۱٬۱۳۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
مرتضی محجوبی | مرتضی محجوبی(متولد۱۲۷۸تهران- درگذشت ۱ فروردین ۱۳۴۴ ) نوازنده پیانو و ردیفدان و نواپرداز | ||
== زندگی نامه == | == زندگی نامه == | ||
مرتضیخان محبوبی در سال ۱۲۷۹در تهران از خانوادهای که همه اعضای آن به موسیقی آشنای داشتند متولد شد. مادرش پیانو می نواخت،همین موضوع برای مرتضی پایه فراگیری این هنر شد بگونه ای که بهتنهایی نواختن «پیشدرآمد اصفهان» اثر درویش را روی پیانو آغاز کرد. وی شیش ساله بود نزد استادان وقت سلطان حسینخان هنگآفرین و محمود مفخمالممالک به تعلیم و فراگیری پرداخت از مرتضیخان نوازندگی پیانو از استاد هنگ آفرین معلومات ردیف خود را تکمیل بکمال رساند. | مرتضیخان محبوبی در سال ۱۲۷۹در تهران از خانوادهای که همه اعضای آن به موسیقی آشنای داشتند متولد شد. مادرش پیانو می نواخت،همین موضوع برای مرتضی پایه فراگیری این هنر شد بگونه ای که بهتنهایی نواختن «پیشدرآمد اصفهان» اثر درویش را روی پیانو آغاز کرد. وی شیش ساله بود نزد استادان وقت سلطان حسینخان هنگآفرین و محمود مفخمالممالک به تعلیم و فراگیری پرداخت از مرتضیخان نوازندگی پیانو از استاد هنگ آفرین معلومات ردیف خود را تکمیل بکمال رساند. شهرت او به جایی رسید که در 10 سالگی همراه حاجخان، مفخمالممالک، شکراللهخان (استاد تار) و برادرش رضا در تالار سینمای فاروس لالهزار همراه با آواز عارف قزوینی کنسرتی را برگزار کرد. در 12 سالگی نوازندهای شناخته شده بود که دورهی ردیف عالی را تمام کرده، در 13 سالگی با استادانی مانند درویشخان، طاهرزاده، حاجخان و اسماعیلزاده کنسرت میداد. در 20 سالگی ازدواج کرد و در سال 1307 برای پر کردن صفحه به بیروت، شام و حلب سفر کرد. از این سفرهای متعدد حدود 100 صفحه پر شد و بیشتر این صفحات همراه صدای ویلن ابوالحسنخان صبا، حسینخان یاحقی و طاطائی (نوازندهی مشهور آن دوران)، مرتضی نیداود، ارسلان درگاهی، عبدالحسین شهنازی و آقا رضاخان روانبخش است. او با صدای هنرمندانی مانند جلال تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و بدیعزاده صفحه پر کرد که هنوز بعد از مدتها که به گوش میرسند و تازگی خود را از دست ندادهاند. دو صفحهی تکنوازی مرتضیخان محجوبی در «شور» و «افشاری» نیز باقی مانده که نمونهی بارز قدرت او در نوازندگی است.<ref name=":0">همشهری آنلاین - [http://hamshahrionline.ir/details/328698/Culture/Artnews مرتضی محجوبی (۱۲۷۹-۱۳۴۴)]</ref> | ||
در سال 1319 هنگام تأسیس ادارهی رادیو، به این سازمان وارد شد و تا آخر عمر در آنجا بود. مدتی سرپرست برنامهی موسیقی رادیو شد. از سال 1334 با شروع برنامهی «گلها» به آن برنامه وارد شد و از ستونهای اصلی برنامه بود. بیش از نیمی از نوارهای رادیو در آن سالها، آثاری از پنجهی او را روی پیانو با خود دارند و یادگار هنرش بهشمار میروند. تصنیفهایش نیز با ارکستر «گلها» در همان سالها اجرا شد که بعضی از آنها هنوز نیز شهرت دارند. میگویند این هنرمند از پیانو مانند سازهای سنتی تار، سهتار و سنتور استفاده میکرد و شخصیتی (کاراکتری) که پیانو هنگام نوازندگی او داشت، به اصل و ماهیت فرنگیاش هیچ شباهتی نداشت. مثلا کوک پیانوی مرتضیخان طبق پردهها و فواصل خاص موسیقی ایرانی بود. ضربشناسی، تسلط به اجرای قطعات و آوازها و نمایش ظرافت آنها، از طریق مالشها، تکیهها و شیوههای فنی در کار او که خاص خودش بود، قدرت فنی فوقالعاده کارهای او تا سالهای 1330 در اوج بود. همچنین خلاقیت در خلق پیشدرآمد و چهارمضراب، شیوهی پیانونوازی او را از دیگر هنرمندان متمایز میکند. | |||
== خصوصیات ساز == | |||
خصوصیات ساز مرتضی محجوبی: | |||
۱-کوک: کوک مرتضی خان بر پایه پرده ها و فواصل خاص موسیقی ایرانی بود | |||
۲-اصالت نوازندگی: حفظ سبک اصیل ایرانی در اجرای ماهرانه نوانس ها .(همان طور که میدانید نوانس ها و تزینات از ارکان مهم واصلی سازهای ایرانی است و به مقتضای ساختمانشان این صدا ها به راحتی قابل اجرا است.ولی در ساز پیانو بسیار مشکل و یا غیر ممکن است) | |||
