کاربر:Abbas/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
ورود خارجیان به ایران از زمان حکومت صفویه که ایران دارای یک حکومت مرکزی بود آغاز شد. «آنتونی جنکینسون» فرستاده ملکه الیزابت اولین سفیر انگلستان در دربار شاه طهماسب است. اولین کشور گشایان که به سواحل جنوبی ایران دست‌اندازی می‌کنند پرتغالیها هستند. انگلستان درجهت دور نگه‌داشتن پرتغالیها از سواحل هند در صدد برمی‌آید با دربار ایران رابطه برقرار کند و به همین منظور برادران «شرلی» را به دربار ایران اعزام می‌کند.<ref>انقلاب مشروطه ایران نیروها و هدفها ـ بیژن جزنی ص۱۹ و ۲۰</ref> | ورود خارجیان به ایران از زمان حکومت صفویه که ایران دارای یک حکومت مرکزی بود آغاز شد. «آنتونی جنکینسون» فرستاده ملکه الیزابت اولین سفیر انگلستان در دربار شاه طهماسب است. اولین کشور گشایان که به سواحل جنوبی ایران دست‌اندازی می‌کنند پرتغالیها هستند. انگلستان درجهت دور نگه‌داشتن پرتغالیها از سواحل هند در صدد برمی‌آید با دربار ایران رابطه برقرار کند و به همین منظور برادران «شرلی» را به دربار ایران اعزام می‌کند.<ref>انقلاب مشروطه ایران نیروها و هدفها ـ بیژن جزنی ص۱۹ و ۲۰</ref> | ||
=== روابط ایران با دولتهای خارجی === | === روابط ایران با دولتهای خارجی در دوره قاجار === | ||
آغا محمد خان بعد از آغار سلطنت به گرجستان حمله کرد و آنحا را که تحت‌الحمایه کاترین دوم امپراطوریس روسیه بود تصرف کرد. در دنباله روسیه نیز یه سمت ایران لشگر کشید و قوای روس به سرکردگی «والریان» برادر «پلاتون زوبف»، همه کاره دربار روسیه تا باکو پیش‌روی کردند ولی بعد این حمله متوقف شد. در زمان فتح‌علی‌شاه روابط ایران روسیه خصومت آمیز بود.<ref>انقلاب مشروطه ایران نیروها و هدفها ـ بیژن جزنی ص۲۲</ref> | آغا محمد خان بعد از آغار سلطنت به گرجستان حمله کرد و آنحا را که تحت‌الحمایه کاترین دوم امپراطوریس روسیه بود تصرف کرد. در دنباله روسیه نیز یه سمت ایران لشگر کشید و قوای روس به سرکردگی «والریان» برادر «پلاتون زوبف»، همه کاره دربار روسیه تا باکو پیش‌روی کردند ولی بعد این حمله متوقف شد. در زمان فتح‌علی‌شاه روابط ایران روسیه خصومت آمیز بود.<ref>انقلاب مشروطه ایران نیروها و هدفها ـ بیژن جزنی ص۲۲</ref> | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
==== روابط ایران و انگلستان ==== | ==== روابط ایران و انگلستان ==== | ||
