۶٬۴۱۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
(اصلاح ارقام) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ادیب الممالک فراهانی''' ، با نام کامل محمدصادق ادیبالممالک فراهانی، (زاده ۱۱ مردادماه ۱۲۳۹-ه.ش، گازران اراک – درگذشته | {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام = ادیب الممالک فراهانی | |||
| تصویر = ادیب ال.....JPG | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نام اصلی =محمدصادق ادیب الممالک فراهانی | |||
| زمینه فعالیت = شاعر، روزنامهنگار | |||
| ملیت = ایرانی | |||
| تاریخ تولد = ۱۱ مردادماه ۱۲۳۹هجریقمری | |||
| محل تولد = گازران اراک | |||
| والدین = | |||
| تاریخ مرگ = ۲۸ ربیعالثانی ۱۳۳۵هجریقمری | |||
| محل مرگ = تهران | |||
| | محل زندگی = گازران اراک، تهران | |||
| مختصات محل زندگی = | |||
| مدفن = شهر ری | |||
|در زمان حکومت = محمدعلی شاه،احمدشاه قاجار، رضاشاه پهلوی | |||
|اتفاقات مهم =انقلاب مشروطه | |||
| نام دیگر = | |||
|القاب = امیرالشعرا | |||
|بنیانگذار = روزنامه طوفان | |||
| پیشه =روزنامهنگار، شاعر و رئیس دادگستری | |||
| سالهای نویسندگی = | |||
|سبک نوشتاری = | |||
|کتابها =پیوستهی فرهنگ به اسلوب نصابالصبیان، مقدمه گوهر خاوری و دیوان اشعار | |||
|مقالهها = | |||
|نمایشنامهها = | |||
|فیلمنامهها = | |||
|دیوان اشعار =دیوان ادیب الممالک فراهانی | |||
|تخلص = شاعر پروانه، امیری | |||
|فیلم (های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | |||
| همسر =احترامالسیاده قائم مقامی، اقدس خانم | |||
| شریک زندگی = | |||
| فرزندان = | |||
|تحصیلات = | |||
|دانشگاه = | |||
|حوزه = | |||
|شاگرد = | |||
|استاد = | |||
|علت شهرت = عضو جنبش مشروطه، تأسیس روزنامهادب | |||
| تأثیرگذاشته بر = | |||
| تأثیرپذیرفته از = | |||
| وبگاه = | |||
| جوایز = | |||
|گفتاورد = | |||
|امضا = | |||
}} | |||
'''ادیب الممالک فراهانی''' ، با نام کامل محمدصادق ادیبالممالک فراهانی، (زاده ۱۱ مردادماه ۱۲۳۹-ه.ش، گازران اراک – درگذشته ۲۸ ربیعالثانی ۱۳۳۵-ه.ق – تهران) مقلب به امیرالشعرا و متخلص به ”امیری” و ”شاعر پروانه” ادیب، شاعر و روزنامهنگار دوران مشروطه بود. ادیبالممالک در سن ۸ یا ۹ سالگی شعر میسروده است. ادیبالممالک پس از سفر به تبریز، معاون و نایبرئیس مدرسه لقمانیه تبریز شد. او در ابتدای سال ۱۳۱۸-ه.ق، به قفقاز و از آنجا به خوارزم رفت. ادیبالممالک از خوارزم به مشهد آمد؛ و تا سال ۱۳۲۰-ه.ق، در مشهد زندگی کرد؛ و سپس عازم تهران شد. وی در سالهای ۱۳۲۱ و ۱۳۲۲-ه.