمایی‌های مشروطه‌خواهان خوانده می‌شد و به تقویت روحیه مبارزان کمک می‌کرد. سادگی سبک شعری او در مقایسه با شاعران برجسته قاجار تفاوت داشت، اما ارزش کار او در پیوند شعر با آرمان‌های مشروطه بود. دیوانش پس از مرگش به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش حفظ شد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| === اتهامات مطرح شده === | | == ترور و پایان زندگی == |
| دستگاه قضایی جمهوری اسلامی اتهامات متعددی علیه سید محمد تقوی مطرح کرده است که مهمترین آنها عبارتند از: «بغی» (مبارزه مسلحانه با نظام)، عضویت در گروه‌های مخالف حکومت، اقدام علیه امنیت کشور، اجتماع و تبانی به قصد برهم زدن امنیت داخلی و همکاری با سازمانهای خارج از کشور که نظام را تهدید می‌کنند. این اتهامات در شرایطی علیه او اعلام شده که روند ارائه دلایل و شواهد آن با عدم رعایت اصول دادرسی عادلانه و شفافیت همراه بوده است و رئیس دادگاه‌ها عملاً از دفاع موثر وی جلوگیری کرده‌اند.<ref name=":0" /><ref name=":5">[https://humanrightsinir.org/convicted-1184/ محکومیت ۸ متهم سیاسی به اعدام و حبس تعزیری - حقوق بشر در ایران] 2</ref>
| | [[پرونده:سید احمد تربتی؛2.jpg|جایگزین=سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری|بندانگشتی|227x227پیکسل|سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری]] |
| | شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۸ ش (۱۳۲۷ ق) در تبریز، در جریان استبداد صغیر، توسط نیروهای وابسته به دربار محمدعلی شاه به قتل رسید. او به دلیل مقالات تند روزنامه روح‌القدس علیه استبداد و افشای سرکوب مشروطه‌خواهان، هدف نیروهای درباری قرار گرفت. تربتی در محله‌ای در تبریز دستگیر و پس از شکنجه، اعدام شد. این رویداد او را به اولین شهید روزنامه‌نگار ایران تبدیل کرد.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| [[پرونده:تجمع اعتراضی خانواده‌های زندانیان سیاسی،اوین.jpg|جایگزین=تجمع اعتراضی خانواده اکبر دانشورکار و خانواده‌های زندانیان سیاسی محکوم به اعدام در مقابل زندان اوین|بندانگشتی|272x272پیکسل|تجمع اعتراضی خانواده اکبر دانشورکار و خانواده‌های زندانیان سیاسی محکوم به اعدام در مقابل زندان اوین]]
| | === پیامدهای ترور === |
| === روند دادگاه و نقض حقوق قضایی === | | ترور شیخ احمد تربتی واکنش‌های گسترده‌ای در میان مشروطه‌خواهان برانگیخت. مرگ او به تقویت روحیه مقاومت در تبریز و تسریع فتح تهران (۱۲۸۸ ش) کمک کرد. روزنامه روح‌القدس پس از مرگ او به فعالیت ادامه نداد، اما تأثیرش در بیداری افکار عمومی ماندگار شد. برخی منابع به تندروی‌های تربتی به‌عنوان عاملی برای خشم دربار اشاره دارند، اما شهادتش او را به نمادی از مبارزه علیه استبداد تبدیل کرد.<ref name=":1" /><ref name=":4" /> |
| محمد تقوی در دادگاه‌های بدوی و تجدیدنظر بدون دسترسی به وکیل مستقل و با برگزاری محاکم‌های نمایشی محکوم شده است. جلسات دادگاه در بازداشتگاه ۲۰۹ و در شرایطی برگزار شده که متهم عملاً تحت فشارهای شدید روحی و جسمی قرار داشته و امکان دفاع عادلانه برایش فراهم نشده است. گزارش‌ها به ممنوعیت دسترسی به وکیل انتخابی و استفاده از اعترافات اجباری تحت شکنجه به عنوان مدارک اصلی اشاره میکند.