انگلستان قبل از فرانسه نماینده به دربار ایران فرستاده بود. «سرجان ملکم» نماینده کمپانی هند با هدایا و رشوه‌های کلان به دربار ایران آمد. او بیش از ۲ میلیون روپیه خرج کرد و قراردادهایی را منعقد کرد. بعد از اینکه ایران به فرانسه نزدیک شد دولت انگلستان عملا از دور رقابت خارج شد. بعد از پایان روابط ایران و فرانسه عملا انگلستان دوباره وارد صحنه سیاسی ایران شد. بسیاری از رجال دربار ایران به خاطر رشوه‌های سرجان ملکم بدعادت شده بودند. ازطرفی روابط تجاری با هند ایجاب می‌کرد که با انگلستان روابط حسنه ایجاد شود و همچنین نفوذ انگلستان در هند و سقوط پی‌درپی راجه‌ها باعث رعب و وحشت می‌شد. بعداز خروج فرانسه از صحنه سیاسی ایران نماینده انگلستان «سرهارفورد جونز بریج» به ایران آمد و در مارس ۱۸۰۹میلادی قراردادی با دولت ایران منعقد کرد. دراین قرارداد ایران تعهد کرد که به هیچ دولتی اجازه‌ی عبور قشون از ایران ندهد و انگلیس نیز متعهد شد، از ایران در جنگ با دول اروپایی حمایت نماید. این حمایت به صورت ارسال قشون و یا یک مساعدت مالی خواهد بود؛ به علاوه توپ و تفنگ و صاحب منصبان. در ماده‌ی پنج این قرارداد با اجازه‌ی شاه، به انگلیس، حق داشتن قشون در جزایر و بنادر سواحل ایران داده شد. پس از بازگشت ژنرال گاردان فرانسوی، دولت انگلستان ایران را ترغیب به ادامه‌ی جنگ با روسیه کرد و آخرین بقایای قدرت ایران در این جنگها از دست رفت. دراین جنگها به جای افسران مستشار فرانسوی، افسران انگلیسی وارد شدند. حتی انگلستان با فتح‌علی‌شاه قراردادی بست که چنان‌چه با روسیه وارد جنگ شود، مبالغی به او پرداخت خواهد شد و چون ایران وارد جنگ شد، انگلستان عملاً هیچ کمکی به ایران نکرد تا در قرارداد گلستان خود واسطه شده و تمام مفاد عهدنامه به ضرر ایران تنظیم شد. دولت انگلستان در جنگهای دورۀ دوم ایران و روسیه بین سال‌های ۱۲۴۲ تا ۱۲۴۳ق. که منجر به انعقاد قرارداد ترکمان‌چای شد همین نقش را داشت. | انگلستان قبل از فرانسه نماینده به دربار ایران فرستاده بود. «سرجان ملکم» نماینده کمپانی هند با هدایا و رشوه‌های کلان به دربار ایران آمد. او بیش از ۲ میلیون روپیه خرج کرد و قراردادهایی را منعقد کرد. بعد از اینکه ایران به فرانسه نزدیک شد دولت انگلستان عملا از دور رقابت خارج شد. بعد از پایان روابط ایران و فرانسه عملا انگلستان دوباره وارد صحنه سیاسی ایران شد. بسیاری از رجال دربار ایران به خاطر رشوه‌های سرجان ملکم بدعادت شده بودند. ازطرفی روابط تجاری با هند ایجاب می‌کرد که با انگلستان روابط حسنه ایجاد شود و همچنین نفوذ انگلستان در هند و سقوط پی‌درپی راجه‌ها باعث رعب و وحشت می‌شد. بعداز خروج فرانسه از صحنه سیاسی ایران نماینده انگلستان «سرهارفورد جونز بریج» به ایران آمد و در مارس ۱۸۰۹میلادی قراردادی با دولت ایران منعقد کرد. دراین قرارداد ایران تعهد کرد که به هیچ دولتی اجازه‌ی عبور قشون از ایران ندهد و انگلیس نیز متعهد شد، از ایران در جنگ با دول اروپایی حمایت نماید. این حمایت به صورت ارسال قشون و یا یک مساعدت مالی