|
|
| (۱۸۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{Infobox civil conflict | | '''حسن نصرالله'''{{جعبه زندگینامه |
| | title =کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ | | | اندازه جعبه = |
| | subtitle = | | | عنوان =علیرضا زاکانی |
| | partof = | | | نام = |
| | image = کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹.jpg | | | تصویر =علیرضا زاکانی 1.jpg |
| | caption = | | | اندازه تصویر = |
| | date = ۳ اسفند ۱۲۹۹ | | | عنوان تصویر =علیرضا زاکانی |
| | place = تهران | | | زادروز = ۱۲ اسفند ۱۳۴۴ |
| | coordinates = | | | زادگاه =تهران |
| | causes = | | | تاریخ مرگ = |
| | goals = سرنگونی سلسله قاجاریه | | | مکان مرگ = |
| | methods = کودتای مسلحانه | | |عرض جغرافیایی محل دفن= |
| | status = | | |طول جغرافیایی محل دفن= |
| | result = سرنگونی سلسله قاجاریه-آغاز سلطنت پهلوی در ایران | | <!-- عرض جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض شمال--> |
| | side1 = بریگاد قزاق (قوای قزاق) | | |latd=|latm=|lats=|latNS=N |
| | side2 = نیروی نظامی حکومت مرکزی (قاجار) | | <!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض غرب--> |
| | side3 = | | |longd=|longm=|longs=|longEW=E |
| | leadfigures1 = [[رضاشاه پهلوی]] | | | محل زندگی =تهران ـ ایران |
| | leadfigures2 = احمدشاه قاجار | | | ملیت =ایرانی |
| | leadfigures3 = | | | نژاد = |
| | howmany1 = ۳۰۰۰–۴۰۰۰ نیروی قزاق | | | تابعیت = |
| | howmany2 = | | | تحصیلات =دکترای پزشکی هسته‌ای |
| | howmany3 = | | | دانشگاه =علوم پزشکی تهران |
| | casualties1 = | | | پیشه =شهردار تهران |
| | casualties2 = تعدادی از نیروهای نظامی قاجار کشته شدند | | | سالهای فعالیت =از ۱۳۶۰ تا کنون |
| | casualties3 = | | | کارفرما = |
| | fatalities = | | | نهاد = |
| | injuries = | | | نماینده =تهران و قم |
| | arrests = | | | شناخته‌شده برای =مردم ایران |
| | detentions = | | | نقش‌های برجسته =رئیس بسیج دانشجویی استان تهران، نماینده مجلس از تهران و قم، شهردار تهران |
| | charged = | | | سبک = |
| | fined = | | | تأثیرگذاران = |
| | casualties_label = | | | تأثیرپذیرفتگان = |
| | notes = | | | شهر خانگی = |
| | sidebox = | | | تلویزیون = |
| | | لقب = |
| | | حزب =اصولگرایان |
| | | جنبش = |
| | | مخالفان = |
| | | هیئت = |
| | | دین =اسلام |
| | | مذهب = |
| | | منصب = |
| | | مکتب = |
| | | آثار = |
| | | خویشاوندان سرشناس = |
| | | جوایز = |
| | | امضا = |
| | | اندازه امضا = |
| | | وبگاه = |
| | | پانویس = |
| }} | | }} |
| '''کودتای ۲۸ مرداد'''
| |
|
| |
| == پیشینه ==
| |
| در جریان جنگ جهانی دوم و پس از اشغال ایران توسط متفقین و عزل رضا شاه و روی کار آمدن [[محمدرضا پهلوی|محمد رضا پهلوی]] یک فضای باز سیاسی در ایران ایجاد شد که زمینه فعالیت بسیاری از احزاب و گروه‌ها را فراهم کرد. در همین فضاو اتمسفر بود که جریان‌های ملی نیز سربرآوردند. سرآمد ملی گرایان در این دوران دکتر محمد مصدق بود که در دوران دیکتاتوری رضا شاه در تبعید بود. مصدق در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی به عنوان نماینده اول تهران انتخاب شد. در دوره ده ساله بین سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ احزاب ملی گرای متعددی شکل گرفتند که در نهایت در چارچوب ائتلاف جبهه ملی ایران به رهبری دکتر مصدق گردهم آمدند. در این دوران حزب توده ایران که ایدئولوژی مارکسیستی داشت بنیان گذاری شد که نقش موثری در وقایع ایران ایفا کرد.