| |
|
| |
|
| در برخی از منابع همچنین به صدور حکم اعدام همراه با احکام تکمیلی مانند حبس تعزیری و تبعید برای محمد تقوی اشاره شده است. این احکام بدون ارائه دادگاه عادلانه و شفاف صادر شده و بنابر گزارش‌هایی، امکان تجدیدنظر عادلانه برای خانواده وجود ندارد. از همین‌رو موضع حقوقی پرونده بسیار نگران‌کننده است.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":5" /><ref>[https://iranfreedom.net/%d8%af%d8%b3%d8%aa%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b6%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%ae%d8%a7%d9%85%d9%86%d9%87%d8%a7%db%8c-%db%b6%d8%b2%d9%86%d8%af%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%b1/ دستگاه قضایی خامنه‌ای ۶ زندانی سیاسی را به اعدام محکوم کرد! - ایران آزادی]</ref> | | == میراث == |
| | شیخ احمد تربتی با تأسیس روزنامه روح‌القدس، نقش مهمی در توسعه روزنامه‌نگاری مبارز در دوره مشروطیت ایفا کرد. منابع تأکید دارند که روح‌القدس با لحن انتقادی و افشاگرانه، الگویی برای نشریات بعدی، مانند صوراسرافیل، شد. تربتی با مقالاتش به بیداری افکار عمومی و حمایت از آرمان‌های مشروطه کمک کرد و به‌عنوان پیشگام روزنامه‌نگاری تندرو شناخته می‌شود.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| === بلاتکلیفی و تاثیر آن بر خانواده === | | === جایگاه در تاریخ ایران === |
| پس از صدور حکم، خانواده سید محمد تقوی همچنان دچار وضعیت بلاتکلیفی و عدم اطلاع دقیق از وضعیت او هستند. محرومیت از ملاقات، قطع تماس‌های تلفنی، و بیخبری‌های طولانی مدت، موجی از نگرانی‌های عمیق را برای خانواده به همراه داشته است. تجمعات اعتراضی خانواده‌ها در مقابل زندان اوین بخشی از اعتراض‌ها به این شرایط بوده است که با تلاش برای جلب توجه افکار عمومی و سازمانهای حقوق بشری همراه بوده است.<ref name=":4" />
| | شیخ احمد تربتی به‌عنوان اولین شهید روزنامه‌نگار ایران، در تاریخ مشروطه جایگاه ویژه‌ای دارد. شهادت او الهام‌بخش مبارزان مشروطه، به‌ویژه در تبریز، بود و به تقویت جنبش مشروطیت کمک کرد. دیوان شعر او با تخلص «احمد»، که مضامین عدالت و آزادی را دربرداشت، نیز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش باقی ماند. با وجود انتقادات به تندروی در مقالاتش، تربتی به‌عنوان نمادی از شجاعت و مبارزه علیه استبداد در تاریخ ایران ماندگار است.<ref name=":0" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> |
|
| |
|
| = اعتصاب غذا و وضعیت جسمی و روانی =
| | == منابع == |
| سید محمد تقوی در پی شرایط سخت و غیرانسانی نگهداری در زندان، بارها دست به اعتصاب غذا زده است. این اعتصاب‌ها در اعتراض به شکنجه، محرومیت‌های شدید، بی‌خبری خانواده، و روند دادگاهی ناعادلانه صورت گرفته است. اعتصاب غذای ایشان یکی از نحوه‌های اعتراض مسالمت‌آمیز بود که توجه نهادهای حقوق بشری بینالمللی و رسانه‌ها را به وضعیت نگران‌کننده او جلب کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که اعتصاب غذاهای طولانی مدت موجب وخامت وضعیت جسمانی محمد تقوی شده و سلامت عمومی او به‌شدت آسیب دیده است. نگهداری در سلول انفرادی، محرومیت از دسترسی به خدمات پزشکی و ممانعت از ملاقات خانواده تشدید کننده این شرایط بحرانی بوده است. از جمله مشکلات جسمانی گزارش شده، ضعف شدید، کاهش وزن قابل توجه، و علائم فشار روحی و افسردگی است که بر سلامت او تأثیر مخربی گذاشته است.