خواهد بود؛ به علاوه توپ و تفنگ و صاحب منصبان. در ماده‌ی پنج این قرارداد با اجازه‌ی شاه، به انگلیس، حق داشتن قشون در جزایر و بنادر سواحل ایران داده شد. پس از بازگشت ژنرال گاردان فرانسوی، دولت انگلستان ایران را ترغیب به ادامه‌ی جنگ با روسیه کرد و آخرین بقایای قدرت ایران در این جنگها از دست رفت. دراین جنگها به جای افسران مستشار فرانسوی، افسران انگلیسی وارد شدند. حتی انگلستان با فتح‌علی‌شاه قراردادی بست که چنان‌چه با روسیه وارد جنگ شود، مبالغی به او پرداخت خواهد شد و چون ایران وارد جنگ شد، انگلستان عملاً هیچ کمکی به ایران نکرد تا در قرارداد گلستان خود واسطه شده و تمام مفاد عهدنامه به ضرر ایران تنظیم شد. دولت انگلستان در جنگهای دورۀ دوم ایران و روسیه بین سال‌های ۱۲۴۲ تا ۱۲۴۳ق. که منجر به انعقاد قرارداد ترکمان‌چای شد همین نقش را داشت.<ref>انقلاب مشروطه نیروها و هدفها ـ بیژن جزنی ص۲۵ تا۲۷</ref> | ||
==== روابط ایران و روسیه ==== | |||
بعد از حمله آغا محمد خان به گرجستان حکومت گرجستان به روسیه متمایل شد و امپراطور روسیه را به عنوان پادشاه گرجستان به رسمیت شناخت. روسیه به ایران لشگر کشی کرد و شهر گنجه به تصرف روس‌ها در آمد. فتح‌علی شاه تدارک حمله دید و جنگهای دوره اول بین ایران و روسیه به مدت ۱۰ سال درگرفت. در پایان این دوره از جنگها قرارداد صلح گلستان بین ایران و روسیه منعقد شد که در آن وضعیت کنونی که هرکس هر شهر و منطقه‌ای را در اختبار دارد به همین شکل ادامه داشته باشد به رسمیت شناخته شد که عملا قسمتهای بسیاری از خاک ایران به خاک روسیه منضم شد. روسیه متعهد شد از حق پادشاه ایران و فرزندانش برای سلطنت بر ایران جانب‌داری کند. در این عهدنامه حق انحصاری داشتن کشتی جنگی در دریای خزر منحصر به روسیه شد. قرارداد گلستان سیزده سال صلح را محفوظ داشت. عدم تعیین مرزهای روشن و توسعه طلبی تزار و خامی دربار ایران و احاطۀ روحانیان بر دربار و تحریک ایران توسط دولت انگلیس به جنگ با روسیه برای تضعیف این دولت، موجب بروز یک دوره جنگ بین ایران و روسیه شد که از آغاز تا انجام زیان آن متوجه ایران بود و با انعقاد عهدنامه‌ی ترکمان‌چای در سال ۱۲۴۳ هجری قمری با وساطت سفیر انگلیس، مرزهای ایران به حدود موجود در آذربایجان محدود گردید و حق کاپیتولاسیون به روسیه داده شد و از آن پس دربار ایران تحت نفوذ تزارها درآمد.<ref>انقلاب مشروطه نیروها و هدفها - بیژن جزنی ص۲۹ و ۳۰</ref> | |||
=== نفوذ خارجیان در ایران عصر قاجار === | |||
قرارداد ترکمان‌چای عملاً ایران را تابع سیاست روسیه قرار داد، و از آن پس نفوذ دولت روسیه در ایران نفوذ اول بوده است و دولت روسیه اولین دشمن استقلال و | |||