ق، نویسنده مهم و درجه اول روزنامه ایران سلطانی بود. ادیب همچنین سفری کوتاه به باکو داشت؛ و در آنجا با روزنامه ارشاد ترکی همکاری و صفحهی ضمیمه آنرا به فارسی منتشر میکرد. ادیبالممالک در انواع شعر بسیار توانمند بود؛ و در سبک سخنسرایی، پیرو و همطراز استادان قدیمی مانند قاآنی شیرازی وسروش اصفهانی است. ادیبالممالک از نخستین کسانی بود که با پایهگذاری روزنامهی ادب، بهطور رسمی و علنی وارد عرصه مطبوعات گردید؛ و کموبیش تا پایان عمر خود، کار روزنامهنویسی را همراه با شاعری ادامه داد. ادیبالممالک فراهانی در دوران استبداد '''[[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]]''' به صفوف مشروطهخواهان پیوست. در سال ۱۲۹۰، وارد عدلیه یا همین دادگستری امروزی شد؛ و تا پایان عمر خود بهریاست چندین شعبه دادگستری در شهرهای سمنان، اراک، یزد و ساوجبلاغ منصوب شد. در زمانی که '''[[نهضت آزادی]]''' و آزادیخواهان ایرانی بر علیه استبداد قاجار پا گرفت و تودههای مردم خواهان برقراری حکومت دموکراسی بودند، نوشته و مکتوبات ادیبالممالک در پیشبرد سطح آگاهی مردم از حقوق سیاسی و اجتماعی خود و تشویق برانگیختن آنها به ایستادگی و مقاومت در برابر فشارها و تهدیدات زمامداران حکومت اثر بسیار مهمی داشت. ادیبالممالک را میتوان پیشتاز شاعران و روزنامهنگارانی همچون '''[[محمد فرخی یزدی|فرخی یزدی]]'''، '''[[محمدتقی بهار|ملکالشعرای بهار]]'''، '''[[میرزاده عشقی]]''' و '''[[علیاکبر دهخدا|علی اکبر دهخدا]]''' دانست. ادیبالممالک فراهانی زمانی که ریاست عدلیهی یزد را به عهده داشت، سکته کرد؛ و بهنچار عازم تهران شد. وی سرانجام در روز چهارشنبه ۲۸ ربیعالثانی سال ۱۳۳۵-ه.ق، در سن ۵۸ سالگی در تهران درگذشت؛ و در شهر ری، در بارگاه شاه عبدالعظیم، در حجرهی میرزا ابولحسن خان قائم مقامی بهخاک سپرده شد. | |||
== خاندان ادیبالممالک == | == خاندان ادیبالممالک == | ||
خط ۱۹: | خط ۶۵: | ||
=== شجرهنامه ادیبالممالک === | === شجرهنامه ادیبالممالک === | ||
در کتاب تذکرة | در کتاب تذکرة مدینةالادب، نوشتهی عبرت نائینی، شجرهنامه کامل ادیبالممالک فراهانی درج شده است که جد آن به امام سجاد(ع) میرسد. | ||
ادیبالممالک در قطعه شعری از نسب خود چنین سروده است: | ادیبالممالک در قطعه شعری از نسب خود چنین سروده است: | ||
خط ۴۸: | خط ۹۴: | ||
== خانواده ادیبالممالک == | == خانواده ادیبالممالک == | ||
پدر و مادر | پدر و مادر ادیبالممالک هر دو از خاندان قائم مقام فراهانی بودند. ادیبالممالک سه برادر به نامهای میرزا علیخان، میرزا مهدی معروف به سیدالواعظین، میرازا علیاصغر- و دو خواهر داشت. یکی از خواهرانش در زمان حیات ادیبالممالک درگذشت؛ و خواهر دیگر او شاعرهای توانمند بوده است که ادیب در زندگینامهی خود، در بارهی این خواهرش میگوید: <blockquote>'''«'''این خواهرم در قید حیات است، از زنان ادیبهی ایران بهشمار میرود. نامش فاطمه خانم است؛ و به شاهین تخلص میکند. شعرش بهطراوت و حلاوت مشهور شده و در خاتمهی کتاب خیرات حسان، قصیدهای از وی ثبت گشته...»<ref name=":0" /> </blockquote> | ||