| |
| | |
| شکنجه‌های جسمی و روحی که محمد تقوی طی بازداشت و همچنین در زندان متحمل شده است، از جمله مواردی است که گزارش‌های متعددی با جزئیات در مورد آن منتشر شده است. این شکنجه‌ها شامل ضرب و شتم مکرر، تهدیدهای روانی، و فشار برای گرفتن اعترافات اجباری می‌شود. فشارهای روانی ناشی از بی‌خبری خانواده و آینده نامعلوم حکم اعدام نیز تأثیرات مخربی بر وضعیت روانی وی داشته است. در نتیجه این شرایط طاقت‌فرسا، اعتصاب غذای طولانی مدت محمد تقوی نه تنها یک اعتراض سیاسی و حقوق بشری است، بلکه زنگ خطری است برای مقامات مسئول درباره وضعیت شکننده جسمی او. نهادهای بینالمللی همچون سازمان عفو بین‌الملل بارها نسبت به خطرات قریب‌الوقوع برای جان او هشدار داده و خواستار مداخله فوری و رعایت حقوق پایه‌ای محمد تقوی شدند.<ref name=":0" /><ref name=":3" /><ref name=":1" />
| |
| | |
| = واکنش‌ها و حمایت‌های داخلی و بینالمللی =
| |
| [[پرونده:اکبر دانشورکار؛2.jpg|جایگزین=بیانیه و هشدار سازمان عفو بین‌الملل برای نجات جان زندانیان سیاسی محکوم به اعدام|بندانگشتی|250x250پیکسل|بیانیه و هشدار سازمان عفو بین‌الملل برای نجات جان زندانیان سیاسی محکوم به اعدام]]
| |
| بازداشت و محکومیت به اعدام سید محمد تقوی با واکنش‌های گسترده‌ای در داخل ایران و جامعه جهانی همراه شده است. از سوی خانواده و نزدیکان وی، تجمعات اعتراضی متعددی برگزار شده است؛ به طوری‌که خانواده‌های زندانیان سیاسی محکوم به اعدام در مقابل زندان اوین بارها تجمع کردند و خواستار اطلاع‌رسانی شفاف درباره وضعیت فرزندان و توقف اجرای احکام اعدام شدند. در سطح سازمانهای حقوق بشری نیز مواضع صریح و هشدارآمیزی علیه وضعیت زندانیان سیاسی از جمله سید محمد تقوی مطرح شده است. سازمان‌هایی مانند کانون حقوق بشر ایران، هرانا و حقوق بشر در ایران بارها نسبت به شکنجه، محاکمه ناعادلانه و خطر اعدام وی و سایر زندانیان سیاسی هشدار داده‌اند. عفو بین‌الملل نیز طی بیانیه‌هایی، اقدام به فراخوانی فوری برای توقف اجرای حکم اعدام کرده و خواستار دسترسی فوری و بدون محدودیت این زندانیان به وکیل و خانواده شده است.<ref name=":4" /><ref name=":0" /><ref name=":3" /><ref name=":1" />
| |
| | |
| در سطح بینالمللی، فشار بر جمهوری اسلامی به دلیل نقض حقوق زندانیان سیاسی افزایش یافته است. سازمانهای بینالمللی حقوق بشری و نهادهای مدافع حقوق بشر درخواست‌هایی برای دخالت سازمان ملل و ایستادگی در برابر موج اعدام‌های سیاسی در ایران طرح کرده‌اند. همچنین، ۳۰۹ کارشناس بینالمللی در نامه‌ای به سازمان ملل، خواستار دخالت فوری برای جلوگیری از موج اعدام‌ها در ایران شدند و پرونده دانشورکار را نمونه‌ای از سرکوب سیاسی دانستند. انجمن‌ها و شخصیتهای سیاسی نیز با ارسال نامه‌ای، از رژیم ایران خواستند تا از اجرای احکام خودداری کند.<ref>[https://news.mojahedin.org/i/%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%82%D9%88%D8%B9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9 تصویب قطعنامه فوری «اعدام قریب‌الوقوع زندانیان سیاسی توسط رژیم ایران» در پارلمان فلامان بلژیک - سازمان مجاهدین خلق]</ref><ref>[https://www.radiozamaneh.com/853407 ۳۰۹ کارشناس بینالمللی خواستار دخالت فوری سازمان ملل برای نجات زندانیان سیاسی ایران از موج اعدام‌ها شدند - رادیو زمانه]</ref><ref>[https://www.iranntv.com/947730-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87--%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%84%D9%88 نامه انجمن ها و شخصیتهای سیاسی برای جلوگیری از اعدام زندانیان سیاسی توسط رژیم ایران - سیمای آزادی]</ref>
| |
| | |
| در این میان، شورای ملی مقاومت ایران نیز با صدور اطلاعیه‌های متعددی، حکم اعدام سید محمد تقوی و پنج زندانی سیاسی دیگر را به‌شدت محکوم کرده و از جامعه جهانی خواسته است برای نجات جان این زندانیان وارد عمل شود.