تمامیت ارضی و پیشرفت واقعی ایران گردید. این قرارداد در اذهان تأثیر تکاندهنده‌ای داشت و مقدمات بروز جنبش اصلاح‌طلبانه و ضددربار مستبد را فراهم ساخت. | |||
== اوضاع اجتماعی ایران قبل از انقلاب مشروطه == | == اوضاع اجتماعی ایران قبل از انقلاب مشروطه == | ||
نسخهٔ ۳۰ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۵۱
جنبش مشروطه ایران یا انقلاب مشروطه یا جنبش مشروطه
نفوذ خارجیان در ایران قبل از مشروطه
ورود خارجیان به ایران از زمان حکومت صفویه که ایران دارای یک حکومت مرکزی بود آغاز شد. «آنتونی جنکینسون» فرستاده ملکه الیزابت اولین سفیر انگلستان در دربار شاه طهماسب است. اولین کشور گشایان که به سواحل جنوبی ایران دست‌اندازی می‌کنند پرتغالیها هستند. انگلستان درجهت دور نگه‌داشتن پرتغالیها از سواحل هند در صدد برمی‌آید با دربار ایران رابطه برقرار کند و به همین منظور برادران «شرلی» را به دربار ایران اعزام می‌کند.[۱]
روابط ایران با دولتهای خارجی در دوره قاجار
آغا محمد خان بعد از آغار سلطنت به گرجستان حمله کرد و آنحا را که تحت‌الحمایه کاترین دوم امپراطوریس روسیه بود تصرف کرد. در دنباله روسیه نیز یه سمت ایران لشگر کشید و قوای روس به سرکردگی «والریان» برادر «پلاتون زوبف»، همه کاره دربار روسیه تا باکو پیش‌روی کردند ولی بعد این حمله متوقف شد. در زمان فتح‌علی‌شاه روابط ایران روسیه خصومت آمیز بود.[۲]
روابط ایران و فرانسه
از سال ۱۸۰۳ تا ۱۸۱۳میلادی دور اول جنگهای ایران و روسیه درگرفت. «ناپلئون» در صدد لشکر کشی به هند بود. در دوره اول جنگهای ایران و روسیه فتح‌علی‌شاه به ضعف ایران در برابر قوای روس پی برد. فتح‌علی شاه در صدد کمک از فرانسه برآمد و روابطی را با ناپلئون برقرار کرد تا او نیز به سپاه روس بتازد. ناپلئون فرستاد‌گانی به ایران فرستاد که نهایتا به قرارداد «فین‌کن‌اشتاین» در می ۱۸۰۷ بین ایران و فرانسه منجر شد. دراین قرارداد، صلح دائم دو دولت، حق وابستگی گرجستان به ایران، کمک مستشاری و نظامی فرانسه به ایران، بستن بنادر ایران به روی انگلیس ها و قطع هرگونه روابط با آنها، اتحادجنگی علیه روس و انگلیس، حمله به هندوستان، حق عبور برای لشکریان فرانسه از ایران به هند، و ایجاد روابط تجاری مورد موافقت طرفین قرار گرفته بود. اما عملا قراداد فی‌کن‌اشتاین به این محدود شد که هیآت مستشاری نظامی از سوی فرانسه برای تحهیز سپاه ایران فرستاده شد.[۳] درهمین زمان قرارداد صلح «تیلسیت» بین فرانسه و روسیه منعقد شد و عملا جنبه‌های عملی قراداد فی‌کن اشتاین ملغی شد.
جنک بین ایران و روسیه به شکست سپاه ایران انجامید و نهایتا هر دوره از جنگهای ایران و روسیه به قرادادهای «گلستان»در ۱۸۱۳میلادی و «ترکمان‌چای»۱۸۲۳میلادی که قسمت‌هایی از خاک ایران را جدا می‌کرد، منجر شد.
