کمال‌الملک

}}

کمال‌الملک
زادروز	۱۲۲۴ خورشیدی کاشان
درگذشت	۱۳۱۹ خورشیدی تهران
علت مرگ	کهولت
آرامگاه	در جنب مزار عطار نیشابوری
ملیت	ایرانی
شناخته‌شده برای	استاد و هنرمند نقاش
همسر	بانو زهرا خانم
والدین	پدر:ابوتراب غفاری مادر:حدود خانم

کمال‌الملک (زادروز: ۱۲۲۴- درگذشت: ۱۳۱۹ خورشیدی)محمد غفاری فرزند ابوتراب غفاری ملقب به کمال‌الملک تحصیلات مقدماتی‌اش را در دارالفنون به پایان رساند، و در همین دوران بدلیل عشق زیاد به هنر نقاشی آثاری را بوجود آورد ،هنر بی بدیل و چشمگیر او باعث تشویق و حمایت ناصر الدین شاه از وی شد، ابتدا نقاشی ساختمان «شمس العماره»را به پایان رساند، پرتره ناصرالدین شاه، پرتره خودنقاش و نقاشی تالار های داخل دربار و بیش از۱۷۰ اثر هنری از خود باقی گذاشت ولی بسیاری از آنها یا تخریب شدند و یا از کشور خارج گردیدند.پس از ترور ناصرالدین شاه به اروپا سفر کرد و تحصیلاتش را کامل کرد،سپس بدستور مظفرالدین شاه به ایران بازگشت ولی با شاه جدید توافقی نداشت و به عراق مهاجرت کرد ودر فاصله سالهای ۱۲۸۱ تا۱۲۸۳ خورشیدی پرده های «زرگر بغدادی» و «میدان کربلا»را به دنیای نقاشی عرضه کرد.در دوران انقلاب مشروطه به انقلابیون متمایل بود ولی مشارکت مستقیمی در این جنبش نداشت و فقط آثاری از ژان ژاک روسو و دیگر نویسندگاه و آزادیخواهان انقلاب فرانسه را ترجمه و منتشر کرد و با قلم خویش به انقلاب مشروطه خدمت کرد .

آثار کمال المک بی شمارند ولی معروفترین آنها: تالار آئینه، یهودی فالگیر بغدادی - دو دختر گدا( با مدل قرار دادن نقاشی ویلیام آدلف بوردون 1825-1905) - پرتره ناصرالدین شاه -زرگر بغدادی - عمو صادق شیرازی،و . . .

سال‌شمار زندگینامه کمال‌الملک

۲۲۶۱- تولد در کاشان ۱۲۳۵- شروع تحصیلات در تهران(دارالفنون) ۱۲۴۲- اشتغال در دربار ناصر الدین شاه ۱۲۵۵- گرفتن کرسی «نقاش‌باشی» در دربار ۱۲۶۲- ازدواج با زهرا خانم ۱۲۶۳- دخترش نصرت متولد شد ۱۲۶۹- گرفتن لقب « کمال‌الملک» از پادشاه ۱۲۷۲- اقدام یادگیریی زبان فرانسه ۱۲۷۳- اقامت در ایتالیا ۱۲۷۴- آغاز مسافرت به فرانسه برای تحصیلات

۱۲۷۶- ملاقات با مظفرالدین شاه در پاریس ۱۲۷۷- انتشار زندگینامه کمال‌الملک در روزنامه شرافت ۱۲۷۸-بازگش به ایران و استقبال شایان از وی با دریافت نشان درجه اول وحمایل سبز ۱۲۷۸- همزمان با مسافرت مظفر الدین شاه به اروپا، به عراق هجرت کرد ۱۲۸۰- تا مرگ مظفر الدین شاه در ۱۲۸۵ با اظهار بیماری و سکته قلبی خودش را دور نگه داشت ۱۲۸۷- پیشنهاد تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه

۱۲۹۶- درگذشت فرزندش حسینعلی خان ۱۲۹۸- درگذشت «حدود خانم» مادرش ۱۳۰۲تا ۱۳۰۶- اختلافات زیاد با وزرا ومعارف دربار ۱۳۰۶- درخواست بازنشستگی و اقامت در حسین‌آباد نیشابور ۱۳۰۷- نابینا شدن یک چشمش در اثر یک حادثه ۱۳۱۹- درگذشت کمال‌الملک و خاکسپاری در جنب مزار عطار نیشابوری

تولد و دوران کودکی

محمد غفاری در کاشان چشم به جهان گشود. دوران تحصیلات ابتدایی را در همان زادگاهش طی کرد. پدر و برادر کمال‌الملک که در خوش‌خطی و نقاشی مهارت داشتند برای ادامه تحصیل وی را به تهران فرستادند و همراه دیگر برادرش در مدرسه دارالفنون تحصیل کردند. و مهارت و استعدادش در نقاشی زبانزد خاص و عام گردید.