| |
| | |
| این حمایت‌ها و واکنش‌ها در حالی است که قوه قضاییه جمهوری اسلامی همچنان بدون توجه به این فشارها، به سرکوب و اجرای احکام اعدام ادامه می‌دهد. انتقال‌های مکرر زندانیان سیاسی محکوم به اعدام همچون سید محمد تقوی به زندان‌های انفرادی و مکان‌های نامعلوم، ابزاری برای فشار بیشتر بر آنان و خانواده‌ها محسوب می‌شود که با اعتراضات گسترده‌ی نهادهای حقوق بشری روبرو شده است.
| |
| | |
| همچنین، رسانه‌های بینالمللی و شبکه‌های اجتماعی در بازتاب این وقایع نقش مؤثری داشته‌اند و تلاش کرده‌اند صدای زندانیان سیاسی و خانواده‌های آنها را به گوش جهانیان برسانند و در مقابل خشونت‌های حکومت ایران ایستادگی کنند.<ref>[https://iranhr.net/fa/articles/7475/ تلاش حکومت برای انتقال زندانیان سیاسی محکوم به اعدام از اوین به قزلحصار - سازمان حقوق بشر ایران] 2</ref><ref>[https://iranhr.net/fa/articles/7312/ سازمان حقوق بشر ایران خواستار لغو حکم اعدام شش زندانی سیاسی شد - سازمان حقوق بشر ایران] 1</ref><ref name=":6">[https://hengaw.net/fa/news/2025/08/article-57 انتقال گسترده زندانیان سیاسی به زندان اوین و جداسازی خشونت‌آمیز شش زندانی سیاسی محکوم به اعدام - سازمان حقوق بشری هه‌نگاو]</ref><ref>[https://www.iranintl.com/202412068563 زندانیان سیاسی محکوم به اعدام: دادخواهی ما دعوتی است به ایستادن در برابر حکم اعدام - ایران اینترنشنال]</ref>
| |
| | |
| = جداسازی و انتقال زندانیان سیاسی =
| |
| [[حمله ۱۳ژوئن اسرائیل به ایران|در جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران]]، در اوایل تیرماه ورودی [[زندان اوین]] مورد اصابت جنگنده‌های اسرائیل قرار گرفت که پس از آن بسیاری از زندانیان سیاسی را به [[زندان فشافویه]] منتقل کردند. در تاریخ جمعه ۱۷ مرداد ۱۴۰۴، مقامات زندان اوین هنگام بازگرداندن زندانیان سیاسی از [[زندان فشافویه]] به زندان اوین، اقدام به جداسازی زندانیان سیاسی محکوم به اعدام کردند. بر اساس گزارش سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، این عمل با زور و ضرب‌وشتم شدید همراه بود و شش زندانی، از جمله سید محمد تقوی، بابک علیپور، پویا قبادی بیستونی، اکبر دانشورکار، وحید بنی‌عامریان، و ابوالحسن منتظر، به مکان نامعلوم یا زندان قزلحصار منتقل شدند. گزارش مانیتورینگ حقوق بشر ایران تأیید میکند که پنج نفر از این زندانیان، از جمله دانشورکار، با استفاده از خشونت فیزیکی و تهدید به اسلحه از دیگر زندانیان جدا شدند و به زندان قزلحصار منتقل شدند، اقدامی که با مقاومت آنها و اعتراضات داخل زندان مواجه شد. پیش از این نیز رژیم ایران تلاش کرده بود که زندانیان سیاسی محکوم به اعدام را از زندان اوین به زندان قزلحصار منتقل کند، زندانی که معمولاً برای اجرای حکم اعدام است. این جداسازی‌ها که با هدف افزایش فشار بر زندانیان سیاسی انجام شد، منجر به مجروح شدن برخی از آنها گردید، اما جزئیات بیشتری درباره محل دقیق یا شرایط نگهداری آنها ارائه نشده است.