۱٬۱۷۰
ویرایش
(←بند ۴) |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''زندان اوین،''' معروفترین زندان ایران و خاورمیانه است که به دلیل شهرت زندانیان سیاسی از زمان شاه مانند مسعود رجوی، آیتالله طالقانی، خسرو گلسرخی، بیژن جزنی، موسی خیابانی، اعدام فراقانونی ۹ نفر در تپههای اوین و تعداد بسیار زیاد زندانیان در زمان جمهوری اسلامی همراه با اعدامهای گسترده دهه ۶۰ در این زندان و بطور خاص [[قتلعام ۶۷]] در سطح جهان شناخته شده است. این زندان در روستایی به همین نام «اوین درکه» که جزو منطقه شمیرانات واقع در شمال تهران محسوب میشود واقع شده است که از شمال به محله کوهسار واقع در درکه، از شرق به محله اوین و از طرف غرب به تپههای زندان اوین و از طرف جنوب به سعادتآباد ختم میشود. | '''زندان اوین،''' معروفترین زندان ایران و خاورمیانه است که به دلیل شهرت زندانیان سیاسی از زمان شاه مانند مسعود رجوی، آیتالله طالقانی، خسرو گلسرخی، بیژن جزنی، موسی خیابانی، اعدام فراقانونی ۹ نفر در تپههای اوین و تعداد بسیار زیاد زندانیان در زمان جمهوری اسلامی همراه با اعدامهای گسترده دهه ۶۰ در این زندان و بطور خاص [[قتلعام ۶۷]] در سطح جهان شناخته شده است. این زندان در روستایی به همین نام «اوین درکه» که جزو منطقه شمیرانات واقع در شمال تهران محسوب میشود واقع شده است که از شمال به محله کوهسار واقع در درکه، از شرق به محله اوین و از طرف غرب به تپههای زندان اوین و از طرف جنوب به سعادتآباد ختم میشود. | ||
امروز ۲۴ آذر ۱۴۰۲ زندان اوین ۵۲ ساله است. در منابع تاریخی مکتوب، زمان افتتاح زندان را سال ۱۳۵۰ ذکر کردهاند که از زمان افتتاح تا بهمن ۱۳۵۷، زیرنظر سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) اداره میشد و طی ۴ دهه اخیر، زندان اوین که بزرگترین زندان محل نگهداری زندانیان سیاسی و جرایم امنیتی است، رسما زیرنظر سازمان زندانها و اقدمات تامینی وابسته به قوه قضاییه قرار دارد ولي بندهای مختلف زندان، بسته به اینکه محکومان توسط کدام نهاد امنیتی دستگیر شده باشند، ناظر و مسوولیت جداگانه از قوه قضاییه دارد. | امروز ۲۴ آذر ۱۴۰۲ زندان اوین ۵۲ ساله است. در منابع تاریخی مکتوب، زمان افتتاح زندان را سال ۱۳۵۰ ذکر کردهاند که از زمان افتتاح تا بهمن ۱۳۵۷، زیرنظر سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) اداره میشد و طی ۴ دهه اخیر، زندان اوین که بزرگترین زندان محل نگهداری زندانیان سیاسی و جرایم امنیتی است، رسما زیرنظر سازمان زندانها و اقدمات تامینی وابسته به قوه قضاییه قرار دارد ولي بندهای مختلف زندان، بسته به اینکه محکومان توسط کدام نهاد امنیتی دستگیر شده باشند، ناظر و مسوولیت جداگانه از قوه قضاییه دارد. | ||
== پیشینه زندان اوین == | == پیشینه زندان اوین == | ||
خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
=== اندازه و تراکم === | === اندازه و تراکم === | ||
این زندان به طور معمول بین دو تا سه هزار زندانی داخل زندان، بیش از هر چیز برای نگهداری متهمان و محکومان سیاسی، امنیتی، مالی، دیه و ناتوان از پرداخت مهریه استفاده میشود.<ref name=":2" /> | طبق نوشته رادیو فردا به نقل از فاکس نیوز در تاریخ ۱۱/بهمن/۱۳۹۱، زندان اوین که در شمال غرب تهران و در دامنههای رشته کوه البرز واقع شده محل بازداشت بیش از ۱۵ هزار زندانی است.<ref name=":8">[https://www.radiofarda.com/a/f2-iran-evin-prison-hell-on-earth-foxnews-report-nadarkhani-roxana-saberi/24887826.html فاکسنیوز: زندان خوفناک اوین، جهنم روی زمین]</ref> زندانیان سیاسی در جمهوری اسلامی در پارهای از گفتهها تا ۹۰۰۰ زندانی هم برای آن گفتهاند. حسن ظریف ناظریان از شاهدین قتلعام ۶۷ در کتابش آورده است که در سلولهای ۴*۶ متری بندهای معروف به ۳۲۵ در دهه ۶۰ گاهی اوقات از ۱۰۰ زندانی هم بیشتر داشته است. مسعود ابویی از دیگر شاهدان قتلعام ۶۷ عنوان نموده است که در سلول شماره ۶ بند ۲ معروف به بندهای ۳۲۵، در طبقه دوم تا بیش از ۸۴ نفر گنجانده بودند و در سلولهای مجاور از جمله سلول ۵ به نقل از زندانی دیگری تعداد زندانیان را ۱۰۵ نفر ذکر کرده است. | ||