== تولد و دوران کودکی == | == تولد و دوران کودکی == | ||
خط ۶۳: | خط ۱۰۹: | ||
ادیبالممالک فراهانی پس از درگذشت پدرش که سامان خانوادهاش برهم ریخت، با حسنعلی خان امیرنظام گروسی که در آنزمان وزیر فواید عامه بود آشنا شد؛ و در سال ۱۳۰۹-ه.ق، همراه او به کرمانشاه سفر کرد؛ و در اواخر سال ۱۳۱۳، به تهران بازگشت. | ادیبالممالک فراهانی پس از درگذشت پدرش که سامان خانوادهاش برهم ریخت، با حسنعلی خان امیرنظام گروسی که در آنزمان وزیر فواید عامه بود آشنا شد؛ و در سال ۱۳۰۹-ه.ق، همراه او به کرمانشاه سفر کرد؛ و در اواخر سال ۱۳۱۳، به تهران بازگشت. | ||
ادیبالممالک پس از سفر به تبریز، در سال | ادیبالممالک پس از سفر به تبریز، در سال ۱۳۱۶، معاون و نایبرئیس مدرسه لقمانیه تبریز شد. در ابتدای سال ۱۳۱۸-ه.ق، به قفقاز و از آنجا به خوارزم رفت؛ و مدتی را نیز نزد محمدخان، خان خیوه گذراند. ادیب از خوارزم به مشهد آمد؛ و تا سال ۱۳۲۰-ه.ق، در مشهد زندگی کرد؛ و سپس عازم تهران شد. وی در سالهای ۱۳۲۱ و ۱۳۲۲-ه.ق، نویسنده مهم و درجه اول روزنامه ایران سلطانی بود. ادیب در سال ۱۳۲۳-ه.ق، سفری کوتاه به باکو داشت؛ و در آنجا با روزنامه ارشاد ترکی همکاری و صفحهی ضمیمه آنرا به فارسی منتشر میکرد.<ref name=":1">[https://farzanegan.blogsky.com/1387/06/04/post-92/ ادیب الممالک فراهانی - فرزانگان]</ref> | ||
== سبک و محتوای اشعار == | == سبک و محتوای اشعار == | ||
ادیبالممالک در انواع شعر بسیار توانمند بود؛ و در سبک سخنسرایی، پیرو و همطراز استادان قدیمی مانند قاآنی شیرازی وسروش اصفهانی است. ادیبالممالک نیز مانند پیشینیان شاعری را با مداحی آغاز کرد؛ و به قصد دریافت پاداش، جهت امرارمعاش قصاید تملقآمیز در وصف امیران و بزرگان زمان خود سرود. | ادیبالممالک در انواع شعر بسیار توانمند بود؛ و در سبک سخنسرایی، پیرو و همطراز استادان قدیمی مانند قاآنی شیرازی وسروش اصفهانی است. ادیبالممالک نیز مانند پیشینیان شاعری را با مداحی آغاز کرد؛ و به قصد دریافت پاداش، جهت امرارمعاش قصاید تملقآمیز در وصف امیران و بزرگان زمان خود سرود. | ||
ادیب الممالک ادیبی کامل بود که در لغت فارسی و عربی تسلط داشت؛ و بر ادب و تاریخ و قصص و روایات عرب و عجم مسلط بود. | ادیب الممالک ادیبی کامل بود که در لغت فارسی و عربی تسلط داشت؛ و بر ادب و تاریخ و قصص و روایات عرب و عجم مسلط بود. بههمین خاطر نهتنها قصاید و مدایح او، بلکه اشعار سیاسی او نیز برای عامهی مردم قابل فهم نبود. | ||
نماز شام کز قندیل کوکب | نماز شام کز قندیل کوکب | ||
خط ۱۰۶: | خط ۱۵۲: | ||
=== '''جایگاه سیاسی-اجتماعی''' === | === '''جایگاه سیاسی-اجتماعی''' === | ||