<ref name=":6" /><ref name=":7">[https://iran-efshagari.com/%D8%AC%D8%AF%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%DB%B5-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8/ جدا کردن ۵ زندانی سیاسی محکوم به اعدام با اتهام عضویت در سازمان مجاهدین - ایران افشاگر]</ref><ref>[https://fa.iran-hrm.com/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84-5-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87/ انتقال ۵ زندانی سیاسی محکوم به اعدام به قزلحصار - مانیتورینگ حقوق بشر ایران]</ref>
| |
| | |
| === اطلاعیه شورای ملی مقاومت ===
| |
| [[شورای ملی مقاومت ایران]] با صدور اطلاعیه‌ای از کمیسرعالی و شورای حقوق‌بشر و [[گزارشگر ویژه حقوق بشر|گزارشگر ویژه]] و سازمانهای بینالمللی مدافع حقوق‌بشر خواستار اقدام فوری برای نجات جان سید محمد تقوی و ۴ زندانی سیاسی دیگر شد. در این اطلاعیه آمده است:<blockquote>«جدا کردن ۵ زندانی سیاسی محکوم به اعدام با اتهام عضویت در سازمان مجاهدین
| |
| | |
| گفته می‌شود آنها به زندان قزلحصار محل اجرای احکام اعدام برده شده‌اند
| |
| | |
| فراخوان بینالمللی به اقدام فوری برای اطلاع از وضعیت این زندانیان و نجات جان آنها
| |
| | |
| دژخیمان [[سید علی خامنه ای|خامنه‌ای]] بامداد جمعه ۱۷ مرداد ۱۴۰۴ زندانیان سیاسی را که اوایل تیرماه از اوین به فشافویه منتقل کرده بودند به زندان اوین برگرداندند. اما ۵ زندانی سیاسی محکوم به اعدام وحید بنی عامریان، [[پویا قبادی]]، شاهرخ دانشور کار، محمد تقوی و [[بابک علیپور]] را با ضرب‌وشتم از سایر زندانیان جدا کرده و به مکان نامعلوم منتقل کردند. گفته می‌شود آنان به زندان قزلحصار برده شده‌اند، زندانی که محل اجرای احکام اعدام است.
| |
| | |
| این زندانیان در آذر ۱۴۰۳ به اتهام «عضویت در سازمان مجاهدین خلق ایران»، «اجتماع و تبانی برضد امنیت»، «قیام مسلحانه در برابر حکومت»، توسط شعبه ۲۶ بیدادگاه ضدانقلاب تهران به ریاست دژخیم «[[ایمان افشاری]]» به اعدام محکوم شده بودند.
| |
| | |
| بابک علیپور ۳۴ ساله، لیسانسیه حقوق در دی ۱۴۰۲ دستگیر شد. او پیش از این در آبان ۹۷، در رشت دستگیر و ۴ سال در زندان بود.
| |
| | |
| پویا قبادی ۳۳ ساله، مهندس برق در اسفند ۱۴۰۲دستگیر شد. او قبلاً دو بار دستگیرشده است.