| |
|
| |
| مصدق در راس نیروهای ملی سیاست موازنه منفی یعنی ندادن امتیاز به هیچ کدام از قدرت‌های خارجی را سرلوحه مبارزات سیاسی خود قرار داد و قانونی را به تصویب مجلس رساند که دولت را از دادن امتیاز به کشورهای خارجی و مذاکره با آنها در مورد قرارداد نفت بدون نظر موافق مجلس منع می‌کرد. جبهه ملی در مرحله بعد ملی کردن نفت را به عنوان استراتژی خود قرار داد.
| |
|
| |
| === ملی شدن صنعت نفت ===
| |
| در سال ۱۳۲۹ و در دولت حسن علی منصور موضوع نفت باردیگر با مطرح شدن لایحه الحاقی قرارداد نفت بالا گرفت. در مجلس کمیسیون نفت برای بررسی لایحه الحاقی تشکیل شد که دکتر مصدق و ۴ نفر از اعضای جبهه‌ی ملی عضو آن بودند. پس از استعفای منصور و روی کار آمدن سپهبد رژم آرا دولت در پی تصویب لایحه الحاقی بود و از طرف دیگر نمایندگان جبهه ملی در صدد جلوگیری از تصویب آن بودند. پیکار بر سر ملی کردن نفت آغاز شد. در آذر ۱۳۲۹ کمیسیون نفت لایحه الحاقی را رد کرد که پیشرفت بزرگی در راه ملی شدن صنعت نفت بود. ۱۶ اسفند ر‌زم آرا به دست یکی از عناصر فدائیان اسلام ترور شد. ۱۷ اسفند کمیسیون نفت مجلس، اصل ملی شدن صنعت نفت در سراسر ایران در تصویب کرد.
| |
|
| |
| در پیکار بر سر ملی شدن نفت افکار عمومی و اقشار مختلف مردم هم چنین روزنامه‌های ملی از قبیل باختر امروز به مدیریت دکتر حسین فاطمی نقش به سزایی داشتند. در این دوران میتینگ‌ها و تظاهرات گوناگونی از طرف مردم و جریانات مختلف در حمایت از ملی شدن نفت برگزار شد. روحانیون نیز در این راستا در حمایت از ملی شدن نفت نقش موثری داشتند.
| |
|
| |
| پس از تصویب طرح ملی شدن نفت در کمیسیون نفت تا زمان مطرح شدن این طرح در مجلس کارشکنی‌های متعددی از طرف انگلستان و دربار بر ضد آن به اجرا درآمد. از جمله تلاش آنان برای خریدن نمایندگان تا در جلسه رای گیری طرح ملی شدن شرکت نکنند و مجلس را از اکثریت بیندازند که این تلاش‌ها شکست خورد. طرح مصوبه کمیسیون در جلسه ۲۴ اسفند ۱۳۲۹ مجلس مطرح شد و به صورت یک ماده واحده به تصویب رسید. روز ۲۹ اسفند نیز مجلس سنا طرح را تصویب کرد و همان‌روز به امضای شاه رسید و صنعت نفت در تمام ایران ملی شد.
| |
|
| |
| === نخست وزیری دکتر مصدق ===
| |
| ملی شدن صنعت نفت آغاز راه بود. زیرا این قانون باید اجرایی می‌شد. روز شنبه ۷ اردیبهشت ۱۳۳۰ مجلس طرح ۹ ماده‌ای اجرای ملی شدن صنعت نفت را به اتفاق آرا تصویب کرد و روز بعد نیز در سنا تصویب شد. در جلسه خصوصی مجلس در همان روز ۷ اردیبهشت جمال امامی پیشنهاد نخست وزیری را به مصدق ارائه داد که مصدق با شرط اینکه مجلس در صحن علنی یه نخست وژیر او ابراز تمایل کند این پیشنهاد را قبول کرد. این در حالی بود که سید ضیاءالدین طباطبایی در حال مذاکره با شاه و در انتظار ابراز تمایل مجلس به نخست وزیری خود بود.