در زمانی که نهضت آزادی و آزادیخواهان ایرانی بر علیه استبداد قاجار پا گرفت و تودههای مردم خواهان برقراری حکومت دموکراسی بودند، | در زمانی که نهضت آزادی و آزادیخواهان ایرانی بر علیه استبداد قاجار پا گرفت و تودههای مردم خواهان برقراری حکومت دموکراسی بودند، نوشته و مکتوبات ادیبالممالک در پیشبرد سطح آگاهی مردم از حقوق سیاسی و اجتماعی خود و تشویق برانگیختن آنها به ایستادگی و مقاومت در برابر فشارها و تهدیدات زمامداران حکومت اثر بسیار مهمی داشت. | ||
شاید ادیبالممالک فراهانی نخستین شاعر ایرانی است که به کار | شاید ادیبالممالک فراهانی نخستین شاعر ایرانی است که به کار روزنامهنگاری هم پرداختهاست. بر این اساس میتوان او را پیشتاز شعرای روزنامهنگاری مانند: فرخی یزدی، ملک الشعرای بهار، میرزاده عشقی، اشرفالدین گیلانی و علی اکبر دهخدا دانست.<ref name=":2" /> | ||
== درگذشت ادیبالممالک == | == درگذشت ادیبالممالک == | ||
در بیشتر منابع تاریخ درگذشت ادیبالممالک سال | در بیشتر منابع تاریخ درگذشت ادیبالممالک سال ۱۳۳۶، هجری قمری ضبط شده است، اما بیگمان قول محمد قزوینی که تاریخ مرگ او را روز چهارشنبه ۲۸ ربیعالثانی ۱۳۳۵، که با قید تاریخ روز و ماه ذکر کرده، دقیق و درستتر است. دیلیل دیگر که صحت این تاریخ را تأیید میکند این است که روزنامه کاوه که در برلین منتشر میشد، در شمارهی ۲۲، نوشت:<blockquote>'''«'''روزنامههای اخیر که از ایران رسید، خبر اسفناکی برای ما آوردند. یکی از ارکان مهمّهی علم و ادب و ستارههای درخشان نظم و نثر، میرزا محمد صادق قائم مقامی، ملقب به ادیبالممالک فراهانی در ۲۸ ربیعالثانی ۱۳۳۵، این جهانِ پُر قیل و قال را بدرود گفت. ادیبالممالک به اعتقاد اکثری از اهل ذوق در ایران اولین شاعر عهد اخیر بود که بدون استثنا بر کافهی معاصرین خود در نظم برتری داشت...»<ref name=":0" /> </blockquote><blockquote>بدین ترتیب ادیبالممالک فراهانی زمانی که ریاست عدلیهی یزد را به عهده داشت، سکته کرد؛ و بهنچار عازم تهران شد. وی سرانجام در روز چهارشنبه ۲۸ ربیعالثانی سال ۱۳۳۵-ه.ق، در سن ۵۸ سالگی در تهران درگذشت؛ و در شهر ری، در بارگاه شاه عبدالعظیم، در حجرهی میرزا ابولحسن خان قائم مقامی بهخاک سپرده شد.<ref name=":2" /> </blockquote>یکی از خیابانهای شهر ری بهنام ادیبالممالک نامگذاری شده است، بهخاطر اینکه در سالهای پایان زندگی خود، در یک خانهی کوچک گِلی در پشت یخچال صغیران، یعنی همین جایی که امروز خیابان ادیبالممالک نام دارد، ساکن بود.<ref name=":0" /> | ||
== آثار ادیبالممالک فراهانی == | == آثار ادیبالممالک فراهانی == | ||
خط ۲۳۵: | خط ۲۸۱: | ||
ما را چه که گربه میکند تخم | ما را چه که گربه میکند تخم | ||
ما را چه که گاو | ما را چه که گاو میزند شخم | ||
ما را چه که گوش خر دراز است | ما را چه که گوش خر دراز است |
ویرایش