۳-ضرب شناسی:تسلط در اجرای آوازها و تصانیف و نمایش ضرافت آنها از طریق مالش ها و تکیه ها | |||
این نوازنده گمنام پیانو در سال ۱۳۳۴ قبل از شلیک توپ سال نو در تنهایی و فراموشی در انزوای خود به آسمان بال گشود و خبر مرگش یک هفته بعد به علت سال نو به دوست داران موسیقی اعلام شد و مزارش در کنار بانو قمر الملوک وزیری در گورستان ظهیر الدوله است. روحش شاد و یادش گرامی باد. | |||
منبع سایت رادیو گلها <ref>کیانا وحدتی - [http://www.kianavahdati.com/documentView.aspx?type=28&id=-2147483617 مرتضی محجوبی]</ref> | |||
== سبک == | == سبک == | ||
مرتضیخان محجوبی نت نمیدانست، اما برای خود نتی اختراع کرده بود که بیشباهت به خط سیاق نبود. خط سیاق علامتهایی است که در قدیم برای ثبت کردن وزن اجناس یا ارقام پول بهکار میبردند. در اینباره پرویز یاحقی گفته است: «آهنگی در دستگاه شور ساخته بودم، به نام "ای امید دل من کجایی" که در گلهای رنگارنگ ۱۷۲ پخش شد. هنگامی که به همهی اعضای ارکستر نت این تصنیف را برای اجرا دادم، مرتضی محجوبی از من خواست که آهنگ تصنیف را با ویلن بنوازم و او آن را با علائم ویژهی خود پشت قوطی سیگار خود نوشت و عجب این بود که این آهنگ را همان مرتبه اول از همهی اعضای ارکستر بهتر و درستتر نواخت. | |||
خانم فخری ملکپور از جمله معروفترین شاگردان او به شمار میرود که دستنوشتههای محجوبی نزد او به امانت است و دکتر غلامحسین معتمدی، روانپزشک و نوازنده پیانو نیز که منزل پدرش محل تردد هنرمندانی چون بنان و محجوبی و بزرگان شعر و موسیقی بود تحت تاثیر او نیز به شیوه مرتضیخان محجوبی پیانو مینوازند. | |||
== ثبت نوت نویسی == | == ثبت نوت نویسی. == | ||
شیوه نت نویسی مرتضی محجوبی که شیوه ای کاملاً ایرانی است به همت پویان آزاده به عنوان میراث ملی، معنوی ایران به ثبت ملی رسید. <ref name=":1">بیتوته - [http://www.beytoote.com/art/artist/picture3-mahjoobi.html بیوگرافی مرتضی محجوبی (نوازنده پیانو)]</ref> | |||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
مرتضیخان هنگام تحویل سال 1344 و ساعاتی قبل از شلیک توپ نوروز، در تنهایی و فراموشی درگذشت. خبر مرگش بهخاطر تحویل سال نو بهمدت یک هفته مکتوم ماند و پیکرش پس از سیزدهم فروردینماه در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.<ref name=":0" /> | |||
مرتضی خان محجوبی اول فروردین ماه ۱۳۴۴ در گذشت. پیکر وی در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. بنابر وصیت وی، اکبر گلپایگانی پس از خاکسپاری بر مزارش آواز خواند.<ref name=":1" /> | |||
== آثار == | == آثار == | ||
- ترانهای به نام اشک و آه در آواز ابوعطا با شعر رهی معیری، «دارم غم جانکاهی، شبهای سیاهی دور از رخ ماهی» | |||
- ترانهای به نام کاروان در آواز دشتی با شعر رهی معیری، «همه شب نالم چون نی، که غمی دارم» | |||
- ترانهای به نام از روز ازل در دستگاه سه گاه با شعر رهی معیری، «من از روز ازل دیوانه بودم» | |||
- ترانهای به نام نوای نی در آواز دشتی با شعر رهی معیری، «چنانم بانگ نی، آتش بر جان زد» | |||
- ترانهای به نام بزم گدا در آواز افشاری با شعر اسماعیل نواب صفا، «دیشب که تو در خانهٔ ما آمده بودی» | |||
- ترانهای به نام من بیدل ساقی در دستگاه سه گاه با شعر رهی معیری، «من بیدل ساقی به نگاهی مستم» | |||
- ترانهای به نام امشب در آواز افشاری با شعر موید ثابتی، «جانا نداری خبر از حال ما امشب» | |||
- ترانهای به نام چه شبها در آواز دشتی با شعر اسماعیل نواب صفا، «چه شبها، چه شبها که از هجرت نخفتم» | |||
- ترانهای به نام هجران در دستگاه سه گاه با شعر اسماعیل نواب صفا، «گفتم با تو شبی را به سر آرم نشد» | |||
تمام آثار بالا با صدای غلامحسین بنان سروده شدهاند. <ref name=":1" /> | |||
جستارهای وابسته == | جستارهای وابسته == | ||
ویرایش