| |
| | |
| شاهرخ دانشور کار ۵۸ ساله مهندس عمران در دی ۱۴۰۲دستگیر شد.
| |
| | |
| محمد تقوی ۵۹ ساله از زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ و ۷۰ است. او در سال ۱۳۹۹ دستگیر و سه سال به اتهام ارتباط با سازمان مجاهدین در زندان بود. .
| |
| | |
| وحید بنی عامریان، ۳۳ ساله، فوق‌لیسانس مدیریت در دی ۱۴۰۲ دستگیر شد. او از سال ۹۶ در چند نوبت دستگیری مجموعاً چهار سال زندانی بوده است.
| |
| | |
| مقاومت ایران، کمیسرعالی و شورای حقوق‌بشر و گزارشگر ویژه و سازمانهای بینالمللی مدافع حقوق‌بشر را به اقدام فوری برای اطلاع از وضعیت این ۵ زندانی و نجات جان آنان که در معرض اعدام قرار دارند، فرامی‌خواند. اطلاع از وضعیت همه زندانیان انتقالی و آنچه در جریان انتقال بر سر آنها آمده ضروری است.
| |
| | |
| دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران
| |
| | |
| ۱۷ مرداد ۱۴۰۴ (۸ اوت ۲۰۲۵).»<ref name=":7" /></blockquote>
| |
| | |
| == منابع: == | |
شیخ احمد تربتی شیخ احمد تربتی، روزنامه‌نگار و فعال مشروطه |
| شناسنامه |
|---|
| زادروز | ۱۲۵۹ خورشیدی |
|---|
| زادگاه | تربت حیدریه، |
|---|
| تاریخ مرگ | ۱۲۸۸ خورشیدی |
|---|
| محل مرگ | تبریز، |
|---|
| تحصیلات | فقه و اصول، حوزه‌های علمیه مشهد و نجف |
|---|
| اطلاعات سیاسی |
|---|
| حزب سیاسی | مشروطه‌خواه، وابسته به انجمن ایالتی تبریز |
|---|
| سمت | بنیان‌گذار و سردبیر روزنامه روح‌القدس |
|---|
| فعالیت‌ها | روزنامه‌نگاری مبارز، حمایت از مشروطیت، سرودن دیوان شعر با تخلص «احمد» |
|---|
|
شیخ احمد تربتی، (متولد سال ۱۲۵۹، تربت حیدریه – درگذشته ۱۲۸۸ ه. ش، تبریز) روزنامه‌نگار، شاعر، و فعال سیاسی دوره جنبش مشروطه ایران، بنیان‌گذار روزنامه «روح‌القدس» و اولین شهید روزنامه‌نگار کشور بود. او در تربت حیدریه متولد شد و تحصیلاتش را در حوزه‌های علمیه مشهد و نجف گذراند، اما با اندیشه‌های تجددخواهانه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه روح‌القدس را تأسیس کرد که با لحن تند و انتقادی، استبداد محمدعلی شاه و نفوذ خارجی را افشا می‌کرد. در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، او به دلیل فعالیت‌هایش مورد سرکوب قرار گرفت و در سال ۱۲۸۸، در تبریز به قتل رسید. شیخ احمد تربتی با اشعار و مقالاتش، به بیداری افکار عمومی و حمایت از مشروطه کمک کرد، اما به دلیل مخالفت با دربار، قربانی خشونت شد. او از خاندانی مذهبی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی فعال بود. شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» شعرهایی در سبک کلاسیک سرود و در دیوانش از عدالت و آزادی سخن گفت. نقش روزنامه روح‌القدس در افشای جنایات استبداد، او را به نمادی از روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد. نقدهای مثبت او را به‌عنوان مبارز مشروطه و شهید رسانه ستایش می‌کنند، اما برخی منابع به تندروی در انتقاداتش اشاره دارند. میراث شیخ احمد تربتی در تاریخ ایران به‌عنوان بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری تندرو و شهید مشروطه ماندگار است.[۱][۲][۳][۴][۵]
زندگی اولیه و تحصیلات