حضور در دربار و عناوین و القاب

در سال سوم تحصیلات کمال الملک در دارالفنون در حالی که مشغول امتحانات پایانی بود، مدرسه دارالفنون مورد بازدید ناصردالدین شاه قرارگرفت و در حین بازدید به تایلوی نقاشی از چهره اعتضاد السلطنه از شاهزادگان قاجار که ریاست مدرسه را به عهده داشت برخورد و از نقاش این اثر استفسار کرد و با محمد غفاری آشنا شد.و بدنبال آن کمال الملک را به دربار دعوت کرد. و با درخشش استعداد او ابتدا لقب میرزا محمد غفاری و در نهایت لقب «کمال الملک» را به وی داد و بر سیاق دربار برای وی پیشخدمت مخصوص و محل مناسبی برای کار نقاشی هایش اختصاص داد . دراین دوران با خواهر مفتاح‌الملک از مقامات دربار ازدواج کرد و دختری بنام نصرت و پسری بنام حسینعلی‌خان ازین ازدواج بدنیا آمدند.

در دوران حضود در دربار نزدیک ۱۷۰ اثر نقاشی ارایه کرد که معروفترین آنها «تالار آئینه» است و برای اولین بار یک تابلو را با لقب «کمال الملک» امضا کرد.پس از آموزش فنون جدید و پرسپکتیو در اروپا برخی از اشکالات این تابلو را بر طرف کرد.

سفرنامه

پس از کشته شدن ناصرالدین شاه کمال الملک برای تحصیلات و کسب تجربه به ایتالیا و سپس به فرانسه سفر کرد،در طی سه سال در فلورانس رم و پاریس به بازدید مطالعه و کپی نگاری از روی آثار معروف نقاشان اروپاچون رافایل، رانبراند، و تیسن پرداخت. نقاشی «دو دختر گدا» را از روی «ٰ(William-Adolphe_Bouguereau_(1825-1905)» نسخه برداری کرد.

بازگشت از سفر

او بدستور مظفرالدین شاه به ایران باز گشت ودر دربار به ادامه کارش پرداخت گرچه در زمان مظفرالدین شاه نیز از کمال الملک تشویق و قدردانی می‌شد ولی گاه‌گاه این پادشاه وی را به ساختن تابلوهایی که مطابق ذوق و فکرش نبود وادار می‌کرد و از سایر درباریان دل خوشی نداشت تا بالاخره از ناملایمات دربار خسته شد و در سال ۱۳۲۱ قمری همزمان با سفر مظفرالدین شاه به اروپا ، به عراق مهاجرت کرد.و دوسال در بغداد اقامت گزید و تابلوهایی یهودیهای فال‌گیر بغدادی ـ زرگر بغدادی و شاگردش ـ میدان کربلا ـ ع. . . را ساخت بعدها مظفرالدین شاه با اصرار زیاد کمال الملک را به ایران خواست و وی در سال ۱۳۲۳ قمری ناچار از بین‌النهرین به ایران مراجعت کرد و شاه از وی دلجوئی فراوانی نمود ولی استاد به بهانة سکته قلبی و کسالت اکثر اوقاتش را بستری بود.این اوان مصادف بود با انقلاب مشروطه، اگرچه کمال الملک مشارکت مستقیمی در این انقلاب نداشت ولی با انتشار ترجمه آثار انقلابیون وآزادیخواهان فرانسه همچون ژان ژاک روسو سهم خویش را با قلمش در این انقلاب ادا کرد.

پس از انقلاب مشروطه پیشنهاد تاسیس مدرسه صنایع مستظرفه را داد که در سال ۱۲۹۸ خورشیدی محقق شد و مدیریت این مدرسه را عهده دار شد علاوه بر تدریس هنر، از طرز رفتار خویش نیز به دانشجویان عشق، اخلاق و بشریت را آموزش داد. او حتی بخشی از پرداخت ماهانه خود را به دانش آموزان فقیر اختصاص می‌داد و از شاگردان این مدرسه اساتید زیادی در نقاشی پدید آمد ولی بدلیل اختلافات زیاد با وزیران و معارف دربار بر سر مسایل مختلف از جمله استقلال این مدرسه از مشاغل دولتی دست کشید و یکسال بعد در (۱۳۰۷ ش) به ملک شخصی خود در حسین آباد نیشابور کوچید.