| |
|
| |
| روز ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ مصدق کابینه خود را به مجلس معرفی کرد. مصدق هنگام معرفی وزرا به مجلس برنامه دولت خود را به دو موضوع اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت و اصلاح قانون انتخابات مجلس و شهرداری‌ها اختصاص داد. مجلس شورای ملی به برنامه دولت رای اعتماد داد.
| |
|
| |
| === اجرای قانون خلع ید از شرکت نفت انگلیس ===
| |
| مصدق به محض احراز مقام نخست وزیری اجرای قانون ملی شدن نفت را در دستور کار خود قرار داد. در روز ۲۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی و سنا، نمایندگان خود را برای تشکیل هیات مختلط برای خلع ید از شرکت سابق نفت انتخاب کردند. روز ۲۰ خرداد ۱۳۳۰ هیأت مدیره موقت شرکت ملی نفت ایران برای اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت در ساختمان مرکزی شرکت سابق در خرمشهر مشغول کار شد. این هیأت طی اعلامیه‌ای به همه کارکنان ایرانی و خارجی شرکت سابق اطلاع داد که از این پس در استخدام شرکت ملی نفت ایران هستند و کماکان به خدمت خود ادامه خواهند داد.
| |
|
| |
| روز ۲۹ خرداد ۱۳۳۰مذاکرات بین هیأت انگلیسی و نمایندگان دولت ایران به نتیجه نرسید، در همان روز هیأت خلع ید، طی مراسمی پرچم ایران را بر فراز ساختمان اداره مرکزی شرکت سابق در خرمشهر برافراشت و تابلوی هیأت مدیره موقت را به جای ریاست شرکت نفت انگلیس نصب کرد و به مدیران شرکت اخطار کرد، هرگونه دستوری که از طرف آنها صادر شود بی‌اثر خواهد بود، مگر آنکه به امضای هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران رسیده باشد.
| |
|
| |
| ۳۰ خرداد اداره اطلاعات و انتشارات شرکت سابق در تهران منحل شد. روز اول تیر اداره مرکزی پخش و فروش نفت در داخل کشور در تهران و شعبات آن به تصرف دولت درآمد و تأسیسات پالایش نفت در کرمانشاه و میدان نفت شاه، از مأموران شرکت سابق تحویل گرفته شد.
| |
|
| |
| ۳ تیر۱۳۳۰، نماینده شرکت سابق در تهران، ریچارد سدان محل کار خود را به منزل شخصی منتقل کرد. ۶ تیر، هیأت مدیره موقت و اعضای انگلیسی دفتر مدیریت کل سابق، خرمشهر را ترک کردند
| |
|
| |
| === دادگاه لاهه و شورای امنیت ===
| |
| در ۶ خرداد ۱۳۳۰ سفیر بریتانیا طی یادداشتی به وزیر خارجه ایران اطلاع داد که انگلستان علیه دولت ایران به دادگاه لاهه شکایت کرده است. درهمان روز دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه دادخواست بریتانیا علیه دولت ایران را تسلیم وزارت خارجه ایران کرد.
| |
|
| |
| === استعفای مصدق و قیام ۳۰ تیر ===
| |
|
| |
| === سازش ناپذیری مصدق ===
| |
|
| |
| === همراهی آمریکا و بریتانیا ===
| |
|
| |
| == طرح کودتا ==
| |
|
| |
| == نقش جاسوسان خارجی در کودتا ==
| |
|
| |
| == نقش عوامل داخلی در کودتا ==
| |
|
| |
| === عوامل دربار ===
| |
|
| |
| === روحانیون ===
| |
|
| |
| === اوباش و لمپن‌ها ===
| |
|
| |
| === مخالفان مصدق ===
| |
|
| |
| == کودتای ۲۵ مرداد ==
| |
|
| |
| == وقایع ۲۵ تا ۲۸ مرداد ==
| |
|
| |
| == کودتای ۲۸ مرداد ==
| |
|
| |
| == پس از کودتا ==
| |
|
| |
| === سرانجام ملیون ===
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| <references />
| |