روابط ایران و انگلستان
انگلستان قبل از فرانسه نماینده به دربار ایران فرستاده بود. «سرجان ملکم» نماینده کمپانی هند با هدایا و رشوه‌های کلان به دربار ایران آمد. او بیش از ۲ میلیون روپیه خرج کرد و قراردادهایی را منعقد کرد. بعد از اینکه ایران به فرانسه نزدیک شد دولت انگلستان عملا از دور رقابت خارج شد. بعد از پایان روابط ایران و فرانسه عملا انگلستان دوباره وارد صحنه سیاسی ایران شد. بسیاری از رجال دربار ایران به خاطر رشوه‌های سرجان ملکم بدعادت شده بودند. ازطرفی روابط تجاری با هند ایجاب می‌کرد که با انگلستان روابط حسنه ایجاد شود و همچنین نفوذ انگلستان در هند و سقوط پی‌درپی راجه‌ها باعث رعب و وحشت می‌شد. بعداز خروج فرانسه از صحنه سیاسی ایران نماینده انگلستان «سرهارفورد جونز بریج» به ایران آمد و در مارس ۱۸۰۹میلادی قراردادی با دولت ایران منعقد کرد. دراین قرارداد ایران تعهد کرد که به هیچ دولتی اجازه‌ی عبور قشون از ایران ندهد و انگلیس نیز متعهد شد، از ایران در جنگ با دول اروپایی حمایت نماید. این حمایت به صورت ارسال قشون و یا یک مساعدت مالی خواهد بود؛ به علاوه توپ و تفنگ و صاحب منصبان. در ماده‌ی پنج این قرارداد با اجازه‌ی شاه، به انگلیس، حق داشتن قشون در جزایر و بنادر سواحل ایران داده شد. پس از بازگشت ژنرال گاردان فرانسوی، دولت انگلستان ایران را ترغیب به ادامه‌ی جنگ با روسیه کرد و آخرین بقایای قدرت ایران در این جنگها از دست رفت. دراین جنگها به جای افسران مستشار فرانسوی، افسران انگلیسی وارد شدند. حتی انگلستان با فتح‌علی‌شاه قراردادی بست که چنان‌چه با روسیه وارد جنگ شود، مبالغی به او پرداخت خواهد شد و چون ایران وارد جنگ شد، انگلستان عملاً هیچ کمکی به ایران نکرد تا در قرارداد گلستان خود واسطه شده و تمام مفاد عهدنامه به ضرر ایران تنظیم شد. دولت انگلستان در جنگهای دورۀ دوم ایران و روسیه بین سال‌های ۱۲۴۲ تا ۱۲۴۳ق. که منجر به انعقاد قرارداد ترکمان‌چای شد همین نقش را داشت.[۴]
روابط ایران و روسیه
بعد از حمله آغا محمد خان به گرجستان حکومت گرجستان به روسیه متمایل شد و امپراطور روسیه را به عنوان پادشاه گرجستان به رسمیت شناخت. روسیه به ایران لشگر کشی کرد و شهر گنجه به تصرف روس‌ها در آمد. فتح‌علی شاه تدارک حمله دید و جنگهای دوره اول بین ایران و روسیه به مدت ۱۰ سال درگرفت. در پایان این دوره از جنگها قرارداد صلح گلستان بین ایران و روسیه منعقد شد که در آن وضعیت کنونی که هرکس هر شهر و منطقه‌ای را در اختبار دارد به همین شکل ادامه داشته باشد به رسمیت شناخته شد که عملا قسمتهای بسیاری از خاک ایران به خاک روسیه منضم شد. روسیه متعهد شد از حق پادشاه ایران و فرزندانش برای سلطنت بر ایران جانب‌داری کند. در این عهدنامه حق انحصاری داشتن کشتی جنگی در دریای خزر منحصر به روسیه شد. قرارداد گلستان سیزده سال صلح را محفوظ داشت. عدم تعیین مرزهای روشن و توسعه طلبی تزار و خامی دربار ایران و احاطۀ روحانیان بر دربار و تحریک ایران توسط دولت انگلیس به جنگ با روسیه برای تضعیف این دولت، موجب بروز یک دوره جنگ بین ایران و روسیه شد که از آغاز تا انجام زیان آن متوجه ایران بود و با انعقاد عهدنامه‌ی ترکمان‌چای در سال ۱۲۴۳ هجری قمری با وساطت سفیر انگلیس، مرزهای ایران به حدود موجود در آذربایجان محدود گردید و حق کاپیتولاسیون به روسیه داده شد و از آن پس دربار ایران تحت نفوذ تزارها درآمد.[۵]
نفوذ خارجیان در ایران عصر قاجار
قرارداد ترکمان‌چای عملاً ایران را تابع سیاست روسیه قرار داد، و از آن پس نفوذ دولت روسیه در ایران نفوذ اول بوده است و دولت روسیه اولین دشمن استقلال و
تمامیت ارضی و پیشرفت واقعی ایران گردید. این قرارداد در اذهان تأثیر تکاندهنده‌ای داشت و مقدمات بروز جنبش اصلاح‌طلبانه و ضددربار مستبد را فراهم ساخت.