درگذشت

در سال ۱۳۰۶خورشیدی بدلیل اختلافاتی که با وزیران دربار داشت تدریس و کار در دربار را کنار گذاشت و یکسال بعد زندگی در املاک شخصی اش در حسین آباد نیشابور را برگزید و در اثر یک حادثه یکی چشمانش را از دست داد.

پس از دو سال محمد غفاری (کمال‌الملک)بدلیل کهولت و بیماری برای معالجه به تهران بازگشت و در سن ۹۵ سالگی درگذشت،به رقم وصیتش که در آرامگاهش در باغ شخصی اش دفن شود پیکر او را در مجاورت مزار شیخ فریدالدین عطارنیشابوری بخاک سپردند.

سبک هنری خاص

طبیعت گرایی

کمال الملک دانشجوی نقاشی دانشگاه های اروپایی بود که ابتدا در دارالفنون در تهران آموزش دید. هنگام تحصیل و کسب مهارت در اروپا ، به نئوکلاسیک و رمانتیسیسم تمایل پیدا کرد، که هنوز نهاد غالب در هنرهای تجسمی بود - در این اوان بطورخاص در اروپا، جریانات هنر مدرن به مثابه امپرسیونیسم و ​​بویژه بیانگرایی و کوبیزم به نقاشی آکادمیک در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم رسید. براین اساس استدلال می شود که کمال الملک از جریان مدرنیستی بدور ماند.

اما کمال الملک به سبک ٰطبیعت گرایی استادان رنسانس گرایش نشان داد، طبیعت گرایی یک جنبش وسیع است و قوانین علمی خاص علوم انسانی و علوم طبیعی را مبنا قرار می دهد، به این ترتیب، هدف هنرمندان طبیعت گرا، این است که دنیای واقعی را دقیقا همانطور که ممکن است با استفاده از روش دقیق علوم طبیعی و فیزیکی نشان دهند. در تاریخ هنر، طبیعت گرایی جریانی است که در اواخر قرن نوزدهم ظاهر شد که کمال الملک این سبک را در آکادمی ها و موزه های اروپا فرا گرفت. همان گونه که شاگردش، اسماعیل عقیقی می گوید، "کمال الملک طبیعت را به عنوان مدل خود و علم را به عنوان ابزار هدایتش انتخاب کرد.

کمال‌الملک بدون شک تحت تاثیر رامبراند بود ولی ظاهر آثارش نشان داد که معتقد به سبک نقاشی رافائل است، کمال الملک گفته است:من می توانم اضافه کنم که از لحاظ رنگ و سبک سعی کرده ام خودم را در استادان ایتالیایی، مانند رافائل، مدلسازی کنم،و رامبراند را به میزان کمتری تقلید کردم »(کمال الملک، ص 35) .

ده ها تابلوی نقاشی کمال الملک به درخواست وسفارشات ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بوجود آمد و در نتیجه سبک کارش آمیزه ای شد از طبیعت گرایی و چهره نگاری مدرن اروپایی با هنرهای سنتی ایران.از جمله آثارش در این سبک تلفیقی عبارتند از :

۱۲۵۳ ش:دورنمای صفی‌آباد - ۱۲۶۱ ش:عمله طرب و حوضخانه صاحبقرانیه - ۱۲۶۳ ش: منظره آبشار دوقلو - ۱۲۷۵ ش: مرد مصری - ۱۲۹۳ ش : فالگیر یهودی و دهکده مغانک - ۱۲۹۶ ش: تک چهره خود هنرمند - ۱۳۰۰ش: نیم رخ نقاش و تک‌چهره صنیع الدوله - ۱۳۰۱ ش:منظره کوه شمیران و حوضخانه صاحبقرانیه می باشد که نسخه اصلی تعدادی از آنها در کاخ گلستان در دسترس شیفتگاه هنر نقاشی قرار دارد.ویديویی از کاخ گلستان محل نگهداری آثار کمال‌الملک: به مناسبت ۷۶ امین سالگرد در گذشت کمال‌الملک دریک نگاه به آثار کمال‌الملک

نگارخانه

نمونه‌هایی از آثار نقاشی کمال‌الملک

• 
• 
• 
• 
• 

بیوگرافی و آثار نقاشی” کمال الملک