این زندان به طور معمول برای بین دو تا سه هزار زندانی داخل زندان، بیش از هر چیز برای نگهداری متهمان و محکومان سیاسی، امنیتی، مالی، دیه و ناتوان از پرداخت مهریه استفاده میشود.<ref name=":2" /> | |||
طی ۵ دهه گذشته و به دنبال افزایش تعداد زندانیان سیاسی، امنیتی، عقیدتی، ظرفیت پذیرش زندان افزایش داده شده در حالی که در زمان افتتاح (۱۳۵۰) گنجایش کل زندان در ۲۰ سلول انفرادی و دو بند عمومی، فقط ۳۲۰ نفر بوده، اما چند سال بعد از افتتاح و آغاز بهرهبرداری از زندان و در سال ۱۳۵۶، تعداد سلولهای انفرادی به ۱۰۰ سلول افزایش مییابد و بندهای جداگانه برای زندانیان زن و همچنین محکومیت عمومی ایجاد میشود که به دنبال این تغییرات، در ماههای پایانی سال ۱۳۵۶، ظرفیت زندان اوین به ۱۵۰۰ نفر افزایش مییابد. | طی ۵ دهه گذشته و به دنبال افزایش تعداد زندانیان سیاسی، امنیتی، عقیدتی، ظرفیت پذیرش زندان افزایش داده شده در حالی که در زمان افتتاح (۱۳۵۰) گنجایش کل زندان در ۲۰ سلول انفرادی و دو بند عمومی، فقط ۳۲۰ نفر بوده، اما چند سال بعد از افتتاح و آغاز بهرهبرداری از زندان و در سال ۱۳۵۶، تعداد سلولهای انفرادی به ۱۰۰ سلول افزایش مییابد و بندهای جداگانه برای زندانیان زن و همچنین محکومیت عمومی ایجاد میشود که به دنبال این تغییرات، در ماههای پایانی سال ۱۳۵۶، ظرفیت زندان اوین به ۱۵۰۰ نفر افزایش مییابد. | ||
خط ۳۲: | خط ۳۴: | ||
در نمونه دیگر از تغییر کاربریها به جهت افزایش آمار زندانیان سیاسی و امنیتی میتوان به بند هشت زندان اشاره کرد که تا بهمن ۱۳۵۷، ساختمانی با کاربری اداری بوده و بعد از بهمن ۱۳۵۷، به دادگاه انقلاب تبدیل شده و در سالهای بعد و پس از استقرار دادگاه انقلاب در خیابان شریعتی، این بخش از ساختمان هم به بند نگهداری محکومان سیاسی و امنیتی تبدیل شده است.<ref name=":6" /> | در نمونه دیگر از تغییر کاربریها به جهت افزایش آمار زندانیان سیاسی و امنیتی میتوان به بند هشت زندان اشاره کرد که تا بهمن ۱۳۵۷، ساختمانی با کاربری اداری بوده و بعد از بهمن ۱۳۵۷، به دادگاه انقلاب تبدیل شده و در سالهای بعد و پس از استقرار دادگاه انقلاب در خیابان شریعتی، این بخش از ساختمان هم به بند نگهداری محکومان سیاسی و امنیتی تبدیل شده است.<ref name=":6" /> | ||
== مدیریت زندان اوین == | == مدیریت زندان اوین == | ||
خط ۳۱۵: | خط ۳۱۵: | ||
== زندانیان در زندان اوین == | == زندانیان در زندان اوین == | ||
در گذشته بخش اعظم زندانیان را زندانیان سیاسی و عقیدتی تشکیل میدادند، ولی در سالهای اخیر مجرمان عادی از جمله قاتلان، سارقان و افراد مرتکب به جرایم جنسی و مواد مخدر نیز در این زندان نگهداری میشوند.<ref name=":8" /> | |||
سازمان مجاهدین تعداد زندانیان دستگیر شده از هواداران خودش در سراسر ایران را ۵۰۰ هزار نفر در دهه ۶۰ برآورد کرده است. با توجه به اینکه بیشترین دستگیری در اندازهای غیر قابل قیاس با دیگر شهرها و شهرستانهای ایران متعلق به تهران و بطور خاص زندان اوین بوده است میتوان حداقل نصفی از این تعداد را متعلق به زندان اوین دانست. زندانیانی که به ندرت در کمتر از یک روز آزاد شده و دیگرانی که از یک هفته تا یک ماه و یک سال و چند سال و بیش از ۲۰ سال هم در آن زندانی بوده و آزاد شدهاند و یا آنها که اعدام شدند. | سازمان مجاهدین تعداد زندانیان دستگیر شده از هواداران خودش در سراسر ایران را ۵۰۰ هزار نفر در دهه ۶۰ برآورد کرده است. با توجه به اینکه بیشترین دستگیری در اندازهای غیر قابل قیاس با دیگر شهرها و شهرستانهای ایران متعلق به تهران و بطور خاص زندان اوین بوده است میتوان حداقل نصفی از این تعداد را متعلق به زندان اوین دانست. زندانیانی که به ندرت در کمتر از یک روز آزاد شده و دیگرانی که از یک هفته تا یک ماه و یک سال و چند سال و بیش از ۲۰ سال هم در آن زندانی بوده و آزاد شدهاند و یا آنها که اعدام شدند. | ||