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۵۹ ش (۱۲۹۶ ق) در تربت حیدریه، از توابع خراسان، در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. پدرش، شیخ محمد تربتی، از علمای محلی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی فعال بود. او از کودکی به علوم دینی علاقه‌مند بود و در محیطی سنتی پرورش یافت، اما با مهاجرت به مشهد، با اندیشه‌های نوین آشنا شد.[۲][۴]
تحصیلات و فعالیت‌های مذهبی
شیخ احمد تربتی تحصیلات دینی را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و سپس به نجف رفت و نزد علمای برجسته، مانند آخوند خراسانی، فقه و اصول آموخت. او در نجف با جریان‌های تجددخواه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. در تبریز، به تدریس و فعالیت‌های فرهنگی پرداخت و با روشنفکران مشروطه‌خواه، مانند سید حسن تقی‌زاده، ارتباط برقرار کرد.[۱][۳]
فعالیت‌های روزنامه‌نگاری
تأسیس روزنامه روح‌القدس
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه «روح‌القدس» را در تبریز تأسیس کرد. این روزنامه با لحن تند و انتقادی، به افشای سیاست‌های استبدادی دربار قاجار، به‌ویژه محمدعلی شاه، و نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) می‌پرداخت. روح‌القدس با چاپ مقالات و کاریکاتورهای سیاسی، به یکی از تأثیرگذارترین نشریات دوره مشروطه تبدیل شد و به بیداری افکار عمومی کمک کرد. تربتی خود سردبیری و نگارش بخش عمده مقالات را بر عهده داشت.[۲][۴]
ویژگی‌ها و تأثیرات روح‌القدس
روزنامه روح‌القدس به دلیل سبک تند و صریحش در انتقاد از استبداد و فساد درباری، در میان مشروطه‌خواهان محبوبیت یافت. این روزنامه، با انتشار اخبار سرکوب مشروطه‌خواهان و حمایت از مجلس، نقش مهمی در تقویت جنبش مشروطیت ایفا کرد. با این حال، برخی منابع به تندروی تربتی در مقالاتش اشاره دارند که گاه به جنجال منجر شد، اما این سبک او را به چهره‌ای برجسته در روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد.[۱][۳][۵]
محتوای سیاسی و فرهنگی روح‌القدس
روزنامه روح‌القدس، به دلیل محتوای سیاسی و فرهنگی تندش شهرت داشت. این روزنامه با انتشار مقالات انتقادی علیه استبداد محمدعلی شاه، فساد درباری، و نفوذ خارجی (به‌ویژه روسیه)، به افشای جنایات دربار و حمایت از آرمان‌های مشروطه پرداخت. روح‌القدس همچنین کاریکاتورهایی منتشر می‌کرد که مقامات قاجار را به سخره می‌گرفت. بخش فرهنگی روزنامه شامل اشعار شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» بود که مضامین عدالت و آزادی را ترویج می‌کرد. این محتوا، به‌ویژه در تبریز، به بسیج افکار عمومی علیه استبداد کمک کرد، اما تندروی در برخی مقالات، خشم دربار را برانگیخت.[۱][۲][۳]
نقش در انقلاب مشروطیت
شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس
در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، شیخ احمد تربتی از فعالان برجسته مشروطه‌خواه در تبریز بود. او با انتشار مقالات تند در روزنامه روح‌القدس، سرکوب مشروطه‌خواهان توسط محمدعلی شاه را افشا کرد و به سازماندهی مقاومت در تبریز کمک نمود. تربتی با همکاری انجمن ایالتی تبریز و چهره‌هایی مانند ستارخان، به ترویج آرمان‌های مشروطه پرداخت.[۱][۴]
همکاری با مشروطه‌خواهان