خط ۳۲۸: | خط ۳۲۸: | ||
سودابه اردوان: «از پنجره کوچکی که نزدیک سقف بود یک ذره نور میآمد. این نور هم با تاریک شدن هوا به تدریج قطع میشد و ما تقریبا در تاریکی فرو میرفتیم. ما مجبور میشدیم زود بگیریم بخوابیم، چون کار دیگری در تاریکی نمیتوانستیم بکنیم و سرمان را که میگذاشتیم روی زمین تا با همان یک عدد پتویی که داشتیم خودمان را بپوشانیم و بخوابیم، صداهای فریاد از زیر زمین ۲۰۹ به گوش میرسید.» «زیر زمینهای ۲۰۹ محله شکنجه زندانیها بود. شب هم که دیروقت میشد و کمی اوضاع و احوال آرامتر میشد، میآمدند و اعدامیها را میبردند.» زندانی در گوشهای از سلول خیره به دیوار شده، دریچه کوچک سلول باز میشود. زندانبان در حالی که تنها چشمهایش دیده میشود میگوید: «چشمبندت را بزن و بیا بیرون.»<ref name=":1" /> | سودابه اردوان: «از پنجره کوچکی که نزدیک سقف بود یک ذره نور میآمد. این نور هم با تاریک شدن هوا به تدریج قطع میشد و ما تقریبا در تاریکی فرو میرفتیم. ما مجبور میشدیم زود بگیریم بخوابیم، چون کار دیگری در تاریکی نمیتوانستیم بکنیم و سرمان را که میگذاشتیم روی زمین تا با همان یک عدد پتویی که داشتیم خودمان را بپوشانیم و بخوابیم، صداهای فریاد از زیر زمین ۲۰۹ به گوش میرسید.» «زیر زمینهای ۲۰۹ محله شکنجه زندانیها بود. شب هم که دیروقت میشد و کمی اوضاع و احوال آرامتر میشد، میآمدند و اعدامیها را میبردند.» زندانی در گوشهای از سلول خیره به دیوار شده، دریچه کوچک سلول باز میشود. زندانبان در حالی که تنها چشمهایش دیده میشود میگوید: «چشمبندت را بزن و بیا بیرون.»<ref name=":1" /> | ||
== شکنجه در زندان اوین == | |||
فاکس نیوز مینویسد که شکنجههای جسمی و روحی، اعدامهای ساختگی، بازجوییهای خشن و بیرحمانه، روشهای رایج از برخورد با زندانیان اوین است. مدیر مرکز اسناد حقوق بشر در ایران به شبکه خبری «فاکسنیوز» میگوید: «برای بسیاری از ایرانیان زندان اوین نماد سرکوب سیاسی و شکنجه و کشتار مخالفان حکومت است و امروز نیز هنوز هم هر فردی که از نظر حکومت خطرناک تشخیص داده شود در سلولهای این زندان مخوف نگهداری میشود.»<ref name=":8" /> | |||
=== زمان شاه === | |||
اصغر ایزدی که از کادرهای سازمان چریکهای فدایی خلق ایران بود در تیرماه ۱۳۵۰ دستگیر شد. او میگوید: | |||
از زندان اطلاعات شهربانی به زندان اوین منتقل شدم؛ در یکی از سلولهای بالا، معروف به "در سبز جدید" که معلوم بود به تازگی ساخته شده و نمناک و بسیار سرد بودند. چند روز بعد من را از سلول به یک اتاق عمومی ساختمان اصلی اوین منتقل کردند، در اتاق حدود ۲۴ نفر بودیم. همگی از چریکهای فدائی خلق. در مجموع عموم رفقا به وحشتناکترین شکل شکنجه شده بودند ولی از تجربه های فردی در این مورد کمتر سخن می رفت و بیشتر در شکل عمومی به آن پرداخته میشد.<ref>[https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-63285116 اوین در خاطره زندانیهایش]</ref> | |||
=== زمان جمهوری اسلامی === | |||
از سال ۱۹۷۹ و زمان تاسیس جمهوری اسلامی ایران تاکنون زندان اوین در هر دوره معینی محل نگهداری، شکنجه، بازجویی و اعدام مخالفانی بوده است که در آن مقطع از نگاه رهبران ایران دشمنان خطرناک نظام تلقی میشدند.<ref name=":8" /> | |||
== روایت جمهوری اسلامی از زندان اوین == | == روایت جمهوری اسلامی از زندان اوین == |
ویرایش