شیخ احمد تربتی با روشنفکران مشروطه‌خواه، از جمله سید حسن تقی‌زاده و اعضای انجمن سعادت، ارتباط نزدیکی داشت. او از طریق سخنرانی‌ها و مقالاتش، مردم تبریز را به حمایت از مشروطه و مقاومت در برابر استبداد تشویق کرد. این فعالیت‌ها او را به هدفی برای دربار و نیروهای استبدادی تبدیل کرد، اما روحیه مبارزاتی‌اش را تقویت نمود.[۲][۵]
فعالیت‌های ادبی و شعر
شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» دیوان شعری در سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب در قالب غزل و قصیده بودند، مضامین عاشقانه، اجتماعی، و سیاسی داشتند. تربتی در شعرهایش به عدالت، آزادی، و مبارزه با استبداد تأکید می‌کرد و از مشروطه‌خواهان ستایش می‌کرد. این اشعار گاه در روزنامه روح‌القدس منتشر می‌شد و به محبوبیت او در محافل ادبی تبریز افزود.[۲][۴]
تأثیر ادبی
فعالیت‌های ادبی شیخ احمد تربتی، به‌ویژه اشعار سیاسی‌اش، در دوره مشروطیت تأثیرگذار بود. اشعار او در گردهمایی‌های مشروطه‌خواهان خوانده می‌شد و به تقویت روحیه مبارزان کمک می‌کرد. سادگی سبک شعری او در مقایسه با شاعران برجسته قاجار تفاوت داشت، اما ارزش کار او در پیوند شعر با آرمان‌های مشروطه بود. دیوانش پس از مرگش به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش حفظ شد.[۱][۳]
ترور و پایان زندگی
سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۸ ش (۱۳۲۷ ق) در تبریز، در جریان استبداد صغیر، توسط نیروهای وابسته به دربار محمدعلی شاه به قتل رسید. او به دلیل مقالات تند روزنامه روح‌القدس علیه استبداد و افشای سرکوب مشروطه‌خواهان، هدف نیروهای درباری قرار گرفت. تربتی در محله‌ای در تبریز دستگیر و پس از شکنجه، اعدام شد. این رویداد او را به اولین شهید روزنامه‌نگار ایران تبدیل کرد.[۱][۴]
پیامدهای ترور
ترور شیخ احمد تربتی واکنش‌های گسترده‌ای در میان مشروطه‌خواهان برانگیخت. مرگ او به تقویت روحیه مقاومت در تبریز و تسریع فتح تهران (۱۲۸۸ ش) کمک کرد. روزنامه روح‌القدس پس از مرگ او به فعالیت ادامه نداد، اما تأثیرش در بیداری افکار عمومی ماندگار شد. برخی منابع به تندروی‌های تربتی به‌عنوان عاملی برای خشم دربار اشاره دارند، اما شهادتش او را به نمادی از مبارزه علیه استبداد تبدیل کرد.[۲][۵]
میراث
شیخ احمد تربتی با تأسیس روزنامه روح‌القدس، نقش مهمی در توسعه روزنامه‌نگاری مبارز در دوره مشروطیت ایفا کرد. منابع تأکید دارند که روح‌القدس با لحن انتقادی و افشاگرانه، الگویی برای نشریات بعدی، مانند صوراسرافیل، شد. تربتی با مقالاتش به بیداری افکار عمومی و حمایت از آرمان‌های مشروطه کمک کرد و به‌عنوان پیشگام روزنامه‌نگاری تندرو شناخته می‌شود.[۲][۳]
جایگاه در تاریخ ایران
شیخ احمد تربتی به‌عنوان اولین شهید روزنامه‌نگار ایران، در تاریخ مشروطه جایگاه ویژه‌ای دارد. شهادت او الهام‌بخش مبارزان مشروطه، به‌ویژه در تبریز، بود و به تقویت جنبش مشروطیت کمک کرد. دیوان شعر او با تخلص «احمد»، که مضامین عدالت و آزادی را دربرداشت، نیز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش باقی ماند. با وجود انتقادات به تندروی در مقالاتش، تربتی به‌عنوان نمادی از شجاعت و مبارزه علیه استبداد در تاریخ ایران ماندگار است.[۱][۴][۵]
منابع
